Tedavi ve bakım

YUMUŞAK DOKU
YARALANMALARI
Hazırlayan: Öğr. Gör. Filiz K. HERGÜL
YUMUŞAK DOKU
YARALANMALARI
• Ligament yaralanmaları (Burkulmalar)
• Kas-Tendon yaralanmaları (İncinmeler)
• Meniskus yaralanmaları
• Çıkık
• Subluksasyonlar
Burkulmalar (Sprains)
Aşırı gerilme sonunda ligament
liflerinin tahrip olmasıdır.
Hafif, orta ve ağır olmak üzere üç
grupta incelenir;
• Hafif burkulmalar: Birkaç
ligament lifi kopmuştur.
Fonksiyon kaybı yoktur.
• Orta derecede
burkulmalar:Ligamentin bir
kısmı yırtılmıştır ve bir miktar
fonksiyon kaybı vardır.
• Ağır burkulmalar: Ligament
tamamen yırtılmıştır.
Burkulmalar (Sprains)
Belirti ve bulgular:
Hassasiyet, şişlik,
ağrı,renk değişimi
ve
hareket
sınırlılığı gelir.
Tanı:Hikaye.X-ray.
Burkulmalar (Sprains)
Tedavi ve bakım:
• Elevasyon
• Buz uygulaması
• Basınçlı bandaj
uygulamak
• Eklemi
hareketsizleştirmek
• Aspirin yada
parasetamol, NSAII
verilir.
İncinmeler (Strains)
• Tendonların aşırı
gerilmesiyle yada
kasların aşırı
kasılmasıyla oluşur.
• Akut yada kronik
olarak görülür.
Belirti ve bulgular:
• Ani şiddetli ağrı,
• Hassasiyet,
• Şişlik,
• Ekimoz.
• (Kronik incilmelerde
şişlik
ve
ekimoz
yoktur)
İncinmeler (Strains)
• Tedavi ve bakım:
• Kroniklerde lokal
sıcak uygulama
• Akutlarda:
• İstirahat ve atel
uygulaması, soğuk
uygulama.
• Sonra rehabilitasyon.
Meniskus Yaralanmaları
Meniskus:
Diz ekleminin
bütünlüğünü
sağlayan eklem
kapsülü,
ligamentler,
tendonlar ve kas
gibi yumuşak
dokular arasında
yer alır.
Fibröz kıkırdaktan
yapılmış, yarım ay
şeklinde yapılardır.
Meniskus Yaralanmaları
Diz ekleminde:
• 1- iç(medial),
• 2-dış(lateral) olmak üzere
2 meniskus vardır.
Diz semifleksiyon
pozisyonunda iken oluşan
kuvvetli rotasyonel
zorlamalar, menisküs
yırtıklarına neden olur.
İç menisküs
yaralanmaları:
18-40yaşlar arasında sıklıkla
sporcularda görülür.
Meniskus Yaralanmaları
• İç(medial) meniskus
• Belirti ve bulgular:
Ağrı, şişlik,
yürüyememe, dizde
kilitlenme, hemartroz
ve hidroartroz gelişir.
• Tanı: Özel testler, Xray, artrogram ve
artroskopi.
Meniskus Yaralanmaları
İç(medial)
meniskus
Tedavi ve bakım:
• Menisektomi
• Menisküs tamiri
• Parsiyel
menisektomi.
Meniskus Yaralanmaları
Dış(lateral) meniskus
• Belirti ve bulgular:
İçteki gibidir,
sadece kilitlenme az
görülür.
• Tedavi: Aynen iç
menisküsteki
gibidir.
•
Çıkıklar ve
subluksasyonlar
• Çıkık: Eklemi
oluşturan eklem
yüzlerinin temas
etmemesidir.
• Subluksasyon:
Eklem yüzlerinin
kısmen yer
değiştirilmesidir.
Çıkıklar ve
subluksasyonlar
• Belirti ve
bulgular: Ağrı,
eklemin normal
pozisyonunda
olmaması,
ekstremite
uzunluğunun
değişmesi
• Tanı: X-ray
Çıkıklar ve
subluksasyonlar
• Tedavi ve bakım:
• Kapalı yada açık redüksiyon uygulanır.
• Redüksiyondan sonra 4-6 hafta atel- alçı uygulanır.
• Nörovasküler takip yapılır.
• Eleve edilir
• Soğuk uygulama yapılır.
• Dr. İstemine uygun egzersizler yaptırılır.
Aseptik Nekrozlar
Kemiklerin epifiz damarlanmasında bozukluk
sonucu, kemik ölümünün oluşumu, zamanla
ölü kemik dokusunun rezorbsiyonu ve yeni
kemik dokusu tarafından tamiriyle
sonuçlanan hastalıklardır.
• Femur Başı Aseptik Nekrozu
• Tarsal Navikulanın Aseptik Nekrozu
• Metatars Başı Aseptik Nekrozu
• Osteokondritis Dissekans (Eklem Faresi)
Femur Başı Aseptik
Nekrozu
• Genellikle 4-10 yaş
arası erkek
çocuklarda
bilinmeyen bir
nedenle femur
başının dolaşımının
bozulması sonucu
görülür.
• Femur başının
tamamını yada bir
kısmını tutabilir.
• Bacakta kısalık
gelişir.
Femur Başı Aseptik
Nekrozu
4 dönemde incelenir:
• Sinovitis dönemi: Ağrı ve
topallama vardır. 13haftadır.
• Aseptik nekroz dönemi:
Ağrı ve topallama artmıştır.
Dize kadar ağrı yayılır. 1
yıldır.
• İyileşme dönemi: Yeni canlı
kemik dokusu alır. 1-3
yıldır.
• Sonuç dönemi: Ölü kemik
dokusunun yerini, normal
kemik dokusu alır.
Femur Başı Aseptik
Nekrozu
Tanı: hikaye,X-ray.
Tedavi ve bakım:
• Kesin tedavi yoktur.
• Femur başına binen
yük azaltılmaya
çalışılır.
• Yatak istirahati
uygulanır.
• Cilt traksiyonu
gerekirse iskelet
traksiyonu
uygulanır.
Tarsal Navikulanın
Aseptik Nekrozu
• 3-5 yaşları arasında
ortaya çıkar.
• İki taraflı olabilir.
• Belirtileri; Ağrı,
topallama, ayağın iç
yüzünde lokal
hassasiyet vardır.
• Tedavisine; alçı
kullanılabilinir,
ortapedik ayakkabılar
önerilir.
Metatars Başı Aseptik
Nekrozu
• 13 yaşından sonra ve
genellikle kızlarda görülür.
• Belirtileri; Ağrı, lokal
hassasiyet, şişlik ve eklem
kısıtlılığıdır.
• Tedavisi; Ortapedik
ayakkabı ve bir süre
egzersizlerden kaçınması
önerilir.
Osteokondritis Dissekans
(Eklem Faresi)
• Eklem yüzünü örten artiküler kıkırdağın
altındaki kemikte aseptik nekroz gelişmesi,
bunu örten eklem kıkırdağı ile birlikte ayrılıp
eklem içine düşmesine denir.
• Sıklık sırasına göre en çok; diz, dirsek, ayak
bileği ve kalça eklemlerinde görülür.
• Diz eklemindeki belirtileri: Kilitlenme, şiddetli
ağrı, rahat yürüyememe, diz ekleminde sertlik,
şişlik, kas atrofisidir.
• Diğer eklemlerdeki belirtileri: Eklem ağrıları
görülür.
Osteokondritis Dissekans
(Eklem Faresi)
Tanı: Fizik muayene, hasta
hikayesi, X-ray filmi.
Tedavi:
• Eklem içine düşmeden tanı
konulursa; Eklem uzun bacak alçısı
ile istirahate alınır.
• Eklem içine düştükten sonra tanı
konulursa; Cerrahi girişimle
çıkartılır.
Kas- İskelet Sisteminin
diğer Hastalıkları
• Paget Hastalığı
• Osteoporoz
• Osteomalazi
• Karpal Tünel Sendromu
• Skolyoz
Paget Hastalığı(ostteitis
deformans)
• Anormal kemik
yıkımı ve yapımı ile
karakterize
metabolik bir kemik
hastalığıdır.
• Lomber, sakral
vertebralar, kafa
kemikleri ve pelvis
kemiklerinde
görülür.
Paget Hastalığı(ostteitis
deformans)
• Belirti ve bulgular: Femurda
çoban değneğine benzer
açılanma görülür.
• Akut dönemde serum
alkalen fosfataz düzeyi
yükselir.
• Ağrı, patolojik kırıklar, kafa
kemiklerinde kalınlaşmalar
nedeni ile körlük ve işitme
kayıpları gelişir.
• Tedavi:Semptomatik tedavi
uygulanır. Malignleşme
oranı%10-15’tir.
Osteoporoz
Kemik yoğunluğunun yaygın
azalmasıdır.2 tipi vardır:
• Tip I: Menapoz sonrası
osteoporozu, 55-75 yaşlar
arasında östrojen yokluğu
ile gelişir. Colles kırıklarına
neden olabilir.
• Tip II: Senil osteoporoz, 70
yaşından sonra görülür.
Kronik kalsiyum eksikliği
sonucu gelişir. Kalça
kırıkları olabilir.
Osteoporoz
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Risk Faktörleri:
Zayıflık
Beyaz ırk
Kadınlar
Menapoz sonrası
Aktivite azlığı
Az kalsiyum alımı
Sigara
Aşırı alkol ve protein
alımı
• Aşırı kafein alınması
Osteoporoz
• Belirti ve bulgular:
Genellikle belirti ve
bulgu vermez.
Bazı hastalarda
güçsüzlük, kalça ve
omuz ekleminde sertlik
ve kemik ağrısı, diş
kayıpları görülür.
• Tedavi ve bakım:
• Ca+, Dvit, flor,
kalsitonin ve östrojen
verilir.
• Egzersiz önerilir.
• Travmalardan korunur.
Osteomalazi
• Erişkinlerde kemiklerin
yumuşamasıyla seyreden,
kemiğin inorganik kısmının
bozulduğu metabolik bir
kemik hastalığıdır.
• Çocuklardaki şekline raşitizm
denir.
• Ca+ alımının yetersiz yada
kaybının fazla olduğu
durumlarda görülür.
• Belirti ve bulgular: Bel ağrısı,
kaslarda kuvvetsizlik ve
yürüme güçlüğü, Kemik
deformitesi.
• Tedavi:Ca+, fosfor, Dvit ve
bol protein verilir.
Karpal tünel sendromu
• Karpal tünelden geçen median
sinirin, sıkışmasıyla ortaya çıkan
tablodur.
• Karpal tünel, arkada karpal
kemikler, önde transvers ligament
ile çevrilmiştir.
• Kırık, hematom, hamilelik ve
menapozdaki hormonal
değişiklikler veya vibrasyon yapan
cihazlarla çalışmak daralmaya
neden olur.
• Orta yaşın üstündeki kadınlarda
sıktır.
Karpal tünel sendromu
• Belirti ve bulgular:
Hasta 1 yada 2 elinin
özellikle ilk 3
parmağında ağrı,
uyuşukluk ve sızlama
ile uykudan uyandığını
söyler.
• Tedavi: Önce el bileği
istirahate alınır. NSAII
verilir. Geçmemişse
cerrahi girişimle sinir
baskıdan kurtarılır.
Skolyoz
• Omurganın sağa ya da
sola doğru eğriliğidir.
• En sık idiyopatik
nedenlerle gelişir.
• Nöromüsküler yada
vertebral hastalıklar
da neden oabilir.
• İdiyopatik skolyozda
tedavi:
• Artma görülürse korse
ile desteklenir.
• 60 derecenin
üzerindeki eğrilikler
cerrahi ile tedavi
edilir.
Ortopedik Hastalıklara İlişkin
Başlıca Sorunlar
• Hareket kaybı
• Ağrı
• Spazmlar
• Kontraktürler
Ortopedik
HastalıklardaUygulanan
Başlıca Tedaviler
• İstirahat
• Bastonlar
• Fizik Tedavi
(sıcak-soğuk
uygulama,
masaj,
egzersizler.)
• Yürüteçler
• Koltuk
değnekleri
• Korseler
• Alçılar
Fizik Tedavi
Sıcak Uygulama:
Soğuk Uygulama:
• Fibröz dokuyu
yumuşatır
• Sedasyon
sağlar
• Ağrıyı azaltır
• Arteriyel kan
akımını arttırır
• Vazokonstrüksiyon
ve metabolik
aktivitenin
azalmasını sağlar.
• Kanama ve şişliği
azaltır.
• Spazmı önler
Alçı
Uygulanış amaçları;
• Kas-İskelet sistemine ilşkin
cerrahi girişimlerden sonra,
belli bir kısmın hareketsiz
kalıp iyileşmesini sağlamak.
• Kırıkları tespit etmek.
• Deformiteleri önlemek
(artritlerde)
• Deformiteleri tedavi etmek
(skolyozda)
Alçı
Alçının Hazırlanması ve uygulanması:
• Hasta alçı odasına alınır.
• Bu konuda yetişmiş hemşire yada
teknisyen tarafından uygulanır.
• İşlem açıklanır.
• O bölgenin cilt hazırlığı yapılır.
• Alçı oda ısısında ıslatılır.
• Alçıyı diğer bir kişinin desteklemesi
gerekir.
Alçı
Alçının Hazırlanması ve uygulanması:
• Fazla ödem oluşması bekleniyorsa alçı
uzunlamasına 2 parça olara
uygulanmalıdır.
• Alçı ile kirlenen cilt yüzeyi yıkanmalıdır.
• Hasta sedyeden yatağa alınırken alçıyı
bozmamaya özen gösterilmelidir.
• Elevasyona alınır.
• Hasta yardımla döndürülmelidir.
• Hareketsizlik nedeniyle gelişebilecek
komplikasyonlar önlenmelidir.
Alçıya İlişkin Başlıca
Komplikasyonlar
• 1-Alçılı ekstremitenin kan akımının
bozulması(bası sonucu):
•
Nabız alınamaması, tırnaklarda kapiller
dolma yetersizliği
•
Ciltte solukluk, siyanoz yada soğukluk
•
Ağrı, şişlik ve alının periferinde ağrılı ödem
•
Parestezi(yanma,karıncalanma),
hipostezi(his azalması), anestezi(duyu
kaybı), parestezi(motor fonksiyon kaybı).
Alçıya İlişkin Başlıca
Komplikasyonlar
2-Alçının Uzun Süre Bası Oluşturmasına
Bağlı Sinir Harabiyeti:
•
Artan sürekli lokalize ağrı
•
Hipostezi,parestezi,anestezi
•
Derin bası hissi
•
Motor fonksiyon zayıflığı yada paralizi
Alçıya İlişkin Başlıca
Komplikasyonlar
3- Cilt harabiyetine bağlı enfeksiyon
doku nekrozu:
• Kötü koku
• Drenaj
• Aniden beden ısısının artması
4-Alçı Sendromu:
• Uzun süren bulantı ve tekrarlayan
kusmalar
• Abdominal distansiyon ve karında ağrı
Alçılı hastanın bakımı
•
Hastanın alçıya uyum sağlaması
•
Alçılı hastanın beslenmesi
•
Alçılı hastanın taburcu edilmesi
•
Alçının çıkarılması
•
Rehabilitasyon
TRAKSİYON
• Başın, bedenin ya da
ekstremitelerin iki
yönde çekilmesidir.
• Amaçları:
• Kırıkları redükte etmek
ve uygun pozisyon
sağlamak
• Ağrılı kas spazmlarını
gidermek
• Deformiteleri önlemek
yada düzeltmek
• Yapışıklıkları açmak
• Hareketsizliği sağlamak
Mekanik traksiyon
çeşitleri
1-Cilt traksiyonu:
•
Buck ekstansiyonu
•
Bryant traksiyonu
•
Russell traksiyonu
• 2-İskelet traksiyonu:
İskelet traksiyonu
• Doğrudan kemiğe
uygulanır.
• Enfekte olmuş cilt
üzerinden
uygulanmaz.
• Ostemyelit ciddi
komplikasyonudur.
• Cilt traksiyonundan
daha uzun süre
uygulanır ve 10-15
kg’a kadar ağırlık
asılabilir.
Hareketsizlik nedeni ile
gelişebilecek komplikasyonlar
• Pnömoni, atelektazi
• Konstipasyon, abdominal distansiyon
• Üriner retansiyon, böbrek taşları
• Dolaşım bozukluğu, ödem, tromboflebit, emboli
• Oryantasyon bozukluğu, konfüzyon
• Sinir harabiyeti, motor fonksiyon azalması, ayak düşmesi
• Dizlerin hiperekstansiyonu, bacağın dışa rotasyonu
• Osteoporoz, kas atrofisi, kontraktürler, eklem sertlikleri
• Yara enfeksiyonları, enfekte basınç yaraları