T.C. BAŞBAKANLIK DIŞ TİCARET MÜSTEŞARLIĞI Anlaşmalar Genel Müdürlüğü TACİKİSTAN I. TACİKİSTAN ÜLKE PROFİLİ A) Genel Bilgiler Resmi Adı Yönetim Biçimi Resmi Dili Başkenti Yüzölçümü Nüfusu (Temmuz 2003) Para Birimi Para Birimi Paritesi Toplam Dış Borç (2002) İstihdam (2001) İşsizlik Oranı (2001) Enflasyon (TÜFE-2003) Cari İşlemler Dengesi (2003) Dış Ticaret Dengesi (2003) Üyesi Olduğu Uluslararası Kuruluşlar : Tacikistan Cumhuriyeti : Cumhuriyet : Tacikçe : Duşanbe : 143.100 km2 : 6.860.000 (Tacik %80, Özbek %15, Rus %1, Diğer %4) : Somoni : 1 USD = 3,02 Somoni (Kasım 2004 itibariyle) : 1,153 milyar ABD doları : 1,8 milyon kişi : % 2,4 : % 16,4 : – 21 milyon ABD doları : – 300 milyon ABD doları : CCC, CIS, EAPC, EBRD, ECE, ECO, ESCAP, FAO, IBRD, ICAO, ICRM, IDA, IFAD, IFC, IFRCS, ILO, IMF, Intelsat, IOC, IOM, ITU, OIC, OPCW, OSCE, UN, UNCTAD, UNESCO, UNIDO, UPU, WFTU, WHO, WIPO, WMO, WTO (gözlemci). -1- TACİKİSTAN ÜLKE PROFİLİ T.C. BAŞBAKANLIK DIŞ TİCARET MÜSTEŞARLIĞI Anlaşmalar Genel Müdürlüğü B) Temel Ekonomik Göstergeler GSYİH Kişi Başına Büyüme (Milyon $) Gelir (Dolar) Oranı (%) 1.086 177 3,7 993 159 8,3 1.041 163 10,2 1.207 185 9,1 1.586 239 10,2 Yıl 1999 2000 2001 2002 2003 Enflasyon Oranı (%) 30,1 32,9 38,6 12,2 16,4 İhracat (Milyon $) 666 788 652 699 906 İthalat (Milyon $) 693 834 773 823 1.206 Kaynak: Uluslararası Para Fonu (IMF), "World Economic Outlook Database,Eylül 2004;EİU" (Not: GSYİH ve KB Gelir, IMF verileri temel alınarak ABD doları cinsinden hesaplanmıştır.) GSYİH (Milyon Dolar) Kişi Başına Gelir (Dolar) 2.000 300 1.600 250 Büyüme O ranı (%) 12 200 1.200 8 150 800 100 400 4 50 0 0 1999 2000 2001 2002 2003 0 1999 2000 2001 2002 2003 1999 GSYİH'nın Se ktöre l Dağılımı (%, 2001) Enflasyon O ranı (%) Tarım 30 50 25 40 Diğer Sanayi 10 10 5 0 0 1999 2000 2001 2002 2002 2003 Dış Ticaret (Milyon Dolar) 1400 1000 800 15 20 2001 1200 Ticaret 20 30 2000 600 İnşaat 400 İhracat 200 İthalat 0 1999 2003 2000 2001 2002 2003 Dış Ticaretindeki Başlıca Ülkeler İhracat Kazakistan Diğerleri % 47,1 Macaristan % 9,0 % 8,0 Rusya Fed. % 20,0 % 5,0 İsviçre İthalat Türkiye Özbekistan % 10,4 Rusya Fed. % 16,0 Özbekistan % 16,0 % 12,5 -2- Diğerleri % 56,0 TACİKİSTAN ÜLKE PROFİLİ T.C. BAŞBAKANLIK DIŞ TİCARET MÜSTEŞARLIĞI Anlaşmalar Genel Müdürlüğü Dış Ticaretindeki Başlıca Madde Grupları İhracat İthalat Alüminyum Alumina % 61,0 % 24,7 Doğal Gaz P etrol % 3,4 Ürünleri % 9,7 Elektrik % 12,2 Diğer % 15,8 Elektrik % 12,1 Tahıllar ve un P amuk % 7,9 Diğer % 11,0 % 42,1 II. TÜRKİYE - TACİKİSTAN TİCARİ VE EKONOMİK İLİŞKİLERİ A) Yasal Altyapı Anlaşmanın Adı Ticaret ve Ekonomik İşbirliği Anlaşması Yatırımların Karşılıklı Teşviki ve Korunması Anlaşması Çifte Vergilendirmeyi Önleme Anlaşması IV. Dönem KEK Toplantısı Protokolü İmza Tarihi 08.04.1993 06.05.1996 06.05.1996 24.11.2004 İmza Yeri Ankara Ankara Ankara Ankara B) İkili Ticaret Verileri (Milyon Dolar) Genel Tacikistan'ın İhracatımız İthalatı İçindeki Yıl İhracat İçindeki Pay Pay (%) (Onbinde) 5,3 2 0,8 1999 4,5 2 0,5 2000 15,5 5 2,0 2001 10,8 3 1,3 2002 29,4 6 2,4 2003 41,5 7 2004 2004/III 8,6 2005/III 9,0 Genel Tacikistan'ın İthalatımız İhracatı İthalat İçindeki Pay İçindeki Pay Denge (Onbinde) (%) 4,1 1 0,6 1,2 16,5 3 2,1 – 12,0 13,7 3 2,1 1,8 40,7 8 5,8 – 29,9 56,9 8 6,3 -27,5 62,7 6 -21,1 16,1 -7,5 5,6 3,4 İkili Dış Ticaret (Milyon Dolar) 9,3 21,0 29,2 51,5 86,3 104,3 24,7 14,6 Dış Ticaretimiz İçinde Tacikistan'ın Yeri İhracatımız İçindeki Payı İhracatımız İthalatımız 70 Hacim İthalatımız İçindeki Payı 10 60 8 Onbinde 50 40 30 20 6 4 2 10 0 0 1999 2000 2001 2002 2003 2004 1999 -3- 2000 2001 2002 2003 2004 TACİKİSTAN ÜLKE PROFİLİ T.C. BAŞBAKANLIK DIŞ TİCARET MÜSTEŞARLIĞI Anlaşmalar Genel Müdürlüğü Tacikistan'ın Dış Ticaretinde Ülkemizin Yeri (%) 7,0 6,0 5,0 T acikistan'ın İthalatı İçindeki Payımız 4,0 T acikistan'ın İhracatı İçindeki Payımız 3,0 2,0 1,0 0,0 1999 2000 2001 2002 2003 2004 C) İkili Ticarette Başlıca Maddeler İHRACATIMIZ 2003 2004 DEĞİŞİM(%) HALILAR VE YER KAPLAMALARI 5.859.674 10.050.226 72 PLASTİK VE PLASTİKTEN MAMUL EŞYA 1.840.073 4.327.822 135 ELEKTRİKLİ MAKİNA VE CİHAZLAR 2.196.149 4.129.744 88 SABUNLAR 2.721.516 3.331.343 22 755.364 3.134.731 315 MAKİNA VE CİHAZLAR,ALETLER,PARÇALARI 1.911.278 2.662.869 39 ÖRÜLMEMİŞ GİYİM EŞYASI VE AKSESUARLARI 1.203.010 1.376.299 14 853.415 1.375.365 61 1.366.183 1.215.569 -11 DEMİR VE ÇELİK 794.987 1.067.321 34 PARFÜMERİ,KOZMETİKLER VB 637.422 1.017.393 60 SERAMİK MAMULLERİ 372.796 855.141 129 HAYVANSAL VE BİTKİSEL YAĞLAR 127.860 782.369 512 KAĞIT VE KARTONDAN EŞYA 297.767 491.236 65 HUBUBAT,UN,NİŞASTA,SÜT ÜRÜNLERİ 357.867 475.148 33 MOBİLYALAR 990.611 466.105 -53 MOTORLU KARA TAŞITLARI 600.534 438.555 -27 DEMİR VEYA ÇELİKTEN EŞYA KAKAO VE KAKAO MÜSTAHZARLARI ŞEKER VE ŞEKER MAMULLERİ İTHALATIMIZ 2003 ALUMİNYUM VE ALUMİNYUM EŞYA PAMUK HAM POSTLAR,DERİLER (KÜRKLER HARİÇ) 2004 DEĞİŞİM(%) 47.407.850 56.124.237 18 8.717.316 6.038.691 -31 674.511 518.519 -23 MEYVALAR,KABUKLU YEMİŞLER 92.753 BOYACILIK MALZEMELERİ 11.519 ELEKTRİKLİ MAKİNA VE CİHAZLAR 23.174 101 8.355 MAKİNA VE CİHAZLAR 1.759 8.284 371 DEMİR VEYA ÇELİKTEN EŞYA 6.378 3.550 -44 PLASTİK VE PLASTİKTEN MAMUL EŞYA 3.234 SENTETİK VE SUNİ DEVAMSIZ LİFLER 12.399 AĞAÇ VE AĞAÇTAN MAMUL EŞYA 25.415 BAKIR VE BAKIRDAN EŞYA 138.211 -4- TACİKİSTAN ÜLKE PROFİLİ T.C. BAŞBAKANLIK DIŞ TİCARET MÜSTEŞARLIĞI Anlaşmalar Genel Müdürlüğü D) İkili Ticarette Kredi İlişkileri Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti ile Tacikistan Cumhuriyeti Hükümeti arasında 08.04.1993 tarihinde imzalanan Mutabakat Zaptı ile Türk Eximbank, Tajikvnesheconombank’a 50 milyon ABD dolarlık kredi açmış ve kredinin 28 milyon dolarlık bölümü kullandırılmıştır. Kredinin geri ödemelerinin IMF düzenlemeleriyle uyumlu şekilde ertelenmesine ilişkin olarak Türk Eximbank ile Tajikvnesheconombank arasında gerçekleştirilen görüşmeler neticesinde 26.1.1998 tarihinde bir Borç Erteleme Anlaşması imzalanmış ve 3 yılı anapara geri ödemesiz dönem olmak üzere toplam 13 yıl vadeli, 25,68 milyon dolar tutarındaki borç yeni bir ödeme planına bağlanmıştır. Diğer taraftan, bu ülkenin en önemli sanayi kuruluşu olan Tadaz Alüminyum Tesislerinin hammadde ihtiyaçlarının karşılanmasını teminen, Tacikistan ülke kredisi limiti dahilinde işlem görmek üzere ve Tacikistan’a gerçekleştirilecek alümina ihracatı için 8 milyon ABD doları tutarında kredi tahsis edilmiştir. 22/01/2002 tarihi itibariyle, söz konusu kredinin tamamı kullandırılmıştır. Hesabın son durumu şu şekildedir: Limit 50 Kullandırım 27,95 (Milyon Dolar) Geri Ödeme (Faiz + Anapara) Erteleme 6,40 25,68 Kaynak: Türk Eximbank III. TACİKİSTAN EKONOMİSİ HAKKINDA DİĞER BAZI KONULAR Alüminyum Üretiminde Sorunlar Tacikistan’ın ana ihraç ürünü olan alüminyum üretimi, elektrik enerjisi sıkıntıları dolayısıyla mevcut kapasitenin oldukça altında gerçekleşmektedir. Üretici devlet firması TADAZ’ın Tursunzade Alüminyum fabrikası, 520 bin tonluk kapasitesine karşın 2002 yılında ancak 290 bin ton üretim yapabilmiştir. Tacikistan hükümeti, bu fabrikanın elektrik ihtiyacını karşılayacak barajlar inşa etmeyi planlamakta ancak gerekli finansmanı bulamamaktadır. Rusya, son dönemde Tacikistan’da Hidroelektrik santralleri ile ikinci bir alüminyum fabrikasının inşaası konularında somut adımlar atmış olup, 2 milyar tutarında yatırım yapmayı planlamaktadır. Ayrıntılı bilgi için: [email protected] -5- TACİKİSTAN ÜLKE PROFİLİ