Fiilimsiler

FİİL DEĞİLİM,
FİİLE BENZERİM.
İSİM KÖKÜNDEN TÜREMEM,
FİİL KÖKÜNDEN TÜRERİM.
İSİM,SIFAT,ZARF OLURUM,
CÜMLELERİ BİRLEŞTİRİRİM.
SANA KOLAYLIK OLSUN
EKLERİMİ BUL BENİM.

Eylemsiler (Fiilimsiler) :
Fiilden türeyip cümlede isim,
sıfat, zarf,görevlerinde
kullanılan, yan cümlecik kuran
kelimelere fiilimsi denir.
Eylemsilerin Özellikleri :
Fiilimsiler, kip ve kişi
ekleriyle çekimlenemezler.
Bu yönleriyle tam eylem
sayılmazlar.
Fiilimsiler çekimlenemedikleri için
kurallı cümlelerin sonunda
bulunmazlar. Sadece sonlarına ek-fiil
getirilerek yüklem olabilirler.
Bir fiilimsi ek-fiil alarak temel
cümlenin yüklemi olabilir.
Ör: En sevdiği şey kitap okumaktır.
Fiilimsi ekleri yapım ekidir. Bu
mantıkla düşünürsek bütün fiilimsiler
türemiş yapılıdır.
Ör: Dağa çıkış zor, iniş kolay olur.
 Yan Cümle Kurarlar :
 Eylemsiler, bir temel cümle içinde yan
cümle kurma özelliği gösterir ve temel
cümleye herhangi bir öğe olarak bağlanır.
 Eylemsiler, yan cümlenin yüklemi olurlar.
Temel cümlenin yüklemini oluştururlarsa
yan cümle kuramazlar.
Örnek :
Yan Cümle Temel Cümle
Sora sora Bağdat bulunur.
Zarf tümleci
Atılan ok geri dönmez.
Özne


Yan Cümle Temel Cümle
 Bu gidişi hiç beğenmiyorum.
Belirtili Nesne
Pencereye çıkana taş atıyorlardı.
Dolaylı Tümleç

İçinde fiilimsi olan cümle, yapıca birleşik
cümledir.
Ör: Tatilimi Gümüşhane’de geçireceğim.
(BASİT CÜMLE)
Ör: Tatili Gümüşhane’de geçirmeyi
düşünüyorum. ( BİRLEŞİK CÜMLE)
Yüklemi eylemsi olan cümle, yüklemine
göre ad cümlesidir.
En sevdiği şey kitap okumaktır.
isim cümlesi
Bütün amacımız üniversiteyi kazanmaktı.

isim cümlesi
Fiilimsilerin iki tür görevi vardır:
1. Bazı fiilimsiler isim, sıfat, zarf gibi
ad soylu sözcüklerin görevlerini
yaparlar.
İSİM- Çalışmak, insanları başarıya
götürür.

Okuma,insanın ruhunu
güzelleştirir.
SIFAT- Kızarmış patates ister
misin?

Orada pek çok tanıdık
dostumuz var.
ZARF- Çevreye bakarak yürüyordum.

Küçük çocuk annesinden ayrılırken
çok ağladı.
2. Fiilimsiler yan cümleler kurarak
birleşik cümleler oluşturur. Bu durum
Türkçede anlatıma büyük bir
kıvraklık ve rahatlık kazandırır.
Ör: Adam dün evi kiraladı ve parayı
ödedi.

Dün evi kiralayan adam parayı
ödedi.
Merve Hanım, kitabını okudu ve
uyudu.
Kitabını okuyup uyudu.
Yunus Bey, manava gitti ve üzüm
aldı.
Manava giderek üzüm aldı.
Eylemsiler, Görevleri Yönünden Üç
Grupta İncelenir :
Ad-Eylemler (İsim-Fiiller) :
Her varlığın bir ismi olduğu gibi
fiillerinde ismi vardır. Buna göre, isimfiil fiilin adıdır. İşte fiilden türeyip
isim gibi kullanılan bu fiilimsilere isimfiil denir.
Fiillere getirilen “-mak, -mek, -ma, -me,
-ış, -iş” ekleriyle türeyen ve eylem adı
olarak kullanılan sözcüklerdir.
MA – IŞ -MAK
Ör: Oraya gitmek ve bir süre
dinlenmek istiyorum.
Ders çalışmayı ve kitap okumayı
seviyor.
Adamak kolay, ödemek zordur.
Şiir okuyuşumu çok beğendiler.
Sınıfa bakmayı unutma.
Görüş alanımız dışında kaldı.
Onun ayrılışı hepimizi üzdü.
Bir bakışa bir gülüşe aldandım.
Günde bir saat koşması gerekiyor.
Anlatılanlara inanmak istemiyor.
ÖNEMLİ: Olumsuzluk eki olan -me –ma ile
İsim-fiil eki olan karıştırılmamalıdır.
Olumsuzluk eki her zaman fiilimsi
ekinden önce gelir.
Ör: Onu affetmemesi gerekirdi.
Sözlerime aldırmayışına ne demeli.
Bugün yaramazlık yapmamalısın.
Beni aramamasına üzüldüm.
Beni görmemek, anlamamak değildir.
Ad-Eylemlerin Özellikleri :
“-mak, -mek, -ma, -me, -ış, -iş” eklerini alan
sözcükler eylem anlamlarını yitirip varlık ya da
nesne adı türetirse, ad-eylem olarak alınamazlar.
Örnek :
 Bakkaldan ekmek aldım.
 Çocuklar dondurma yiyor.
 Salondaki bağırışlar yüzünden kimse kimseyi
duymuyor.
 Annem güzel dolma yapar.
İşçiler kazma getirmemiş.
Karacaoğlan, koşmalarıyla ünlüdür.
Buralar fazla yağış alır.
Annem yemeğe arkadaşını çağırdı.
Babam güzel bir çakmak almış.
Yarım kilo kıyma istiyorum.
Bu paketleri danışmaya bırakın.
Fatih, bağlamayı güzel çalar.
Gözlerine sürme çekmiş.
İsim-fiiller, ad görevli sözcükler
oldukları için çoğul eki ve ad durum
ekleriyle çekime girer.
Örnek : Çalışmalar, bakışlar, gülmeyi,
okumaya, oturmamda, gülmesinden,
İsim-fiiller bir adla birleşerek ad
tamlaması kurarlar. Bu tamlamada
tamlayan ya da tamlanan sözcük olarak
kullanılırlar.
Ör: atların koşması,
çalışmanın yararları,
çocuğun gülüşü,
okumanın kuralları,
atışların birincisi,
Ad-eylemler, ek-eylem olarak yüklem
görevinde kullanılabilir ve ad cümlesi
kurabilirler.
 Beni üzen ansızın gidişiydi. (Ad cümlesidir.)
Ad-eylemler cümle içinde özne nesne
ve dolaylı tümleç görevinde kullanılır.
Örnek :
Okumayı çok seviyorum.
Nesne
Artık çalışmaya başlayalım.

Dolaylı Tümleç

Bir sözcüğün isim- fiil olup olmadığını
anlamanın bir yolu da isim-fiil ekinden
önce olumsuzluk eki olan “-me-ma”yı
getirmektir.
Eğer anlam bozulmuyorsa o sözcük isimfiildir, anlam bozuluyorsa isimdir.
Ör: Gelirken üç ekmek al.
Gelirken üç ekmemek al.
(Bu cümlede anlam bozulduğuna göre
isimdir.)
Seninle anlaşmaya geldim.
Haftaya dönmek üzere Yalova’ya
gidecekler.
Sıfat-fiiller (Ortaçlar) :
Fiillerden türeyerek sıfat görevinde
kullanılan sözcüklerdir.
An-ası-mez-ar
-dik-ecek-miş
Sabreden derviş muradına ermiş.
Görünen köy kılavuz istemez.
Her doğan gün yeni bir başlangıçtır.
Dayanılmaz bir çiledir bu.
Dönülmez akşamın ufkundayız.
Veren el alan elden üstündür.
Daha yaşanacak günler var.
Başıma gelmedik kaza kalmadı.
Burada tanıdık kimse yok.
Seninle görülecek bir hesabımız vardı.
O, bizim tanımış yazarlarımızdandır.
Gören gözün görmez oldu.

Akan su pislik tutmaz.


Çekilmez adamı kim çekecek.
Yapılacak işleri sırasıyla gözden geçirdi.
Yaşanası güzellikler, bizi bekliyordu.
O bildik tavrıyla şöyle bir gülümsedi.
Çözülmüş testleri tek tek dosyaladı.
Pişmiş aşa su katılmaz.
Çözülmüş soruları tekrar çözün.
Sıfat-fiil ekleriyle kip ekleri
karıştırılmamalıdır.
Filmin konusunu yaşanmış bir olay
oluşturuyor.
fiilimsi
Filmde aktarılan olaylar yaşanmış.

fiil
Onlarla görülecek bir hesabımız var.

fiilimsi
Bu hesap elbet bir gün görülecek.

fiil
 Dönülmez akşamın ufkundayım, vakit çok geç.
(sıfat-eylem)
 Dönülmez bir daha bu sözden.
 (geniş zaman kipi)
 Görür gözüm görmez oldu.
(sıfat eylem)
Görür, gözüm; söyler dilim.
(geniş zaman kipi)
Sıfat-Eylemler, kendilerinden sonra gelen
adın yerini tutacak şekilde kullanılırlarsa, tür
yönünden adlaşır ve adlaşmış sıfat
oluştururlar.
Örnek :
Gelmeyen öğrenci var mı?
Gelmeyen var mı?
Adlaşmış Sıfat
Tekkeyi bekleyen derviş çorbayı içer.

Sıfat-fiil
Tekkeyi bekleyen çorbayı içer.

Adlaşmış Sıfat
Ağlayanın malı,gülene hayır etmez.
Gelen gideni aratır.
Oturanın yürüyene borcu vardır.
Atı alan Üsküdar’ı geçti.
Tahtaya çıkanlar, yerlerine oturdu.
Yeni binenler ayakta kalmıştı.

Eylemden-sıfat türeten bütün ekler,
sıfat-eylem eki değildir.
 Örnek :
Yırt-ıcı kuş
Yor-gun insan
Yan-ık ekmek
Yırt-ık kumaş
sön-ük fenerler
kes-ik el
kır-ık masa
yık-ık ev
Sıfat görevinde kullanılmayan sıfat-fiiller
de vardır. Bunlar yine sıfat-fiildir.
Aslında bu soruyu soracağınızı hiç
ummuyordum.
Şairin Kadıköy’de yaşadığını duydum.
Seni arayan babanmış.
 3.ZARF-FİİL (BAĞ-FİİL-ULAÇ)
Birleşik cümlelerde, iki cümleyi
birbirine bağlayan fiillere getirilen bazı
eklerle türeyen genellikle durum ve zaman
zarfı görevinde kullanılan sözlerdir.
Zarf-fiil ekleri şunlardır:
a) Durum ekleri: -erek-arak, -a-e, -ken
-meksizin,-diği halde.
Ör: Giderek artıyor yanlızlığımız.

Ara vermeksizin okuyor.

Gülerek konuşmayınız.

Ahmet gülerek geldi.

Eve koşa koşa gitmiş.

Kaya, çalıştığı halde kazanamadı.
c) Zaman ekleri: Zaman bildirirler.
-ınca,-r…mez,-inceye kadar,-eli,- eli beri,dıkça,-eceği zaman,-dikten sonra…
Eve gelince herkes sevinirdi.
Babasını görür görmez seslendi.
Sınavı kazanıncaya kadar çalıştı.
b) Bağlama ekleri: iki cümleyi bağlarlar.
Ekler: -ıp, -erek.
Ör: Onu örnek alıp çalışıyorum.
Oturup da konuşamadık seninle.
Arkadaşlarına atıp tutarak bir şey
kazanamazsın.
Çalışıp kazandı.
Annem gideli beri uyuyamıyorum.
Çocuğu gördükçe üzülüyor.
Geleceği zaman haber ver.
Gelir gelmez bizi ara.
Onu görür görmez tanıdım.
Sen geleli neşesi arttı.
 Yağmur yağalı dışarı çıkmadı.
 Sıkıntılarını söyledikçe rahatlıyordu.
 Yazıyı okur okumaz sinirlendi.
 Gülünce gözlerinin içi gülüyor.
 Sen gidince bak neler oldu.
 Köye elektrik geleli yıllar oldu.
İbibikler öter ötmez ordayım.
Sütler kaymak tutar tutmaz ordayım.
Ağladıkça dağlarımız yeşerecek.
Zil çalınca dışarı çıktık.
Acıkınca kantine indik.
İçeri girer girmez bağırmaya başladı.
Aşağıdaki ifadelerden doğru olanın yanına
(D), yanlış olanın yanına (Y) işareti
koyunuz.
( ) 1. Fiilimsi ekleri fiil kök veya
gövdelerine gelir.
( ) 2. Fiilimsiler yardımıyla çok uzun
cümleler kurabiliriz.
( ) 3. Fiilimsiler her zaman cümlenin
ortasında bulunur.
( ) 4. Fiilimsi eki almış bazı
kelimeler isim görevinde
kullanılır.
( ) 5. Fiilimsiler cümle içinde
isim, sıfat ve zarf görevlerinde
kullanılır.
.
( ) 6. Fiilimsi olan cümlelerde
genellikle birden fazla yargı
bulunmaktadır.
( ) 7. Zarf fiiller, cümleye
zaman ve durum anlamı katar.
 Aşağıdaki cümlelerde fiilimsilerin altını çizip
hangi tür fiilimsi olduklarını yazınız.
Bazı yazarlar, masalarının başına oturup
 gerçek dünyayı hatırlamaktan başka bir
yapmazlar.
Onların yazdıkları birçok kitap
aslında gerçek hayatlarımızdaki
unutuşlarımızı ele alır.
Belki de yazarları
unuttuklarımızı bize
 hatırlattıkları için çok
severiz.
Bizler kitapları okurken,
ister istemez, günlük hayatta
 yaşanan pek çok şeyi de
o kitaplara katarız.
Oluşturulan bir roman
kahramanı ne kadar
karmaşık olursa olsun
 gerçek bir insan gibi
olamaz.
Ancak hepimiz bir kitabın
ilk sayfasını açar açmaz
oradaki kahramanların
gerçek olduğuna inanmaya
 başlarız.
Sonra da içine girdiğimiz bu masal
dünyasında doya doya gezeriz.
 Çok iyi hatırlıyorum, bir zamanlar
gazetede şöyle bir söz okumuştum:
“Hiçbir şey hayat kadar ilgi çekici olamaz;
kitaplar hariç…”
Aşağıdaki cümleleri fiilimsi eklerini
kullanarak dolaylı anlatım cümlesine
dönüştürünüz.
Örnek: Ayşe, annesine “Benim ödevlerime
yardım eder misin?” dedi.
Ayşe, annesinden ödevlerine yardım
etmesini istedi.
Öğretmen, öğrencilere “Biraz
sonra sizlere ilginç bir olay
anlatacağım.” dedi.
………………………………………………………
………………………….………………………….
Ünlü bir tiyatrocumuz “Hayat
bir sahnedir.” der.
………………………………………………………….
………………………………………………………….
Arkadaşıma “Sınavın ne zaman
olacağı hakkında hiçbir bilgim
yok.” dedim.
……………………………………………………………
……………………………………..……………………
Altı çizili kelimenin görevini
söyleyiniz…
Bu bölgede güzelliğiyle ünlenen birçok
 çağlayan bulunmaktadır.
Ekmek alması için babasının verdiği
parayı düşürmüş.
Birçok yazar bu şehrin güzelliklerini
kitaplarına konu etmiş.
Tarlalarına buğday ekmek isteyen
çitçiler yağmurun yağmasını bekliyor.
Senin bu konudaki görüşlerine
 kesinlikle katılmıyorum.
Uzmanlar, avlanmak için denize çıkan
 balıkçıları görüş mesafesi konusunda
 uyardı.
Besinleri dondurma onları uzun süre
saklamak amacıyla kullanılan yaygın
bir yöntemdir.
 İş makinelerinin yaygınlaşması
kazma,
 kürek gibi el aletlerinin pabucunu
dama attı.
Ateş yakmak isteyen gençlerden
birisi çakmak istemek için yanımıza
geldi.
Baharın ilk günlerinde çokça yenilen
 dondurmanın sağlık için bazı
sakıncaları olabilir.
Aşağıdaki cümlelerde altı çizili kelimeleri
ve aldıkları ekleri inceleyiniz. Eklerin
adlarını yazınız.
Ör: O, dergilerde yazdığı çocuk
şiirleriyle tanınmış. (zaman eki)

Tanınmış bir yazarla karşılaştınız mı
hiç? (sıfat fiil eki)
Yarın öğleden sonra arkadaşım gelecek.
Yarın öğleden sonra gelecek arkadaşımı
uzun zamandır görmemiştim.
Arkadaşım, geleceğini söylemesine rağmen
gelmedi.
 Okulumuzun düzenlediği bu önemli toplantıda,
öğrencilerin geleceği tartışılacakmış.
 Tren istasyonunda beklerken tanıştığımız bu
adamı hepimiz tanıdık.
 Bu koskoca şehirde tanıdık bir yüze
rastlayamamak benim için çok doğaldı.
 Çarpık yapılaşmayla bu güzelim yer, benim
tanıdığım kasaba olmaktan çıkmıştı
O, her sabah denize doğru uzanan
 geniş bir yolda, yavaş adımlarla
 saatlerce koşar.
19 Mayıs törenleri için hazırlanan
öğrenciler, koşar adım yürüyorlardı.
Başarıya susamış bir insanın kazanma
 azmi, hiçbir zaman tükenmez.
Zirveye giden yolda tükenmez bir azimle
çalışmak gerekir.
Sonbaharın gelmesiyle birlikte
ağaçların bütün yaprakları sararmış.
Altın gibi sararmış yapraklara basa
basa küçük bir dağ yolundan
ilerliyoruz.
Aşağıdaki cümleleri yanlarındaki
zarf fiil eklerini kullanarak birleştiriniz.
Ör: Ben sınava hazırlanıyordum.
O sırada arkadaşlarım televizyon
seyrediyordu.(-ken)

 Ben sınava hazırlanırken arkadaşlarım da
televizyon seyrediyordu.
Çevremiz her geçen gün daha da
kirleniyor. Bununla birlikte insanların
sağlığı da bozuluyor. (-dıkça)
…………………………………………………………………………
………………………………………………………………………….
.
Eski eşyalarımı karıştırıyordum.
Tam o sırada çocukluk günlerimi
hatırladım. (-ken)
………………………………………….........
………………………………………………..
Sabah başlayan yağmur hiç durmuyor,
sürekli yağıyordu. (-madan)
…………………………………………………………………………
………………………………………………………………………….
 Birdenbire kapının zili çaldı, çok korktum.
(-ınca)
…………………………………………………
………………………………………………..
Şemsiyesi yere düşmüştü.
 Eğildi ve onu yerden aldı. (-arak)
……………………………………………………………….
……………………………………………………………….
Sen bizim eve geldin.
O zamandan beri çok mutluyum.
(-alı)
……………………………………………………………….
………………………………………………………………..
Eve git.
Hemen bana telefon et. (-ır ....-mez)
………………………………………………………………..
…………………………………………………………………
.
Fiilimsi olan
kelimeleri bularak
altlarını çiziniz ,
boşluklara türlerini
yazınız.
Televizyon izlerken uyumuş. ……………………
 Adam bilmeden konuşuyor. ……………………..

Bunu gelince konuşuruz.
 Yürüdükçe yol tükenir.
……………………..
…………….
Koşa koşa gitti. ……………………………………

Görünen köy kılavuz istemez. …………………..
Öpülesi elleri vardı analarımızın. ……………….
 Düşe kalka büyüdü. …………………………….

 Güle güle gidin.
………………………….

Kitap okumayı severim. …………………………………
Buraya geleli huzurum kaçtı. ……………………….
Gelir gelmez uyudu.
…………………………………..
Soru çözmek zevkli bir uğraş. …………………….
Atları öldüresiye kırbaçladı? …………………………
Onun şiir okuyuşunu görmeliydiniz. ……………..
Bu şehre geleli tam altı yıl olmuştu. …………..
Görür gözüm görmez oldu. ……………………..
Kardeşim yanımıza koşa koşa gelmişti. …….
.
Sınıfa gülerek girdi. …………………
 Bu şehirde anlaşılmaz olaylar oluyor. ………

 Kitap okurken sanki kendinden geçerdi. ………………
 Size biraz bilinmedik fıkralar anlatayım. …………….

 Çözülecek soruları da yanında getir. …………………
 İçeri girer girmez konuşmaya başladı. ……………….
 Gözlerimin içine bakarak konuşuyordu. ……………….
 Kızarmış ekmekler ne güzel kokuyor. ……………..
 Çalışınca elbette başarılı olursun. ……………….
 Gittikçe artıyor yalnızlığımız. ………………………
 Eve gidip gelecekti. ……………………………..
 Yetişmiş insan kıymetlidir.
………………………
 Akan kanı durdurmalı önce. ………………………….

 Kaçan mahkûmları yakalamışlar. ……………………

 Uzun süre tartışılacak bir konu bulduk. ……….
 İnsanlar yaşamak için çalışıyorlar. ……………….
 Beni anlamak bu kadar zor mu? ………………….
 Ondaki çalışma hırsına hayranım. …………………
 Çalışmak hem de çok çalışmak. ……………………….
 Bir bakışı ömre bedeldir. …………………………………

 Ölüm hayatı tazelemektir. ……………………………….
 Koşar adım eve gitti. …………………………………………
 Hep bilinen şeylerden bahsetti durdu. ……………..
 Gelen adayların kaydını yapıyorlar. …………………….