Slide 1

Farmakokinetik
Farmakodinamik
İlaçların Toksik Etkileri
Doz-Plazma Konsantrasyon İlişkisi
• Absorbe olan ilacın
plazma
konsantrasyon ve
zaman eğrisi.
• Tek doz veya
yinelenen dozlarda
olmasına göre
değişir.
Doz-Konsantrasyon
• Absorbiyon Hızı > Eliminasyon Hızı
• Absorbsiyon Hızı = Eliminasyon Hızı
• Absorbsiyon < Eliminasyon Hızı
• C maksimum, T maksimum, EAA
Yinelenen dozlar ve Plato konsantrasyonları
Reseptör
• Hücrelerde
(ilaç
hedefi,
hedef
doku)
nöromediyatör, hormonlar, lokal hormonlar ve
sitokinler gibi endojen maddeleri ve ilaçları seçici
ve yüksek affiniteli bir şekilde bağlayarak hücresel
yanıtın oluşmasına aracılık eden moleküllere
RESEPTÖR denir.
• Reseptörlere selektif şekilde bağlanan maddelere
ortak bir adla LİGAND (ilaç) denir.
• Ligandlar; agonist ve antagonist olabilir.
• Doğal ya da endojen ligandlar Agonisttir.
• İlaçlar, hem agonist hem de antagonist olabilir.
Reseptör
Reseptör&Ligand (ilaç)
Reseptörlerin 3 temel özelliği
• Ligandları (ilaçları) tanımaları
• Ligandın verdiği kimyasal sinyali biyolojik sinyale
transdüklemeli (dönüştürmeli)
• Sinyali amplifiye (çoğaltmalı, büyütmeli)
etmeleri
Doz- Etki ilişkisi
Her bir doza verilen etkinin ölçülmesi ile elde edilen
eğrilerdir.
Etki, Oluşan biyolojik yanıt
Örn:Vazodilatasyon, kontraksiyon, inotropi
Değişen etkinin miktarını dikey eksene, dozları ise
yatay eksene geçirilir ve böylece doz-yanıt eğrileri
elde edilir.
Doz- Etki ilişkisi
Doz- Etki ilişkisi
E maksimum
EC50
Efikasite
Etki Potensi
Doz- Etki ilişkisi
Doz- Etki ilişkisi
• Kompetetif
Antagonizma
• Kompetetif olmayan
Antagonizma
İlaçların Etki Mekanizmaları
• Fiziksel ve Kimyasal Non-spesifik Etki
• Nöromediyatör, Hormon, Endojen
Maddelere bağlı etkiler
• Fizyolojik veya Patolojik olaylara
aracılık eden Enzimleri etkileyerek
İlaçların Etki Mekanizmaları
• İlacın antimetabolit özellikte olması
• İlacın transmembranal aktif transport
sistemini inhibe veya aktive etmesi
• İyon kanallarını etkilemesi
İlaçların Etki Mekanizmaları
• Yerine koyma
• İnaktif durumda olan maddeleri açığa
çıkarma
• Antidot-şelat yapma
Reseptör
Agonist ve Antagonist
Enzimler
İyon Kanalları
İlaç Etkisini Değiştiren Faktörler
FARMAKOKİNETİK TOLERANS: İlaç uygulanması kesintisiz
olarak yapıldığında (kronik tedaviler) kendilerini yıkan
enzimleri indükleyerek ilaç etkisinin azalması.
FARMAKODİNAMİK TOLERANS : Hedef organdaki reseptör
sayısını azalması sonucu (DOWN-REGULE) olması sonucu ilaç
etkisinin azalması.
Çok çabuk gelişen toleransa TAŞİFİLAKSİ denir.
Etken madde taşımayan ilaçlara PLASEBO denir.
İlaç Etkileşmeleri
Bir ilacın diğerinin etkisini değiştirmesine İLAÇ
ETKİLEŞMESİ denir.
Bir ilaç diğerinin etkisini ADME düzeyinde değiştirebilir.
Buna Farmakokinetik Etkileşme denir.
Bir ilaç diğerinin hedef yerinde reseptöre bağlanmasını
değiştiriyorsa Farmakodinamik Etkileşme denir.
Farmasötik Etkileşme, ilaçların vücut dışında fiziksel ve
kimyasal etkileşme
İlaç Etkileşmeleri
• Antagonizma: İlacın agonist etkiyi azaltması
– Kimyasal Antagonizma, İki ilacın in-vivo olarak
etkileşmesi , heparin-protamin sülfat, antidot
– Fizyolojik Antagonizma, farklı hedef hücreleri veya
aynı hücrede farklı reseptörleri ya da yerleri
etkileyerek, adrenalin-nitratlar, kafein-hipnotikler
– Farmakolojik Antagonizma, Aynı reseptör türüne
bağlanan agonist ve antagonist ilacın birbirinin
etkisini değiştirmesi.
İlaç Etkileşmeleri
SUMASYON: İki ilaçtan herbiri eşit-etkin dozda
birlikte verildiğinde toplam etki her birinin iki
katı dozda tek başına verildikleri zaman
yaptıkları etkiye eşittir.
POTANSİYALİZASYON:
İki
ilaç
birlikte
verildiklerinde oluşturdukları toplam etkiden
daha fazlaysa, kokain-noradrenalin, neostigminasetilkolin
İlaç Etkileşmeleri
• Terapötik indeksi düşük olması
• Doz-cevap eğrisi dik olması
• Hastanın özellikleri;
gibi faktörler ilaç etkileşmeleri ve ilaç
etkinliğinin değişmesi açısından önemlidir.
Absorbsiyon
• Mide barsak motalitesinin değişmesi
• Mide suyu pH sının değişmesi (dissolüsyon)
• Mide-barsak kanalı içinde fiziksel ve kimyasal
etkileşmeler (kalsiyum, magnezyum, tetrasiklinler,
demir, bizmut)
• Mide-barsak epitel hücrelerinden absorbsiyonun
bozulması (fenitoin-folik asid )
• Barsak mikroflorasını değiştiren ilaçlar
(antibiyotik kullanımına bağlı, K vit. Azalması ve
antikoagülan etkinin artması)
Dağılım
• Bir ilacın diğer ilacı plazma proteinlerine
bağlandığı yerden koparması sonucu.
• Kovulan ilacın Sanal Dağılımını küçük olması
• İlacın proteine bağlanma oranının yüksek
olması.
Antikoagülan, tolbutamid, metotreksat, fenitoin
Metabolizma
• Bir ilaç diğerini metabolize eden enzimi
– indükleyerek , onun yıkımını arttırır. Barbitüratlar,
Rifampin, Karbamazepin
– inhibe ederek , onun etkinliğini arttırı. MAO
inhibitörleri, Simetidin, Kloramfenikol,
ketokonazol, etilalkol, flurokinolonlar,
İtrah
Böbreklerden salgılanma düzeyinde itrah edilen
iki ilaç birbirinin atılımını etkileyebilir (
probenesid-penisilin)
İlacın ültrafiltratın pH sını değiştirmesi sonucu
onun reabsorbsiyonunu azaltması ya da
arttırması
(Amonyumklorür-amfetamin,
sodyumbikarbonat ise tam tersi)
İlaçların Toksik Etkileri
Yalın toksik etkiler
Özel Toksik Etkiler
İlaç Alerjisi
Dayanıksızlık Reaksiyonları
İdiyosenkrazi
Yalın Toksik Etki
İlaçların terapötik etkilerine benzer şekilde bazen de aynı
etki mekanizmasıyla oluşan yan etkiler.
Hepatotoksik,
Nefrotoksik,
Myelotoksik
Özel Toksik Etki
Karsinojenezis,
Mutagenezis,
Kimyasal
maddenin
DNA yapısı
bozumasıyla
olur.
Genotoksik, hücre
bölünmesini
kontrol
eden genlerde
mutasyon
Epigenetik
, genler
hücre membranı,
ribozom
etkileyerek
Teratojenezis,
gebedışında
kadın tarafından
alınan ilaç
plasentadan
büyümenin
uyraılması
fötusa geçerek
malformasyon yapması.
İlaç Alerjisi
İlaca karşı reaksiyon immun cevaba bağlı ortaya çıkıyorsa,
Antijen-antikor, Antijen-T-lenfosit etkileşmesi
Tip 1, Anafilaktik Reaksiyonlar,Sistemik anafilkasi, Ürtiker,
Anjiyoödem, Bronkospazm
Tip 2, Sitotoksik Reaksiyonlar, Sitoliz, vaskülit, purpura,
hemorojik lezyon, büllü lezyonlar
Tip 3, Toksik immün kopmleks Reaksiyonları, Vücuda aşırı antijen
girişi ve antikor-antijen temizlenememesi sonucu Serum
hastalığı, Arthus reaksiyonu
Tip 4, Gecikmiş Tipte Reaksiyonlar, İalaca duyarlılık kazanan Tlenfositleriyle olur ve lenfokin salgılanması sonucu lokal iltihab
gelişir.
Dayanıksızlık ve Aşırı Duyarlılık Reaksiyonları
Kişide varolan bir hastalık nedeniyle ilacın
belirli etkilerine karşı normal kimselerden
daha duyarlı olunması (astımlılarda sigara
içme ve beta blokerlere daha duyarlı olma)
İdiyosenkrazi
•Açıklanamayan ilaç etkileri , bu tür
reaksiyonların genetiksel farklılıklardan
olduğu anlaşılmıştır.