YİBO öğretmenleri(Fen ve Teknoloji, Fizik, Kimya, Biyoloji ve

TÜBĠTAK-BĠDEB
Y.Ġ.B.O. ÖĞRETMENLERĠ (FĠZĠK,KĠMYA ,BĠYOLOJĠ,MATEMATĠK)PROJE
DANIġMANLIĞI EĞĠTĠMĠ ÇALIġTAYI
YĠBO -5 (ÇALIġTAY 2011 -1)
GRUP: KESKĠN NĠġANCI
PROJE ADI:ELEMENTLERĠ ÖĞRETEN DARTOM OYUNU
PROJE EKĠBĠ
HASAN ERDAġ
DENĠZ AKDOĞAN
PROJE DANIġMANLARI
Prof. Dr. Mehmet AY
Prof. Dr. ADEM KILIÇ
Prof. Dr. ESMA TÜMEN
GEBZE -KOCAELĠ
ġUBAT 2011
1
PROJE ADI:
Elementleri öğreten dartom oyunu
PROJENĠN AMACI
Ġlköğretim 7. ve 8. sınıf fen ve teknoloji elementler ve özellikleri konusunda birden fazla duyu
organına hitap ederek ve konuyu çeĢitli materyaller kullanıp somutlaĢtırarak eğlenceli bir Ģekilde
öğrenmenin daha kalıcı olmasını sağlamak.
GĠRĠġ
Ġlköğretim 7. Sınıf Fen ve Teknoloji dersi müfredatında maddenin yapısı ve özellikleri isimli
ünitede yer alan kazanımların öğrencilere somut ve eğlenceli bir Ģekilde kavratılması için “dartom”
isimli oyun düĢünülmüĢtür.
“1. Element ve elementlerin sembolleri ile ilgili olarak öğrenciler;
1.3. Periyodik sistemdeki ilk 20 elementi ve günlük hayatta karĢılaĢtığı yaygın element isimlerini
listeler (BSB-1,2,3,4,5,6,7; FTTÇ- 1).
1.4. Elementleri sembollerle göstermenin bilimsel iletiĢimi kolaylaĢtırdığını fark eder (FTTÇ- 4).
1.5. Ġlk 20 elementin ve yaygın elementlerin sembolleri verildiğinde isimlerini, isimleri verildiğinde
sembollerini belirtir.
2. Atomun yapısı ile ilgili olarak öğrenciler;
2.2. Sürtme ile elektriklenme olayına dayanarak atomun kendinden daha basit ögelerden oluĢtuğu
çıkarımını yapar (BSB-8).
2.3. Atomun çekirdeğini, çekirdeğin temel parçacıklarını ve elektronları temsilî resimler üzerinde
gösterir.
2.5. Nötr atomlarda, proton ve elektron sayıları arasında iliĢki kurar (BSB- 7; TD-1).
2.8. ÇizilmiĢ atom modelleri üzerinde elektron katmanlarını gösterir, katmanlardaki elektron sayılarını
içten dıĢa doğru sayar.
2.10. Atom modellerinin tarihsel geliĢimini kavrar; elektron bulutu modelinin en gerçekçi algılama
olacağını fark eder (FTTÇ-3)
3. Elektron dizilimi ile kimyasal özellikleri iliĢkilendirmek bakımından öğrenciler;
3.1. DıĢ katmanında 8 elektron bulunduran atomların elektron alıp-vermeye yatkın olmadığını (kararlı
olduğunu) belirtir.
3.2. Elektron almaya veya vermeye yatkın atomları belirler.
3.3. Bir atomun, yörünge-elektron diziliminden çıkarak kaç elektron vereceğini veya alacağını tahmin
eder.”
http://ttkb.meb.gov.tr/program.aspx
Atom elektron, proton ve nötron olmak üzere üç ayrı parçacıktan meydana gelmiĢtir. Bu
parçacıklardan proton ve nötron atomun merkezinde bulunur. Atomun merkezindeki bu bölüme
çekirdek adı verilir. Elektronlar ise çekirdeğin etrafında katman adı verilen bölümlerde bulunurlar.
Elektronlar yörüngelerde çok hızlı bir Ģekilde dönerek hareket ederler. Bu yüzden çekirdekten uzakta
bulunan yörüngelerde durabilirler. Protonlar ve nötronlar ise elektronlara göre çok yavaĢ hareket
ettiklerinden çekirdekten uzaklaĢamazlar.
Elektron: e
Proton: p
2
Nötron:
n ile sembolize edilir.
Atomun yapısını oluĢturan elektronların sayısı ile protonların sayısı arasında bir denge söz
konusudur. Yani normal koĢullarda bir atomda bulunan elektronlarla protonların sayısı birbirine eĢittir.
Bu Ģekilde elektron ve proton sayıları eĢit olan atomlara nötr atomlar denir.

Atomlar birbirinden farklı özellik gösterirler. Bu farkın oluĢmasını sağlayan etken, atomun
çekirdeğinde bulunan protonların sayısıdır. Proton sayısı bir atomun karakterini belirler. Bu yüzden
aynı cins atomların proton sayıları her zaman birbirine eĢittir. Örneğin; havadaki oksijen atomlarının
hepsinde aynı miktarda proton bulunur. Atomun karakterinde önemli olan unsur protonların sayısıdır.
Bu nedenle, bir atomun sahip olduğu proton sayısına atom numarası denir. Aynı cins atomların atom
numaraları (proton sayıları) birbirine eĢittir.

Bohr Atom Modeli:
Bohr atomların, çekirdeğin etrafındaki yörüngelerde bulunan elektronlar ve çekirdekteki
taneciklerden oluĢtuğunu savunmuĢtur. Elektronların atomun etrafında rastgele dolaĢmadıklarını ve
yörünge adı verilen bölümlerde bulunduklarını belirtmiĢtir. Elektronlar bu bölümlerde yüksek hızlarda
dolanırlar. Bu yörüngede bulunan elektronlar dıĢarıdan herhangi bir etki olmadığı sürece kararlı bir
Ģekilde dolanmaya devam ederler.
Bohr’a göre atomun Ģekli

Modern Atom Teorisi:
Modern Atom teorisinin oluĢumu, büyük ölçüde Bohr Atom Modelinden yararlanılarak
hazırlanmıĢtır. Ancak bazı farklılıklar mevcuttur. Bu teoriye göre elektronlar çekirdek etrafında her an
hareket halindedirler. Ancak belirli bir yörüngeden bahsetmek zordur. Bunu sebebi ise elektronların
sahip oldukları yüksek hızdır. Bu durumda yüksek hızla dolanan birçok elektron bir elektron bulutu
görünümüne sahiptir.
Modern Atom Teorisinde elektron bulutlarının görünümü
(http://www.fenokulu.net/portal/Sayfa.php?Git=FenDramalari&Sayfa=KonuOku&baslikid=66)
Periyodik cetvel elementlerin elektron diziliĢine bağlı olarak dört bloktan meydana gelir.
Cetvelde yatay sütunlara periyot, düĢey sütunlara grup denir. Periyodik cetvel 7 periyot ile 8A, 8B
grubu olmak üzere 16 gruptan oluĢur. (www.fenokulu.net)
http://img2.blogcu.com/images/b/i/l/bilimnedir/periyodiktablo2_1237386925.jpg
3
Ġlk 20 Elementin Sembolleri ve Kullanım Alanları
Sn
1
Adı
Hidrojen
Sembol
H
2
Helyum
He
3
4
5
6
Lityum
Berilyum
Bor
Karbon
Li
Be
B
C
7
Azot
N
8
Oksijen
O
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
Flor
Neon
Sodyum
Magnezyum
Alüminyum
Silisyum
Fosfor
Kükürt
Klor
Argon
Potasyum
Kalsiyum
F
Ne
Na
Mg
Al
Si
P
S
Cl
Ar
K
Ca
ÖZELLĠKLERĠ
Suyun canlıların ve petrol gibi bir çok maddenin yapısında bulunur. Ayrıca roket
yakıtı olarak kullanılır.
Zeplin ve balon gibi hava taĢıtlarını ĢiĢirmede , roket yakıtlarını sıkıĢtırmada
kullanılır.
Ġlaçlarda , pil üretiminde seramik ve cam yapımında kullanılır.
Uçak ve uzay araçlarının yapımında elektrik ve ısı iletkeni olarak
Isıya dayanıklı renkli cam imalatında , seramiklerde ve roket yakıtında
Canlı yaĢamı için çok önemlidir. Canlıların yapısında , yeryüzünde , kömür
petrol ,doğal gaz yapısında bulunur.
Canlılar için gerekli temel elementlerden biridir.sıvı azot soğutma da . bazı azot
bileĢikleri tarımda gübre olarak kullanılır.
Canlılar için önemli elementtir. Dağlıçlarda ve astronotlarda solunum için oksijen
tüplerinde bulundurulur.
DiĢ macunu ve deodorant yapısında , buzdolabı ve klimalarda kullanılır.
Renkli reklam panolarının aydınlatılmasında, TV tüplerinde
Doğada sofra tuzunda , kağıt , gıda , tekstil , kimya ,sabun , ve metallerde
Hava taĢıtlarının yapısında kullanılır, kurutulmuĢ meyvelerde bulunur .
Mutfak araç gereçleri,elektrikli araçların yapısında , içeçek kutuları
Kumda, kilde , camın yapısında,yapı malzemelerinde bulunur.
Canlılarda , sinir ve kemiklerin yapısında, suni gübre yapısında
Barut , sülfürik asit yapısında,kuru meyvelerde mikrop öldürücü olarak
Sofra tuzunda , içme sularında mikrop öldürücü olarak
Ampullerde ve flüoresan tüplerinde kullanılır
Sıvı deterjan,gübre,barut, cam ve lens yapımında kullanılır.
Çimento,alçı,kireç ile diĢlerimizin ve kemiklerin yapısında bulunur.
4
http://www.fenokulu.net/portal/Sayfa.php?Git=KonuKategorileri&Sayfa=KonuBaslikListesi&b
aslikid=39&KonuID=893
MATERYAL VE YÖNTEM
Materyal

90 cm-120 cm ebatlarında mantar pano

90 cm-120 cm ebatlarında strafor köpük

90-120 cm ebatlarında karton

1 adet dart oyun seti

10 adet asetat kağıdı

2 set eliĢi kağıdı

Makas

Pergel

Cetvel

YapıĢtırıcı

1 kutu raptiye
Yöntem
Beyaz renkli Karton üzerine iç içe olacak Ģekilde 5 adet çember beyaz tahta kalemi ile
çizilecektir. Ġçten dıĢa doğru çemberlerin yarıçapı 5, 11, 17, 24 ve 30 cm olacaktır. Daha sonra mavi el
iĢi kağıtlarından yarıçapı 2 cm olacak Ģekilde 20 adet daire kesilerek elektron modelleri
oluĢturulacaktır. OluĢturulan elektronlar çizilen çemberlere uygun aralıklarla 2-8-8-2 Ģeklinde
yerleĢtirilecektir. Kartonun diğer tarafına 10 adet cep oluĢturmak üzere asetat kağıtları kesilecektir.
Karton mantar panoya sabitlenecektir. Asetatla hazırlanan cepler raptiye ile kartona sabitlenecektir. Ġlk
20 elementin sembolleri hazırlanan ceplere uygun büyüklükte A4 kağıdından bilgisayar ile yazıcıdan
çıkarılacaktır. Metal, ametal, soygaz, anyon, katyon, değerlik, 1+, 2+, 3+, 3-,2-,1-, 0 ve periyodik
cetvelde ilk 20 elementin yerini belirtmek üzere grup ve periyod numaraları hazırlanarak yazıcıdan
çıktı alınacaktır. Bunlar ceplere yerleĢtirilecektir.
PROJE ZAMAN ÇĠZELGESĠ
YAPILACAK ĠġLER
03. 02. 2011
04. 02. 2011
05. 02. 2011
5
Araç- Gereç temini
09:00- 19:00
Materyalin çizimi
09:00-10:30
Materyalde kullanılan elektron
11:00-12:00
modellerinin hazırlanması
Elektronların model üzerine
14:00-15:00
yerleĢtirilmesi
Karton üzerindeki ceplerin
15:00-16-00
oluĢturulması
Kartonun mantar panoya sabitlenmesi
9:00-9:30
Asetat ceplerine konulacak yazıların
9:30-10:30
hazırlanarak çıktı alınması
Oyun yönergesinin hazırlanması
11:00-12:00
14:00-16:00
Oyunun denenmesi ve son Ģeklinin
16:30-19:00
21:00-22:30
verilmesi
KAYNAKÇA
1234-
http://ttkb.meb.gov.tr
http://img2.blogcu.com
http://www.fenokulu.net
maycalistaylari.comu.edu.tr
6