PowerPoint Sunusu - Kayseri Halk Sağlığı Müdürlüğü

ŞARBON
KAYSERİ HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
2013
Uzm.Dr.Jale DİKER ALGIŞ
Dr.Şamil ELBEG
1
ŞARBON
2
 Dünyada 1.sırada biyolojik Silah Olarak
Bilinmektedir
50 kilogramlık şarbonun 500.000 kişinin
yaşadığı bir yerleşim bölgesine havadan
püskürtülmesi sonucu 125.000 öleceği
öngörülmektedir.
3
ŞARBON
4
Şarbon nedir ?
• Şarbon, ot yiyen hayvanlardan insanlara
bulaşan bakteriyel zoonotik bir enfeksiyon
• “çoban çıbanı, karakabarcık” gibi isimler
• İhbarı zorunlu A grubu hastalıklar arasında
yer almaktadır
• En eski hastalıklardan birisidir.
5
HASTALIK ETKENİ
• Bacillus anthracis ’dir.
– Gram pozitif
– Aerop veya fakültatif anaerop
– Sporları 140 °C’de 30 dakikada 180 °C’de 2
dakikada inaktive olur.
– Pratikte kullanılan dezenfektanlara dirençlidir.
– Robert Koch 1876
– Fransız kimyacı ve biyolog Louis Pasteur
1881’de aşısını keşfetmişti.
6
EPİDEMİYOLOJİ
• Şarbon dünyada gittikçe azalan
enfeksiyon hastalıklarından biridir.
Henüz tamamen eradike edilememiştir.
• Bu hastalık bazı Latin Amerika, Afrika
ve Asya ülkelerinde endemik olarak
görülmektedir.
7
EPİDEMİYOLOJİ 2
• Şarbon ülkemizde endemik bir hastalıktır.
Görülme sıklığı gittikçe azalmasına
rağmen özellikle İç ve Doğu Anadolu
Bölgelerinde daha sık görülmektedir.
• Ülkemizde şarbon hastalığı yılın her
mevsiminde görülebilir. Ancak sıcak ve
kurak aylarda hayvan ve insan şarbonu
daha fazla görülmektedir.
8
EPİDEMİYOLOJİ
• Endemik
9
YILLARA GÖRE TÜRKİYE İNSAN
VAKA SAYILARI
Yıllar
12000
10724
10000
8000
6000
4000
2000
5377
4423
4220
2210
Vaka
0
1960-1969 1970-1979 1980-1989 1990-1999 2000-2005
10
Kayseri İlinde Görülen Şarbon Vakalarının İlçelere Göre
Dağılımı
İLÇELER
2010
2011
KOCASİNAN
1
3
2012
1
MELİKGAZİ
2
3
0
PINARBAŞI
0
5
0
SARIOĞLAN
0
3
1
3
14
2
AKKIŞLA
BÜNYAN
DEVELİ
FELAHİYE
İNCESU
ÖZVATAN
SARIZ
TOMARZA
TOPLAM
HASTALIK ETKENİNİN
TABİATTAKİ DÖNGÜSÜ
• Şarbon hastalığı bir mera hastalığıdır.
• Hayvanlar merada otlarken enfekte olurlar.
• Yağışın az olduğu ve kurak geçen yıllarda
hayvanlarda şarbon hastalığı daha sık
görülmektedir.
• Ölen hayvanlar yeni alanları kontamine
ederler.
12
13
HASTALIĞIN BULAŞMA
YOLLARI
1. Endüstriyel
2. Tarımsal
3. Laboratuar
14
• Sporlar ile kontamine; keçi kılı, yün deri,
post ve kemik gibi, sanayide işlenmesi
esnasında oluşur.
• Sporların deriye bulaşması ile deri
şarbonu veya inhalasyonu ile akciğer
şarbonu oluşur
15
• Hastalıklı veya ölen hayvanların
kesilmesi, yüzülmesi esnasında direkt
temasla deri şarbonu
• Enfekte etlerin yenilmesi ile
gastrointestinal sistem şarbonu gelişir.
16
• Enfeksiyon karasineklerle de
mekanik olarak bulaşabilir.
• İnsandan insana bulaş çok nadirdir.
• Enfekte yara ve akıntı ile direkt ve
indirekt temas sonucu enfeksiyonun
insandan insana bulaşma riski vardır.
Bu vakaların hepsi deri şarbonudur.
17
RİSK GRUPLARI ?
– Hayvancılıkla uğraşanlar
– Çobanlar
– Kasaplar
– Mezbaha işçileri
– Dericilikle uğraşanlar
– Veteriner hekimler
– Çocuklar
18
19
KLİNİK VE LABORATUVAR
BULGULARI
• ŞARBONUN KLİNİK FORMLARI
▫ Deri Şarbonu
▫ Akciğer Şarbonu
▫ Gastrointestinal Sistem Şarbonu
20
DERİ ŞARBONU
21
DERİ ŞARBONU
• Şarbon sporlarının kesik, kaşıma ve küçük
travmalarla deriye inokülasyonu ile oluşur.
• İnkübasyon süresi ortalama 1-7 gün arasında
değişir.
• Hastalık inokülasyon yerinde yanma ve kaşıntı ile
başlar.
• Kırmızı bir makül → papül → vezikül şeklinde
gelişir.
• Vezikül içinde sıvı mavi-siyah renge dönüşür.
• Birkaç gün içinde vezikül patlar, ortada keskin
kenarlı ortası çökük siyah bir ülser oluşur.
22
DERİ ŞARBONU
• Bazen bu nekrozu çevreleyen ödemli doku
üzerinde küçük veziküller gelişir.
• Bunlar da nekroze olur, siyahlaşır ve
primer lezyonla birleşir. Bu lezyona
şarbon püstülü adı verilir.
• Bu lezyonun çapı bazen 6-9 cm’ye kadar
ulaşabilir.
23
DERİ ŞARBONU
• BELİRTİLER
▫ Yüksek ateş
▫ Bölgesel lenfanjit ve lenfadenit
▫ Deride nekroz yerinde ağrı ve apseleşme
olmaz.
▫ Sekonder enfeksiyon gelişirse ağrı ve
apseleşme olur.
24
– BELİRTİLER
– Tipik eskar 7-10 gün içinde gelişir. Lezyon
genellikle 1-3 cm çapındadır.
– Nekroz tamamlandıktan sonra siyah bir kabuk
teşekkül eder. Bu kabuk 2-3 hafta içinde
kendiliğinden düşer.
– Püstüler form bazen ağır seyreder, toksemi ve
sepsis gelişerek ölümle sonuçlanabilir
25
DERİ ŞARBONU
26
DERİ ŞARBONU
27
DERİ ŞARBONU
• Periorbital bölgede yerleşen lezyonlarda
ödem fazladır ve yayılma eğilimi gösterir.
• Ödem yüze, boyuna ve göğüs duvarına
yayılır. Trakeaya bası yaparak solunum
sıkıntısına yol açar.
28
• Aşırı ödem, büller, endurasyon ile
karakterize deri şarbonu, şarbon ödemi
olarak isimlendirilir.
• İnokülasyon yeri genellikle boyun, göğüs
ve göz kapaklarıdır.
• Bu hastalarda yüksek ateş, toksemi,
hipotansiyon ve şok görülebilir.
29
DERİ ŞARBONU
• Komplike olmayan deri şarbonu:
a) Hafif deri şarbonu




Etrafı eritemli deri lezyonu (<4 cm çap)
Hafif ateş (<38 C)
Sistemik semptom yok
Lökosit sayısı normal veya hafif yüksek
30
DERİ ŞARBONU
b) Ağır deri şarbonu:
 Yaygın eritem, büllöz değişiklikler ile beraber
geniş deri lezyonları
 Sistemik semptomlar (ateş, taşikardi, takipne,
solunum sıkıntısı, baş ağrısı)
 Hastalarda genellikle lökositoz vardır.
31
DERİ ŞARBONU
32
DERİ ŞARBONU
• Komplike deri şarbonu
a) Toksemik şok:
 Deri lezyonu ile birlikte sistemik semptomların
bulunması
 Ateş, taşikardi, takipne, toksemi, şuur değişikliği,
hipotansiyon(sistolik kan basıncının <90 mmHg
 Lökositoz veya lökopeni
 Kan biyokimyasında değişiklikler görülebilir.
33
DERİ ŞARBONU
b) B. anthracis’in primer deri lezyonundan
lenfohematojen yolla yayılması sonucu
bakteriyemi, menenjit ve pnömoni
gelişmesi
34
AKCİĞER ŞARBONU
• B. anthracis sporları inhalasyon yolu ile
alınır.
• Klinikte hemorajik mediastinit ve pnömoni
şeklinde karşımıza çıkar.
• Semptomlar 2-5 gün içinde başlar. Yüksek
ateş, taşipne, öksürük, dispne, siyanoz
gelişir.
•.
35
• Dinlemekle akciğerlerde yaş raller duyulur.
• Hastalar kanlı balgam çıkarırlar.
• Hastada toksemi, şuur bulanıklığı ve koma
gelişerek ölümle sonuçlanır.
• Akciğer grafisinde mediastinal genişleme,
pnömoni ve bronkopnömoni bulguları
görülür
36
GASTROİNTESTİNAL ŞARBON
• Semptomlar genellikle kontamine gıdaların
yenilmesinden 2-5 gün sonra ortaya çıkar.
• Gastrointestinal şarbonda en sık görülen
iki klinik form tanımlanmaktadır.
– Orofarengeal Şarbon
– Barsak Şarbonu:
37
ŞARBON MENENJİTİ
• Deri akciğer ve barsak gibi yerleşim
odaklarından lenfohematojen yayılım
sonucu gelişir.
• Bu klinik formların %5’ inde menenjit
geliştiği belirtilmektedir.
38
TANI
•Deri şarbonu: Direkt preparat ve kültür
•Akciğer şarbonu: Balgam ve plevral mayi
örneği ve kan kültürü
•Barsak şarbonu: Dışkı, kusmuk veya asit
sıvısı örneği
•Şarbon menenjiti: BOS
•Kesin tanı: Etken izolasyonu ve
doğrulanması
AYIRICI TANI
AYIRICI TANI
DERİ ŞARBONU
•
•
•
•
•
•
•
•
Karbonkül,
Erizipel
Selülit
Orf
Tularemi
Primer sifiliz şankırı
Tropikal ülser
Nekrotizan yumuşak doku enfeksiyonu (Özellikle ağır
deri şarbonu klinik formu ile karışır).
AYIRICI TANI
AKCİĞER ŞARBONU
•
•
•
•
•
Atipik pnömoniler
Akut bakteriyel mediastenit
Aort anevrizma rüptürü
Süperior vena kava sendromu
Sarkoidoz
AYIRICI TANI
GIS ŞARBONU
•
•
•
•
•
OROFARİNGEAL
Streptokok tonsillofarinjiti
Ludwig anjini
Vincent anjini
Parafaringeal apse
Boyun enfeksiyonları
AYIRICI TANI
GIS ŞARBONU
•
•
•
•
BARSAK
Akut gastroenteritler
Gıda zehirlenmeleri
Akut karın yapan nedenler
Nekrotizan ishaller
AYIRICI TANI
ŞARBON MENENJİTİ
• Subaraknoid kanama
• Diğer hemorajik menenjit yapan
nedenler
TEDAVİ
• Deri şarbonu kendiliğinden düzelebilir
– ANCAK: %10-20 olguda sepsis ve ölüm
• Pulmoner, SSS ve GİS şarbonu
öldürücüdür
TEDAVİ
• İlk tercih: PENİSİLİN
• Penisilin allerjisi varsa
– eritromisin
– tetrasiklinler (i.v. doksisiklin)
– kinolonlar (i.v. siprofloksasin)
– klindamisin
– 1. kuşak sefalosporinler
• 2. ve 3. kuşak sefalosporinlere DİRENÇ
48
ŞARBON HASTALIĞINDA SÜRVEYANS VE
BİLDİRİM SİSTEMİ
•
A Grubu bildirimi zorunlu hastalıklardandır
•
Bildirim hastalığı tespit eden hekim tarafından Form
014’ le günlük yapılmalıdır.
•
Ay sonunda da Form 017 A ile İl Halk Sağlığı
Müdürlüğüne gönderilmelidir.
ŞARBON HASTALIĞINDA SÜRVEYANS VE
BİLDİRİM SİSTEMİ
• Vaka sınıflaması:
– Olası Vaka: Klinik tanımlama ile uyumlu ve
hasta olduğu kesin ya da kuşkulu hayvanla
veya hayvan ürünleri ile temas öyküsü olan.
– Kesin vaka: Tanı için gerekli laboratuvar
kriterlerinden biri ile doğrulanmış bir olası
vaka.
ENFEKSİYON KONTROLU İÇİN ÖNEMLİ
PRATİK UYARI NOTLARI…!!!
• Şarbon hastalığında insandan insana
geçiş çok nadirdir, buna rağmen bulaşı
önlemek için gerekli önlemler alınmalıdır.
Direkt Bulaşı Önlemek İçin Öneriler?
• Lezyona çıplak elle dokunulmamalıdır.
Pansuman esnasında sağlık personeli
eldiven giymelidir,
• Deri lezyonunun pansumanı, steril serum
fizyolojik ile yıkanarak günlük yapılmalıdır,
• Lezyon steril bir gazlı bez ile kapalı
tutulmalıdır,
• Lezyon en az 48–72 saat kapalı
tutulmalıdır,
5- Kullanılan eldivenler tek kullanımlık veya
sterilize edilebilir olmalıdır,
6- Kullanılan eldiven, pansuman materyali
usulüne uygun şekilde yakılmalı veya
otoklavdan geçirildikten sonra tıbbı atık
torbasına atılmalıdır,
7-Hasta ile aile bireylerinin teması nedeniyle
veya sağlık çalışanlarının hasta bakımı
vermeleri nedeni ile antibiyotik profilaksisi
verilme endikasyonu veya aşı yapma
endikasyonu yoktur.
Çevre Bulaşını Önlemek İçin Öneriler
1)
Vezikül sıvısı ile herhangi bir yüzey kontamine olması halinde,
sodyum hipoklorit solüsyonu ile dezenfekte edilmeli, ardından
su ile yüzey temizliği yapılmalıdır.
2)
Şarbondan ölenler için;
 Ceset, sızdırmayan ceset torbasına konularak kapatılmalı ve bir
daha açılmadan mezara konulmalıdır,

Hasta yatağı ve kontamine materyaller bir torbaya konularak
yakılmalı veya, otoklavdan geçirilmeli veya usulüne uygun olarak
formaldehid buharında dezenfekte edilmelidir.

Şarbon şüphesi nedeni ile ölen hayvanların karkasları su
kaynağına yakın olmayan, otlak alanı olmayan bir alana derin
olarak veteriner hekim kontrolünde gömülmelidir veya
yakılmalıdır.
BULAŞ ÖNCESİ KORUNMA VE
KONTROL
• B. anthracis sporları toprakta uzun süre
canlılığını ve enfektivitesini korur.
• Bu nedenle tarımsal alanda, şarbonun
endemik bulunduğu bölgelerde korunmada
en etkili yöntem hayvanların ve risk altında
olan insanların aşılanmasıdır.
• Şarbon yönünden risk grubunun eğitimi,
Halka Verilecek Mesajlar
• Şüpheli hayvan ölümleri yetkililere bildirilmelidir.
• Şüpheli hayvan leşlerine kesinlikle çıplak elle dokunulmamalı,
kesilmemeli, etleri tüketilmemelidir.
• Hasta veya ölen hayvan veteriner önerisi olmadan kesilmemeli
ve yüzülmemeli,
• Kedi, köpek gibi hayvanların hayvan kadavralarını
parçalamaması için gerekli önlemler alınmalıdır.
• Hayvan leşlerinin doğal delikleri sızıntının önlenmesi için
tentürdiyotlu pamuk veya benzeri malzeme ile kapatılmalıdır.
• Duyarlı hayvanların aşılatılması sağlanmalıdır.
56
TEŞEKKÜRLER
57