Yard.Doç.Dr. Özgür SAĞLAM Namık Kemal Üniversitesi Bitki Koruma Bölümü Tekirdağ 2015 a) Atrap b) Emgi şişesi c) d) e) f) g) Işık tuzakları Renk tuzakları Feromon tuzakları Çukur tuzaklar (Pit-Fall) Besin tuzakları (Mc-Phail) Bir sap ve uçta çapı 20–30 cm olabilen bir çembere geçirilmiş tül, naylon ya da bez torbadan oluşan alettir. • Çembere geçirilen malzemeye göre çeşitli tiplere ayrılır: 1. Tül atraplar : Uçan böcekler için kullanılır 2. Bez atraplar: Daha az hareketli böcekler için kullanılır. Uçan böceğin yakalanması için atrapın tek bir kere savrulması yeterli iken, otlar üzerinden rastgele örnekler almak için ise atrapın bir süre savrulması gerekir. (SWEEPING) Ufak yapılı böceklerin ve özellikle uçan böceklerin (Hymenoptera, Diptera) kondukları bir yerden doğrudan yakalanmasında “Emgi tüpü” de denen Aspiratörlerden yararlanılır. Geniş ağızlı bir şişenin mantarından geçirilen iki borudan birisi emmek diğeri böceği yaklaştırarak meydana gelen hava akıntısından yararlanarak şişe içerisine alınması sağlanır. Hava akımını otomatik olarak üreten tipler (elektrikli süpürgeye benzer biçimde) olmasının yanında nefes yardımıyla çalışan tipler en yaygın olanlarıdır. Böceklerin gece ışığa gelmelerinden yararlanarak onları yakalamak amacı ile “ışık tuzakları” kullanılır. Hepsinde esas olan böcekleri çekici bir ışık (mümkünse UV-Morötesi) ile böcek tuzağın içine çekilir ve oraya hapsolur. Ayrıca tuzak içinde içeri girenleri öldürecek bir sistem vardır. Uçucu ve anthofil (bitkileri tercih eden) böceklerin yakalanması için fosforlu mavi, sarı ve beyaz renklerdeki plastik kaplar kullanılabilir. Bu tuzaklara “renkli kap tuzağı” ya da “pan-trap” denir. Böcekler kabın içine konduğunda burada hapsolması için kabın içi çeşitli sıvılar ile doldurulabilir. Ancak burada en genel ve pratik yöntem kapların içine deterjanlı su koymaktır Özellikle iyi uçucu böceklerin (Hymenoptera ve Diptera gibi) güneşten kaçıp, gölgede dinlenme davranışından dolayı bu tuzaklara yakalanmaktadır. Feromonlar, böceklerde çiftleşme için eşeylerin birbirini bulmasına yardımcı olan küçük bileşiklerdir. Bu bileşiklerin sentetik olarak üretilerek havaya salınması karşı cinsi o bölgeye çeker Bunların yanında genelde Coleoptera gibi toprakta çok dolanan ve çok uçmayan böceklerin toprakta dolaşırken tuzağa rastgele düşmesi mantığı ile çalışan “çukur tuzaklar” da bu konuda çalışan bilim adamları tarafından oldukça yaygın biçimde kullanılır. Şekerli ve kokulu maddeler tarafından çekilen böcekler için basitçe geliştirilmiştir. Tuzak böceklerin bu besine geldiklerinde tuzağın yapısındaki yapışkan yere yapışarak hareket edememesi prensibi ile çalışır Öldürme araçlarının en tanınmış olanı Öldürme Şişesi veya diğer adı ile Siyanür Şişesidir **Acetone ** Deep freeze Genişçe, ağzı iyi kapana bilen bir şişenin tabanına 5 cm kalınlığında kuru talaş konulur. Bu talaş tabakasının altkısmına bir parça sodyum yada potasyum siyanür konulur. Onun üzerine de 2-4 cm kalınlığında alçı dökülür,şişe çapında kurutma kağıdı konarak, alçının yarısı ıslatılıp sıkıştırılır. Şişe açık havada ağzı açık olarak 24 saat bekletilir. Bu işlemler yapıldıktan sonra şişenin ağzı kapatılarak 2 gün içinde kullanıma hazır hale gelir. Üzerine uyarıcı etiket yapıştırılır. Siyanürlü öldürme kapları öldürme amaçlı olarak yıllarca kullanılabilir ve öldürme özelliğini kısa sürede kaybetmez Araziden getirildikten sonra kurumuş bir durumda olan örnekler, altına kum konmuş üzerine filtre kâğıdı serilmiş, ağzı sıkıca kapalı bir kavanozda, kuma verilmiş suyun nemi ile 6 saatten 2 güne kadar değişe bilen sürede yumuşatılır. Ayrıca mantarlaşmayı engellemek için kavanozun içine karbonik asit veya fenol damlatılır konur. Yumuşayan örnekler değişen böcek iğnelerinden birine geçirilmek suretiyle gerilir. İğneleme 1/3'ü üste gelecek şekilde yapılır. Küçük böcek örnekleri arazide % 70 lik etil alkole alınarak saklanır ve türlere uygun preparat ortamında,uygun yöntemle preparatları yapılır. Larvalar ise içerisi boşaltılıp pamukla doldurulur. Tüm bu işlemlerden sonra arazi bilgilerini içeren küçük bir etiket iğneye geçirilir ve etiketin üzerinde,konukçu bitki,yer,tarih ve toplayan ismi yazılır. Altta ise tür ismini içeren etiket bulur. Örnek bu şekli ile artık uzun süre saklanmaya hazırdır. Örnekler her zaman renkleri bozulmasın diye karanlık yerde saklanmalı, bu ölü materyal üzerinden beslenen diğer küçük böceklerden korumak için ilaçlar (naftalin) ile kapalı kutularda tutulmalıdır. Kelebek gerilmesi; A, Kanatlar düzeltilmeden önce; B, Ön kanat bir taraftan kaldırıldı; C, Diğer ön kanat kaldırıldı ve alt kanatlar aynı hizada tutuldu; D, Arka kanat bir tarafı kaldırıldı; E, Arka kanatlar ayarlandı; F, Antenler ortada iğnelenip sabitlendi; G, Vücudundaki iğne çıkarıldı.