KALP DAMAR.indd - Sakarya Üniversitesi Eğitim ve Araştırma

T. C. SAĞLIK BAKANLIĞI
TÜRKİYE KAMU HASTANELERİ KURUMU
Sakarya İli Kamu Hastaneleri Birliği Genel Sekreterliği
Sakarya Üniversitesi Eğitim ve Araştırma Hastanesi
KALP
HASTALIKLARI
İLE YAŞAM
EĞİTİM KOORDİNATÖRLÜĞÜ / HASTA EĞİTİM SETİ 1
KALP
HASTALIKLARI
İLE YAŞAM
Vücuttaki hayati organların işlevini yerine getirebilmesi için belirli düzeyde oksijen ve besin maddelerine ihtiyaç vardır. Tüm vücuda yayılan atardamarlar
sayesinde, kalp en uzak organlarımıza kan pompalayabilmektedir. Kalbimizin
bu işlevi yerine getirebilmesi için de düzenli bir kan akımına ihtiyacı vardır.
Kalbin etrafında bulunan atardamarlar (yani koroner damarlar) bu işlevi yerine
getirir. Halen tüm dünyada en sık ölüm nedeni kalp damar hastalıklarıdır (ortalama tüm ölümlerin %40 kadarı). Ülkemizde de en önemli ölüm nedeni kalp
damar hastalıklarıdır. Yaklaşık olarak her yıl 250 bin civarında yeni kalp damar
hastalığı tanısı koyulmaktadır.
Kalbim ve damarlarım
nasıl çalışır?
Kalp ve damarlar dolaşım sisteminizi
oluşturur.
Kalp, kanı vücuda pompalayan bir
kastır. Pompaladığı kan ile atardamar ve
kılcal damarlarla vücuda oksijen taşınır.
Toplardamar adı verilen diğer damarlar
ise kanı kalbe geri getirir.
Damarlarım nasıl tıkanıyor?
Damarlarınızda tıkanmaya yol açabilecek pek çok etken
vardır. Kolesterol vücut tarafından yapılan bir maddedir.
Hayvansal bazı gıdalar kolesterol içerir. Kolesterol çok yükseldiği zaman geniş damarların içi daralır ya da tıkanır. Bu
duruma “damar tıkanıklığı” denir. Daralmış ya da tıkanmış
damarlar kan akımını engeller ve bu da çeşitli sorunlara yol
açar. Aynı zamanda damar tıkanıklığına neden olan bir
etkende Diyabet’tir.
SAĞLIKLI KAN DAMARI
DARALMIŞ KAN DAMARI
TIKANMIŞ KAN DAMARI
Damarlar tıkanınca
neler olabilir?
Damarlar daralınca ya da tıkanınca pek çok ciddi sağlık
problemi yaşayabilirsiniz:
GÖĞÜS AĞRISI (ANJİNA)
Anjinada göğüs, kol, omuz ve sırtınızda ağrılar artar. Hareket halinde iken
kalp atışlarınız hızlandığında örneğin egzersiz yaparken ağrınız artar. Dinlenme halindeyken azalır. Kendinizi halsiz hissedersiniz. Eğer tedavi olmazsanız
ağrılarınız sık sık tekrarlar. Diyabet kalp sinirlerinizde hasara neden olmuşsa
göğüs ağrısı hissetmeyebilirsiniz.
KALP KRİZİ
Kalbe yakın ya da kalp damarlarından biri tıkandığında “kalp krizi” meydana
gelir. Kalp kasının bir bölümüne yeterli kan gitmez, kalbin o bölümü beslenemez ve kalp zayıflar. Kalp krizi esnasında göğüs ağrısına bulantı, hazımsızlık,
aşırı halsizlik ve terleme eşlik eder.
İNME (FELÇ)
Beyne giden kan damarlarından biri tıkandığında beyin zarar görür ve “inme”
meydana gelir.
Kalp krizinin
belirtileri nelerdir?
Kalp krizi esnasında aşağıdaki belirtilerden biri ya da birkaçı görülebilir:
•Göğüs ağrısı
•Kol, sırt, çene, boyun ve sol omuza yayılan ağrı
•Hazımsızlık ya da mide ağrısı
•Nefes darlığı
•Terleme
•Bulantı
•Baş dönmesi
Daralmış
damarlar nasıl
yüksek tansiyona
neden olur?
Daralmış damarlarda kanın
akabileceği alan çok azdır.
Damardaki tıkanıklığı, elinizle
ağzını tıkadığınız bir hortuma
benzetebilirsiniz. Hortumun
ağzının bir bölümünü
parmağınızla tıkadığınızda suyun
daha basınçlı aktığını görürsünüz.
Aynı mantıkla tıkalı damarlar da
yüksek kan basıncına yol açar.
Bunun dışında, böbrek sorunları
ya da fazla kilolu olmak da kan
basıncını artıran faktörlerdir.
Diyabetli kişilerin çoğunun
tansiyonu yüksektir. Diyabete
bağlı kalp, göz ya da böbrek
sorunlarınız varsa, yüksek kan
basıncı, bu rahatsızlıkları daha
da artırabilir. Kan basıncı büyük
ve küçük tansiyon olarak iki
rakamla gösterilir. Örneğin
120/70 mmHg gibi.
Tıkanmış damarlar bacak ve ayaklarda ne
gibi sorunlara yol açar?
Damarlarınız daraldığı veya tıkandığı zaman, ayak ve bacaklarınıza yeterli kan gitmez
ve periferik damar hastalığı ortaya çıkar. Yürürken ya da egzersiz yaparken bacaklarda ağrı hissedersiniz. Bazı insanlarda ise ayak ve bacaklarda hissizlik, karıncalanma
ya da geç iyileşen yaralar gibi belirtiler görülür.
Periferik damar hastalığını önlemek ya da
kontrol altına almak için ne yapabilirim?
•Sigara içmeyin.
•Kan şekerinizi ve tansiyonunuzu kontrol altında tutun.
•Kan yağlarınızı normal değerlerde tutmaya çalışın.
•Düzenli egzersiz yapın.
•Kan sulandırıcı ilaçlar alıp alamayacağınızı doktorunuza sorun.
Kalp krizi ve inmeyi
önlemek
için ne yapabilirim?
Kalp krizi ve inmeyi önlemek için pek çok şey yapabilirsiniz;
1. KAN ŞEKERİNİZİ KONTROL ALTINDA TUTUN.
Üç ile altı ayda bir yaptıracağınız HgA1C testi ile diyabetinizin kontrol altında olup olmadığını öğrenebilirsiniz. Bu test son 2-3 aylık kan şekeri ortalamasını verir.
İdeal hedef %6.5’u geçmemelidir. Bununla beraber
hipoglisemi riskiniz, diyabet komplikasyonlarınız ve eşlik eden kalp-damar sorunlarınız varsa doktorunuz sizin
için daha yüksek bir hedef belirleyebilir.
2. KAN BASINCINIZI KONTROL ALTIDA TUTUN.
Doktora her gidişinizde kan basıncınızı ölçtürün. Optimal kan basıncı 130/80 mmHg’yi geçmemelidir.
3. KAN YAĞLARINIZI KONTROL ALTINDA
TUTUN.
Yılda en az bir defa kan yağlarınızı ölçtürün. İdeal değerler:
•LDL (kötü) kolesterol: 100 mg/dl’nin altı
•HDL (iyi) kolesterol: Erkeklerde 40 mg/dl’nin üstü, kadınlarda 50 mg/dl’nin üstü
•Trigliserid: 150 mg/dl’nin altı
4. FİZİKSEL AKTİVİTEYİ GÜNLÜK YAŞAMINIZIN
BİR PARÇASI HALİNE GETİRİN.
• Haftanın 5 günü en az 30 dakika doktorunuzun tavsiye ettiği şekilde fiziksel aktivite yapın.
• Asansör yerine merdiven kullanın.
• Yakın yerlere araba yerine yaya olarak gitmeye çalışın.
5. YEDİKLERİNİZİN “KALP DOSTU”
YİYECEKLER OLMASINA DİKKAT EDİN.
• Yulaf, tahıl, meyve ve sebze gibi lifli gıdaları almaya
özen gösterin.
• Yüksek oranda yağ ve kolesterol içeren et, tereyağı
ve yağlı süt ürünlerinden uzak durun.
• Trans yağ barındıran ‘fast food’lardan mümkün olduğunca az tüketmeye çalışın.
6. FAZLA KİLOLARINIZDAN KURTULUN.
• Fazla kilonuz varsa egzersizi artırın.
• Diyetisyen kontrolünde yağ ve kalori bakımından düşük beslenme programına başlayın.
7. SİGARAYI BIRAKIN.
8. İLAÇLARINIZI DOKTORUNUZUN
ÖNERDİĞİ ŞEKİLDE KULLANIN.
Kalp Problemli Bir Kişi
Olarak Sağlığımı Korumak
İçin Yapmam Gerekenler
Nelerdir?
Eğer şeker hastası iseniz
her gün kan şekerinizi
ölçün ve kaydedin
Sigara içmeyin.
Her gün en az 30 dakika orta şiddette egzersiz yapın (örneğin tempolu
yürüyün). Size uygun olan egzersizleri öğrenmek için doktorunuza danışın.
Diyet uzmanınızın
hazırladığı beslenme
programına uyun.
İlaçlarınızı doktorunuzun önerdiği şekilde
alın.
Kan basıncınızı ve kan
yağlarınızı kontrol altında tutun.
Meyveleri daha çok ara öğünlerde tercih etmeliyiz. Karpuz, üzüm, muz gibi
çok şeker içeren meyveler yerine elma, portakal, vişne gibi meyveleri tercih
edelim. (kan şekerine göre meyveleri seçebilirsiniz.)
DİKKAT:
Şeker hastası isek; Kan şekerimizi açlık (sabah aç karnına) ve tokluk
(yemekten iki saat sonra) olarak ölçmeliyiz. Sonuçları not edip kontrolde doktorumuza (diyabet polk.) göstermeliyiz.
Hipoglisemi (şekerin düşmesi) halsizlik, titreme, solgun cilt, terleme, çarpıntı, sinirlilik ve
Hiperglisemi (şekerin yükselmesi) ağız kuruluğu, bol su içme, yorgunluk, uyku hali, açlık
hissi, sık idrara çıkma gibi şikayetlerle kendini belli eder. Bu duruma gelmemek için
beslenmeye dikkat etmek gerekiyor.
KALP KORUMA DİYETİ
Serbest olan yiyecekler :
Tavuk : haşlama veya ızgara (derisi yenmeyecek)
Balık : haşlama veya ızgara (çok yemeyecek)
Sebze : sıvı yağda pişmiş ve haşlanmış (çok yenecek)
Meyve : her çeşit meyve
Salata : mayonez ve sos içerenler hariç
Ekmek : kepek, yulaf, çavdar ekmeği
Peynir : taze çökelek peyniri
Ürik asidi yüksek olan hastalarda kuru yemiş ve baklagiller sınırlanmalıdır.
Diyabetik hastaların diyetlerine devam etmeleri gerekir.
Az yenecekler :
Unlular Tatlılar Yoğurt Alkol şarap
Beyaz peynir Sığır, dana eti :
:
:
:
ekmek, börek, pilav, makarna
sütlüler, bal, reçel
günde 125 gr (kaymağı yenmeyecek)
gün aşırı, 1-2 duble damıtık içki yada günde 1-2 kadeh kırmızı
: günde 3 kibrit kutusu
: yağı alınmış olarak
Kesinlikle yasak olanlar :
Sakatatlar Yağlar Su ürünleri Peynir
Tatlılar Etler :
:
:
:
:
:
dil, ciğer, beyin ,dalak
tereyağı, kuyruk , iç yağı margarin
karides, midye ,ıstakoz
kaşar peyniri (özellikle eski kaşar )
dondurma
koyun ve kuzu eti, hamburger, sosis, pastırma, sucuk
KALP YETERSİZLİĞİ
OLAN HASTALAR
İÇİN ÖNERİLER
Kalp yetersizliği, yaşam boyu tedavi gerektiren kronik bir hastalıktır. Nadiren, tamamen normale döner.
Sağlıklı kiloyu korumak: kalp yetersizliği vücut ağırlığınızda
hızlı değişikliklere neden olabilir. Birkaç gün içinde vücut ağırlığının 2-3 kg’dan fazla artması kalp yetersizliğinde kötüleşme
olabileceği anlamına gelir. Alınan idrar söktürücü ilaç dozunun
doktor kontrolünde arttırılmasını gerektirir. Kısa zaman içerisinde
istemsiz kilo kaybı da ciddi bir durumun habercisi olabilir. Yeterli miktarda kalori almamaya, hareketsizliğe veya kalp yetersizliğinden dolayı kas kitlesi kaybına bağlı gelişebilir. Ayrıca idrar
söktürücü ilaç dozunuzun fazla olduğu anlamına da gelebilir.
Tuz tüketimini azaltmak: kalp yetersizliği hastalarında tuz tüketimini kontrol altına almak önemlidir. Tuz tüketimini azaltmak için
öncelikle masalardan ve görünür yerlerden tuzlukları kaldırmak,
daha fazla sebze meyve tüketmek, yağ oranı düşük ve işlenmemiş gıdaları tercih etmek, tahıl ve balık tüketimini artırmak
gerekir. Hazır reçeller ve içeceklere bile (çabuk bozulmalarını
önlemek için) tuz katıldığı unutulmamalıdır.
Dengeli sıvı alımı: kalp yetersizlikli hastaların günlük alması
gereken toplam sıvı miktarı 1.5-2 litre civarındadır (bu miktara
su, çay, kahve, meyve suları, çorbalar, süt ve gazlı içecekler dahildir). Günlük sıvı tüketimini azaltmada büyük bardak ve kupa
yerine küçük bardakları tercih etmek, bir defada fazla miktarda
sıvı almak yerine az miktarda gün içerisine yaymak ve suyu ve
meyveleri soğuk olarak tüketmek faydalı olabilir.
Alkol tüketimini bırakmak ya da azaltmak: eşlik eden kalp
hastalığı olduğunda fazla miktarda alkol tüketmek kalp hızını ve
kan basıncını yükseltir. Alkol bağımlılarında, alkolik kardiyomiyopati denilen kalp yetersizliğine sebep olabilir. Genel bir öneri
olarak günlük alkol tüketiminin 1-2 bardağı geçmemesi önerilir
(bir bardak içecek tipik olarak bir şişe bira veya bir kadeh şarabı veya benzer miktarda alkol içeren eşdeğerlerini ifade eder).
Kalp yetersizliğine bağlı şikayetler ciddi ise alkol tüketiminden
tümüyle uzak durulmalıdır.
Potasyum alımını dengelemek: kalp yetersizliği için idrar söktürücü ilaç kullanıyorsa potasyum kaybı olabilir. Bu durumda
doktorunuz ilaçlarda değişiklik yapabilir veya muz, portakal,
kuru erik, soya fasulyesi, patates, kavun, karpuz ve balık gibi
potasyumdan zengin gıdaları tüketilmesini önerebilir. Potasyum
düzeyi yüksekse potasyum kısıtlayıcı diyet de önerilebilir.
Yağ ve kolesterolü kontrol etmek: diyetin meyve, sebze, balık,
kümes hayvanlarının eti, yağsız et, tahıl ve soyayı yeterli oranda
içermesine ve tüketilen yağların mümkün olduğu kadar doymamış yağlardan olmasına dikkat edilmelidir.
NOT :
• Kırmızı et tüketimimiz günde 60 grdan fazla
olmamalıdır.
• Süt tüketimimiz günde günde 1 su bardağından fazla olmamalıdır.
• Günde 5 porsiyon meyve tüketiniz
• Balık tüketimini artırınız.
• Salatada tuz yasak. Sirke limon 1 çay kaşığı
zeytin yağı kullanabilirsiniz.
• Derisiz beyaz et tüketebilirsiniz.
• Kızartma, kavurma tarzı besinler tüketmeyiniz.
• Alkol, sigara stresten uzak durunuz.
• Bol egzersiz yapınız.
KALP YETERSİZLİĞİYLE
YAŞAMAYA UYUM SAĞLAMAK
Doğru bir tedavi ve destek olduğu takdirde ve hastalığın durumuna göre sınırları bilmek kaydıyla kalp yetersizliği olan hastalar
yapmak istedikleri faaliyetlerin çoğunu yapabilirler.
Düzenli egzersiz yapmak: Kalp yetersizliği olan hastaların
büyük çoğunluğunda faydalıdır. Egzersiz programına başlamadan, yapılan egzersizin miktarını artırmadan veya tipini değiştirmeden önce kalp üzerine taşıyabileceğinden daha fazla yük
yüklenmediğinden emin olmak için doktora danışılmalıdır. Egzersize her zaman ısınma hareketleriyle başlanmalı ve bitirirken
tempoyu yavaş yavaş düşürmelidir. Soğuk veya rüzgarlı havada
ısınma hareketlerinin dışarı çıkmadan önce yapılması önerilir.
Yürüyüş yapmak egzersiz için güzel bir başlangıçtır. Zaten yürüyüş yapıyorsanız, bisiklete binmeyi veya yüzmeyi deneyebilirsiniz. Her zaman yaptığınız aktiviteye yavaşça başlayın ve
forma girdikçe miktar ve şiddeti tercihen artırın. Nefes darlığı,
baş dönmesi, göğüs ağrısı, bulantı veya soğuk terleme hissederseniz yaptığınız egzersizi hemen durdurun. Ağır bir yemekten
sonra veya uzun bir açlıktan sonra egzersiz yapmayın. Hafif bir
yemekten 1-2 saat sonra egzersiz yapınız. Nefes tutma, direnç
ve ani hareket gerektiren egzersizlerden kaçının.
Sigarayı bırakmak; kanın oksijen taşıma kapasitesini etkiler,
kan basıncını artırır, damarlarda yağ birikimi ve tıkanıklık oluşumuna neden olur. Bütün bunlar kalp yetersizliğini olumsuz etkiler.
Sigarayı bırakmak, hiçbir zaman geç değildir ve sigarayı bırakmak kalbiniz için çok faydalıdır. Sigarayı bırakmak için değişik
yöntemler mevcuttur
1. Nikotin bandı, sakızı veya spreyi kullanmak,
2. Yavaş yavaş günlük içilen sigara miktarını azaltmak,
3. Yemek sonrası sigara içmek yerine dişleri fırçalamak,
4. Sigara içilen ortamlardan uzak durmak,
5. Elinizi ve ağzınızı sakız çiğneyerek veya kağıt karalayarak
oyalamak,
6. Egzersizi artırmak ve daha aktif bir hayat sürmek,
7. Küllüğü boşaltmamak (bu size ne kadar çok sigara içtiğinizi
ve ne kadar kötü bir koku yaydığını hatırlatacaktır),
8. Özellikle sigara içenler olmak üzere aile bireylerini sigarayla
mücadeleye dahil etmek başarı şansınız artacaktır.
Seyahat etmek: kalp yetersizliği kontrol altında ise hafif orta
seviyeli seyahat için bir engel yoktur. Uzun süreli seyahatlerde
özellikle oturur vaziyette durmak ayak bileklerinizde şişmelere ve
bazen kramplara neden olabilir. Ayakları düzenli olarak hareket
ettirmek faydalı olabilir. Bazı durumlarda doktorunuz seyahat
sırasında damarlarınızda pıhtı oluşumunu önlemek için diz üstü
destek çorapları giymenizi önerebilir. Seyahate çıktığınızda bütün ilaçlarınızı yanınıza almanız gerekmektedir.
Araç kullanmak: kalp yetersizliği olan çoğu kişi güvenli bir şekilde araç kullanabilir ancak daha önce ritim bozukluğuna bağlı
bilinç kaybı (bayılma) öyküsü olanlar doktoruna danışmalıdır.
Şoförlük yapanların durumlarını gözden geçirmek gerekebilir
ayrıca bazı ülkelerde kalp yetersizliği olanların şoförlük yapması
yasaktır. Kalp pili olması genellikle araç kullanmaya ve şoförlük
yapmaya engel değildir.
Çalışmak: çoğu kişide kalp yetersizliği yeteri kadar tedavi ve
kontrol edilebilir ve hastalar uzun yıllar tam zamanlı olarak çalışmaya devam edebilirler. Kişi özelinde bakıldığında çalışabilmeyi kalp yetersizliğinin sebebi, ciddiyeti ve kişinin yaptığı iş
belirler. İşinizin çalışma saatlerinde veya ağırlığında değişiklik
yapılması gerekebilir. İşinizde giderek daha fazla zorlanmaya
başlarsanız tedavinizde değişiklik gerekip gerekmediği konusunda doktorunuza danışabilirsiniz ve/veya iş ortamınızda durumunuza uygun değişiklik yapılabilip yapılamayacağı konusunda işvereninize başvurabilirsiniz.
Aşılanmak: grip ve zatürre gibi enfeksiyonlar kalp yetersizliğini
olumsuz yönde etkileyebilir. Grip ve zatürreye karşı koruma sağlayacak güvenli aşılar mevcuttur.
KORONER ANJİOGRAFİ SONRASI
YAPILMASI GEREKENLER
1. Hastanıza yatağa yattığı andan itibaren 2 ile 3 litre suyu 2
saat içinde içermeniz gerekmektedir.
2. Hastanın kasığındaki kum torbaları 6 saat kalacaktır.
3. Anjiografi olan hastanın anjio yapılan bacağını hareket ettirmemesi, katlamaması gerekmektedir.
4. Anjiografi olan hastanın tuvalet ihtiyaçlarını yatağında gidermesi gerekmektedir. Hastanız bayan ise yattığı odada bulunan
tuvaletlerde sürgü bulunmaktadır. Hastanız erkek ise çalışan personelden ördek temin edebilirsiniz.
5. Hastanız anjio sonrası yatağına yattıktan 2 saat sonra yemek
yiyebilir.
6. Hastanıza stend uygulandıysa kasığındaki iğne 4 sat sonra doktor tarafından çekilecektir. Bu sürede hastanın bacağını
hareket ettirmemelidir. İğne çekildikten sonra hastanın kasığına
konulan kum torbaları 6 saat kalacaktır.
7. Hastanızın sonuçları ve taburculuğu akşam 16.00-17.00 saatleri arasında yapılan doktor vizitinde belli olacaktır.
Önemli Notlar
Önemli Notlar
“Hoşgörü Sıhhat Getirir”
T. C. SAĞLIK BAKANLIĞI
TÜRKİYE KAMU HASTANELERİ KURUMU
Sakarya İli Kamu Hastaneleri Birliği Genel Sekreterliği
Sakarya Üniversitesi Eğitim ve Araştırma Hastanesi