Şarbon Sunusu - Sağlık Meslek Kitapları

advertisement
ŞARBON
Şarbon, keçi, koyun, sığır, beygir gibi
hayvanlar arasında salgınlar yaparak çok
sayıda hayvanın ölümüne sebep olan, hayvan
ürün ve atıklarıyla insanlara bulaşarak
hastalandıran ve öldürebilen bir zoonozdur.
Etkeni: Bacillus antracistır. Sporlu şekli dış
şartlara dayanıklıdır, toprakta 40 yıl
yaşayabilir.
Vejetatif (sporsuz) şekli çevre şartlarına
dayanıksızdır.
Basil zorunlu aerop, ekzotoksinleri vardır.
MUSTAFA KURBAN
• Ayrıca basillerin biyolojik savaş
aracı olarak kullanılabilmesi
hastalığın önemini artırmaktadır.
• 2001 yılında basillerin mektupla
birçok kişi ve kuruluşa
gönderilmesi sonucu bütün
dünyada paniğe yol açmıştır.
• Kuluçka süresi 2-7 gün, genellikle
4 gündür.
Bulaşma Yolları
• Hasta hayvanlara ait et, deri, kemik, yün, kıl,
kan, dışkı ve bunlarla kirlenen eşyalarla
insanın deri, sindirim ve solunum yolları ile
bulaşır.
• Vektörlerle de mekanik olarak bulaşabilir.
• Bulaştığı doku ve sistemde hastalık oluşturur.
• Yara bulunduğu sürece bulaştırıcılık devam
eder.
• Spor şekilleri dış ortamda yıllarca yaşar.
• Şarbon yaş, cins ve ırk ayrımı gözetmez, deri
işçisi, çoban, hamal ve hayvan ürünleriyle
uğraşanlara kolay bulaşır. Yazın kolay yayılır.
Hastalık Belirtiler
• Şarbon etkeni en çok deri olmak üzere
akciğerde, gastroentestinal sistemde,
menenjlerde ve farenkste yerleşebilir.
Menengial ve akciğer şarbonunda ölüm
oranı yüksektir.
• Şarbonun yerleştiği doku ve sisteme
göre farklı belirtileri vardır, bu sebeple
hastalık belirtilerini hastalığın klinik
şekillerinde açıklanacaktır.
• Deri şarbonu:Hastalığın % 95'i deride görülür.
• En fazla el, yüz ve bacaklarda yerleşir.
• Basillerin girdiği yerde kaşınma, yanma ve pire
ısırığı gibi makül oluşur. Sonra 2-3 gün içinde
papül ve vezikül sonra yara hâline gelir.
• Yara üzerinde siyah kabuk (kara kabuk) oluşur.
• Genel belirtiler: kırgınlık, hâlsizlik, baş ve karın
ağrısı, ateş görülür.
• Siyah kabuk 2-3 hafta sonra iz bırakarak düşer.
• Şarbon bazen göğüs, göz kapakları, ağız ve dilde
de yerleşir.
• Önce basmakla iz bırakmayan küçük ağrısız
vezikül oluşur. Sonra "ödema maligna" denen
şarbon ödemi meydana gelir. Bu ödem gırtlakta
yerleşirse hastayı asfiksiden öldürebilir.
• Akciğer şarbonu: Şarbon basili solunum
yolundan alınırsa, 1-5 günlük kuluçka devresinden
sonra ateş, yorgunluk,bitkinlik, öksürük, balgam
çıkarma, göğüs ve adale ağrıları gibi belirtiler
görülür.
• Çoğu zaman soğuk algınlığı veya ÜSYE sanılır.
Sonra hasta birden toksik tabloya girer, solunum
güçlüğü ve siyanoz görülür, nabız ve solunum
sayısı artar, öksürük ile kanlı balgam çıkar.
• Plevrada sıvı toplanır, çoğu zaman şarbon teşhisi
konmadan hasta şoka girerek 24 saat içinde ölür.
• Akciğer şarbonunda ölüm oranı yüksektir.
• Barsak şarbonu (intestinal şarbon): Çok
ender görülen şarbon şeklidir.
• İyi pişmemiş hayvan eti yemekle ve şarbon
basili ile kirlenmiş diğer gıdalarla sindirim
yolu ile bulaşır.
• Belirtileri; bulantı, kusma, iştahsızlık,
karın ağrısı ve kanlı ishal vardır.
• Ateş yükselir, genel durum hızla bozulur,
kan basıncı düşer, toksemi, kollaps ve
şok sonucu hasta ölebilir.
Teşhis
• Hastanın mesleği, hayvanlarda şarbon
salgını, ağrısız kaşıntılı makül, papül,
vezikül, siyah kabuk teşhiste önemli belirtilerdir.
• Bu belirtiler ve lâboratuvar tahlilleri ve kanda
antikor varsa kesin teşhis konur.
• Yara materyali, dışkı veya balgam kültürü ile
etken görülür.
• Deri şarbonu, streptokok ve stafilokok deri
enfeksiyonları, veba ve tularemi ile, akciğer
şarbonu; pnömonilerle, bağırsak şarbonu;
apandisit ve enteritlerle karıştırılabilir.
Bakımı ve Tedavisi
• Deri şarbonunda cerrahî müdahâle, basilin
deride yayılarak ödemin genişlemesine sebep
olur.
• Yara, tahriş edilmeden antiseptiklerle (%01
rivanol) veya pomadlarla pansuman yapılır.
• Hafif vakalarda bu bakım yeterlidir.
• Yüksek dozda penisilin, tetrasiklin, eritromisin
veya kloramfenikol grubu ilâçlarla tedavi
edilir.
• Şarbon sepsisi söz konusu ise şarbon serumu
da verilir.
• Semptomatik tedavi yapılır.
• Hastanın yeterli ve dengeli beslenmesi
sağlanır. Barsak şarbonunda sıvı diyet
uygulanır.
Korunma
• Hastalar tecrit edilerek tedaviye alınır.
• Hastaların atıkları ve pansuman malzemeleri
yakılır veya dezenfekte edilir.
• Hastalığın kaynağı bulunmaya çalışılır,
• Bildirimi hemen yapılır.
• Hastalık çıkan ev halkı ile hastalanıp ölen
hayvanın etini yiyenler kontrolden geçirilir.
• Vektörlerle bulaşma engellenmeye çalışılır.
• Hastanın kullandığı eşyalar ve odası dezenfekte
edilir.
• Hayvanlarda hastalık bulunmuşsa
veterinerle iş birliği ile hasta hayvan ve
atıkları yakılır veya derin çukura sönmemiş
kireçle kapatılır.
• Hayvanların etlerinin satılması ve leşlerinin
açıkta bırakılması kesinlikle önlenir.
• Ölü hayvan yiyen kuşlarla şarbon uzaklara
taşınabilir.
• Yüksek risk altındaki veteriner, kasap,
çoban ve deri işçileri aşılanabilir.
• Rutin aşılama, pratikte yapılmamaktadır.
• Şüpheli durumlarda, risk altındaki kişilerin
eldiven, çizme ve maske giymeleri sağlanır,
• Topluma sağlık eğitimi yapılır.
Komplikasyonları
•
•
•
•
•
Kalp yetmezliği,
gastrointestinal kanama,
şarbon menenjiti,
septisemi ve
komadır.
Şarbon 1. hafta(ödem)
Şarbon ödemi
Şarbon ödemi 3
Şarbon 2. hafta(karakabuk)
Şarbonda karakabuk
Download