Goffman**n Benlik Kuram* Aç*s*ndan *zlenim
advertisement
Goffman’ın Benlik Kuramı Açısından İzlenim Yönetimi, Sosyal Sunum ve Yeni Medya YENI MEDYA KÜLTÜRÜ VE SANAL KIMLIK EGE ÖZTOKAT Erving Goffman Kanada doğumlu sosyolog Erving Goffman (19221982), insan etkileşimini ve toplumsal yaşamı dramatürji bakış açısından incelemiştir. University of Chicago’dan mezun olduktan sonra National Institute for Mental Health in Bethesda, Maryland’de çalışmış, University of California, Berkeley’de araştırma görevliliği yapmıştır. American Sociological Association’ın başkanlığını yapmıştır. Günlük Yaşamda Benliğin Sunumu, Kamusal Alanda İlişkiler, İletişim Ritüelleri, Damga, Tımarhaneler gibi önemli eserleri vardır. Tüm dünya bir sahne Bütün dünya bir sahnedir. Ve bütün erkekler ve kadınlar sadece birer oyuncu... Girerler ve çıkarlar. Bir kişi birçok rolü birden oynar, bu oyun insanın yedi çağıdır... Shakespeare Tüm dünya bir sahne Goffman, toplumsal yaşamı dramatürjik ilkeler ile incelemiştir. Sahnede oyuncu bir karakter kılığına girerek kendini başka oyuncular tarafından yansıtılan karakterlere sunar; seyirci etkileşimde hayati öneme sahip ama gerçek yaşamda var olmayan üçüncü bir taraf oluşturur. Gerçek yaşamda, bu üç taraf sıkıştırılarak ikiye indirilir: Bir kişinin oynadığı rol mevcut diğerlerinin oynadığı rollere göre biçilir, ancak bu diğer insanlar aynı zamanda seyirciyi de oluşturur. Toplumsal kurumlar Bir toplumsal kurum belli türde bir faaliyetin düzenli olarak gerçekleştiği, sabit engellerle çevrili bir yerdir. Bir toplumsal kurumun duvarlarının içine girdiğimizde, seyirciye belli bir durum tanımı sunmak için işbirliği yapan oyunculardan kurulu bir takımla karşılaşılır. Bu durum tanımı gerek takım ve seyirci kavramlarını, gerekse nezaket ve edep kurallarınca ayakta tutulan etosa ilişkin varsayımları içerir. İzlenim Ortamda bulunanların yararlanabilecekleri pek çok bilgi kaynağı ve bu bilgiyi iletecek pek çok taşıyıcı/işaret araçları bulunabilir. Kişi öyle ya da böyle kendini ifade edecek şekilde davranır, gözlemciler de izlenim edinirler. Verilen izlenim sözlü simgeleri veya onların yerine geçen şeyleri içerir; kişi bunları yalnızca kendisinin ve başkalarının bu simgelere yükledikleri anlamları iletmek için kullanır. Yayılan izlenim ise sözsüz, daha dramatik ve bağlamsaldır. İzlenim Denetimi İzlenim denetimi, bir kişinin ötekiler gözündeki imajını yönlendirici sunum tekniğidir. Toplumsal ve kültürel imalar içeren bir süreçtir. İnsanların ötekiler tarafından nasıl görüldüklerini dikkatlice yapılandırmalarına olanak sunar. Başka insanların karşısına çıktığında bir kimse, gözlemcilerin durumla ilgili izlenimlerini denetim altında tutmak ister. Ortamını, görünüşünü ve davranış biçimini değiştirebilir, düzeltebilir. Bu şekilde etkileşime girdiği kişi birey hakkında bilgi sahibi olur. Sosyal Medyada İzlenim Denetimi Bir kimse başkalarının olduğu bir ortamda olduğu zaman faaliyetleri taahhüde dayalıdır. İnsanların sosyal medya sitelerinde geçirdiği süre arttıkça, çevrimdışı etkileşimleri azalmakta ve toplumsallaşmanın gittikçe daha büyük bir kısmı bilgisayar ya da telefon ekranının ışığında gerçekleşmektedir. Bunun potansiyel sonuçlarından biri de benlik oluşumunda popülerlik ve geribildirim niteliklerinin öneminin gittikçe artması olacaktır. Performans Performans, bir kimsenin belli bir gözlemci kümesi önünde sürekli bulunduğu süre boyunca gerçekleştirdiği ve gözlemciler üzerinde biraz da olsa etkisi olan tüm faaliyetleridir. Benlik sunumu ve performans, benliğin önemli parçalarıdır. Herhangi bir etkileşim içindeki kişi, içinde bulunduğu ortama göre bir role bürünmektedir. Bu bağlamda, bir kişinin sosyal medya davranışları da birer performans olarak incelenebilir. Sosyal ağlar etkileşime aracılık yaparak benliklerin ve ağ topluluklarının oluşmasını sağlarlar. Sosyal medyada bireysel iletişimin topluluğa açık sunumu, bireylerin toplumsal kimliklerinin ve statülerinin temsili haline gelmiştir. Sosyal Medya Performansları Twitter hakkında bir çalışmasında Alison Hearn (2008) sosyal medyanın “benliğin meta-anlatısı ve meta-imajı” kurguladığını söylemiştir. «Social Media and Personal Relationships – Online Intimacies and Networked Friendships» isimli çalışmasında Deborah Chambers, sosyal medyada aynı kullanıcının LinkedIn’de daha profesyonel, Twitter’da daha politik, Facebook’ta daha eğlence odaklı roller sahnelediğini öne sürer. Ana Deumert, «The Performance of a Ludic Self on Social Media Networking Sites» isimli çalışmasında sosyal medyada daha oyun odaklı, eğlenceli benlikler oluştuğunu saptamıştır. Bölgeler Performanslar genellikle kısıtlanmış bölgelerde sergilenir. Performansın yarattığı izlenim ve anlayış bölgeyi ve zaman dilimini doldurur. Performansın sunulduğu alan “vitrin bölgesi”dir. Bir yerdeki sabit işaret araçları vitrinin “set” kısmıdır. Vitrin bölgesindeki bir performans, kişinin bu bölgedeki faaliyetleri çeşitli standartlar içerdiği ve ayakta tuttuğu görüntüsü verme çabasıdır. Bu standartlar iki gruba ayrılır. Birincisi oyuncunun seyirciyle konuşurken, mimik ve jestlerle anlaşırken nasıl davrandığıdır. İkincisi ise oyuncunun genel olarak davranışıdır. Başka insanların bulunduğu bir ortamda yapılan etkinliklerin kimi yönleri ifadesel anlamda öne çıkar, çizilen izlenimi lekeleyecek yönleri ise bastırılır. Bastırılan gerçeklerin kendilerini gösterdiği bölge ise “arka bölge”, “sahne arkası”dır. Tiyatro – Toplumsal Yaşam – Sosyal Medya Tiyatro Oyun Karakter Aktör Rol İzler kitle Toplumsal Yaşam Etkileşim akışı Toplumsal birey Birey Davranış Bireyi gözlemleyen ötekiler Sahne önü Bireyin davranışlarının belirli bir ortama göre düzenlendiği performans Sahne arkası Bireyin eylemlerinin amaçlanan performanstan sapması Sosyal Medya Etkileşim akışı Sosyal medya kullanıcısı Birey Etkileşim kurma biçimi Bireyi gözlemleyen öteki kullanıcılar Paylaşımda kullanıcının amaçladığı özellikler Paylaşımda kullanıcının kontrolü dışında gözlemlenen özellikler Tüm internet bir sahne «All The Web’s a Stage: The Dramaturgy of Young Adult Social Media Use» çalışmasında Jaime R. Riccio, Goffman’ın kavramlarını Facebook ve Twitter’a uyaramıştır. Çalışmanın bulgularına göre; Facebook ve Twitter kullanıcıları benlik ya da kimlik oluşumu ve performansı için öteki kullanıcılara bağımlıdır. Çevrimiçi benlik sunumları «etkili ötekiler ile etkileşim», «kariyer vurgusu», «hobi vurgusu», «halka açık günlük etkisi» olarak sınıflandırılabilir. Her bir sosyal medya ağının kendine özgü işlevi vardır. Tüm bunlar belirli rollerin farklı sahnelenme biçimleridir. Kullanıcıların ideal benlik sunumları için olanak sunarlar. Kaynakça Erving Goffman, Günlük Yaşamda Benliğin Sunumu Deborah Chambers, Media and Personal Relationships – Online Intimacies and Networked Friendships Jaime R. Riccio, All The Web’s a Stage: The Dramaturgy of Young Adult Social Media Use Camilla Vasquez, ‘Ususally not one to complain but…’: construction identities in user-generated online reviews, Ana Deumert, The Performance of a Ludic Self on Social Media Networking Sites Teşekkürler
