FELSEFİ TERİMLER

 AHLAK:Hem belli bir davranış biçimi hem de kendimiz




ve başkalarının eylemleri hakkında verilen yargılardır
AHLAKDIŞILIK(AMORALİZM):Ahlakla
ilgilenmemek,ahlaka aykırı olmamakla beraber ahlaki
düsturları hayat kaideleri olarak benimsememektir.
AHLAKDIŞICILIK(İMMORALİZM): Töre
tanımazcılık,ahlak dışı olma,gayrı ahlakiye-NİETZCHE
felsefesi
AHLAK FELSEFESİ(ETHİK):Ahlaki olanın özünü ve
temellerini araştıran bilim
AKILCILIK(RASYONALİZM):Aklın varlığını,yahut aklın
önceliğini ve üstünlüğünü,yani bilginin kaynağı olarak
insan zihnini kabul ve müdafaa eden akımdır
Abdurrahman ALTINDAĞ
1
 ANA UNSUR(ARKHE):Değişmenin temelindeki





değişmeyen töz,hayat ilkesi,ilk madde,öz vs
ANARŞİZM(KARGAŞACILIK):Başta devlet olmak
üzere bütün siyasi ve ahlaki kurumları ortadan
kaldıran öğreti
ANİMİZM:Canlıcılık
ATEİZM:Tanrının varlığını kabul etmeyen öğreti
AŞKIN(TRANSANDANTAL):Bir şeyin
üstünde,ötesinde,görünenin dışında
olma.İçkinliğin zıttı.
BELİRLENİMCİLİK(DETERMİNİZM)Zorunsuzluk
ve hür iradeyi kabul etmeyip,fizik,ruhi ve ahlaki
bütün olayları birtakım zaruri sebepler zincirinin
zaruretle tayin ettiğini iddia eden teori.
Abdurrahman ALTINDAĞ
2
 BELİRLENEMEZCİLİK(İNDETERMİNİZM):
Belirlenimciliğin zıttı.Hiçbir şeyin sebepsiz
olamayacağını kabul eder.
 BENCİLLİK(EGOİZM):Kendine düşkünlük,kendi
çıkarını daima öne alma,kendini beğenme
 BİLGİ:İnsan ile nesne arasındaki ilişki sonucu
ortaya çıkan sonuç
 BİLGİ FELSEFESİ(EPİSTEMOLOJİ):İnsan
bilgisinin temel yapısını,özelliklerini,kaynağını
ve sınırlarını inceleyen felsefe disiplinidir
Abdurrahman ALTINDAĞ
3
 BİLİNMEZCİLİK(AGNOSTİSİZM):Sonsuz,ilk





sebepler,cevher,eşya,olayların son gayesi gibi
metafizik hakikatleri insan zihninin asla
bilemeyeceğini ileri süren ve böylece metafiziğe
bilinmez diyen sistemlerin adıdır.
BİR TANRICILIK(MONOTEİZM):Bir tek tanrının
olduğunu öne süren öğreti-vahdaniyet
COGİTO:’’Düşünüyorum o halde varım’’
ÇOKÇULUK(PLURALİZM):Varlıkların,olaylarınger
çekliğin,hakikatın açıklamasında birden fazla
ilkenin bulunduğunu ileri süren öğreti-monizmin
zıttı
ÇÖZÜMLEYİCİ YÖNTEM(ANALİTİK METOD):
Bir bütünlüğü iyi anlamak için onu unsurlarına ve
parçalarına ayırarak inceleme
Abdurrahman ALTINDAĞ
4
 DEDÜKSİYON(TÜMDENGELİM):Genelden




özele,tümelden tikele,külliden cüziye,bütünden
parçaya doğru yapılan akıl yürütme veya çıkarım
DEİZM(İLAHÇILIK):Tanrının varlığını kabul
etmekle birlikte tanrının evreni yarattıktan sonra
kendi yasasına göre işlemek üzere tek başına
bıraktığını söyleyen öğretidir.
DİN FELSEFESİ:Dinin temel iddiaları hakkında
akli,tarafsız,kapsamlı,tutarlı ve eleştirici bir tarzda
düşünmek.
DİYALEKTİK:Genel olarak değişimi
simgeler.Akıl,mantık olarak da kullanılır.
DOGMATİZM:İlkeleri ve öğretileri sorgulamadan
kabul etme.Eleştirinin olmama durumu
Abdurrahman ALTINDAĞ
5
 DOĞRULUK:Bir düşüncenin düşünceye konu
olan nesnesi ile örtüşmesidir,ona uygunluğunu
ifade eder.
 DUYUMCULUK(SENSUALİZM):Her türlü
bilginin kaynağı olarak duyuları gösteren
öğretidir
 DUALİZM(İKİCİLİK):Temelinde,birbirine
indirgenemeyen iki prensibin veya cevherin
mevcudiyetine inanç bulunan her sisteme
denir.
 EGEMENLİK:Devletin belli sınırlar içinde,belli
bir toplumda serbestçe iktidar gücünü
kullanabilmesidir.Yani dış ve iç baskılardan
kurtularak kendini yönetebilmesidir.
Abdurrahman ALTINDAĞ
6
 EGZİSTANSİYALİZM(VAROLUÇULUK):Sartre




tarafından ortaya atılan görüşe göre insanın
kendisini gerçekleştirmesi için önce var
olması gerektiğini öne süren akımdır.
ELEŞTİRİCİLİK(KRİTİSİZM):Septisizm(şüphecil
ik) ve dogmatizm karışımı bir sistem olan bu
felsefe Kant’ın felsefesi olarak anılır.
EMPRİZM(DENEYCİLİK):Bilginin kaynağı
olarak insan yaşantısı ve duyumları gören
öğreti.
ENTÜİSYONİZM(SEZGİCİLİK):Bilginin kaynağı
probleminde insanın aracısız bir şekilde
kavrayış durumu olan sezgiyi görür.
EREKÇİLİK:Gayecilik,amaççılık
Abdurrahman ALTINDAĞ
7
 FAYDACILIK:Utilitarizm olarak anılır.Yarar




gerektiren,fayda gerektiren eylem
ahlakidir.Onun bilgisi de doğrudur.sonuç
önemlidir.
FENOMEN:Görünüm
FİZİKÖTESİ(METAFİZİK):Felsefenin
tecrübeden hareket ederek reelin akli izahını
araştıran felsefe bölümü;metafizik bu manada
tecrübeden hareket etmekle beraber,onu aşar
ve deneyüstü birtakım neticelere ulaşır.
GERÇEKLİK(REALİTE):Bizden bağımsız var
olan her şeydir.
GÖRELİLİK(RELATİVİTE):Kişiden
kişiye,yerden yere,durumdan duruma değişme
durumu.Başka şeye göre olma.
Abdurrahman ALTINDAĞ
8
 NİHİLİZM:Hiççilik demektir.Hiçbir şeyin




olamayacağı ve bilinemeyeceğini savunan
öğretidir.
İÇKİN(İMMANENT):Yalnız bilinçte ve şuur
muhtevası olarak var olan her şey.Evrenin
içinde olan.Zıttı – aşkın
İDEA:Her türlü zihni temsil şekli,Subjektiflik
taşıyan görüş,Soyut olan
İDEALİZM(ÜLKÜCÜLÜK):Varlığın zihinde
anlam kazandığını savunan akım.Düşünsel
olan.Düşünce ile temellendirme.
KAOS:Karmaşa
Abdurrahman ALTINDAĞ
9
KUŞKUCULUK(SEPTİSİZM):İnsanın kesin olarak
bilgi sahibi olabileceğini öne süren
dogmatizme zıt bir okul olarak ortaya
çıkıp,hiçbir bilginin kesin olamayacağını aklın
sürekli tereddüt içinde olacağını savunan akım
MATERYALİZM(MADDECİLİK):Evrendeki her
şeyin –insan aklı da dahil-madde olduğunu
savunan akım
MEŞRUİYET:Yasaya uygunluk anlamına gelir
NEDENSELLİK:Nedenin etki ile,sebebin sonuç
ile olan zorunlu ilişkisi
NESNEL(OBJEKTİF):Nesne ile uyum
sağlayan,nesneye uygun olan.Ferdin kendi
şahsi görüşünün etkisinde olmayan-tarafsız
Abdurrahman ALTINDAĞ
10
 OLGU:Gerçek olan,düşünceden bağımsız olan
 ONTOLOJİ(VARLIK BİLİM):Felsefenin varlıkla




uğraşan kısmı.Mutlakın araştırılması olarak
ontoloji idealizme zıttır.Çünkü düşünceden
müstakil bir varlık ve varoluş kabul eder.
ÖDEV:Ahlaki ve kanuni yönden yapmakla
yükümlü olunan şey.
ÖNSEL(APRİORİ):Önsel olan.Tecrübeden önce
gelen,akli şey,evveli.Düşüncede
bulunan,deneyden gelmeyen
ÖZNELCİLİK(SUBJEKTİFLİK):Ferdin merkeze
alınması.Bireysel olan.Bireye ait olan
fikir.Fikrin işe karışması
PANTEİZM:Evren ve tanrıyı bir ve aynı gören
anlayış.Evren=Tanrı
Abdurrahman ALTINDAĞ
11
 POZİTİVİZM(OLGUCULUK):Deneyle,olguyla





ıspatlanamayan hiçbir şeyin varlığını kabul
etmeyen öğreti.Metafizik ve matematiği
reddeder.
PRAGMATİZM:Başarıcılık.Ölçüt olarak sonuç
veya eylemin yararını gören öğreti.
SANI(DOXA):Yunancada ‘’kanaat,zan,aldatıcı
görünüş,hüküm’’anlamlarına gelir
SİVİL TOPLUM:Toplumun siyasi otoritenin
baskısından kurtulmasını ifade eder.
TABULA RASA:Boş kağıt,yazı yazılacak tahta
TEOLOJİ:Tanrı bilim-ilahiyat
Abdurrahman ALTINDAĞ
12
 TEİZM(TANRICILIK):Şahsi,zati ve alemin






sebebi olan ve alemden ayrı olan bir Allah’ın
varlığına inanan öğreti
TEKÇİLİK(MONİZM):Eşyanın özü itibarıyla tek
ilkeye indirgenmesi.
TİN:Ruh
US:Akıl
TÖZ:Cevher
YARGISIZLIK(EPOKHE):Hüküm vermekten
kaçınma
ZİHİN(İNTELLEKT):Anlama ve bilgi
edinme,düşünme gücü
Abdurrahman ALTINDAĞ
13