Ders 19 Kimyasal Termodinamik

advertisement
BÖLÜM 19
KİMYASAL TERMODİNAMİK
ENTROPİ VE SERBEST ENERJİ
Öğrenme Hedefleri ve Anahtar Kavramlar:
 Kendiliğinden, tersinir, tersinmez ve izotermal tepkime kavramlarının
anlaşılması
 Termodinamiğin II. yasasının açıklanması
 Tepkimeye girebilen bir molekülün moleküler hareketlerinin
tanımlanması
 Bir sistem entropisinin elde eldilebilir madde miktarına nasıl bağlı
olduğunun açıklanması
 Fiziksel ve kimyasal tepkimeler için ∆𝑆 işaretinin tahmin edilebilmesi
 Termodinamiğin III. yasasının açıklanması
 Bir sistemin standart molar entropisinden standart entropi değişimini
hesaplanması
 İzotermal tepkimeleri çevreleyen entropi değişimini hesaplanması
 Sıcaklığı verilen entalpi değişimi ve entropi değişiminin Gibbs serbest
enerjisinin hesaplanması
 Reaksiyonların kendiliğinden gerçekleşip gerçekleşmediğini tahmin
etmek için serbest enerji değişiminin kullanılması
 Oluşumun standart serbest enerjisi kullanılarak standart serbest enerji
değişiminin hesaplanması
 Kendiliğinden verilen ∆𝐻 ve ∆𝑆 üzerinden sıcaklık etkisinin tahmin
edilmesi
 Standart olmayan koşullar altında ∆𝐺 hesaplanması
 ∆𝐺 ve denge sabiti arasında bağlantı kurulması

1
ÇÖZELTİLERİN ENERJİSİ
Bir endotermik tepkime entalpideki değişiminden dolayı tercih
edilmemektedir, yine de meydana gelmektedir. Neden?
Sistem düzensizliğine de (Entropi,S) bakılmalıdır.
2
Termodinamiğin 0. Yasası
Eğer A ile B ısı dengesinde ise, ve B ile C ısı dengesinde ise,
bu durumda C ile A ısı dengesindedir.
Termodinamiğin 1. Yasası
Tüm sistemin enerjisi korunur. ∆𝑈 = 𝑞 + 𝑤 q=sistem tarafından absorbe edilen ısı
w=sistem üzerinde yapılan iş
Termodinamiğin 2. Yasası
Kendiliğinden olan tepkimede, tüm sistemin entropisi artar.
∆Sevren = ∆Ssistem + ∆Sçevre > 0 (kendiliğinden olan)
Termodinamiğin 3. Yasası
Mutlak sıfırda saf bir kristal maddenin entropisi sıfırdır: S(0 K)=0
İnceleme Bölüm 5
Enerji , Entalpi, Termodinamiğin 1. Yasası
Termodinamik:Isı ve iş bilimi
Termokimya: Kimyasal reaksiyonlar ve enerji değişimleri arasındaki
Ilişki
Enerji(E): Yapılan iş ya da ısı transferinin kapasitesi
İş(w): Zıt bir kuvvete karşı yapılan enerji
Isı(q): Atomların ve moleküllerin hareketlerinden oluşur.
(titreşim ve rotasyonu kapsar.)
3
ÇEVRE
+q, sistem tarafından
emilen ısı
(endotermik)
-q, ısı sistemi ile
gelişti (egzotermik)
∆E = q + w
+w, çalışma
sistemi üzerine
yapılan
-w, Sistem
tarafından
yapılan iş
TERMODİNAMİĞİN 1. YASASI
Enerjinin korunum yasası
Enerji vardan yok
yoktan var olmaz.
İç Enerji= ısı + iş
∆𝑬 = 𝒒 + 𝒘
4
ENTALPİ (H)
•
•
•
•
•
Sabit basınçta, bir maddenin ısı içeriği
Durum fonksiyonu
Yaygın özelliği
Tersinir
Entalpi değişimi (H), sabit basınç altında bir sistem tarafından
kazanılan ya da kaybedilen ısı olarak tanımlanmaktadır; bu girenlerin
ve ürünlerin özdeşliğine bağlı olmaktadır.
DH = qp
STANDART ENTALPİ DEĞERİ
Çoğu ∆𝐻 değerleri, ∆𝐻° ile işaretlidir.
Standart şartlar altında ölçülüdür.
P= 1atm
T= genellikle 298.15 K (250C)
P = 1 atm
∆Hfo = standart oluşum entalpisi molar (Ek C)
∆Hoorxn = ∆H oo (ürün)
∆H rxn = ∆H -f(products)
o
- ∆Hf (reaktifler)
5
KENDİLİĞİNDEN REAKSİYONLAR
Dış müdahale olmadan oluşan reaksiyonlar
Kendiliğinden reaksiyonlar
genellikle ekzotermiktir.
Termit reaksiyonu
Fe2O3(s) + 2 Al(s) →
2 Fe(s) + Al2O3(s)
∆Hrxn = -848 kJ
Fakat birçok reaksiyon ve
tepkime ∆H = 0 olsa bile
endotermiktir.
6
Kendiliğinden Tepkimeler
• Herhangi bir dış
müdahale olmadan
üretilebilirler
• Kanal içindeki B gazı
kendiliğinden A kanalı
içinde yayılacak Fakat
önce iki kanaldaki gaz
keniliğinden B kanalına
dönmeyecektir.
7
DS = Sfinal Sinitial
Hangisi pozitif bir S değerine
sahiptir ?
Kendiliğinden Tepkimeler
Tepkimede tek yönlü
kendiliğinden tersinir
yönlü kendiliğinden
olmayandır.
8
Kendiliğinden Tepkimeler
• Bir sıcaklıkta gerçekleşen kendiliğinden tekime
başka sıcaklıklarda kendiliğinden olmayabilir.
• 0C üstünde bu eriyen buz için kendiliğinden.
• 0C altında kendiliğinden tersinir tepkime.
Tersinir Tepkime
Tersinir bir süreçte system öyle bir değişir ki system ve çevre
kendi orjınal durumlarına kesin ve geri dödürebilir.
9
Tersinmez Tepkime
• Tersinir tepkime system değişimi tarafından
tamamlanmamış olamaz.
• Kendiliğinden süreçler tersinmez.
Entropi
Sabit ısıda olan bir işlem için entropideki değişim
eğer kesin sıcaklıkta olan süreç dönüştürülmesine
transfer edebilebilir ısıya eşittir.
qrev
Ssys = T
Ssurr =
-qsys
-DHsys
T = T
Entropi ve entalpi gibi sabit fonksiyonludur ve
DS = Sfinal Sinitial
Her kendiliğinden süreç için entropisi artar
(Suniv >0)
10
Termodinamiğin 2. Yasası
Tersinir süreçler için:
Sevrensel = Ssistem + Sçevre = 0
Tersinmez süreçler için:
Sevrensel = Ssistem + Sçevre > 0
Moleküler aralıkta entropi
Moleküller birçok tipte hareket sergiler :
– Öteleme:Tüm molekülün bir yerden başka bir yere
hareketi.
– Titreşim:Moleküldeki atomların periyodik hareketi.
– Rotasyon:Eksen ya da o bağlardaki molekülün dolaşma
hareketi.
11
Entropinin İstatiksel Davranışı
Açık musluk
Iş yok (w = 0)
Isı yok (q = 0)
Tersinme düşünülemez
Entropi: Madde dağılımı
# parçacıklar
2
3
4
10
N = 6.022 × 1023
A olasılıkların hepsi
1/ = 0.25
4
1/ = 0.125
8
1/
16 = 0.0625
1/
1024 = 0.0009765625
2-N ≈ 0
12
Entropi: Enerji dağılımı
Anahtar katlı her biri microstate (mikro durum)
olarak adlandırılan çok farklı enerji hallei
üzerindeki yayılımdır.
(Bu yayılımına benzer)
W = Bir sistemin mikro-sayısı
S = k ln W
k = 1.38 × 10-23 J/K (Boltzmann sabiti)
Moleküler aralıkta entropi
1. Bir
süreç için entropideki değişim
S = k lnWson  k lnWilk
S = k ln
2. Entropi
ile artar
Wson
Wson
sistemdeki madde sayısı
13
Entropi ve madde
S = k ln W
Genelde sistemde mevcut olan madde sayısı ile
birlikte;
Hacimde artış,
Sıcaklıktaki artış,
veya molekül sayısındaki artış ile artar
çünkü bu değişmelerin hepsi sistemdeki moleküllerin
enerjilerine muhtemel pozisyonlarını arttırır.
Çözeltirler
Genellikle çözünen çözücü içinde
çözünmezse entropi artar.
14
Entropi, S
Genelde,

S (katı) < S (sıvı) < S (gaz)
So (J/K•mol)
H2O (liq)
69.91
H2O (gas) 188.8



S (küçük molekül) < S (büyük molekül)
S (basit molekül ) < S (complex molekül)
S yükseltilmiş sıcaklıkta olarak artar.
Entropi değişimi
• Genelde entropi
artış hali ;
– Gaz formda katı ve sıvı
forma
– Sıvı yada çözelti
halden katı hale
– Gaz molekülleri
miktarı artarken
– Mol miktarı artarken
15
Termodinamiğin 3. Yasası
Saf kristal maddenin mutlak sıfırı sıfırdır.
S(0 K) = 0
S = k ln W
Standart Entropiler
• Standart durumda
maddenin molar entropi
değeri vardır.
• Artan molar kütlesiyle
standart entropi
artmaya yönelir.
See Appendix C.
16
Standart Entropiler
Büyük ve daha kompleks moleküller
daha büyük entropiye sahiptir.
Entropi denklemi
• Boltzmann denklemi: S = k ln W
k = 1.38 × 10-23 J/K
• ΔS = qrev / T
• ΔS°sys = Σ nS° (products) – Σ mS°
(reactants)
• ΔS°univ = Σ S°sys + Σ S°surr
• ∆Suniverse = ∆Ssys + ∆Ssurr > 0
(for a spontaneous reaction)
17
Sistemin Entropi Değişimi
∆Sevren = ∆Ssistem + ∆çevre
qsistem
Öyle ki ∆Sçevre=
T
Ve, qsistem = ∆Hsistem
Hsistem
T
Bu olur:
∆Sevren = ∆Ssistem +
Her iki tarafı çarparak T, alıyoruz.
∆T∆Sevren = ∆Hsistem ∆T∆Ssistem
Gibbs serbest enerji
• ∆T∆Sevren serbest enerji olarak
tanımlanır, ∆G.
• ∆Sevren pozitifken, ∆G negatiftir.
• Öyle ki ∆G negatifken reaksiyon
kendiliğindendir.
∆G = ∆H T∆S
18
Gibbs serbest enerji
3. Eğer∆G
negatifse ilk
reaksiyon
kendiliğindend
ir.
4. Eğer
∆G 0
5. Eğer
∆G
ise,
system
dengededir.
pozitifse
reaksiyon
kendiliğinden
dir ve tersinir
yönlüdür.
Standart Serbest Enerji Değişimi
Oluşum standart entalpisi ve standart
serbest enerjisi benzerdir. Gf .
G = nGf (products)  mG f(reactants)
Stokimetrik katsayı m ve n dir.
19
Serbest Enerji Değişimi
Sıcaklık 25°C, den farklı
∆G =∆H
∆ T∆S
∆G sıcaklıkla nasıl değişir?
• Serbest enerji denkleminin iki kısmı
vardır:
H
TS
entalpi ifadesi
entropi ifadesi
• Sıcaklık entropi ifadesinden gelen serbest
enerjiye bağlıdır
Serbest Enerji ve Sıcaklık
Gibbs serbest enerji değişimi :
sistem için toplam enerji
değişimi
-Düzensiz sistemden kaybedilen enerji
Eğer ∆Go negatifse, reaksiyon kendiliğindendir. (ve
ürünler avantajınadır.)
Eğer ∆Go pozitifse, reaksiyon kendiliğinden değil (ve
girenler avantajınadır.).
20
ΔG° Hesaplama
a) ∆Ho ve ∆So belirlenir ve Gibbs sabiti
kullanılır. ∆Go = ∆Ho - T∆So
b) Serbest enerji oluşum tablo değerleri
kullanılır. ∆Gfo.
∆Gorxn =
o o
∆Gfo (ürünler)
- - ∆G
(products)
∆G
f (reaktifler)
f (reactants)
Örneğin:Gibbs serbest enerji
Devam eden bir yanma reaksiyonu için G°
CH4 (g) +
Hf° (kJ/mol)
S° (J/mol K)
Gf° (kJ/mol)
-74.87
186.26
-50.8
rxn
belirlenir.
2 O2 (g) → CO2 (g) + 2 H2O
0
205.07
0
-393.509
213.74
-394.359
H°rxn = -890.30 kJ
S°rxn = -242.76 J/K
G°rxn = ∆Horxn - T∆Sorxn = -817.92 kJ
(l)
-285.83
69.95
-237.15
ısı veren
daha düzenli
kendiliğinden
G°rxn = -817.92 kJ  kendiliğinden
21
Denge G = 0, iken
A + B →C + D
tersinmez
(Temel Genel Kimya I)
A+
C+D
tersinir (çoğu reaksiyon)
Ilk reaksiyon = son reaksiyon
Tüm ürünleri kendiliğinden yada girenler kendiliğinden
oluşturmak içinenerji harcanmaz.
Örneğin : Erime noktası
A(s)
A (l)
kaynama noktası
A(l)
A (g)
Örneğin: Suyun erime noktasını bulun
Verilen buz veya H2O (s)
Su yada H2O (l)
Hf° = -292.70 kJ/mol
S° = 44.8 J/mol·K
Hf° = -285.83 kJ/mol
S° = 69.95 J/mol·K
Suyun erime noktasını bulun
0 °C olarak daha iyi!
22
Serbest Enerji ve Denge
Herhangi bir durumda standart olan
yada olmayan, serbest enerji
değişimi buy olla bulunur:
G = G + RT lnQ
(Standart koşullar altında, bütün konsantrasyonlar
şunlardır :
M, so Q = 1 ve lnQ = 0; geçenler düşer.
Serbest Enerji ve Denge
• Dengede, Q = K, ve G = 0.
• Eşitlik dönüşür
0 = G + RT lnK
• Yeniden düzenlersek buna dönüşür
G = RT lnK
yada,
-G
RT
K=e
23
Örneğin: Gibbs serbest enerji
ve denge sabiti
298 K’ de devam eden reaksiyonun
serbest enerji oluşumuna göre denge
sabitini hesaplamak için tablo
kullanılır.
N2O4(g) 2NO2(g)
* Ek C, ders kitabı 1059-1061 sayfalarına
bakın
24
25
26
Download