PowerPoint Sunusu - Uluslararası DNA Günü ve Genom Kongresi

DNA ve DNA GÜNÜ
Lütfi TUTAR
27 Nisan 2015
www.dna-gunu.com
Organizma = İnsan = Homo sapiens
İnsan Kromozomları (Karyotip)
Deoksiribo Nükleik Asit
GEN İFADESİ
DNA KEŞFİNDE
ÖNEMLİ OLAYLAR
1863’te doğa bilimlerine tutkun Avusturyalı keşiş Gregor Mendel
manastırının avlusundaki bahçede 7 özellik (tanenin biçimi ve
rengi, kabuğunun rengi vs.) gösteren yenilebilir bezelyeler üzerinde
çalışmaya karar verdi. Deneylerinden yola çıkarak, yazdığı “Bitki
melezleri üzerinde denemeler” adlı makalesinde, bazı kalıtımsal
özelliklerin aktarılma yasalarını açıkladı. Bu makaleyi dünyanın dört
bir tarafındaki bilim adamlarına yolladı; tepkiler olumlu olmamakla
birlikte yumuşaktı. Makalesinde ileri sürdükleri ancak 1900'lerin
başında farklı bilim adamlarınca da yeniden keşfedildikten sonra
kabul edildi.
1869'da DNA İsviçreli hekim Friedrich Miescher tarafından izole
edilebildi (yalıtılabildi, saflaştırılabildi). İrinde fosfat halindeki
zengin bir cevheri yalıttı. Bu cevhere “çekirdek özü” anlamında
"nüklein" adını verdi. Nükleinin tüm hücrelerde, somon balığı
sperminde bile mevcut olduğunu buldu.
1878’de Albrecht Kossel nükleinin protein olmayan bileşenlerini,
nükleik asiti ve daha sonra 5 birincil bazı izole etti.
1919'da Phoebus Levene, nükleotit birimleri oluşturan baz, şeker
ve fosfatı tanımlanmıştır. Levene DNA'nın, birbirine fosfat grupları
ile bağlı olan nükleotit birimlerden oluşan bir zincir olduğunu öne
sürmüştür. Ancak, Levene, bu zincirin kısa olduğunu ve bazları
kendini tekrar eden bir sıralamaya sahip olduğunu düşünmüştür.
1928'de Frederick Griffith Streptococcus pneumoniae türündeki
bakteriler üzerinde gerçekleştirdiği deneyler sayesinde, bakterilerin
“genetik dönüşüm”ünü keşfetti. Dönüşüm, iki hücre arasında
"genetik bilgi aktarımı"na olanak sağlıyordu. Bununla birlikte
buradaki “dönüştürücü ilke”nin doğasını çözebilmiş değildi.
1937‘de DNA'nın William Astbury
tarafından X ışınlarıyla kırınımı
sözkonusu molekülün yapısına ilişkin ilk
varsayımın ortaya atılmasına olanak
sağladı: Düzenli ve periyodik bir yapı
sözkonusuydu.
1944'te Oswald Avery, Colin MacLeod ve Maclyn McCarty
DNA'nın kalıtımsal bir enformasyona ilişkin bir molekül olup, bir
hücreyi dönüştürebilir özellikte olduğunu ortaya koydular.
DNA’NIN GEN VE KROMOZOMLARIN MATERYALİ OLDUĞUNU
BULDULAR. ve Barbara McClintock genlerin yer değiştirebildiğini
ve genomun sanıldığından çok daha az statik olduğunu gösterdi;
1983'de Nobel tıp ödülü aldı.
1950'de
Erwin Chargaff
Canlılardan elde
edilen DNA
örneklerinde
Adenin-Timin ve
Guanin-Sitozin
arasındaki 1:1
oranını keşfetti.
Yani DNA
bazlarının
birbiriyle
eşleştiğini keşfetti.
1951 yılında Maurice Wilkins ve Rosalind Franklin DNA ilmiklerinin
ilk X ışını kırınımı fotoğrafını çekti. Bu yıllarda DNA yapısı hakkında
çok az şey biliniyordu.
25 Nisan 1953’te Francis Crick
ve James Watson daha önceki
X-ışınımı fotoğraflarını
inceleyerek DNA
molekülünün üç boyutlu
yapısını çözdü.
1977’de Frederick Sanger ve arkadaşları, DNA dizilişi için zincir
terminasyon metodunu (Sanger Yöntemi; dideoxy) geliştirdi.
Böylece DNA bazları hızlı ve doğru bir şekilde dizilenebildi.
1977 Tıp alanında önemli ilaçların üretildiği ilk rekombinant DNA
metodlarının kullanıldığı genetik mühendisliği şirketi kuruldu
(Genentech). 1978 Rekombinant DNA teknolojisi genetiği
değiştirilmiş organizma kullanılarak üretilen ilk insan hormonu
somatostatin elde edildi. Ardından insülin ve insan gelişim
hormonları elde edildi.
1983'de Kary Banks Mullis tarafından keşfedilen polimeraz zincir
tepkimesi (PCR), DNA izolasyonun ardından DNA parçalarının
istenen bölgelerinin çoğaltılmasını sağladı.
1989'da, genetik hastalıkların anlaşılması, araştırılması, taranması, önceden tahmin edilmesi
ve mümkünse tedavi edilebilmesi amacıyla, genlerin kimliklerinin tek tek saptanması için,
insan “genom”unun 3 milyarı bulan “nükleotit” çiftlerinin kodlarının çözülebilmesi
konusunda bir proje oluşturulmaya karar verildi. Bu amaçla yola çıkan, 18 ülkedeki bilim
insanlarından oluşan ve ABD’ndeki National Institutes of Health (NIH) tarafından düzenlenen
ilk çalışma ekibi “İnsan Genom Projesi” adı altında çalışmalara başladı. Uzun soluklu bu
büyük çalışma, ister istemez iş bölümünü gerektiriyordu; örneğin Fransa 14. kromozomun
DNA dizilimini çözmekten (14. kromozomla ilgili nükleotit kodlarının çözülmesinden,
dizilişlerin saptanmasından) sorumluydu.
Dolly (5 Temmuz 1996 - 14 Şubat 2003), nüklear transfer süreci
kullanılarak yetişkin somatik bir hücreden klonlanan ilk hayvan
olan koyun (kuzu).
2003 yılının 14 Nisan günü, insan genomunun DNA dizilimlerinin
saptanması projesinin tamamlanmış olduğu İnsan Genom Projesi
bilim insanları tarafından açıklandı; DNA dizilenmesinin
tamamlanmasıyla, gen kodlayan bölgelerin tümü gün ışığına
çıkarılmış oldu.
DNA GÜNÜ
DNA Günü, 2003 yılında İnsan
Genom Projesi’nin
tamamlanmasının açıklandığı ve
1953 yılında DNA çift sarmalının
James Watson ve Francis Crick
tarafından keşfinin yayınlandığı
gün olan 25 Nisan’ı anmak için
kutlanmaktadır.
DNA günü ilk defa 25
Nisan 2003’te A.B.D de
kutlanmıştır ve her yıl
dünyanın farklı ülkelerinde
bu günün anısına
kutlanmaktadır. Türkiye’de
ise ilk defa Hacettepe
Üniversitesi tarafından
2011 yılında kutlanmıştır
ve her yıl
tekrarlanmaktadır.
Kahramanmaraş Sütçü
İmam Üniversitesi’nde ise
ilk defa şu an biz
kutluyoruz.
Türkiye’de DNA Günü ilk defa Hacettepe Üniversitesi tarafından
2011 yılında kutlanmıştır ve her yıl tekrarlanmaktadır
National DNA Day
NC DNA Day
Kansas DNA Day
UC Santa Cruz celebrates national DNA Day every April
BIT Life Sciences
TEŞEKKÜRLER