Kanserden Korunma Eğitim Sunusu - Turgutlu 2 Nolu Aile Sağlığı

KANSERDEN
KORUNMA
ve
ERKEN TANI
Manisa Halk Sağlık Müdürlüğü
Kanser Nedir?
Vücutta
anormal
hücrelerin
kontrolsüz olarak çoğalması ve yayılması
şeklinde bir hastalıktır.
Tedavi
edilmediği
sonuçlanabilmektedir.
zaman
ölümle
100’den fazla kanser türü vardır.
Hastalık vücudun herhangi bir
bölümünde görülebilir.
Toplumda her beş kişiden biri
yaşantısının bir döneminde
kanser ile karşılaşmaktadır.
Tüm yeni tedavi yaklaşımlarına karşın
halen kanserden ölümler, kalp–damar
hastalıklarının ardından ikinci sırada
yer almaktadır.
Kanser Ne Sıklıkta Görülen Bir
Hastalıktır?
Erişkinlerden her yıl 100.000 nüfus
için 150 ile 300 kişi kansere yakalanır.
Ülkemizde her yıl 150.000 kişinin
kansere
edilmektedir.
yakalandığı
tahmin
Kanser tek bir hücreden gelişir.
Normal bir hücrenin kanser
hücresine dönüşümü, hücrelerin
gelişimleri ve onarımlarından
sorumlu genlerdeki değişimlerden
kaynaklanır.
Kanserlerin % 40’ı:
-Sağlıklı beslenme,
-Kansere yol açan enfeksiyonların
engellenmesi,
-Yeterli fiziksel aktivite,
-Tütün kullanmama sayesinde
önlenebilir.
 Kansere
%70’inden
bağlı
fazlası
ölümlerin
orta
ya da
düşük gelirli ülkelerde görülmüştür.
Kanser oluşumu aşağıda belirtilen
faktörlerle ilişkili olabilmektedir :
Davranışsal Risk Faktörleri:
Biyolojik Risk Faktörleri:
- Cinsiyet:
- Yaş:
- Irk:
- Cilt:
Çevresel Risk Faktörleri:
Genetik Risk Faktörleri:
Davranışsal Risk Faktörleri:
Sigara içmek, diyet, egzersiz ve alkol
tüketimi gibi değiştirebileceğiniz risk
faktörleridir. Sigarayı bırakmak veya
düzenli egzersizlerle kansere yakalanma
riskinizi azaltabilirsiniz.
Biyolojik Risk Faktörleri:
Biyolojik Risk Faktörleri; yaş, cinsiyet ve
ırk gibi fiziksel özelliklerdir. Fiziksel ve
biyolojik özelliklerin, kanser için risk
faktörü olup olmayacağı, kanserin tipine
bağlıdır. Belli tip kanserler için risk
oluşturabilecek biyolojik ve fiziksel
özellikler şunlar olabilir.
Cinsiyet:
Bazı kanser türleri cinsiyetle ilişkilidir.
Örneğin prostat bezi sadece erkeklerde
olduğu için, prostat kanseri erkeklerde
görülür. Meme kanseri hem kadın hem de
erkeklerde görülebilir, ancak kadınların
meme kanserine yakalanma riski daha
yüksektir.
Yaş:
Pek çok kanser türü yaşlılarda ortaya
çıkar.
50 yaşın üstündeki kişilerde kanser
görülme riski daha yüksektir.
Irk:
Bazı ırklarda belli tip kanserler saha sık
görülmektedir. Örneğin Amerikalı
zencilerde prostat kanseri daha sık
görülür.
Cilt:
Sarışınlarda cilt kanseri daha sık
görülmektedir.
Çevresel Risk Faktörleri:
Yaşadığınız ya da çalıştığınız çevre
koşulları kanser gelişimi için risk faktörü
olabilir. Ev ya da iş yerinde bulunan bazı
maddeler, kanser riskini artırır. Asbest,
radon, hava kirliliği, UV radyasyon,
sigaraya maruz kalma çevresel risk
faktörlerindendir.
Yine diyetle alınan bazı besinler kanser
gelişim riskini artırırken, bazıları da
koruyucu olabilmektedir.
Genetik Risk Faktörleri:
Genetik Risk Faktörleri, aileden kalıtımsal
olarak geçen genlerle ilişkilidir.
Aile üyelerinden birinde genç yaşta kanser
teşhis edilen bireylerde, üç veya daha
fazla kuşakta aynı tip kanser öyküsü
bulunanlarda, anne veya baba tarafından
üçten fazla kanser olgusu bulunan
kişilerde ve aile bireylerinden birinde iki
veya daha fazla farklı tip kanser bulunan
bireyler, daha yüksek risk taşımaktadırlar.
Kanserle mücadelede
koruyucu sağlık
hizmetleri açısından
iki faaliyet önemlidir:
1) Eğitim yoluyla kanserin erken
belirtilerini tanınmasını sağlayarak
erken teşhisi oranını arttırmak;
2) Tarama testleri aracılığıyla
kanseri belirti vermeden önce veya
erken safhada yakalamak.
(Rahim ağzı,
meme ve kalın
barsak kanserleri
gibi)
Kanserin erken
yakalaması
durumunda tedavi
daha etkili
olmaktadır.
Amaç kanseri vücuda yayılmamış
iken yakalamaktır.
Kanserden Korunmak İçin
Neler Yapabiliriz?
 Sağlıklı
Beslenmek:
Besinlerde Üreyen Küf ve Toksinler:
Besinlerin sıcak ve nemli koşullarda
saklanması küflenmeye neden olur.
Küflerin
oluşturduğu
mikotoksinler
kanser oluşumuna neden olmaktadır.
Örneğin aflotoksinin en çok özafagus
ve karaciğer kanserine neden olduğu
bilinmektedir.
Doğal Kanserojenler:
Nitrat ve nitritler besinlerde ve
sularda
bulunan
maddelerdir.
Nitritler bölgenin özelliğine göre
sularda fazla miktarda bulunabilir.
Diğer
kaynakları
ise
etlerin
korunmasında kulanılan nitrit ve
nitrat tuzlarıdır.
Nitrit ve nitratın kanser riskini
arttıran
bileşikler
oluşturduğu
savunulmaktadır.
Ayrıca
fazla
tüketilen tuz da bu tür moleküllerin
oluşmasına neden olmaktadır.
(Mide kanseri riski)
Sağlıklı bir insanın günlük tuz
tüketimi 5-6 gramı (1 tatlı kaşığı)
geçmemelidir.
Besin İşleme Yöntemleri:
Günümüzde teknolojinin gelişmesinden
gıda endüstrisi de etkilenmekte ve
besinler pek çok işlemden
geçirilmektedir. Bu işlemlerden biri de
besinlerin saflaştırılmasıdır.
Besinlerin aşırı saflaştırılması posa
ve antioksidantların kaybına neden
olur.
Örneğin:
Buğday kepeği ve özü alınarak
beyaz un haline getirildiğinde,
kanserden koruyucu maddelerin
%90’ı kaybolur. Tüketilen buğdayda
posa azaldığından, kolorektal
kanser riski artar.
Taze sebze ve meyveler
toplandıktan
sonra
işleme
koşullarına bağlı olarak vitamin
değerlerinde azalmalar olur.
Sebzeler
oda
ısısında
ve
oksijenle temas edecek şekilde
bekletilirse vitamin kayıpları olur.
Bu nedenle
sebze ve
meyveler
soğutucuda
saklanmalı,
kullanılacağı
zaman
doğranmalıdır.
Bitkisel yağlar
kanserden
koruyucu antioksidan vitamin olan
E vitaminini içerirler.
E vitamini kaybını
önlemek için yağlar ışık
ve oksijenle temas
etmeyecek şekilde
saklanmalıdır.
Besin Pişirme Yöntemleri:
Pişirme
yöntemleri
besinlerin
yapılarında bazı değişikliklere neden
olur. Yanlış pişirme yöntemleri
nedeniyle
koruyucu
besinlerde
kanserden
vitamin
kaybı
ve
kanserojenler oluşur.
Özellikle protein ve
yağ içeriği fazla
olan besinlerin (et
vb.) direk ateş ile
temas
ederek,
dumanla
tütsülenerek pişirilmesi ile
kanser
yapıcı
maddeler
oluşmaktadır.
Besinlerdeki Katkı Maddeleri:
Besin
maddelerinin
uzun
süre
bozulmadan
saklanabilmesi,
raf
ömrününün
uzatılması,
lezzet
ve
görünümlerinin
değiştirilmesi
amacıyla kullanılan bazı bileşikler ve
renk
vericiler
artırmaktadır.
kanser
riskini
Bunların zararlı olanlarının kulanımı
yasaktır. Kullanımı serbest olanlar ve
kullanım
miktarları
yönetmeliklerle
belirlenmiştir. Ancak herşeyde olduğu
gibi katkı maddeleri fazla miktarda
vücuda
alındıklarında
olabilmektedirler.
zararlı
Tüketilen Besin Çeşitleri:
Hamburger, yağlı
köfteler,
sucuk,
etten
sosis,
yapılan
salam,
tereyağı, içyağı, yağda kızartılmış
besinler, nitrit ve nitrat eklenmiş
besinler, doğrudan ateşte pişmiş
etlerin aşırı tüketilmesi kanser riskini
artırır.
Günlük diyetimizde sebze, meyve ve
kurubaklagillerin yeteri kadar yer
almaması, kanser yapıcı moleküllerin
barsak yüzeyi ile sürekli temas
ederek
kanser
oluşma
riskini
arttırmalarına yol açar..
Ege bölgemizin beslenme şekli olan
her mevsim olan taze bitkilerin
zeytinyağlı pişirilmesi, peynir ve
yoğurt gibi süt ürünlerinin bol
tüketilmesi, lifli gıdaların günlük
diyetlerde önemli oranda yer alması
çok uygun bir beslenme şeklidir.
Kanserden Korunmak İçin
Neler Yapabiliriz?
 Tütün kullanımından uzak durmak:
-Sigara ve tütün ürünlerinin akciğer kanseri,
ağız, yutak(farinks), soluk borusu(larinks),
yemek borusu, pankreas, rahim ağzı(serviks),
böbrek ve mesane kanserlerine yol açtığı
kesin olarak bilinmektedir.
Kanserden Korunmak İçin
Neler Yapabiliriz?
 Tütün kullanımından uzak durmak
Akciğer kanserinin tedavisi oldukça güçtür.
En büyük sebebi sigaradır.
Sigara içenler, içmeyenlere göre 15-25 kat
daha fazla risk altındadır.
Ülkemizde kapalı ortamlarda sigara
içilmesini yasaklayan 4207 no’lu yasa
ile bu açıdan bir umut doğmuştur.
Kanserden Korunmak İçin
Neler Yapabiliriz?
 Aşırı Alkolden Uzak Durmak:
Ağız, yutak, yemek borusu, gırtlak ve
karaciğer
kanserleri,
alkol
alımıyla
bağlantılı olarak artış göstermektedir.
Kanserden Korunmak İçin
Neler Yapabiliriz?
 Aşırı Güneş Işınlarından Korunmak:
Aşırı düzeyde güneş ışınlarına maruz
kalmak, cilt kanseri riskini arttırmaktadır.
(Saat
10-15
arası
açık
bulunmamak, koruyucu giysi,
kullanmak)
havada
kremler
Özellikle çocukluk çağı, en çok
korunulması gereken dönemdir.
Kanserden Korunmak İçin
Neler Yapabiliriz?
 Fazla Kilolardan Korunmak:
Kalın
barsak,
pankreas ve
meme
kanseri,
rahim,
böbrek kanseri riskinin
obezite ile artabileceği düşünülmektedir.
Kanserden Korunmak İçin
Neler Yapabiliriz?
 Düzenli Olarak Egzersiz Yapmak:
Düzenli fiziksel egzersiz yapmanın kalın
barsak kanseri ile muhtemelen akciğer,
prostat, uterus ve meme kanseri riskini
azaltığı düşünülmektedir.
Kanserden Korunmak İçin
Neler Yapabiliriz?
 Düzenli Olarak Egzersiz Yapmak:
Haftada 3 gün en az 30 dakika yürüyüş,
bisiklet,
yüzme,
step
vb.
egzersizler
yapılmalı ve ömür boyu sürdürülmelidir.
Kanser Konusunda Duyarlı
Olmamız Gereken Belirtiler:
Yaralar:
Bir darbe görmeden
kendiliğinden çıkan bir
yara yeniden iyileşmez
ise, kansere işaret
olabilir. Cilt ve ağız
kanseri yara halinde kendini gösterebilir.
Ben ve siğil:
Bir ben ya da siğil büyüyor ya da
görünümü değişiyorsa kansere işaret
olabilir.
Kitle:
Bir kitle kanser işareti olabilir. Bazen
kitle sancılı olabilir. Meme kanseri bir
kadının tesadüfen göğüsünde bir kitle
hissetmesiyle ortaya çıkar.
Testislerdeki bir kitle hissedilebilecek
başka belirti olmadan kanser olabilir.
Sesin değişmesi:
İnsanda uzun süreli ses kısıklığı
olması kanser belirtisi olabilir.
Bu durumda hekime başvurmak
gerekir.
Öksürük:
Nezle iseniz ya da sigara içiyorsanız
öksürmek normal olabilir.
Ama öksürük karakter değiştirir ya da
zamanla geçmezse akciğer kanseri
işareti olabilir.
Öksürürken kan gelmesi halinde
hekime müracaat etmek gerekir.
Yutkunma zorluğu:
Devam eden ya da artan yutkunma
zorluğu yemek borusu, mide kanseri
işareti olabilir.
Dışkılama
alışkanlıklarında değişmeler:
Dışkılama şeklinin ishal ve kabızlık
arasında değişmesi ya da dışkıyı
boşaltma güçlüğü bağırsakta kanser
olması işareti olabilir.
Dışkıda kan:
Dışkıda kan görülmesi bağırsakta
kanser olduğunun işareti olabilir.
Ama hemorid durumunda da dışkıda
kan olabildiği için kanser akla
gelmeyebilir. İki durumu ayırt etmek
gerekir.
İdrarda kan:
İdrarda kan bulunması böbrek ya da
idrar torbasında kanser olduğunun
işareti olabilir.
Genital yoldan kan gelmesi:
Düzensiz kanamaların görülmesi
rahim ya da rahim ağzı kanserine
işaret edebilir.
Şikayeti olmaksızın düzenli olarak önerilen
kanser tetkikleri nelerdir?
Meme Kanseri Tespitine Yönelik
Mamografi:

50 yaşından sonra 2 yılda bir
Mamografi :
Mamografi :
Şikayeti olmaksızın düzenli olarak önerilen
kanser tetkikleri nelerdir?
Rahim Ağzı Kanseri Tespitine Yönelik:
Pap-smear tetkiki (Rahim ağzından
sürüntü alınması)

30 yaşından sonra 5 yılda bir
Şikayeti olmaksızın düzenli olarak önerilen
kanser tetkikleri nelerdir?
Kalın Bağırsak Kanseri Tespitine Yönelik:
Gaitada gizli kan tetkiki :
 50 yaşından sonra her yıl
Kolonoskopi :
 10 yılda bir
Kansersiz Yaşam Elinizde