2016-2017 Bahar Dönemi Makroekonomiye Giriş Ders

1. Paranın Tanımı ve Fonksiyonları
2. Paranın Kısa Tarihi
3. Para Talebi ve Arzının Tanımlanması
4. Bankacılık Sistemi (Merkez Bankası)
5. MB’nin Fonksiyonları
6. Bankacılık Sisteminde Kaydi Para
Yaratılması

2
Paranın Tanımı ve Fonksiyonları

 Para; Mal ya da hizmet karşılığı bir ödeme aracı
olarak kullanılan herhangi bir nesnedir.
 Bu nesnelere kağıt para, madeni para ve banka
mevduatları örnek olarak gösterilebilir.
 Banka mevduatları ise vadeli ve vadesiz olmak üzere
ikiye ayrılır.
3
Paranın Tanımı ve Fonksiyonları

 Paranın Fonksiyonları
 1. Değişim Aracı (Mübadele) olma fonksiyonu: Mal
ve hizmetler para karşılığı alınıp satılır.
 2. Değer ölçüsü olma fonksiyonu: Mal ve hizmetlerin
değeri fiyatları ile ölçülür. Fiyat da para cinsinden
belirtilir.
 Örneğin; 1 gömlek 35 TL, 1 Pantolon 70 TL vs.
1 pantolon = 2 gömlek
70 TL = (2*35) 70
4
Paranın Tanımı ve Fonksiyonları

 3. Değer Muhafazası fonksiyonu: İnsanlar
gelirlerinin bir kısmını harcamayıp tasarruf
edebilirler, bu tasarruflarını da bankaya yatırırlar.
Banka da bu tasarruflara karşılık tasarruf sahiplerine
faiz verir.
Eğer;
 Faiz oranı = enflasyon oranı
tasarrufların değeri
sabit
 Faiz oranı › enflasyon oranı
tasarrufların değeri
artmış
 Faiz oranı ‹ enflasyon oranı
tasarrufların değeri
azalmış
5
Paranın Tanımı ve Fonksiyonları

 4. Ekonomi Politikası Aracı:
 Genişletici para politikası (durgunluk olduğunda)
 Daraltıcı para politikası (enflasyon olduğunda)
6
Paranın Kısa Tarihi

 İlk madeni paralar M.Ö. 7. yüzyılda Lidya’da
basılmıştır.
 İkinci aşamada, kağıt paraların ortaya çıkması.
Özellikle Orta Çağ’ın sonlarına doğru İtalyan şehir
devletlerinde sarrafların halkın gümüş ve altınlarını
saklamak için sertifikalar vermesi.
 MB’nin ortaya çıkması
7
Bankacılık Sistemi (MB)

 Türk Bankacılık Sistemi:
 TCMB
 Ticaret Bankaları
 Kalkınma Bankaları
 Yatırım Bankaları
8
Bankacılık Sistemi (MB)





 TCMB
Merkez Bankası temel olarak para ve kur politikalarını
düzenlemek ve banknot dolaşımını sağlamaktan
sorumludur.
11 Haziran 1930 tarihinde bir anonim şirket olarak
kurulmuş bulunan Merkez Bankasının temel amacı, fiyat
istikrarını sağlamaktır.
Banka ayrıca, finansal sistemde istikrarın sağlanması ve
para ve döviz piyasaları ile ilgili düzenleyici tedbirleri
almakla da görevlendirilmiştir.
Merkez Bankası, özellikle küresel dengesizliklerden
kaynaklanan makro finansal riskleri kontrol altında tutmayı
amaçlamaktadır. Bu doğrultuda, finansal istikrar Merkez
Bankası için destekleyici amaç niteliğindedir.
9
 TCMB
 Türkiye'de Türkiye Büyük Millet Meclisine ait olan
para basma yetkisi Meclis tarafından süresiz olarak
Merkez Bankasına devredilmiştir. Bu doğrultuda,
ülkemizde banknot basma ve ihraç imtiyazı tek elden
Bankaya aittir.
 Türkiye'de uygulanacak döviz kuru rejimini hükûmet
ile birlikte belirlemek Merkez Bankasının temel
görevlerinden biridir. Belirlenen döviz kuru rejiminin
uygulaması da yine Bankaya aittir. Merkez Bankası
kur politikasını 2001 yılından itibaren dalgalı kur
rejimi çerçevesinde sürdürmektedir.

10
 TCMB
 Ülkemizin altın ve döviz rezervlerini saklamak ve
yönetmekle görevli olan kurum Merkez Bankasıdır. Merkez
Bankası, para ve kur politikalarına olan güveni sağlamak ve
bu politikaları desteklemek, Hazinenin yabancı para iç ve
dış borç servisini gerçekleştirmek için gerekli döviz
likiditesini bulundurmak, iç ve dış şoklara karşı kırılganlığı
azaltmak ve uluslararası piyasalarda ülke ekonomisine
duyulan güveni artırmak için rezerv tutmaktadır. Merkez
Bankası, rezervlerin yönetiminde ülke menfaatlerine
öncelik vermektedir.

 Ödeme sistemlerinin sağlıklı, güvenli, risksiz ve süratli
çalışması da Merkez Bankasının görevleri arasında yer
almaktadır.
11
Bankacılık Sisteminde Kaydi Para
Yaratılması

 Ticari Bankalar kendilerine yatırılan paranın bir
kısmını MB’ye rezerv (ihtiyat) olarak yatırmak
zorundadır. Bu orana MB karar verir. Bu rezerv
oranına da karşılık oranı adı verilir.
 Geri kalan kısmını ticari bankalar paraya ihtiyacı
olanlara borç olarak verir ve karşılığında faiz elde
eder.
12
Bankacılık Sisteminde Kaydi Para
Yaratılması

13
Para Talebi

 Keynesyen faiz teorileri
 Faizin açıklanmasında parayı analize dahil
etmiştir.
 Ekonomide faiz haddinin para arz ve talebine bağlı
olduğunu savunmaktadır.
 Keynes’e göre tasarrufların faize hak kazanması
için kasada tutulmayıp, ödünç verilmesi
gerekmektedir.
14
Para Talebi

 Para talebi, bir ekonomideki ev halkı ve firmaların,
belirli bir anda, hemen harcanabilir durumda
bulundurmak istedikleri para miktarıdır.
 Keynes’e göre, ev halkları ve firmalar 3 farklı
güdüyle para talep ederler.
 1. İşlem (muamelat) güdüsü
 2. İhtiyat güdüsü
 3. Spekülasyon güdüsü
15
 1.İŞLEM GÜDÜSÜ (MUAMELAT)
 Günlük işlemler için harcamaya her an hazır
durumda tutulan para miktarına işlem güdüsüyle
para talebi denir.
 İşlem güdüsüyle para talebini etkileyen en önemli
faktörler, gelir düzeyi ile fiyatlar genel düzeyidir.

 Gelir düzeyi
işlem güdüsüyle talep edilen
para miktarı
 Fiyatlar genel düzeyi
işlem güdüsüyle talep
edilen para miktarı
16
 2. İHTİYAT GÜDÜSÜ
 Ev halkları ve firmalar beklenmedik durumlara
karşı, bir miktar parayı elde tutmak isterler. Bu
duruma ihtiyat güdüsüyle para talebi denir.
 3. SPEKÜLASYON GÜDÜSÜ
 Spekülasyon, piyasadaki fiyat hareketlerinden
yararlanarak bir malı ucuzken satın alıp
pahalılaşınca satmayı ifade eder.
 Faiz haddi ile likitide tercihi arasında ters yönlü
ilişki vardır*
 Piyasada faiz haddi yükseldikçe, elde para tutmanın
maliyeti de yükselir.
 Faiz haddi yükseldikç, elde tutulmak istenen para
miktarı, yani likitide tercihi azalmaktadır.

17
Para Arzının Tanımlanması

 T.C.M.B ‘nin para arzının tanımlanması
 M1 = Dolaşımdaki para + vadesiz mevduat (resmi
mevduat hariç)
 Eğer M1 

Milli Gelir 
Harcama Eğiliimi 
 M2 = M1 + vadeli mevduat (resmi mevduat hariç)
 M. Friedman ve A. Swartz tarafından önerilip
kullanılmıştır.
18
Para Arzının Tanımlanması

 M2Y = M2 + Döviz Tevdiat Hesapları
 M3 = M2 + Resmi kuruluşlar mevduatı +
TCMB’deki diğer mevduat
 M3Y = M3 + Döviz tevdiat hesapları
19
Denge Faiz Haddinin Oluşması
(Keynesyen Faiz Teorisi)

20

21

22

23

24
Miktar Teorisi

 Paranın değeri,ekonomideki para miktarına bağlıdır.
 Neoklasikler tarafından öne sürülen miktar teorisi,
mübadele yaklaşımı ve para tutumu yaklaşımı
olmak üzere iki şekilde açıklanmıştır.
 1. Miktar Teorisi ve Fisher Denklemi (Mübadele
yaklaşımı)
 2. Miktar Teorisi ve Cambridge Denklemi (para
tutumu yaklaşımı)
25
Miktar Teorisi ve Fisher
Denklemi

 1911 yılında I.Fisher tarafından belirtilmiştir.
 Bir ekonomide para miktarında meydana gelecek
olan artma ya da azalmalar, aynı yönde ve aynı
oranda ekonomideki fiyatlar genel düzeyine
yansıyacaktır.
 Örneğin, ekonomide para arzı yüzde 10 arttığında,
fiyatlar genel düzeyi de yüzde 10 artacaktır.
 Halkın para talebinin sadece işlem güdüsüne
dayandığı varsayılmaktadır.
26
Miktar Teorisi ve Fisher
Denklemi
 Fisher Denklemi

MV = PT







M = Para arzı
V = paranın dolanım hızı
P = fiyatlar genel düzeyi
T = işlem hacmi
Kısa dönemde V ve T sabit kabul edilebilir.
O yüzden, M = P ve P = f (M) dir.
Fiyatlar genel düzeyi para miktarındaki değişmeyle
aynı yönde ve aynı oranda olacaktır.
27
Miktar Teorisi ve Cambridge
Denklemi

 A. Marshall ve A.C. Pigou başta olmak üzere bir grup
Cambridge üniversitesi profesörleri tarafından öne
çıkarılmıştır.
 Para değerinin belirlenmesinde para talebini öne
çıkarmışlardır.
 Paranın muamelat ve ihtiyat güdüleri ile elde tutulduğu
kabul edilmektedir.
 M = k PY




M =Para arzı
Y =milli gelir
P = fiyatlar genel düzeyi
k = nominal milli geliri gerçekleştirmek için elde tutulmak
istenen paranın nominal milli gelire oranı
28
 M = k PY
 P = M / kY (reel para talebi)
 Reel para talebi kısa dönemde değişmediği
varsayıldığında, para arzındaki artış (M), fiyatlar
genel düzeyini (P) aynı yönde ve aynı oranda
değiştirecektir.

29
İki görüş arasındaki farklar

 Fisher denkleminde belirli bir dönemde alınıp satılan mal
miktarı (T) yer alırken, Cambridge denkleminde reel milli
gelire (Y) yer verilmiştir.
 Fisher denkleminde para arzı ön plana çıkarken,
Cambridge denkleminde para talebi(elde para tutma) ön
plana çıkarılmıştır.
 Fisher’in yaklaşımında elde para tutma mecburiyetine yer
verilirken, Cambridge yaklaşımında elde para tutma
arzusuna yer verilmiştir.
 Fisher’de para değişim aracı olarak nitelendirilirken,
Cambridge’de değişim aracı olmaktan öte servet
unsurudur.
30
Monetarist Miktar Teorisi

 Para talebine ağırlık verir.
 Monetaristler, ekonomiyi yönlendirmede en etkin
aracın para politikası olduğunun ileri sürerler. Bu
nedenle kendilerine Monetaristler (parasalcılar)
denilmektedir.
 M / P =kY
 Reel para talebi (M/P) = f (W, w, r, E)
 W: devamlı gelire
 w:beşeri sermaye miktarı
 r:Servetten beklenen getiri
 E:enflasyonla ilgili beklentiler
31
Para Politikası

 Para politikasının amacı, para arzının değiştirilerek,
toplam talebi, fiyatlar genel düzeyini, milli geliri ve
dolayısıyla istihdam düzeyini etkilemektir.
 Para politikasını yürüten organ MB’dir.
 MB’nin yerine getirmesi gereken ana işlevler:
 1. Devletin bankası olma işlevi
 2. Ticari bankaların bankerliği işlevi
 3. Para piyasalarını düzenleme işlevi
 4. Para arzını kontrol işlevi
32
Para Politikası Araçları

 Reeskont oranı
 Açık piyasa işlemleri
 Kanuni karşılık oranı
 Kredi tavanı
 Selektif kredi denetimi
 İthalat teminat oranı ya da süresi
 Zorunlu döviz devir oranı
 Asgari ödeme oranı
33