dokuz eylül üniversitesi tıp fakültesi

DOKUZ EYLÜL ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ 2009-2010 EĞİTİM YILI
DÖNEM III, BLOK III UYGULAMA-7 REHBERİ
Uygulamanın Adı: Uygulama 7, Neoplazi
Uygulama Tarihi: 11.03.2010
Uygulama Yeri: 4. kat bilgisayar laboratuvarları
Uygulama Sorumlusu:
Patoloji: Doç. Dr. Çağnur Ulukuş-23414, Prof. Dr. Kutsal Yörükoğlu-23410
Tıbbi Biyoloji: Doç. Dr. Esra Erdal-24609, Prof. Dr. Neşe Atabey-24603
I. Amaç: Neoplazi terminolojisi ve mekanizması, benign-malign neoplazi ayırım kriterlerinin,
neoplazi oluşumunun moleküler mekanizmasının öğrenilmesi.
II. Genel Bilgiler:
Benign tümörler histolojik ve sitolojik olarak köken aldıkları dokuya benzerler. Ancak
makroskopik olarak polipoid, papiller görünüm alabilirler. Çoğu benign tümörler bir kapsül
ile çevrilidir. Benign tümörler invazyon ve metastaz kapasitesine sahip değillerdir.
Malign tümörler morfolojik ve fonksiyonel olarak köken aldıkları dokudan farklılık
gösterirler. Yerleşim yerleri yanısıra, normal dokuya histolojik ve sitolojik benzerlikleri
orijinlerinin belirlenmesini sağlar. Diferansiasyon, köken aldığı dokuya-hücreye benzerliğini
belirtir. Diferansiasyonun olmayışı anaplazi veya hücresel atipi olarak nitelendirilir ve
anaplazi tümörün agresifliği ile ilişkilidir. Anaplazinin sitolojik bulguları hücre boyut ve
şekillerinde farklılık (pleomorfizm), büyümüş ve hiperkromazik nükleus, kaba kromatin,
belirgin nükleol, atipik mitozlar, garip şekilli (bizar) hücreler, multinüklee dev hücrelerdir.
Malignite, invazyonun gösterilmesi ile ispatlanır. Bu invazyon komşu dokulara, kan-lenf
damarlarına olabilir.
Malign tümörler geliştikleri doku içinde büyürler ve çevre normal yapıları infiltre
ederler. Yayılım yollarından biri doğrudan invazyondur. Daha önceleri, epitelyal tümörlerin
lenfatik, mezenkimal tümörlerin ise kan damarları yoluyla daha sık metastaz yaptıkları
söylenirdi. Klinik gözlemler ve lenfatikler ile vasküler sistem arasında bağlantılar olduğunun
gösterilmesi, bunun doğru olmadığını göstermektedir.
Malign tümörlerde klinik davranışı belirlemek ve tedavi seçimini yönlendirmek için
sitolojik/histolojik derecelendirme (grade) ve yayılımı gösteren evreleme (stage)
yapılmaktadır. Sitolojik/histolojik derecelendirme anaplazi derecesi ve proliferasyon
durumuna göre yapılmaktadır. Anaplazi derecesi, hücrelerin şekil ve düzenliliğine göre,
adenokarsinomlarda bez benzeri yapıların varlığı, skuamöz hücreli karsinomlarda epitelyal
incilerin varlığı gibi diferansiasyonu gösteren bulguların varlığına göre belirlenmektedir. Hızlı
veya anormal büyümenin varlığı, mitoz sayısı, atipik (anormal) mitozların varlığı, nükleer
pleomorfizm ve tümör dev hücrelerinin varlığına göre belirlenmektedir.
Tedavi seçmede derecelendirmeden çok evreleme belirleyici olmaktadır. Çoğu
organda evreleme kriteri olarak tümörün büyüklüğü ve/ veya yayılım uzaklığı, organa lokalize
olup olmadığı, lenf nodu ve uzak metastaz varlığı kullanılmaktadır. Çoğunlukla TNM
evrelemesi kullanılır. T tümör boyutu ve/veya yayılım yerini, N lenf nodu metastazı ve sayısı,
M uzak metastaz varlığını göstermektedir.
Tüm tümörler köken aldıkları hücreye göre isimlendirilirler. Benign tümörlerde köken
aldığı hücre adının sonuna “oma” son eki getirilir. Epitelyal tümörler karakteristik özelliği
olduğu düşünülen yapısına göre isimlendirilir. Skuamöz epitel kökenli benign tümörlere
epitelyoma denebilir. Eğer ekzofitik dallanmalar yapıyorsa papilloma denir. Glandüler
epitelden köken alan benign tümörlere adenom denir. Germ hücrelerinden köken alan ve
değişik germ tabakalarından gelişen değişik yapılar içeren tümörlere teratom denir.
Gonadlarda ve mediastende oluşur ve deri, nöronlar, glial doku, tiroid, intestinal epitel,
kıkırdak gibi komponentler içerir.
Benign tümörlerin malign karşılıkları aynı kurallar ile isimlendirilir. Tek fark epitelyal
malign tümörlerde son ek olarak karsinoma, mezenkimal kökenliler için sarkoma
kullanılmasıdır. Bez kökenli epitelyal tümörlere adenokarsinom, skuamöz epitelden
gelişenlere skuamöz hücreli karsinom, mesaneden gelişen (transizyonel epitelden) lere
transizyonel hücreli karsinom, kıkırdak kökenlilere kondrosarkom, kemik kökenlilere
osteojenik sarkom veya osteosarkom denir. Bazı malign tümörler hem epitelyal, hem
mezenkimal elemanlar içerirler ve karsinosarkom olarak isimlendirilirler.
Epitelyal tümörlerin bazılarında preneoplastik (yani malignite öncüsü olabilen), epitele
sınırlı lezyonlar tanımlanmıştır. Bunlara displazi, atipik hiperplazi, intraepitelyal neoplazi,
karsinoma in situ gibi isimler verilmektedir. Hiperplazi, epitelde tabaka sayısında artışı ifade
eder. Hiperplaziye ek olarak epitelyal hücrelerde atipi (hücresel pleomorfizm, nükleer
pleomorfizm, hiperkromazi, nükleus/sitoplazma oranında artış, mitoz, atipik mitoz, v. b. ) de
eşlik ediyorsa atipik hiperplazi denmektedir. Her epitelde hücrelerin belli bir dizilim şeklidüzeni vardır. Eğer bu dizilimde bozukluk varsa displazi denmekte ve organlara göre
genellikle 2 veya 3 dereceye ayrılmaktadır. Eğer epitelin tüm tabakaları bu düzensizliğe
iştirak ediyorsa karsinoma in situ denmektedir. Karsinoma in situ, invaziv karsinomdan bir
önceki basamak olarak kabul edilmektedir.
III. Uygulama
Bu uygulamada eğitim materyali olarak PPT slaytlarda yer alan bir olguyu ve sanal mikroskopi
yöntemini kullanacaksınız.
III.I . PPT Sunulan olgu
 Olguyu gözden geçiriniz ve soruları slaytlar üzerinden tartışınız.
III.2. Sanal Mikroskopi Kullanım Kılavuzu
 http://194.27.56.209/mirax/ sayfasına giriniz.
 Solda ‘’Public slides’’yazısını tıklayınız.
 Açılan sayfada “all slides”a tıklayınız.
 Mikroskopik kesitlerin görüntüleri karşınıza gelecektir. Bu uygulamada, Neoplazi-01,
Neoplazi-02, Neoplazi-03, Neoplazi-04 isimli kesitleri inceleyeceksiniz.
 Sırasıyla, inceleyeceğiniz kesitin üzerini tıklayınız.
 Kesitin altındaki “Open slide with mirax viewer” linkine tıklayınız. Görüntü sanal
mikroskop programı ile açılacaktır. (Uygulama saatinden önce, bilgisayar
laboratuarında veya başka bir bilgisayarda bu kesitleri inceleyebilirsiniz. Bilgisayar
laboratuarı dışında bir bilgisayardan bu kesitleri görebilmek için internet bağlantınızın
olması gerekiyor. Herhangi bir bilgisayarda “Open slide with Mirax Viewer” yerine
“Open slide in Java Viewer”ı tıklayarak daha kısıtlı fonksiyonlar ile kullanabilirsiniz.
Mirax Viewer ile görebilmek için “http://3dhistech.com/en/article/free-download”
sayfasından
“http://3dhistech.com/data/installs/MIRAX_Viewer_1_12_22_0.exe”
dosyasını indirip, programı bilgisayarınıza yüklemeniz gerekmektedir.)
 Tam ekran konumuna getirip sayfanın üst kısmında gördüğünüz büyütmeler ile (1X,
2X, 5X, 10X, 20X, 40X) veya farenin tekerleğini oynatarak büyültüp-küçültmek sureti
ile kesiti inceleyiniz. Doku üzerinde farenin sol tuşuna basıp sürükleyerek görüntüyü
her yöne hareket ettirebilirsiniz.
 Yukarıda yer alan butonlardan “Info”ya tıklayıp, “Show Annotations”ı işaretleyin.
Kesitte, incelemeniz gereken yerleri ve açıklamaları göreceksiniz.
 Diğer kesiti açtıktan sonra, iki kesiti birden yan yana veya alt alta görebilirsiniz.
 Neoplazi-01 isimli memeye ait kesitte, 1 no’lu alanda normal meme dokusu
histolojisi, 2 no’lu alanda karsinoma in situ, 3 no’lu alanda adenokarsinomu
göreceksiniz.
o
Öğrenme hedefleri:

Benign-malign ayırımında kullanılan kriterler

Preneoplastik lezyon (intraepitelyal neoplazi) (displazi, karsinoma in
situ) terimlerinin ne anlama geldiği

Adenokarsinomun ne anlama geldiği

Adenokarsinomun nereden ve nasıl geliştiği
 Neoplazi-02 isimli akciğerden alınan kesitte, 1 no’lu alanda normal bronş dokusu
histolojisi, 2 no’lu alanda bronş epitelinde skuamöz metaplazi, 3 no’lu alanda
karsinoma in situ, 4 no’lu alanda skuamöz hücreli karsinomu göreceksiniz.
o
Öğrenme hedefleri:

Benign-malign ayırımında kullanılan kriterler

Metaplazi

Preneoplastik lezyon (intraepitelyal neoplazi) (displazi, karsinoma in
situ) terimlerinin ne anlama geldiği, displazi-karsinoma in situ
arasındaki farklar-benzerlikler

Skuamöz hücreli karsinomun ne anlama geldiği, nereden ve nasıl
geliştiği
 Neoplazi-03 isimli prostata ait kesitte, adenokarsinom ve bu adenokarsinomda 1, 2, 3
olarak işaretlenmiş 3 ayrı dereceyi (grade) göreceksiniz.
o
Öğrenme hedefleri:

Derecelendirme nedir, neden ve nasıl yapılır, nasıl rapor edilir

Evrelendirme nedir, neden ve nasıl yapılır, nasıl rapor edilir
 Neoplazi-04 isimli lenf düğümlerine ait kesitte, normal bir lenf düğümünü ve 2 lenf
düğümünde metastaz yapmış adenokarsinomu göreceksiniz.
o
Öğrenme hedefleri:

Kanserlerin yayılma yolları

Lenf düğümündeki kanser hücrelerinin buraya nasıl geldiği
III.3-PPT slaytlar ve Neoplazi 1,2 ve 4 no’lu preperatlar üzerinden aşağıdaki kavramları
tartışınız.
o Öğrenme Hedefleri

Kalıtsal kanserler, sporadik kanser ve kansere yatkınlık kavramları
(PPT Slaytlar ve pedigriler )

Klonalite, heterojenite ve multistep
(Neoplazi-01 no’lu kesit ve PPT slaytlar)

Benign ve malign tümör fenotiplerine yol açan temel moleküler
mekanizmalar (Neoplazi-03 no’lu kesit ve PPT slaytlar)

Kanser yayılımının moleküler mekanizması: metastatik imza/doğal
seleksiyon kavramları (Neoplazi-04 no’lu kesit ve PPT slaytlar)

Moleküler markerlar, tanı, evrelendirme ve prognozda yeri
karsinogenez
kavramları