PowerPoint Sunusu

ÜLKEMİZİN BUGÜNÜ ve GELECEĞİ
AÇISINDAN REKABET POLİTİKASI
Prof. Dr. Nurettin KALDIRIMCI
BAŞKAN
8 Kasım 2013, EDİRNE
SUNUM PLANI
• Dünyada ve Türkiye’de Küreselleşme ve Rekabet Olgusu
• Dünyada ve Ülkemizde Rekabet Hukuku ve Politikasının
Gelişimi
• Rekabet Kurumu’nun Kuruluşu ve Görevleri
• Sonuç
2
Dünyada ve Türkiye’de
Küreselleşme ve Rekabet
•
Yaşadığımız dünya rekabet, bilgi ve iletişime dayalı bir çağ
•
21. yüzyıl küreselleşme sonucu bireylerin, işletmelerin ve ülkelerin kıyasıya yarış
halinde olduğu bir dünya
•
Küreselleşme bir süreç! Dünya küçüldü! Dünya düzleşti!
•
Bilgi önemli
•
Teknoloji yoğun üretim
•
Gelişmiş ülke ekonomilerinde hizmet sektörünün ağırlığının artması
•
Eğitim ve sağlık hizmetlerinde iyileşme
Kısaca, rekabet edebilenin
ayakta kalabildiği bir
dönem!
3
Ülkemiz, günümüz dünyasında nerede duruyor?
•
Türkiye
– G20 üyesi
– Dünyanın en büyük 17. ekonomisi
– 10 bin USD kişi başına düşen milli gelir
•
Küresel Rekabet Endeksi (2013) (148 ülke arasında 44. sıra)
–
–
–
–
•
Orta öğretim kayıt oranı (89/148)
Yüksekokul öğretim kayıt oranı (46/148)
Yenilikçilik kapasitesi (45/148)
İş hayatındaki kadının erkeğe oranı (134/148)
Legatum Refah Endeksi (2012) (142 ülke arasında 89.sıra)
– Kriterler: ekonomi büyüklüğü, girişimcilik, yönetişim kalitesi, eğitim, sağlık, güvenlik,
kişisel özgürlükler ve sosyal sermaye
•
BM İnsani Gelişme Endeksi (2013) (187 ülke arasında 90.sıra)
– Kriterler: ortalama yaşam süresi, okur yazarlık, eğitim ve yaşam standartları
•
Küresel Bilgi Teknolojileri Raporu (2013) (138 ülke arasında 71.sıra)
– Kriterler: bilişim ağına hazır olma/bilgi toplumuna hazırlık derecesine göre
4
Ülkemiz, günümüz dünyasında nerede
duruyor?
Ekonomik, Sosyal, Siyasal ve Kültürel Açıdan
Önemli Unsurlar
Ekonomik Büyüme ve Etkinlik, Teknolojik Gelişme, Sermaye
Yatırımları, Eğitim, İyi Yetişmiş İnsan Gücü, Yenilikçilik,
Girişimcilik, İyi Yönetim, Teşebbüslerin Artan Rekabet Gücü,
Sosyal Adalet, Seçme Özgürlüğü, Fırsat Eşitliği, İyi Yönetim,
Eğlence-Dinlence Zamanı, Yüksek Gelir, Ortalama Yaşam
Süresi, Düşük İşsizlik, Yaşam Kalitesi, İnanç Özgürlüğü…
5
Neden Rekabet?
Niçin Adil Rekabet Ortamı?
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Seçim Özgürlüğü/ Ürün Çeşitliliği
Girişim Özgürlüğü
Verimlilik
İktisadi Etkinlik
Teknolojik Gelişme
Düşük Fiyat Yüksek Kalite
Artan Rekabet Gücü
KOBİ’ler için Uygun Ortam
Demokrasi ve Rekabet
Toplumsal Gelişme ve Hayat Kalitesi
Tüketici Refahı
…
6
Rekabet gerekli çünkü…-1
7
Rekabet gerekli çünkü…-2
Örneğin,
Bu mobilya
üreticileri
Yonga levha
başta olmak
üreticileri
üzere ürünü
aralarında
kullanan
anlaşıp ürün
herkesin
fiyatlarına
maliyetlerini
zam yaptılar.
SONUÇ: Herhangiarttırır.
bir piyasadaki kartel
veya tekel ülke ekonomisini olumsuz
Üretim hacmi azalır. Çeşitlilik azalır. yönde etkileyecektir.
Yeni yatırımların önü kapanır.
Üretici işçi çıkarmak durumunda kalır.
Yabancılarla rekabet edilemez.
Anılan sektörde gerileme başlar.
Olumsuz etkiler tüketiciler başta olmak
üzere tüm topluma yansır.
Mobilya fiyatları artar,
satışlar düşer. Üretici de
tüketici de bundan zarar
görür.
8
Dünyada ve ülkemizde rekabet hukuku ve
politikasının gelişimi
• ABD: 1890’da Sherman Yasası
– Amaç kartellerin ve tekellerin kontrol altına alınması
• AB: 1957 Roma Antlaşması
– AB’de hakim durumun kötüye kullanımı ve kartel
anlaşmaları yasaklandı
• Türkiye: 1994’de 4054 Sayılı Rekabetin Korunması Hakkında
Kanun’un kabulü
9
Ülkemizde rekabet hukuku ve politikasının gelişimi:
4054 sayılı
Rekabetin Korunması Hakkında Kanun
• 4054 sayılı Kanun - RG 13.12.1994
– Anayasanın 167. maddesi
II. Piyasaların denetimi ve dış ticaretin düzenlenmesi
MADDE 167- Devlet, para, kredi, sermaye, mal ve hizmet
piyasalarının sağlıklı ve düzenli işlemelerini sağlayıcı ve geliştirici
tedbirleri alır; piyasalarda fiilî veya anlaşma sonucu doğacak
tekelleşme ve kartelleşmeyi önler…
– 1/95 sayılı Ortaklık Konseyi Kararı (Gümrük Birliği Kararı)
• 39. madde
– Rekabet kanunu kabul edilmesi, kanunu uygulayacak kurum kurulması
– Rekabet Kurumu’nun faaliyete geçmesi - 5.11.1997
10
Ülkemizde rekabet olgusu
hangi anlamları çağrıştırıyor?
«Rakibim beni veya ürünlerimi
kötülüyor»
 Haksız Rekabet  Ticaret Mahkemesi
“Garanti belgesine ilişkin sorunlarım
var»
 Gümrük ve Ticaret Bakanlığı Tüketicinin
Korunması ve Piyasa Gözetimi Genel
Müdürlüğü
«Rakibim yanlış, yanıltıcı reklam
yapıyor»
 Gümrük ve Ticaret Bakanlığı Tüketicinin
Korunması ve Piyasa Gözetimi Genel
Müdürlüğü
«Markamı, ambalajımı vb. taklit
ediyorlar»
 Haksız Rekabet –Ticaret Mahkemesi
Fikri ve Sınai Haklar Mahkemesi
«Yurtdışından gelen ürünlerle damping
yapıyorlar»
 Ekonomi Bakanlığı İthalat Genel
Müdürlüğü
Bu durumda 4054 sayılı Kanun’un
amacı nedir?
11
Ülkemizde rekabet hukuku ve politikasının gelişimi:
4054 sayılı Kanun
• Amaç: Mal ve hizmet piyasalarında rekabetin korunması
• Temel yasaklar
– Rekabeti Sınırlayıcı Anlaşma, Uyumlu Eylem ve Kararlar (madde 4)
– Muafiyet (madde 5)
– Hâkim Durumun Kötüye Kullanılması (madde 6)
– Birleşme veya Devralmalar (madde 7)
12
4054 sayılı Kanun’un Temel Yasakları - I
1. Rekabeti Sınırlayıcı Anlaşma, Uyumlu Eylem ve
Kararlar





Fiyat tespiti,
Pazar paylaşımı,
Müşterilerin ve/veya sağlayıcıların paylaşılması,
Arz miktarının kısıtlanması veya kotalar konması,
İhalelerde danışıklı hareket
gibi rakipler arasında gerçekleşen, rekabeti sınırlayıcı
anlaşma ve/veya uyumlu eylemler
13
4054 sayılı Kanun’un Temel Yasakları - I
Rekabeti Kısıtlayıcı Anlaşmalar Örnek Kararlar
– Beyaz et karteli (25.11.2009; 09-57/1393-362)
• Fiyatların yükseltilmesi
• Arzın kısılması
• Gizli bilgi değişimi
– Kargo karteli (3.9.2010; 10-58/1193-449)
Kargo firması sahipleri arasında 17.07.2008 tarihinde yapılan toplantıda, fiyat ve
arz koşullarını düzenleyen, pazar ve müşteri paylaşımını öngören kapsamlı bir
anlaşma yapılmış ve bu anlaşma mutabakat zaptı haline getirilmiştir. Elde edilen
belgede, ihalelerde yapılacak işbirliği detaylı olarak düzenlenmiş olduğu
görülmektedir.
14
4054 sayılı Kanun’un Temel Yasakları – I
Uyumlu Eylem Örnek Kararı
Ege Çimento (19.10.2006; 06-77/992-287)
– %100’ü aşan fiyat artışları
– Maliyetler değişmemiş, maliyetlerden bağımsız, talep artışıyla
açıklanamayan
– Enflasyon oranı ve kur artışları yüzde 20’ler seviyesinde
– Diğer bölgelerle (Ankara) fiyat karşılaştırmaları
• Maliyetlerde önemli farklılıklar yok ancak Ege bölgesinde fiyatlar
%65 daha yüksek
15
4054 sayılı Kanun’un Temel Yasakları - I
Teşebbüs Birliklerinin Bazı Kararları da Rekabeti Bozabilir!
• Teşebbüslerin belirli amaçlara ulaşmak için oluşturduğu tüzel kişiliği
haiz ya da tüzel kişiliği olmayan her türlü birliktir.
• Örnekler: Gübre Üreticileri Derneği, Çimento Müstahsilleri İşverenleri
Sendikası, Türk Eczacıları Birliği ve Eczacı Odaları, Türk Mühendis ve
Mimar Odaları Birliği, İlaç Endüstrisi İşverenler Sendikası…
• Son dönemde özellikle Fırıncı Kooperatifleri (Ekmek Piyasası),
Sarraflar, Sürücü Kurslarının faaliyetleri ön plana çıkmıştır.
16
4054 sayılı Kanun’un Temel Yasakları - I
Teşebbüs Birliklerinin Sebep Olduğu İhlal Örnekleri
 Asgari ücret tarifelerinin belirlenmesi
 Üyelerin satış koşullarının (taksit sayıları, maksimum
indirim oranları, komisyon oranları vb.) belirlenmesi
 Boykot vb. kararlar
 Piyasaya girişin zorlaştırılması (yeni üye olacaklara çok
ağır koşullar getirilmesi)
17
4054 sayılı Kanun’un Temel Yasakları - I
Teşebbüs Birliklerinin Konu Olduğu Örnek Kararlar
• Sürücü Kursları
4 Soruşturma (Nevşehir, Samsun, Fethiye, Bartın) sonuçlandırıldı.
2 soruşturma (Aksaray, Kırıkkale) halen devam etmekte !!
• Ekmek Piyasası
6 Soruşturma sonuçlandırıldı.
3 soruşturma (Aksaray, Aydın/Didim, Maya) halen devam etmekte !!
• Sarraflar
7 soruşturma sonuçlandırıldı.
Her üç piyasaya da yönelik «Mektuplar» hazırlanarak muhataplarına
gönderildi.
Mektupların
arttırmak!
Amacı:
Rekabet
Savunuculuğu
aracılığıyla
farkındalığı
Basında İhlal Örnekleri
19
4054 sayılı Kanun’un Temel Yasakları- II
Hakim durum tanımı: Belirli bir piyasadaki bir veya birden fazla
teşebbüsün, rakipleri ve müşterilerinden bağımsız hareket ederek fiyat,
arz, üretim ve dağıtım miktarı gibi ekonomik parametreleri
belirleyebilme gücü.
Tanımlamada göz önüne alınan kriterler:
İlgili teşebbüsün pazar payı, rakiplerin pazar payları, alıcı gücü, giriş
engelleri, yasal düzenlemeler ve fikri ve sınai mülkiyet hakları;
üstün teknoloji ve etkinlik; dikey bütünleşme; ölçek ekonomileri;
finansal kaynaklara erişim ve yatırım gereksinimi; ana
hammaddelere erişim; reklâm, tanınırlık ve ürün farklılaştırması.
– Etkin faaliyet, ileri teknoloji, know-how, kaliteli ve sağlam ürünler
aracılığıyla hakim duruma gelmek yasak değil!
20
4054 sayılı Kanun’un Temel Yasakları- II
• Hakim durumun kötüye kullanılması halleri
– Aşırı fiyat
– Yıkıcı fiyat
– Yeni girişlerin engellenmesi ya da rakiplerin
faaliyetlerinin zorlaştırılması (münhasırlık),
– Ayrımcılık yapılması,
– Birlikte satış,
– Belirli bir piyasadaki hâkim durumun başka bir
piyasada kötüye kullanılması,
– Tüketicinin zararına olarak üretimin, pazarlamanın ya
da teknik gelişmenin kısıtlanması.
21
4054 sayılı Kanun’un Temel Yasakları- II
Örnek Kararlar
• Belko
– Aşırı fiyat - %50-60 oranında yüksek fiyat
• Turkcell, Türk Telekom
- Satış noktalarının kapatılması, fiyat sıkıştırması, yıkıcı fiyat
22
Basında İhlal Örnekleri
23
4054 sayılı Kanun’un Temel Yasakları- III
• Yasaklanan birleşme/devralmalar
Hâkim durum yaratmaya veya mevcut hâkim durumu güçlendirmeye
yönelik rekabetin önemli ölçüde azaltılması sonucunu doğuracak
birleşme ve devralmalar
• Birleşme veya devralma sayılan haller (2010/4 sayılı
Tebliğ)
Kontrolde kalıcı değişiklik meydana getirecek şekilde ortaya çıkan
yoğunlaşmalar
24
4054 sayılı Kanun ve Yaptırımları
İdari Para Cezaları
• 4054
sayılı
Kanun
çerçevesinde
ihlal
olarak
değerlendirilebilecek yasaklanmış eylemlerde bulunan
işletmelerin, yürütülecek bir soruşturma sonucunda aynı
Kanun’un 16. maddesi uyarınca cirolarının %10’una kadar
idari para cezası yaptırımına tabi olması söz konusudur.
• İlgili teşebbüse verilecek cezanın % 5’ine kadar yönetici ve
çalışanlara da ayrıca ceza verilebilecektir.
25
Rekabet Kurumu -I
1. Rekabet Kurumu’nun karar alma organı olan Rekabet Kurulu
biri Başkan, biri İkinci Başkan olmak üzere toplam 7 üyeden
oluşur.
• Rekabet Kurulu üyelerinin görev süreleri 6 yıldır. Üyeliği sona erenler
yeniden üye seçilebilir.
• Bakanlar Kurulu üç üyeyi Gümrük ve Ticaret Bakanlığının, bir üyeyi
Kalkınma Bakanlığının, bir üyeyi TOBB’un her boş üyelik için kendi
kurumları içinden veya dışından göstereceği ikişer aday arasından, birer
üyeyi ise Yargıtay ve Danıştay’ın kendi kurumları içinden göstereceği
ikişer aday arasından atar. Gümrük ve Ticaret Bakanlığı kontenjanından
gelecek üyelerden birisi, Kurum personeli arasından atanır.
26
Rekabet Kurumu- II
2. Kurum görevini yaparken bağımsızdır. Hiçbir organ, merci ve
kişi Kurumun nihai kararını etkilemek amacıyla emir ve talimat
veremez.
3. Rekabet Kurum’nun toplam personel sayısı 336’dır.
• 131 meslek personeli
• 91 meslek personeli
tamamlamıştır.
yüksek
lisansını
yurtdışında
27
Rekabet Kurumu - III
4. Rekabet Kurumu, faaliyette başladığı 1997 yılından bu yana iyi
yetişmiş insan gücü ile
– Farklı sektörlerde 200’ün üzerinde soruşturma
sonuçlandırmış,
– İhlalde bulunan teşebbüslere 2 Milyar TL’nin üzerinde ceza
vermiş,
– Rekabet savunuculuğu faaliyetleri ile üniversitelerden
barolara, sivil toplum örgütlerinden medyaya kadar her
kesimde rekabet bilincini yerleştirmeye yönelik faaliyetlerde
bulunmuştur.
28
SONUÇ
• Rekabet, hayatın her alanında anlamlıdır!
(Sanayi, Hizmet Sektörü, Eğitim, Sağlık, Ulaştırma, Kamu
Yönetimi…)
• Hakça yarış, düşük fiyat yüksek kalite demek!
• En iyi işletmeler en çok kazansın!
• İşini iyi yapmayan devam etmesin!
• Torpil yapmayan, kopya çekmeyen bireyler daha başarılı
olsun!
• Sonuçta, tüketici, yani bizler, yani tüm toplum kazansın!
• Rekabet herkesin yararınadır!
29
Daha detaylı bilgi için
www.rekabet.gov.tr
30
Son Söz
Rekabet politikası ülkemizin bugünü ve
geleceği açısından hayati önemi haizdir.
Teşekkür ederim.
31