Selman ERDEM`in Liseler İçin Felsefe Kitabı Üzerine
advertisement
Liseler çin Felsefe Kitab Ele tirisi Emel Mercaner Bilgi toplumunun yükseli kazand son derece artt ve bilginin temel üretim faktörü olarak öneminin günümüzde, bilgi üretiminin sa lanmas aç s ndan yarat c dü ünce son derece önemlidir. Bu anlamda Felsefe kadar yarat c dü ünceyi geli tiren ba ka bir disiplin olmad na göre, bu disiplinin Milli E itime ba l tüm okullarda da öneminin daha da anla lmas ve artt r lmas gerekti ini söylemekle ba lamal y m söze. Felsefe ö retimi için ö retmen – ö renciler kadar önemli, bir di er faktör de felsefe kitab d r. Bu anlamda felsefeyi yeni ö renenler için bir felsefe kitab nda olmas gereken en temel özellikler unlar olmal d r: Öncelikle, felsefenin ne oldu u, felsefi bilginin özellikleri, felsefenin i levi, felsefe ile benzeri di er temel kültürel etkinlik alanlar ( bilim, sanat, din) aras ndaki ili kiler hakk nda genel ve temel bir bilgi kazand rmak. Daha sonra, felsefenin belli ba l disiplinleri, bu disiplinlerin alanlar içine giren belli ba l kuramlar, ortaya ç kan anlamlar hakk nda genel bir bilgi vermek. Bir di er olmas gereken özellik; felsefenin tarih içinde ve çe itli filozoflar taraf ndan gerçekle tirilen önemli ba ar lar n sergilerken bu faaliyet alanlar nda yer alan Türk- .slam filozoflar n n görü ve katk lar na da temas etmek ve onlar n evrensel dü ünce tarihi içindeki yerlerine ili kin olarak sa l kl bir bilinç kazand rmak. Nihayet tüm bunlar yaparken, felsefenin daima üpheci ve ele tirici bir özellik ta yan ruhunu aç a ç kartmak üzere ortaya at lan her tez, getirilen her öneri, geli tirilen her kurama yöneltilmi olan itiraz, ele tiri ve kar ç k lar göstermek ve böylece, ö rencide felsefenin ruhunu do ru bir ekilde kavratmak yönünde sa lam bir anlay için temel olu turmak. Tüm bu özellikleri temele alarak, Selman ERDEM’in “Liseler .çin Felsefe” kitab n n kriti ini yapacak olursak, öncelikle göz önünde bulundurmam z gereken özellik kitab n, ilk defa felsefe ö renecek olan ö renciler için, felsefeye genel bir giri olmad niteli inde olup d r. Bu anlamda ele al nd nda kitab n özellikle 1. ünitesinde, felsefenin anlam , genel olarak felsefi bilginin özellikleri, felsefenin konular ve çe itli alanlarla ili kisi ve felsefenin gere i gibi konular yer almaktad r. Bu ünitede, kitab n tamam nda da ayn orand kendini hissettiren, tan mlamalar, aç klamalar ve örneklerle dahi filozoflar n isimlerinden yararlan lmas renkli ve zevkli anlat m d nda bulunulmas na yol açmaktad r. Daha ba ka bir ifadeyle, kitaba giri niteli i ta yan bu bölümün hiç olmazsa di er bölümlere oranla ö rencileri de derse s nd rmak amaçl , anlat m daha aç klay c ve yumu ak geçi lerle ve zevkli örneklerle dolu bir bölüm olabilirdi. Bu anlamda ö rencilerin ya 1 seviyeleri ve felsefenin de daha çok soyut dü ünce gerektirdi i göz önüne al n rsa, bu iki faktörün birbirine yakla t r lmas aç s ndan kitab n, bilgi temeli fakat bunun yan nda renkli anlat m ve bol örneklerle donat lmas gereklidir. Bu anlamda 1. ünitede felsefenin anlam , tan m ve felsefi bilginin özelliklerine verilen önem kadar felsefenin yarar na da önem verilmeli, bu sayede ö rencilerin ilk defa ö renmeye ba lad disipline kar daha fazla önem ilgi ve ö renme iste i duyulacakt r. Bu anlamda özellikle ilk ünite üniversite yolunda olan ö renciye kavrat lmas gereken; ara t r lmayan, incelenmeyen, üzerinde dü ünülmeyen bir hayat n ya amaya de mez oldu udur. Bu faaliyetinde ancak felsefeyle gerçekle ece inin kavrat lmas olmal d r. Kitaptaki tüm üniteler “ Haz rl k Çal malar ” ile ba l yor, ünitedeki bilgiler verildikten sonra, “ De erlendirme Sorular ” bölümüyle ve okuma parçalar ile bitiriliyor. Ünitelerin, “ Haz rl k Çal malar ” bölümündeki sorular anlat lacak olan konu hakk nda önceden dü ünmeye ve ö rencide haz r bulunu luk sa lamaya yönelik olmas aç s ndan faydal bulunmaktad r. Fakat konu sonu de erlendirme sorular genelde ezbere yani dü üncelerin salt ö renilip ezberlenmesine dayand için felsefenin dü ünmeyi ö retme ruhuna ayk r bulunmaktad r. Bu nedenle felsefeyi de il felsefe yapmay , dü ünceyi de il dü ünmeyi ö retmenin önemi biraz olsun göz ard edilmi görünmektedir. Fakat bu ilkelerin gerçekle mesinde kitap kadar önemli olan bir di er faktörde “ö retmen” oldu u unutulmamal d r. Ünitelerin sonundaki okuma parçalar ilgi uyand r c olsa da felsefe ö retiminde güncel olaylardan yararlanmak, ö rencilerin anlamalar aç s ndan son derece önemli oldu undan, kitaptaki okuma parçalar n n daima güncelle tirilmesi ve bol örneklerle desteklenmesi gerekti ini dü ünüyorum. Tabi burada kitaba yard mc , ö retmende daima güncel olaylar , takip eden ve sosyal olaylara duyarl ki ilik yap s dersi önemli, anla l r ve dinletilir hale getirmelidir. Selman ERDEM’in Liseler .çin Felsefe kitab nda, kitaba giri niteli i olan birinci bölüm ve bunun d ndaki di er tüm bölümlerde de olmas gereken bir di er özellik, felsefenin daima üpheci ve ele tirici bir özellik ta yan ruhunu aç a ç kartmak üzere ortaya at lan her tez ve ünitelerde anlat lan konu, öneri ve kurama kar t olarak ele tirilen ve kar ç k lar- kar t görü ler yer almal ki felsefenin ruhunu do ru bir ekilde kavratmak yönünde sa lam bir anlay olu turulabilsin. Daha ba ka bir ifadeyle, ortaya konulan konulara kar t ve z t olabilecek görü ve dü üncelere daha fazla yer verilmeli ki ö renciler, iki farkl görü aras nda ba kurabilsin veya farkl l klar n kayna n , nedenselini anlayabilsinler. Bu sayede 2 ö renciler gerek bireysel gerekse s n f ortam nda grupça beyin f rt nas sa lam ve fikir tart mas ortam yarat lm olabilsin. Kitapta, felsefi disiplin geli imi aç s ndan, çe itli filozoflar n önemli görü ve ba ar lar n sergilerken Türk- .slam filozoflar n n örne in Gazali, Farabi ve hatta Mevlana, Yunus Emre, Hac Bekta Veli’nin görü lerine de temas edilmesi, sa l kl bir bilinç olu turma amac n n göz önünde tutuldu unu göstermektedir. Kitapta, felsefi disiplinin temelini olu turmas aç s ndan Bilgi felsefesi, Varl k felsefesi, Ahlak felsefesi, Siyaset felsefesi, Estetik, Din felsefesi gibi bölümler yer almaktad r. Fakat üniversiteye yolunda h zla haz rl k yapan ö renciler için e itim sisteminin sorgulanmas , bilgi toplumunun yükseli i için e itimin önemli faktör olu u, ülkenin e itim sorunlar n n neler oldu u, e itimin sa l kl bir ekilde yürütülmesi aç s ndan alternatif çözümlerin neler olabilece inin anla lmas aç s ndan, kitaptaki tüm bölümlere ek olarak bir de E itim Felsefesi bölümünün eklenmesi gerekmektedir. Lise ö rencisinin e itime sorgulayan gözlerle bakabilmesi bilgi toplumu aç s ndan çok fazla önem arz etti inden kitapta olmazsa olmaz bir bölüm olmal d r, E itim Felsefesi bölümü. Kitab n her bölümünün sonunda olmasa bile, son k sm nda Türkiye’deki mevcut felsefi çal malar n neler oldu u, nas l olmas gerekti i ve akademisyenlerin felsefeye katk lar n n ö retilmesi aç s ndan birde “ Türkiye aç s ndan bir de erlendirme” k sm n n olmas gerekmektedir. Lise ö rencisinin art k içinde ya ad topluma kar duyarl birer birey olarak olaylara bakmaya ba lamalar aç s ndan Türkiye’ye yönelik bir de erlendirmenin yer almas gerekmektedir. Lise ö rencisinin e itime sorgulayan gözlerle bakabilmesi bilgi toplumu aç s ndan çok fazla önem arz etti inden kitapta olmazsa olmaz bir bölüm olmal d r. E itim Felsefesi bölümü. Kitab n her bölümünün sonunda olmasa bile, son k sm nda Türkiye’ deki mevcut felsefi çal malar n neler oldu u, nas l olmas gerekti i ve akademisyenlerin felsefeye katk lar n n ö retilmesi bir de “Türkiye aç s ndan bir de erlendirme” k sm n n olmas gerekmektedir. Lise ö rencisinin art k içinde ya ad topluma kar duyarl birer birey olarak 0olaylara bakmaya ba lamalar aç s ndan Türkiye’ye yönelik bir de erlendirmenin yer almas gerekmektedir. Kitab n sözlük k sm n n da yetersiz oldu unu söylemeliyim. Kitap ö rencilerin anlayaca dilin üstünde olup, bol örneklerle desteklenmedi i ve ilk defa felsefe görecek ö renciler için bir çok filozofun kendilerine has kavram ve cümleleriyle dolu bir kitap olu u, 3 sözlü ün daha kapsaml olmas n gerektirmektedir. Bu bir zorunluluk olarak kar m za ç kmaktad r. Her ö retmen gibi ben de ö retmen oldu umda, dersimin ö renciler taraf ndan dikkatle dinlenmesi, önemli görülüp, dikkate al nmas n isterim. Bunun için ö retmen olarak kendi üzerime dü eni yerine getirmem gerekti ini biliyorum, dersimi toplumsal olaylardan güncel örneklerle ö rencilerin seviyesinde anlatarak dersi verimli ve anla l r k lmay çal aca m. Fakat bunun yan nda bir dersin en önemli materyali de kitapt r. Kitap ö rencilerin evlerinde ve her yerde yanlar nda olaca ndan, özellikle felsefe kitab n n daima güncelle tirilmesi yeni bask lara aç k olmas gerekmektedir. Çünkü felsefe “daima yolda olmak” demektir. Bu anlamda ö rencilerin ara t rma ruhlar n n da geli mesi ve güncel olaylar takip edebilmeyi ö renebilmeleri aç s ndan bir felsefe kitab nda en temel ruh Aristoteles’in sözüyle de u olmal d r: “.nsanlar do al olarak bilmek isterler.” Gerçektende insan insan yapan en önemli özelliklerden biri herhalde onun kendisini çevreleyen dünyay , içinde ya ad toplumu, geçmi ini ve bütün yanlar ile bizzat kendisini tan mak ve bilmek istemesidir. SONUÇ Liseler için haz rlanan felsefe kitab daha önce de belirtti im gibi yo un ve tekdüze bir anlat m içermektedir. Felsefe dersini fazla sevmeyen, gereksiz gören bir çok ö renciyi felsefeye çekmekten ziyade bu kitap, felsefeyi daha itici bir hale getirmi . Felsefe grubu ö retmeninin i ini daha da zor bit duruma itmi . Tarih dersinin kitaplar da yo un bir anlat m içermesine ra men ö rencilerin ço u bu ders kitab n zevkli ve gerekli buluyor. Ancak e itimin temel ta olan felsefe – tarih kadar ezber gerektirmemesine ra men1 yo un ve s k c bir anlat mla ö rencilerin kar s na ç k yor. Felsefe bir çok kayna a sahip büyük bir deniz gibidir, denizin k y s na ula mak için çok fazla kulaç atmak gerekir. Ele tirisini yapt m felsefe kitab ö renciye kulaç atmay ö retmek yerine denizin ortas nda b rak p gidiyor. Okuma parçalar , örne in ünitenin ba nda yer alabilirdi. Ünlü filozoflar n sözlerine ba l klardan sonra yer verilip ö renciden yorum yapmas istenebilirdi. De erlendirme sorular k sm nda “aç klay n z, belirtiniz” gibi sorulara yer vermektense “ele tiriniz, yorumlay n z” gibi dü ünmeye ve ara t rmaya sevk ettirici sorulara 4 yer verilmeliydi. Çünkü felsefe ezberden çok dü ünmeyi ve anlamay gerektiren bir bilimdir. Ö rencinin dü ünmesi ve anlayabilmesi için felsefe kitab özendirici hale getirmelidir. Ad mlar n yeni atmaya ba layan ö rencinin yola ç kmas n sa lamak ona yard mc olmak için öncelikle kendisini tan ms n sa lamak gerekir. Felsefe bu konuda en büyük yard mc lardan birisi olsa gerek. Felsefe ö retmeni ö renciyi zorlamal , ek kaynaklar vererek okumaya te vik etmelidir. Bu kitap ana kaynak de il, yard mc konumundad r. Bir matematik dersi ne kadar dü ündürücü ve zorlay c ise felsefe de öyle olmak zorundad r. Çünkü felsefe, matematik kadar e itimin olmazsa olmaz ta lar ndan biridir. Topluma yararl , idealist bireyler yeti tirmenin yolu, sorgulamay , dü ünmeyi ve anlamay ö renmekten geçer. Ancak bu üç ilke daha çok bireysel çabalarla elde edilir ama e itim sistemimiz ezbercili i te vik etti inden bireylerin büyük bir k sm bu üç ilkeden yoksundur. .ncelemi oldu um bu kitap felsefe tarihini anlatmaktad r. Ama ders felsefe ise amaç da felsefi dü ünmeyi sa lamak, çok derin ayr nt lara girmeden özü anlatmak olmal d r. 5
