Genetik Testler

Genetik Tanı
Genetik Danışma
Genetik tanı
1. Klinik Tanı
2. Laboratuvar Tanı
1.
2.
3.
Moleküler testler (DNA analizi, mutasyon analizi )
Sitogenetik testler (kromozom (karyotip) analizi, FISH analizi)
Biyokimyasal genetik testler
Olgu 1
24 yaşında erkek
Görme zorluğu nedeniyle başvurduğu göz polikliniğinden
“ectopia lentis” tanısı alarak tıbbi genetik polikliniğine
başvurdu.
Görme zorluğu dışında ek şikayeti olmadığını belirtiyor.
Bir de annesinin perdeleri hep ona taktırmasınadan bıkmış
“Eskiden bu görev babamındı ama erken kaybettik kendisini”
diyor
• Sağlıklı anne ve sağlıklı (?)
babanın (ex) iki çocuğundan
büyüğü.
• Bir kız kardeşi var.
• Baba 8 yıl önce 35 yaşında aort
rüptürü sonrası kaybediliyor.
• Babanın annesi de aynı yaşlarda
ölmüş, kalp hastalığı denmiş
ama detayı bilmiyor.
“Babaannenin lakabı uzun Hayriye
ama ömrü uzun olmamış” diyor
• Sorulduğunda ailede kalp hastası
olmadığını söylüyor.
Klinik Tanı ?
Laboratuvar Tanı Testi?
Klinik Tanı ?
• Marfan Sendromu
• OD kalıtım gösteren bağ dokusu hastalığı
• İnce uzun yapı, uzun ince el ve ayak parmakları, lens anomalileri,
aort kökü genişlemesi mitral valv prolapsusu, kalp yetmezliği
Laboratuvar Tanı Testi?
Fibrilin 1 geninde meydana gelen mutasyonlar hastalığın oluşumundan
sorumlu.
Bu nedenle FBN1 geni için DNA analizi gerekir. Kromozom analizi bize bir
bulgu vermez
Genetik Danışma
• Olguya söylenecekler
• Ailedeki diğer riskli bireylerin saptanması
• Riskli bireyler için yapılması gerekenler ve öneriler
Olgu 2
• 17 yaşında kız olgu
• Kadın-doğum polikliniğinden primer amenore nedeniyle tıbbi
genetik polikliniğine yönlendiriliyor.
• Annesiyle polikliniğe gelen olgunun primer amenore dışında
bir şikayeti yok.
• Sağlıklı olduğunu hatta genç bayan voleybol takımında
olduğundan hatta mankenlik için ajanslardan teklif geldiğinden
de bahsetmeden edemiyor. Bir de şu adet problemi olmasa
herşey süper!!
• Olgu aralarında 1. derce kuzen evliliği
olan sağlıklı anne babanın 4 çocuğundan
3.sü. Sağlıklı 2 erkek kardeşi bir de kız
kardeşi (15 yaş) var. En büyük kardeşi evli
ve bir kız çocuğu var. Kız kardeşinde
menarş 14 yaşında ve düzenli.
• Ultrason incelemelerinde overlerin
boyutları yaşla uyumu değil ve foliküller
görülememiş. Uterus ?.
Klinik Tanı ?
Laboratuvar Tanı Testi?
Klinik Tanı ?
• Sex Reversal
• A/T Androjen insensitivite sendromu
Laboratuvar Tanı Testi?
İlk yapılması gereken kromozom (karyotip) analizi
Genetik cinsiyetin belirlenmesi için
Sonrasında ayırıcı tanıda düşünülen hastalıklara yönelik DNA
testleri de istenebilir.
Genetik Danışma
• Olguya söylenecekler
• Planlanması gerekenler
Olgu 3
• 10 günlük kız
• Çekik gözler, basık burun, hipotoni nedeniyle aile hekimi
tarafından genetik test istenmiş….
• Şikayet: Anne doğum sonrası doktorların ve ilk kontrolünde
aile hekiminin de bebekte farklılık olduğunu genetik hastalık
hatta bebeğin geri zekalı olacağını söylediklerini ve mutlaka
genetik test yapılması gerekir dediklerini aktarıyor.
• Hikaye: Anne (32) baba (37) arasında akrabalık yok. Olgu
ailenin 2. çocuğu, bir sağlıklı kız kardeşi var (3 yaşında). Takipli
gebelik sonrası normal spontan doğum.
• Ikili tarama testinde NT: 2,4mm hCG: 3,8MOM PAPP-A 0,7
MOM
• Aileye prenatal tanı önerilmiş ancak düşük riski nedeniyle
prenatal tanı yaptırmamış.
• Ama 22. haftada II. Düzey USG incelemesine gitmiş. Herhangi
patolojik bulgu saptanmamış. İkili test riski nedeniyle aileye
tekrar prenatal tanı önerilmiş ancak US bulgularının normal
olmasından dolayı aile tekrar reddetmiş.
• Zamanında doğmuş, doğumda asfiksi öyküsü yok
Klinik Tanı ?
Laboratuvar Tanı Testi?
Klinik Tanı ?
• Down Sendromu
Laboratuvar Tanı Testi?
Kromozom analizi
Down Sendromu tanısı %90-95 oranında klinik olarak belirlense de
karyotip analizi genetik danışma için gereklidir
%90 regüler tip 47,XX,+21
%4 translokasyonlu tip 46,XX,(14;21),+21
%1 mozaik tip 46,XY/47,XY,+21
Genetik Danışma
• Olguya söylenecekler
• Planlanması gerekenler
Olgu 4
• 5 yaşında erkek
• Aile Çocuk nörolojisinden kas güçsüzlüğü ve annede
süregelen 8 haftalık gebelik nedeniyle
polikliniğimize yönlendiriliyor.
• Şikayet: 2.5 yaşından sonra yürümede
yavaşlama, dengesizlik ve sık düşmeleri
başlamış son bir yıldır çabuk yorulma,
oturduğu yerden desteksiz kalkamama ve
baldır kaslarında kalınlaşma fark edilmiş
• Akraba olmayan sağlıklı anne ve babanın ilk çocuğu.
Annenin dayısı 17 yaşında ölmüş. Yürüyemiyormuş
ama hastalığının ne olduğunu bilmediklerini
belirtiyor.
Klinik Tanı ?
Laboratuvar Tanı Testi?
Klinik Tanı ?
Kalıtsal kas distrofisi
A/T Duchenne kas distrofisi
XR kalıtım gösteren progresif letal kas hastalığı
Laboratuvar Tanı Testi?
Distrofin geninde meydana gelen mutasyonlar sonucunda hastalık
oluşuyor
Bu nedenle distrofin genindeki mutasyonların (ekson delesyonlarının)
belirlenmesi için DNA analizi yapılmalı
Ancak hastalrın yalnız %70’inde mutasyon gösterilebiliyor. Belirlenmediği
olgularda “bağlantı analizi” adı verilen inceleme yapılıyor.
Genetik Danışma
Genetik Danışma
Genetik bir hastalığı olan ya da hastalık riski taşıyan olgu
ve ailesine;
• Hastalığın ortaya çıkış nedenleri,
• Klinik seyri,
• Kalıtım şekli,
• Sonraki gebeliklerde görülebilme riski,
• Önlenebilme ve tedavi edebilme imkanları ile ilgili bilgi
verildiği ve gereken uygulamaların
gerçekleştirilebilmesine olanak tanıyan bir süreçtir
Kimler genetik danışmaya
yönlendirilir?
• Ailenin konjenital malformasyonu ya da mental
retardayonu olan bir çocuğunun olması
• Ailede bilinen bir kalıtsal hastalık bulunması
• Ailenin kalıtsal hastalıklı bir veya daha fazla
çocuğunun olması
• Tekrarlayan düşük ve ölü doğum olması
Kimler genetik danışmaya
yönlendirilir?
• Akraba evliliği varlığı veya tasarlanması
• Prenatal tanı testlerinde kromozom anomalisi
saptanması
• Gebelik sürecinde fetal ultrasonografide anomali
saptanması
• Gebelikte teratojen ya da mutajen olabilecek bir
ajanla karşılaşılması
• Ailevi kanserler
Genetik danışma süreçleri
• Doğru tanının konulması
• Hastalığın tekrarlama riskinin hesaplanması
• Aileye anlayabileceği bir dille hastalığın
tekrarlama riskinin anlatılması
• Risklerin değerlendirilmesinde ve uygun
önlemlerin alınmasında yardımcı olunması
• Uzun süreli aile birlikteliği ve destek sağlanması
Genetik Danışmada önemli
noktalar
• Bilgilendirici olmalı.
Aileye hastalık hakkında detaylı bilgi verilmeli tabii anlayacağı bir
ifadeyle.
Aşırı terminolojiden kaçınmalı, kafa karıştırıcı fazla akademik
bilgi verilmemeli
• Yönlendirici olunmamalı
Hastalık, hastalığın tanısı, riskleri mümkün olan destek tedavi
yöntemler gibi aydınlatıcı bilgilerden sonra özellikle prenatal tanı
aşamasında sıklıkla oluşabilecek yönlendirici tutum içinde hiçbir
zaman olunmamalı.
Karar her ne olursa olsun ailenindir.
Kimler genetik danışmaya
yönlendirilir?
• Yargılayıcı ve de sorgulayıcı olunmamalı
Danışmanlığı veren kişide kararların doğruluğu ya da yanlışlığı
gibi bir yargı oluşmamalı. Ailelerin kararına saygı gösterilmeli ve
sorgulanmamalıdır. Çünkü yasal çerçeveler içinde kişilerin fikir
özgürlüklerine bu sağlıkla ilgili bile olsa müdahale edilmesi doğru
değildir.
Ailenin verdiği karar doğrultusunda destek ve klinik
yönlendirmeler planlanmalıdır.