DM EĞİTİM TASLAK
advertisement
TİP 1 DİYABET VE OKUL UZM.DR. SAMİM ÖZEN MERSİN KADIN DOĞUM ÇOCUK HASTANESİ Diyabet Ekibi • • • • • Çocuk Endokrinoloji Uzmanı Diyabet Hemşiresi Beslenme Uzmanı Psikolog DİYABETLİ ÇOCUK ve AİLESİ • OKUL-ÖĞRETMEN Diyabet Nedir? Diyabet nedir? Vücudun, gıdalardan elde ettiği şekeri normal olarak kullanamadığı bir durumdur Yemek yediğimizde Yiyeceklerin bir kısmı şekere dönüşür Şeker kana karışır ve kan şekeri yükselmeye başlar Şeker hücre içine girer ve enerji üretiminde kullanılır Vücut kan şekeri yüksekliğini hissettiği zaman ise pankreasa uyarı gönderir İnsülin Kandaki şeker düzeyine göre pankreas insülin salgılar Pankreas beta hücreleri tarafından salgılanan bir hormondur Glikozun enerji olarak kullanılabilmesi için gereklidir ▌Karbonhidrat HÜCRE T Amilaz ŞEKER PANKREAS insulin KAN ŞEKERİ İNSULİN ETKİSİ VAR Glukoz İNSULİN . . Dolaşım Oksijen Enerji CO2 Su Hücre İdrar glukoz (-) İdrar keton (-) İNSULİN ETKİSİ YOK Glukoz Karaciğer İdrar glukoz (+) İdrar keton (+) Yağ asidi Keton Dolaşım Hücre Nasıl – neden diyabet ? Kalıtımın rolü Başka diyabetli birisinden bulaşmaz Çok fazla şekerli gıda yediğin için diyabet olmadın Söz dinlemediğin için diyabet olmadın Ailenin yaptığı ya da ihmal ettiği bir şey nedeniyle diyabet olmadın… Otoimmun bir hastalık Vücut pankreasın insülin salgılayan beta hücrelerini tanıyamamakta ve onları parçalamaktadır Sonuç olarak beta hücreleri çalışmaz ve insülin salgılayamaz Tip 1 Diyabette insülin tamamen yok olmuştur Diyabet geçici mi, kalıcı mıdır ? DİYABET KALICIDIR Yaşam boyu birlikte olacağımız iyi bir arkadaşımızdır DİYABET ORTADAN KALKMAZ- İYİLEŞMEZ KONTROL ALTINA ALINABİLİNİR Diyabet kontrol altına alınabilir İnsülin Yönetimi Egzersiz Beslenme Bilgisi Diyabet kontrol altındaysa Kan şekeri yüksekliği veya düşüklüğüne bağlı rahatsızlık hissi yaşanmaz Uzun süre yaşam kalitesi artar Siz diyabeti kontrol ettiğiniz sürece diyabet düzeninizi bozamaz Gelecekle ilgili herhangi bir plan değişikliğine gerek yok Normal okul yaşantısı olur Kötü kontrollü diyabette Kilo kaybı- kilo alma Büyümede yetersizlik Ergenlik gecikmesi Okul başarısında azalma Hipoglisemi- kan şeker düşüklüğü Kan şekeri düşüklüğü •Kan şekerinin 80 mg/dl Hipoglisemi altında olması • Yemek yememek • Zamanında yememek • Planlanandan az yemek yemek • İnsülin-yemek ilişkisine dikkat etmemek Hipoglisemi Nedenleri • Fazla insülin yapılması • Önlem alınmadan fazla egzersiz yapılması • Alkol alınması Hipoglisemi bulguları Ti treme Çarpıntı Terleme Bulanık görme Göz kararması Endişeli hal Halsizlik Güçsüzlük Uyku hali Başdönmesi Açlık hissi Başağrısı Sinirlilik hali Hipoglisemi ağırlaşıyor !!! • • • • • Baş ağrısı Konuşmada bozulma Konsantrasyonda güçlük Davranış değişiklikleri Çevreyi, kişileri, yerleri tanıyamama Hipoglisemi tedavisi KŞ 60-80 arasındaysa • 1 dilim ekmek KŞ 40-60 arasındaysa • 2 kesme şeker veya ½ paket meyvasuyu • ardından 1 dilim ekmek Kan şekerini ölçemiyorsanız… Birşeyler yiyebilir durumdaysanız… 2 tane kesme şeker veya ½ paket meyva suyu Ardından bir ekmek değişimi Eğer kendinizi iyi hissetmiyorsanız veya kan şekeriniz hala düşük ise iki kesme şeker daha yenir Kesme şeker, kan şekerinizi hızla yükseltir YANINIZDAN EKSİK ETMEYİN!!! Ağır Hipoglisemi !!! İnsülin • Havale geçirme • Bilincin kaybolması • Koma Glukagon Ağızdan alamayacak durumda Bilinci kapalı Ağızdan katı veya sıvı yiyecek- içecek hiçbir şey ASLA VERME GLUKAGON AMPUL UYGULA Glukagon 5 yaş altında ½ ampul 5 yaş üstünde 1 ampul İnsülinler Diyabetli Olmayan Bir Kişide İnsülin Salgısı Nasıldır? kahvaltı öğle akşam Diyabetli Bir Kişideki Durum Çok kısa etkili insulin Çok kısa etkili insulin Çok kısa etkili insulin 07 09 11 13 15 17 19 21 23 01 03 05 07 Kahvaltı Öğle Yemeği Akşam Yemeği ÇOK KISA ve UZUN ETKİLİ İNSULİN ANALOGLARI Diyabetli Bir Kişideki Durum Çok kısa etkili insulin Çok kısa etkili insulin Çok kısa etkili insulin 07 09 11 13 15 17 19 21 23 01 03 05 07 Kahvaltı Öğle Yemeği Akşam Yemeği ÇOK KISA ve UZUN ETKİLİ İNSULİN ANALOGLARI Hiperglisemi Kan şekeri yüksekliği Hiperglisemi •Kan şekerinin 180-200 mg/dl üzerinde olması Hiperglisemi Nedenleri • • • • • • Fazla yemek yemek Stres Hastalık Egzersiz yapmamak Yetersiz insülin yapmak Yanlış enjeksiyon uygulanması Hiperglisemi Bulguları Çok su içme Çok idrara gitme Cilt kuruması Görmede Bulanıklık Uyuşukluk Uyku hali Aşırı acıkma Bulantı Hastalık Durumu Ateşli durumlarda • İnsülin ihtiyacı belirgin olarak artar • Kullanılan dozun 2-3 katına kadar çıkabilir Hastalığın geçmesiyle • İnsülin ihtiyacı azalır • Kan şekeri ölçümüne göre insülin dozu azaltılır EGZERSİZ EGZERSİZ Her türlü fizik aktivite yapılabilir İdeali, egzersizin günün belli zamanlarında düzenli olarak hergün yapılmasıdır Ara öğünlerden sonra yapılmalıdır İnsülin uygulamadan sonraki ilk saatlerde egzersiz uygun değildir Planlı egzersiz yapılacaksa insulin dozu önceden azaltılmalıdır Düzensiz yapılan ağır egzersizlerin etkisi 24-48 saat sürer PLANSIZ EGZERSİZ YAPILACAKSA MUTLAKA ÖNCE KAN ŞEKERİNE BAKILMALI KŞ : 80-200 arasında ise KŞ : 80’in altında ise KŞ: 200’ün üzerinde ise önce bir ekmek değişimi yenmeli önce hipoglisemi tedavisi yapılmalı idrarda keton bakılmalı, keton yok ise (negatif) hiçbir şey yemeden egzersize başlanmalı egzersiz ½ saatten fazla sürecekse her 20 dakikada bir ½ meyve değişimi yenmeli KŞ’i normal sınırlara gelince egzersiz yapılmalı her 20 dakikada bir ½ meyve değişimi yenmeli Egzersiz için kan şekerinin normal aralıklarda olması gerekmektedir Ne zaman egzersiz yapılmaz ? • Kan şekeri 80mg/dl altında • KŞ yüksek ve idrarda keton (+) Planlanan ağır bir egzersizse, egzersiz öncesi insülin dozu azaltılır Stres Yaşamın bir parçası Ancak kan şekerini etkiler Öngörülemez bir şekilde kan şekeri düşebilir veya yükselir Stresle başa çıkmayı öğrenmeliyiz… Başetmek için fazla yenir veya uyunur ANCAK… Bunlar stres ile başetme yolu değil sadece kaçıştır Başetmeyi öğrenmeliyiz… Yürüyüş-müzik dinlemek gibi… Kan şekeri normale yakın tutulduğu sürece diyabetin komplikasyonlarının oluşması engellenebilir veya geciktirilebilir
