mayoz bölünme

10. SINIF KONU
ANLATIMI
4
MAYOZ BÖLÜNME-1
MAYOZ BÖLÜNME
Üreme hücreleri üretmek amacı ile üreme ana hücreleri tarafından
yapılan hücre bölünmesine MAYOZ BÖLÜNME denir.
Sadece 2n kromozomlu üreme ana hücrelerinde görülür. Bölünme
sonucunda 4 tane n kromozomlu üreme hücreleri oluşur. Oluşan bu
hücrelere GAMET denir ve gametlerin hücre bölünmesi yapma
yetenekleri yoktur.
Mayoz bölünmenin hücre döngüsü bir interfaz ve iki mitotik evreden
oluşmuştur. Birinci mitotik evreye MAYOZ 1, ikinci mitotik evreye ise
MAYOZ 2 denir.
Mayoz 1 de kromozom sayısı yarıya indirilirken, Mayoz 2 de gen sayısı
yarıya indirilir. Mayoz 2 kural olarak mitoz bölünmenin aynısıdır.
İNTERFAZ
Hücrenin bölünmeye hazırlandığı evredir. Mitoz bölünmenin
interfazının aynısıdır.
Bu evrede hücre;
 Hayatsal faaliyetlerini yerine getirir.
 Bölünme emri gelir.
Bölünme emri gelmemiş bir hücre, hücre döngüsünün mitotik
evresine geçmez. Hayatını emir gelene kadar interfaz evresinde
geçirir.
Bölünme emrinin gelmesi ile interfaz evresinde hücrede bazı
değişiklikler olur. Bu değişiklikler;
1) Sentrozom eşlenmesi olur.
2) Genetik madde kendini eşler. (Genetik madde kromatin
iplik halindedir.)
3) Bir sonraki aşamaya geçmeden önce son kontroller yapılır.
MAYOZ 1
1) Profaz-1
Mayoz bölünmenin en uzun evresidir.
Bu evrede;
 Kromatin iplikler kromozoma dönüşür.
 Sentrozomlar aralarında iğ iplikleri oluşturarak zıt kutuplara doğru
hareket eder.
 çekirdek zarı ve organeller erimeye başlar.
Bu evrede homolog kromozomlar yanyana gelerek TETRAT
yapısını oluştururlar.
Tetratın kardeş olmayan kromatitleri birbiri üzerine sarılarak
SİNAPSİS yapısını oluşturur. Sinapsis sırasında kardeş
olmayan kromatitlerin sarılma yaptığı bölgelere KİYAZMA
denir.
Kiyazma bölgelerinde karşılıklı parça değişimi olur. Buna
KROSSİNG-OVER denir. Krossing-over genetik çeşitliliğin
oluşmasını sağlar.
Her mayoz bölünmenin Profaz 1 evresinde tetrat ve sinapsis görülür.
Krossing-over ise olmak zorunda değildir.
MAYOZ 1
2) Metafaz 1
Kromozomların en belirgin görüldüğü
mitotik evredir.
Profaz evresinde oluşan homolog
kromozomlar sentromer noktalarındaki
kinetokorlarla iğ ipliklerine bağlanır; hücre
merkezinde çiftler halinde yan yana dizilirler.
Homolog kromozomların merkezde dizilişleri
rastgele olur. Bu nedenle homolog
kromozomların merkezde rastgele dizilmesi
genetik çeşitliği arttırır.
MAYOZ 1
3) Anafaz 1
Homolog kromozomların ayrıldığı evredir.
Homolog kromozomlar merkezde dizildikten sonra
sentromerler iğ ipliklerini çekiştirir ve homolog
kromozomlar birbirinden ayrılarak kutuplara doğru
çekilmeye başlar.
Homolog kromozom ayrılması genetik çeşitliğin
artmasını sağlar.
MAYOZ 1
4) Telofaz 1
Profazın tersi olan evredir. Sonuna doğru, sitokinez (sitoplazma bölünmesi) ile aynı anda
yürütülür.
Tamamlandığında çekirdek bölünmüş olur.
Bu evrede;
 Kutuplara çekilme tamamlandıktan sonra kromozomlar kromatin iplik halini almaya başlar.
 İğ iplikleri kaybolmaya başlar.
 Çekirdek zarı ve organeller oluşmaya başlar.
 Sitokinez başlar.
Telofaz tamamlandığında hücre içerisinde ana hücrenin kromozom sayısının yarısı kadar
kromozom taşıyan iki çekirdek bulunur.
Sitokinez ile de bu çekirdekler birbirinden ayrılır.
Kromozom sayısı n e düşmüş iki hücre oluşur.