*zlenim olu*turma

İzlenim Oluşturma
 Başka insanların kişilikleri hakkında bir yargıya varma
ya da ne tür insanlar oldukları konusunda tahminlerde
bulunma anlamına gelir.
İzlenim Oluşturma
 İnsanlara ilişkin izlenimlerimizi nasıl oluştururuz?
 Bu izlenimleri oluştururken ne tür bilgilerden
yararlanırız?
 İzlenimlerimiz ne kadar doğrudur?
 İzlenimlerimizi hangi yanlılıklar etkiler?
Genel İlkeler
 İnsanlar izlenimlerini çok az bilgi ile çok kısa sürede





oluştururlar
Algılanan kişinin en çarpıcı özelliğine dikkat ederler
Davranışları anlamlandırmak için davranışın
bağlamlarını kullanırız
Algısal alanımızı uyarıcıları gruplayarak ve
sınıflandırarak örgütleriz
İnsanların davranışlarını anlamlandırmak için kalıcı
bilişsel yapılarımızı kullanırız
Kişisel gereksinim ve amaçlarımız başkalarını
algılamamız üzerinde etkili olur.
İzlenim oluştururken hangi bilgileri
kullanırız
 Roller
-İnsanlar hakkındaki bilgilerimizi örgütleme biçimleri arasında
rol şemaları, kişilik özellikleri gibi diğer tür bilgilerden önce
gelir.
-Rol şemalar bilgi verici, zengin ve açıktır.
 Fiziksel özellikler
-İlk algılarımız insanlara ilişkin özellikleri çıkarsamak üzere önce
görünüm ve davranışlar üzerine odaklanır.
 Çarpıcılık
-İnsanlar dikkatlerini art alandan ya da zeminden çok görsel
alanın çarpıcı yönleri üzerinde odaklar (şekil-zemin ilkesi)
-Gestalt algılama ilkelerine göre parlaklık, hareketlilik,
gürültülülük, yenilik en güçlü koşullardır.
-Çarpıcı uyarıcılar daha aşırı yargılara ve yargılarda daha fazla
tutarlılığa yol açar.
İzlenim oluştururken hangi bilgileri
kullanırız
 Davranışlardan kişilik özelliklerine gönderme yapma
-Çok yalın bir davranış örneğinden hemen hemen bütün bir
kişiliği çıkarsayabiliriz.
-Kişilik özelliklerinden gelecekteki davranışı
çıkarsayabiliriz
-Kişilik özelliklerinin diğer kişilik özelliklerini ima etmesine
“örtülü kişilik kuramı” denir.
 Kişilik özellikleri (entelektüel yeterlilikler ve
toplumsal nitelikler)
-Bir çok başka özellikle ilişkili olan ya da bir çok başka
kişilik özelliğini çağrıştıran özelliklere merkezi özellikler
denir
İzlenim oluştururken hangi bilgileri
kullanırız
 Gruplama
-Algılarımızı cinsiyet, ırk ve toplumsal sınıf gibi
kategorilerde etkiler.
-Kategorilere ayırma ya da gruplama süreci anında ve
kendiliğinden işler, zaman almaz ve üzerinde düşünmeyi
gerektirmez.
 Bağlamların etkileri
-Sosyal yargılar üzerinde başlıca iki çeşit bağlamsal etkiden
söz edilebilir; zıtlaştırma ve benzeştirme etkileri.
-İnsanlar bir başkasına ilişkin bilgileri kalıp yargısal bir
düzeyde işlerken benzeştirme daha sık kullanılır.
Boyut modeli
 İkili işleme; başka insanlara ilişkin izlenimlerimiz kalıp
yargısal ya da bireyselleşmiş izlenimler olabilir.
 Genellikle insanlar bireysel bilgileri işlemeden önce
kategori temelli çıkarsamalar yapmaya çalışır.
kategorik izlenim→bireyselleşmiş izlenim
-İzlenimlerimizin doğru olması gereksinimi
duyduğumuzda
-Kişi kategorilerimize uymadığında
-Bir kişi hakkında daha fazla bilgiye sahip olmak
istediğimizde algılamalarımızı daha dikkatli ve sistematik
oluştururuz.
İzlenimleri Bütünleştirme
 Değerlendirme
-İlk izlenimlerin en önemli ve güçlü yönleri değerlendirmedir.
(iyilik-kötülük, temizlik-pislilik, incelik-kabalık, sevimliliksevimsizlik gibi)
 Olumsuzluk etkisi
-Algıladığımız kişiye ilişkin genel bir izlenim söz konusu
olduğunda, daha ağırlıklı olarak dikkate alınır.
-İnsanlar olumsuz özelliklere dayalı değerlendirmelere, olumlu
özelliklere dayalı olanlardan daha fazla güvenmektedir. Bu
durum aşırı olumsuz özelliklerde iyice belirginleşir.
-Olumsuzluk yanlılığı ahlaksal özellikler için çok belirgindir.
 Olumluluk yanlılığı
-İnsanlar başka insanları genellikle olumlu değerlendirmek
eğilimindedir.
 Duygusal bilgi
-Açığa vurulan duygu ve heyecanlardan insanların nasıl insanlar
olduğunu çıkarsarız.
İzlenimleri Bütünleştirme
 Ortalama alma ilkesi
 Ağırlıklı ortalama alma modeli
 Anlam yükleme
-Algılayıcılar gelen her yeni bilgiyi ayrı olarak özümsemek yerine, bir
bütün olarak anlamlı izlenimlerini oluşturmaya çalışırlar
 Tutarlılık yükleme
-İnsanları algılarken onları önce iyi-kötü kategorilerinden birine
yerleştirmek ve sonrada bütün özellikleri bu kategori zemininde
çıkarsamak eğilimindedir (hale etkisi).
 Şemalar
-Şema nesne hakkında biraz bilgiyi, ona ilişkin değişik bilişler
arasındaki bazı bağlantıları ve bazı örnekleri içeren örgütlü,
yapılandırılmış bilişlerdir.
-Kişi şemaları, belirli tür insan şemaları, rol şemaları, grup şemaları
vardır.
Güdülenmiş sosyal algı
 Amaçlar
-Başkaları hakkındaki bilgileri toplama yollarımızı etkileyen
etmenlerden biri de onlarla etkileşmedeki amaçlarımızdır.
-Etkileşme beklentisi daha kapsamlı ve sistematik algı
oluşturmaya neden olur.
 Algılayıcının bilişsel ve duygusal durumu
-Zihinsel meşguliyet
-Farklı şeylere dikkat etme
-Benzerlikler
-Değerlendirmelerde özelleştirmeler
-Beklentilerimiz
-Duygudurumumuz
Davranışa Neden Yükleme
 Başkaları hakkında yaptığımız en önemli çıkarsamalardan
biride davranışların nedenleriyle ilgilidir.
 Yükleme kuramı psikolojinin insanların hem kendi hem
de başkalarının davranışını açıklama biçimiyle ilgilenir.
 Başka insanlara ve durumlara ilişkin izlenimlerimizle
nedensellik yüklemelerimiz otomatik olarak yaparız.
 Beklenmedik ve olumsuz olaylar nedensellik yüklemeleri
için bir arayışa neden olur. Çünkü böyle yüklemeleri
yaparak kestirilebilirlik ve çevre üzerinde kontrol duygusun
sağlayabiliriz.
Davranışa Neden Yükleme
 Jones ve Davis’in uygun çıkarsamalar kuramı
Davranışın kişilik özelliklerinden mi yoksa anlık
durumdan mı kaynaklandığını açıklar.
-Toplumsal onaylanılabilirlik ve beğenilirlik derecesi
-Davranış özgür seçimle mi yoksa baskı ile mi oluşmuş.
-Davranışın toplumsal bir rolün parçası olup olmadığı
Davranışa Neden Yükleme
 Kelley’nin birlikte değişim kuramı;
İnsanlar belirli bir etki ile belirli bir nedenin farklı
koşullarda birlikte ortaya çıkıp çıkmadığını görmeye
çalışırlar.
 Kelley geçici nedensellik yüklemelerimizin geçerli olup
olmadıklarını belirlemek için üç farklı tür bilgiden
yararlandığımıza işaret etmektedir.
-Belirginlik
-Yaygınlık
-Tutarlılık
Yükleme Sürecindeki Yanlılıklar
 Temel yükleme hatası
-Başkalarının davranışlarını içinde bulundukları durumdan
daha çok, genel eğilimlerine yani kişilik özelliklerine ve
tutumlarına yükleme eğilimdeyizdir.
 Aktör gözlemci etkisi
-Başka insanları gözlemlediğimizde davranışlarını içsel
özelliklere yükleme eğilimindeyizdir.
-Ancak kendi davranışlarımızı daha çok durumsal etmenlerle
açıklarız
 Yanlış yaygınlık bilgisi
-Kendi davranış ve fikirlerimizin yaygınlığını ya da paylaşılma
derecesini abartma eğilimidir.
 Kendine hizmet eden yükleme yanlılığı
-Başarıdan pay çıkarıp, başarısızlıkta sorumluluğu yadsıma
eğilimine denir.
Algıların Doğruluk Derecesi
 İnsanlar dışsal ve görülebilir özellikleri daha doğru
algılarlar
 Kişilik özellikler, duygular, heyecanlar gibi içsel
durumları algılamada zorlanırız
Kişiliği Algılama
 Algılayan kişinin tercihlerinden etkilenir.
 Kişilik özelliklerini ölçmek zordur
 Kişilik özellikleri davranışı sadece belirli sınırlı
koşullar altında belirleyebilir.
Kişiliği algılamada doğruluk
ölçütleri
 Başkalarının da aynı fikirde olması
 Algılayıcının yargılarının algıladığı kişinin kendisini




değerlendirmesi ile uyumlu olması
Kişilik özelliği ile ilgili yargılarımız bu özelliğin karşılaştığı
durumlar karşısında ortaya çıkmasında doğruluk derecesi
artar
Olumlu özellikler konusunda daha doğru yaklaşımlarda
bulunulur
Kültürel ortak özelliklerin olması algılayıcının algılanan
hakkında daha doğru çıkarsamalar yapmasına neden
olmaktadır.
Algılanan ile empati kurma algılamada doğruluğu
artırmaktadır
Heyecanların tanınması
 Mutluluk, sevme
 Şaşırma, hayret etme
 Korku
 Üzüntü
 Kızgınlık
 İğrenme, küçümseme
 İlgi,dikkat
Yapılan Araştırmalarda
 Sözcükler; %7
 Ses tonu; %35
 Beden dili; %58 etkili olduğu gösterilmiştir.
Sözsüz iletişim
 Görülebilir kanal
-Uzaklık
-Beden hareketleri
-Göz teması
-Yüz ifadeleri
-Dilin sözsüz yönleri
Aldatma sorunu
 Sözsüz sızıntı
-Sesin tınısı yüksektir
-Daha kısa yanıtlar
-Tepki vermede daha uzun gecikmeler
-Daha fazla konuşma hatası
-Sinirli ve daha az ciddi yanıtlar
-Garip sözsüz davranışlar
Aldatma sorunu
 Beden dili ve dilin sözsüz yönleri yalanı yüz
ifadelerinden daha fazla ele vermektedir.
Yalanı ortaya çıkarmada doğruluk
derecesi
 En kolay yakalanan yalanlar yağcılıkla güdülenmiş olan
yalanlardır.
 Yalanı söyleme nedenleri konusunda özgül bir bilgi
yoksa yalanın yakalanması zordur.
 İnsanlar olaya daha az girdiklerinde yalanı daha iyi
fark etmektedirler.
Ele Vermeler
 Daha fazla göz kırpma
 Daha çok duraklama
 Daha fazla hata yapma
 Daha yüksek ses tonu
 Göz bebekleri daha genişler
 Kanallar arası farklılıklar daha fazladır
 Daha fazla olumsuz ve mesafe koyucu konuşurlar