AEP Sağlık Alanı Eğitim İçeriği İncelemesi Doç. Dr. Ayşegül Yıldırım Kaptanoğlu [email protected] Marmara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Sağlık Yönetimi Bölümü AEP Formatör Eğitimi İstanbul, 30 Kasım-06 Aralık 2012 AEP Sağlık Alanı Eğitim İçeriği İncelemesi Alanın Genel Amacı Nedir? Ailelerin; sağlığın yaşam kalitesindeki yeri ve önemine dair farkındalık oluşturmalarına, sağlıkla ilgili problem çözebilme etkinliklerini arttırmalarına, hastalıklardan ve sakatlıklardan korunma becerisi geliştirmelerine, AEP Sağlık Alanı Eğitim İçeriği İncelemesi Alanın Genel Amacı Nedir? Ailelerin; hastalıklarla baş etmeyi öğrenmelerine, tıbbi gelişmeleri takip ederek sağlıklı yaşamalarına, sağlık hizmet sunucularının kullandığı temel kavramları anlamalarına katkıda bulunmaktır. AEP Sağlık Alanı Eğitim İçeriği İncelemesi Alet Çantası: Malzemelerimiz Katılımcı Kitapları El Notları Sunular Materyal Kılavuzu İnternet Sitesi AEP Sağlık Alanı Eğitim İçeriği İncelemesi Kimler Geldi, Kimler Geçti? Programı geliştirenler Materyalleri geliştirenler Uzman danışmanlar Görüşlerine başvurulan ilgili kişiler, kurumlar, kuruluşlar AEP Sağlık Alanı Eğitim İçeriği İncelemesi Alandaki Modüller Neler? Sağlık Okuryazarlığı Sağlıklı Yaşama ve Hastalıklardan Korunma Çocuk ve Ergen Sağlığı Üreme Sağlığı ve Sağlıklı Annelik Yaşlı Sağlığı İlk Yardım AEP Sağlık Alanı Eğitim İçeriği İncelemesi Alandaki Modüller Neler? Sağlık Okuryazarlığı Sağlıklı Yaşama ve Hastalıklardan Korunma Çocuk ve Ergen Sağlığı Üreme Sağlığı ve Sağlıklı Annelik Yaşlı Sağlığı İlk Yardım AEP Sağlık Alanı Eğitim İçeriği İncelemesi Benim İçin AEP Sağlık Alanı… Sağlıklı Mutlu Hem maddi, hem de manevi olarak huzurlu ailelerin oluşturduğu müreffeh Türkiye’dir. AEP Sağlık Alanı Eğitim İçeriği İncelemesi I. Sağlık Okuryazarlığı Bu modülde katılımcıların, vücudun yapı, sistem, işlev ve işleyişi ile ilgili temel bilgileri edinerek normal dışı durumların ayırdına varmaları hedeflenmektedir. AEP Sağlık Alanı Eğitim İçeriği İncelemesi Vücudumuzu Tanımak İçin: Temel Kavramlar İnsanın hayatta kalmasını sağlayan: Sistemler, Sistemleri oluşturan organlar, Organları meydana getiren dokular ve dokuların oluşumunu sağlayan hücreler tanıtılmaktadır. AEP Sağlık Alanı Eğitim İçeriği İncelemesi Sistem Organ Hücre Doku AEP Sağlık Alanı Eğitim İçeriği İncelemesi Havanın Vücuttaki Serüveni: Solunum Sistemi İnsan günde yaklaşık 23.000 kez nefes alır. Her nefeste bizi hayatta tutan oksijeni alır, vücudumuzun ihtiyacı olmayan karbondioksiti ise dışarı atarız. Bu bölümde; insan için hayati önem taşıyan solunum işlemini yürüten organlar ve solunum sistemi hakkında bilgi verilmektedir. AEP Sağlık Alanı Eğitim İçeriği İncelemesi Vücudu Saran Büyük Ağ: Dolaşım Sistemi Vücuttaki hücreler canlılıklarını korumak için kan aracılığıyla beslenmek zorundadır. Kan dolaşımında ortaya çıkan bir bozukluk, dokuların ve organların çalışmalarını aksatır, hatta dokuların ölmelerine bile sebep olabilir. AEP Sağlık Alanı Eğitim İçeriği İncelemesi Vücudu Saran Büyük Ağ: Dolaşım Sistemi Bu bölümde; Kanın vücudumuzdaki serüveni kan dolaşımı bozukluklarının nelere yol açacağı ve bunun nasıl fark edileceği hakkında bilgi verilmektedir. AEP Sağlık Alanı Eğitim İçeriği İncelemesi Yiyin, İçin, Yaşayın: Sindirim Sistemi Her canlının enerjiye ihtiyacı vardır. İnsan vücudu da enerjisini yediği besinlerden alır. Yıpranmış hücre ve dokuların yerine konması, yeni hücre ve dokular inşa edilmesi ve büyüme gibi ihtiyaçlarını da gıdalardan sağlar. AEP Sağlık Alanı Eğitim İçeriği İncelemesi Yiyin, İçin, Yaşayın: Sindirim Sistemi Bu bölümde; besinlerin vücudun ihtiyacı olan enerji ve yapı malzemelerine nasıl dönüştüğü, bu dönüşümü sağlayan organlar, bu organların oluşturduğu sindirim sistemi hakkında bilgi verilmektedir. AEP Sağlık Alanı Eğitim İçeriği İncelemesi Muhteşem Koordinatör: Sinir Sistemi Vücudun bütün sistem ve organlarının uyum içinde çalışması için iyi yönetilmesi gerekir. Sinir sistemi vücudun yönetim merkezidir. Sinir sistemi, uyarıların algılanmasını, birleştirilip bütünlenmesini, uygun tepkinin verilmesini ve hareketin oluşmasını sağlar. AEP Sağlık Alanı Eğitim İçeriği İncelemesi Muhteşem Koordinatör: Sinir Sistemi Bu bölümde; Sinir sistemi ve nasıl çalıştığı, sinir sistemindeki bozuklukların sonuçları hakkında bilgi verilmektedir. AEP Sağlık Alanı Eğitim İçeriği İncelemesi Vücut Kontrolcülerinin Kaynağı: Endokrin Sistem Vücuttaki organ ve sistemlerin yaşam faaliyetlerini yürütebilmeleri için uyarılmaya ve kendilerine görevlerini hatırlatan emirler almaya ihtiyaçları vardır. Vücutta bu durum, iç salgı bezlerinin salgıladığı hormonlar sayesinde gerçekleşir. AEP Sağlık Alanı Eğitim İçeriği İncelemesi Vücut Kontrolcülerinin Kaynağı: Endokrin Sistem Bu bölümde; iç salgı bezleri ve hangi tür hormonları salgıladıkları, hormonların harekete geçirdiği yaşam faaliyetleri ve hormonların salgılanmasında meydana gelebilecek bozukluğun sebep olacağı bazı hastalıklar ele alınmaktadır. AEP Sağlık Alanı Eğitim İçeriği İncelemesi Nerede Hareket Orada Bereket: Kas-İskelet Sistemi Bütün canlılar yaşamlarını sürdürmek için hareket etmek zorundadır. İnsanların hareket etmesini sağlayan iskelet ve kas sistemleri vücutta üstlendikleri diğer görevler açısından da önemlidir. Bu sistemlerde meydana gelen bozukluk insanın hareketi, büyümesi gibi önemli bedensel faaliyetlerin aksamasına yol açabilir. AEP Sağlık Alanı Eğitim İçeriği İncelemesi Nerede Hareket Orada Bereket: Kas-İskelet Sistemi Bu bölümde; kemik ve kas yapısı ile bunların görevleri, insanın hareketini sağlayan sistemler, kas ve iskelet sisteminde meydana gelen sorunların nelere yol açacağı hakkında bilgi verilmektedir. AEP Sağlık Alanı Eğitim İçeriği İncelemesi Hareket Sağlık Denge Sağlık AEP Sağlık Alanı Eğitim İçeriği İncelemesi II. Sağlıklı Yaşama ve Hastalıklardan Korunma Bu modülde katılımcıların; sağlığın ne olduğunu ve sağlığı etkileyen faktörleri, sağlığın kaybedilmesiyle ortaya çıkan hastalıkların nedenlerini, hastalık ortaya çıkmadan hastalıklardan korunma yollarını, AEP Sağlık Alanı Eğitim İçeriği İncelemesi II. Sağlıklı Yaşama ve Hastalıklardan Korunma Bu modülde katılımcıların; hastalıkların erken teşhis edilme yöntemlerini, gündelik yaşam aktivitelerini daha sağlıklı biçimde organize etmeyi, yararlı alışkanlıklar geliştirmelerine yardımcı olacak bilgileri öğrenmeleri hedeflenmektedir. AEP Sağlık Alanı Eğitim İçeriği İncelemesi Üniteler Ünite 1: Her İşin Başı Sağlık Ünite 2: Hastalık Bilgisi Ünite 3: Kronik Hastalık Yönetimi Ünite 4: Meslek Hastalıkları ve İş Kazalarından Korunma Ünite 5: Koruyucu Hekimlik Ünite 6: Kişisel Hijyen AEP Sağlık Alanı Eğitim İçeriği İncelemesi Üniteler Ünite 7: Beslenme Ünite 8: Sağlıklı Ürün Tercih Prensipleri Ünite 9: Hareket Et, Sağlıklı Kal Ünite 10: Yaşam Biçimi Ünite 11: Aile İçi Şiddetin Neden Olduğu Akut ve Kronik Sağlık sorunları AEP Sağlık Alanı Eğitim İçeriği İncelemesi III. Çocuk ve Ergen Sağlığı Bu modülde, enerjinin verimli kullanımının aile bütçesine ve sürdürülebilir kalkınmaya katkısıyla çevreye etkilerini katılımcıların fark etmeleri hedeflenmektedir. AEP Sağlık Alanı Eğitim İçeriği İncelemesi Üniteler Ünite 1: Doğumla Gelen Hastalıklar Ünite 2: Sağlıklı Çocuk Ünite 3: Aşı Ünite 4: Sıvı Kaybı AEP Sağlık Alanı Eğitim İçeriği İncelemesi Üniteler Ünite 5: Döküntülü Hastalıklar Ünite 6: Beslenme Ünite 7: Ev İçi Solunan Hava Temizliği Ünite 8: Dönemler AEP Sağlık Alanı Eğitim İçeriği İncelemesi IV. Üreme Sağlığı ve Sağlıklı Annelik Bu modülde katılımcıların; sağlıklı bir cinsel yaşam için gerekli bilgi ve anlayışlara sahip olmalarına, sağlıklı çocuk sahibi olma sürecinde gebelik öncesi, gebelik, doğum ve doğum sonrası anne ve bebeğin sağlıklı bir süreç geçirmelerine hususunda yapılabileceklerin farkına varmalarına katkı sağlamak hedeflenmektedir. AEP Sağlık Alanı Eğitim İçeriği İncelemesi Üniteler Ünite 1: Üreme ve Cinsel Sağlık Ünite 2: Âdet Döngüsü (Menstrüel Siklüs) Ünite 3: Gebeliği Önleyici Yöntemler ve Yan Etkileri Ünite 4: Üreme Bozukluğu ve Yardımla Üreme Teknikleri Ünite 5: Gebelik Öncesi Hazırlık AEP Sağlık Alanı Eğitim İçeriği İncelemesi Üniteler Ünite 6: Gebeliğin Oluşumu ve Süreci Ünite 7: Doğum Ünite 8: Doğumdan Sonra Ünite 9: Menapoz Ünite 10: Andropoz AEP Sağlık Alanı Eğitim İçeriği İncelemesi Doğum Öncesi Tanı Neden Önemli? Hastalık ya da sakatlık erken bir aşamada tespit edilmiş olur. Oluşabilecek sakatlık önceden bilinip varsa tedavisi yapılabilir. Risk grubunda bulunan anne ve baba adaylarının kaygı ve endişeleri cevap bulur. AEP Sağlık Alanı Eğitim İçeriği İncelemesi Doğum Öncesi Tanı Neden Önemli? Hastalığın belirtilerinin şiddetini azaltma ya da hastalığın tam olarak tedavi edilebilmesi mümkün olabilir. Doğum sonrasında tedavi edilebilen hastalıkların önceden saptanması, tedavi ekibinin hazırlıklı olmasını, doğum zamanını belirlemesini ve tedaviyi uygun biçimde yönlendirmesini sağlar. AEP Sağlık Alanı Eğitim İçeriği İncelemesi Sağlıklı Çocuk Hastalık ortaya çıkmadan doktora gitmek ve sağlık kontrolü yaptırmak, sağlıklı kalmak ve muhtemel hastalıkların önünü almak için önemlidir. Çocuklarda ise olası sağlık sorunlarının önlenmesi ya da giderilmesi için sağlık ve gelişim belli aralıklarla takip edilir. AEP Sağlık Alanı Eğitim İçeriği İncelemesi Sağlıklı Çocuk Bu bölümde; sağlam çocuk takibinin gereği ve takipte dikkat edilecek hususlar hakkında bilgi verilmektedir. AEP Sağlık Alanı Eğitim İçeriği İncelemesi Bebek ve çocukların gebelikten itibaren sağlık ve gelişimleri; Bebek ve çocukların sağlık takibinde (izlem) temel bakış açısı, hastalık ortaya çıktıktan sonra iyileştirmek için uğraşmak yerine hastalığa zemin hazırlayan koşulların önceden saptanması ve önlenmesidir. AEP Sağlık Alanı Eğitim İçeriği İncelemesi Bebek ve çocukların gebelikten itibaren sağlık ve gelişimleri; en iyi koşullarda dünyaya gelmelerinin sağlanması, büyümeleri ve gelişmeleri için en uygun ortamın hazırlanması, çocuğun yaşına uygun fiziksel, ruhsal, zihinsel ve duygusal gelişiminin gerçekleşip gerçekleşmediğinin kontrol edilmesi ve sağlık sorunlarının yarattığı diğer olumsuzlukları önleyip gidermek amaçlarıyla izlenir. AEP Sağlık Alanı Eğitim İçeriği İncelemesi Aşı, insanı bulaşıcı hastalıklara karşı koruyucu yöntemlerdendir. Bu bölümde; aşının ve aşılamanın anlamı, önemi ve gerekçeleri, aşı takvimi, hangi hastalıklara karşı aşı uygulandığı, aşının hangi durumlarda uygulanmayacağı konuları ele alınmaktadır. AEP Sağlık Alanı Eğitim İçeriği İncelemesi Su İnsanın günlük yaşamını devam ettirebilmesi için su hayati bir öneme sahiptir. Bu bölümde; Çocuklar için suyun önemi, su kaybına sebep olan durumlar ve bu durumlara göre alınacak tedbirler hakkında bilgi verilmektedir. AEP Sağlık Alanı Eğitim İçeriği İncelemesi Döküntülü Hastalıklar Bu bölümde; çocuklarda görülen belli başlı döküntülü hastalıklar ve bu hastalıkların belirtileri ile tedavileri hakkında bilgi verilmektedir. AEP Sağlık Alanı Eğitim İçeriği İncelemesi Beslenme Bir çocuğun sağlıklı büyüyebilmesi ve yetişkin olduğunda sağlıklı beslenme alışkanlığı edinebilmesi için bebekliğinden itibaren doğru beslenmesi gerekir. AEP Sağlık Alanı Eğitim İçeriği İncelemesi Beslenme Bu bölüm de; bebek için anne sütünün faydaları ve emzirme, çocuğun büyüme evrelerine göre beslenebileceği gıda türleri, oyun ve okul çağı çocuğunun beslenmesinde dikkat edilmesi gereken hususlar ele alınmaktadır. AEP Sağlık Alanı Eğitim İçeriği İncelemesi Hava Ev içi havanın temizliği çocuk sağlığının korunması için önemlidir. Evin havasının kirli olması ya da havada alerjik unsurlar bulunması çocukta sağlık sorunlarına sebep olabilir. AEP Sağlık Alanı Eğitim İçeriği İncelemesi Hava Bu bölümde; sigara dumanının sağlığı bozan etkisi, boya gibi kimyasal maddeleri ve deterjanları kullanırken dikkat edilecek hususlar, alerjisi olan kişilere zarar veren bazı maddeler ve bunlara karşı alınabilecek önlemler hakkında bilgi verilmektedir. AEP Sağlık Alanı Eğitim İçeriği İncelemesi Çocuk Sağlığı Bir çocuk yetişkin olana kadar farklı gelişim evrelerinden geçer. Anne babanın çocuklarının biyolojik ve ruhsal gelişimini dikkatlice takip etmeleri, ortaya çıkacak sorun ve hastalıklara karşı tedbir almaları çocukların sağlıkları açısından çok önemlidir. AEP Sağlık Alanı Eğitim İçeriği İncelemesi Çocuk Sağlığı Bu bölümde;çocuğun doğumundan yetişkin olmasına kadar geçirdiği gelişim evreleri ve bu evrelerde oluşabilecek sağlık sorunlarına karşı alınabilecek tedbirler ele alınmaktadır. AEP Sağlık Alanı Eğitim İçeriği İncelemesi V. Yaşlı Sağlığı Bu modülde katılımcıların; yaşam döngüsü içinde kendilerinin de yaşayacağı/yaşadığı bir evre olarak yaşlılık dönemi hakkında bilgi sahibi olmalarına, bakmakla yükümlü oldukları yaşlıların sağlıklarını korumalarına, AEP Sağlık Alanı Eğitim İçeriği İncelemesi V. Yaşlı Sağlığı Yaşlılığa bağlı olarak insan vücudunda bazı değişiklikler ve sorunlar meydana gelir. Bunların bazıları yaşlanmanın doğal bir sonucudur. Bazıları da kişilerin geçmişte edindikleri yanlış alışkanlıkları sonucunda ortaya çıkar. AEP Sağlık Alanı Eğitim İçeriği İncelemesi V. Yaşlı Sağlığı Bu bölümde; yaşlanmanın doğal sonucu olarak yaşlıların karşılaşabileceği sorunlar, yanlış hayat alışkanlıkları sebebiyle ortaya çıkan yaşlılık sorunları, yaşlılık sorunlarına karşı alınabilecek önlemler hakkında bilgi verilmektedir. AEP Sağlık Alanı Eğitim İçeriği İncelemesi Acil Tıbbi Durumlar Yaşlı insanlar vücutlarında meydana gelen değişimden dolayı daha çok acil tıbbi durumla karşı karşıya kalabilirler. Kendileri veya çevreleri tarafından durumun süratle anlaşılması ve gerekli müdahalenin yapılması yaşlı sağlığının korunması için önemlidir. AEP Sağlık Alanı Eğitim İçeriği İncelemesi Acil Tıbbi Durumlar Bu bölümde; yaşlılığa bağlı olarak insan vücudunda meydana gelen değişim, yaşlılarda acil müdahale edilmesini gerektiren durumların belirtileri ve bunlara karşı alınacak önlemler hakkında bilgi verilmektedir. AEP Sağlık Alanı Eğitim İçeriği İncelemesi V. Yaşlı Sağlığı Bu modülde katılımcıların; bakmakla yükümlü oldukları yaşlıların hastalandıklarında tedavilerine yardım etmelerine, yaşlılıklarında bağımsız olarak yaşamlarını sürdürmelerine katkı sağlayabilecek bilgi ve becerileri edinmeleri hedeflenmektedir. AEP Sağlık Alanı Eğitim İçeriği İncelemesi V. Yaşlı Sağlığı Yaşlılığa bağlı olarak meydana gelen bazı değişimler yaşlının cinsel hayatını şu ya da bu şekilde etkileyebilmektedir. AEP Sağlık Alanı Eğitim İçeriği İncelemesi V. Yaşlı Sağlığı Bu bölümde; yaşlanan kadın ve erkeğin cinsel organlarında meydana gelen değişimler, kadın ve erkek yaşlının cinselliğini etkileyen hastalıklar ve durumlar, yaşlının cinsel hayatına dair yanlış bilinen bazı gerçekler, yaşlı cinselliğine ve mahremiyetine saygı hakkında bilgi verilmektedir. AEP Sağlık Alanı Eğitim İçeriği İncelemesi V. Yaşlı Sağlığı Akıl ve ruh sağlığını kaybettiğinde hissedeceği kaygı ve sıkıntı yaşlıyı en az fiziksel bir rahatsızlığı olduğunda hissettiği acı ve ağrı kadar rahatsız eder. Bu sebeple fiziksel bir rahatsızlığı olsa da olmasa da ruhsal rahatsızlık hisseden yaşlının iyilik hâlini kazanmak için doktora başvurması gerekir. AEP Sağlık Alanı Eğitim İçeriği İncelemesi V. Yaşlı Sağlığı Bu bölümde; özellikle yaşlılıkta ortaya çıkabilecek akıl hastalıkları ve ruhsal hastalıkların belirtileri, yaşlının akıl ve ruh sağlığı için kendisinin ve çevresindekilerin yapması gerekenler, yaşlıların bakımında dikkat edilmesi gereken hususlar hakkında bilgi verilmektedir. AEP Sağlık Alanı Eğitim İçeriği İncelemesi V. Yaşlı Sağlığı İnsanın yaşam tarzı ve alışkanlıkları yaşlılık yıllarında sağlığının kalitesini etkiler. Bazı hastalıkların yaşlılıkla birlikte ortaya çıkması kaçınılmazken bazıları kişilerin yaptığı hatalardan dolayı meydana gelir. Sebebi ne olursa olsun artık geri dönüşü olmayan kronik hastalıklarla baş etmek için o hastalıkla nasıl yaşanacağını bilmek gerekir. AEP Sağlık Alanı Eğitim İçeriği İncelemesi V. Yaşlı Sağlığı Bu bölümde; yaşlının maruz kaldığı belli başlı kronik hastalıklar, kronik hastalığı olan yaşlının hayatını nasıl düzenleyeceği ve sürekli ilaç kullanmak zorunda olan yaşlının uyması gereken genel prensipler hakkında bilgi verilmektedir. AEP Sağlık Alanı Eğitim İçeriği İncelemesi Üniteler Ünite 1: Yaşlılıkta Sağlığı Koruma Ünite 2: Acil Tıbbi Durumlar Ünite 3: Nörolojik ve Psikiyatrik Sağlık Ünite 4: Cinsellik Ünite 5: Hastalık Yönetimi AEP Sağlık Alanı Eğitim İçeriği İncelemesi VI. İlk Yardım Bu modülde, katılımcıların çevrelerindeki kişilerin hayati tehlike arz eden acil sağlık sorunlarıyla karşılaşmaları durumunda; tıbbi yardım gelene kadar hasta veya kazazedeyi hayatta tutabilecek, durumlarının kötüye gitmesini engelleyebilecek, onların iyileşmesine katkıda bulunabilecek bilgileri edinmeleri hedeflenmektedir. AEP Sağlık Alanı Eğitim İçeriği İncelemesi Üniteler Ünite 1: İlk Yardımın Temelleri Ünite 2: Ev Kazaları Ünite 3: Bilinç Bozukluklarında İlk Yardım Ünite 4: Solunum Yolu Tıkanıklıklarında İlk Yardım Ünite 5: Kanamalı Durumlarda İlk Yardım Ünite 6: Suda Boğulmalarda İlk Yardım AEP Sağlık Alanı Eğitim İçeriği İncelemesi Üniteler Ünite 7: Kesici Delici Alet Yaralanmalarında İlk Yardım Ünite 8: Elektrik Çarpmalarında İlk Yardım Ünite 9: Sıcak Çarpmalarında İlk Yardım Ünite 10: Yanıklarda İlk Yardım Ünite 11: Donmalarda ilk Yardım Ünite 12: Kırıklarda İlk Yardım AEP Sağlık Alanı Eğitim İçeriği İncelemesi Üniteler Ünite 13: Zehirlenmelerde İlk Yardım Ünite 14: Havalede İlk Yardım Ünite 15: Hayvan Zararlarında İlk Yardım Ünite 16: Organ Kopmalarında ilk Yardım Ünite 17: Yabancı Cisim Kaçmasında İlk Yardım AEP Sağlık Alanı Eğitim İçeriği İncelemesi İlk Yardım İlk yardım, bilinçli ve doğru olarak uygulandığında hayat kurtarıcıdır. Ancak hatalı uygulamalar sakatlıklara, hatta ölümlere yol açabilir. AEP Sağlık Alanı Eğitim İçeriği İncelemesi İlk Yardım Bu bölümde; ilk yardımın ne olduğu, ilk yardımın temel basamakları, ilk yardım uygulanacak durumlar, bebek, çocuk ve erişkinlerde ilk yardımın uygulama aşamaları hakkında bilgi verilmektedir. AEP Sağlık Alanı Eğitim İçeriği İncelemesi Katılımınız için teşekkürler!