dosyayı indir

KARİZMATİK LİDERLİK
KARİZMA
Siyaset bilimi ve sosyolojide karizma kişisel yetenek ve özellikleri ile izleyenlerini derin ve olağanüstü bir şekilde etkileyen
liderleri tarif etmek için kullanılır.
Takipçileri karizmatik lideri insanüstü bir varlık olarak algılar ve onun misyonuna ve yönlendirmesine sorgulamadan ,
isteyerek, gönülden, bilişsel bir bağ ile bağlanırlar.
Lideri Karizmatik Yapan Özellikler
Karizmatik liderlerin güçlü bir hitabet yeteneği ve imajı vardır. Karizmatik liderin özellikleri şunlardır
* Olağanüstü yeteneklere sahip,
* Yüksek özgüven,
* Yüksek etkileme ve baskın olma ihtiyacı,
* İnançlarının doğruluğuna ikna etme,
* Risk alma,
* Kendini dava için feda etme,
* Vizyona ulaşmak için yüksek maliyete katlanma.
* İzleyicilerin ihtiyaçlarına önem verme,
* Kriz durumlarında radikal çözümler üretebilme,
* Yeteneklerinde süreklilik taşıması.
Karizmatik Lider İzleyenlerini Etkilemek İçin Hangi Yolları Kullanır?
Karizmatik liderler sosyal etkileme süreçleri olarak kişisel özdeşleşme, sosyal özdeşleşme, içselleştirme ve öz fayda
kavramlarını kullanmışlardır
a) Kişisel Özdeşleşme: Liderin kişisel özdeşleştirme gerçekleştirdiği izleyiciler daha ziyade öz saygınlığı, öz kimliği zayıf
olan ve otorite figürlerine bağımlı olma ihtiyacı yüksek kişilerdir. Kişisel özdeşleşme sonucu bu kişiler, liderin benimsediği
vizyon, strateji ve tutumdan ziyade, liderin şahsına sadık hâle gelirler. Dolayısı ile de liderin ayrılması veya ölmesi
durumunda, söz konusu izleyiciler özdeşleşebilecekleri başka bir lider arayışına gireceklerdir.
b) Sosyal Özdeşleşme: Karizmatik liderler; izleyicilerinin benlik kavramları ile grubun kimliği ve paylaşılmış değerleri
arasında bir bağlantı kurarak, sosyal özdeşleşmeyi arttırırlar. Yüksek düzeyli bir sosyal özdeşleşme ise bireyci bir
anlayıştan çok, toplumsal anlayışa sahip olacaktır. Bunun anlamı ise izleyicinin grubun ihtiyaçlarını kendi bireysel
ihtiyaçlarının üzerinde tutmaya ve kendini grubu uğruna feda etmeye istekli olmasıdır.
Sosyal özdeşleşme bayrak, amblem, üniforma gibi semboller, sloganlar, örgüt marşının ya da şarkısının söylenmesi,
bayrak selamlama, dua okuma gibi ananevi merasimler ve yeni üyelerin ise başlaması gibi seremonilerle güçlendirilebilir.
Bunun yanı sıra, karizmatik liderler geçmiş başarıları ile ilgili hikayeler anlatarak, örgüt üyelerinin kahramanca
eylemlerinden söz ederek ve kurucuların ya da eski liderlerin sembolik eylemlerine atıfta bulunarak, örgütün geçmişine
gönderimde bulunur.
c) İçselleştirme: Karizmatik liderler bazen izleyicilerine yeni değerleri benimseterek etkilemeye çalışsalar da, genel olarak
başvurdukları etkileme yöntemi izleyicilerin mevcut değerlerini belirginleştirme ve bunların görev hedefleriyle
bağlantılandırılmasıdır. Bunun için başvurulan en temel yol ise, görev hedeflerini izleyicilerin benlik kavramlarını ve
değerlerini yansıtacak ideolojik terimlerle tanımlayan bir vizyonun açıkça vurgulanmasıdır. Bu, görev hedefine ulaşmayı,
izleyicilerin değerlerini ve sosyal kimliklerini ifade etme yolu haline getirir.
d) Öz fayda (Kendine Güven): Karizmatik liderler toplu öz faydayı arttırarak, izleyicilerini ortak misyonun başarılmasında
diğer grup üyeleri ile işbirliğine daha istekli hâle getirir. Bunu sağlamak için de, bireysel ve toplu çabaları başarıya
ulaştıracağına ilişkin beklentiyi yükseltir.
Karizmatik liderleri diğerlerinden ayıran özellik, vizyoner bakış açısına sahip olmak ve geleneksel olmayan yollardan bir
vizyona ulaşma becerisidir. Karizmatik liderler daha çok katılımcı olmayan yönetim biçimlerinde ve demokratik yaşam
düzeyinin olduğu ortamlarda ortaya çıkar. Kanunların, kuralların ve demokrasinin yaşandığı ülkelerde pek rastlanmaz.
Karizmatik liderlerin risk, belirsizlik ve kaos dönemlerinde ortaya çıkması doğaldır. Hitler'in karizmatik bir lider olarak
ortaya çıkmasında; Almanya'nın I. Dünya Savaşında yenilmesi, yaşanan sosyo-ekonomik bunalımdan çıkışı
söylemlendirmesi, özsaygısı zayıf ve güçlü sosyal kimliğe sahip olmayan genç nüfusu etkilemesi etkili olmuştur.
Karizmatik Liderler Ne zaman Ortaya Çıkar?
Karizmatik liderin ortaya çıkmasını kolaylaştırıcı koşullar şunlardır
* Değişimi zorunlu kılan ya da mevcut durumu yaşanmaz kılan kriz, kaos ya da belirsizlik koşullarının mevcudiyeti,
* İzleyicilerin görev ve rollerinin ideoloji ile bağlantılandırılmış olması,
* Mevcut koşullardan tatminsizlik duygusunun yoğun biçimde yaşanması (Ataletin açıkça algılanması),
* Aslında mevcut olmayan bir sorunun suni olarak yaratılmış olması,
* Geleneksel işgörme yol ve yöntemlerinin değerini yitirmiş olması,
* İzleyicilerin kimlik ve değerlerinin liderin vizyonu ile uyumlu olması,
* Örgüte bağlılığı sağlayan bir misyonun mevcudiyeti,
* Örgütte çok sayıda insanın yetersizlik, korku, pişmanlık, suçluluk, düşmanlık duygularını yaşıyor olması,
* Bastırılmış duygu ve tepkileri harekete geçirecek bir "dava"nın mevcut olması.
Weber’in Karizmatik Lider Modelinin Unsurları
Olağanüstü nitelikleri olan bir kişi,
Liderin ortaya çıktığı bir kriz durumu,
Bu krizi çözmede liderin radikal bir yola başvurması,
İzleyicilerin liderle birlikte olağanüstü bir güce ulaştıklarına inanarak, olağandışı bir kimse olarak gördükleri bu lidere
bağlanmaları,
Liderin üstünlüğünün ve yüceliğinin tekrarlanan başarılarla teyid edilmesi.
Çeşitli yazarların bakış açılarına göre farklılaşmakla birlikte, bugün üzerinde hemen hemen mutabık olunan tanıma göre
Karizma, “bir grubun (izleyicilerin) algılarının ve atıflarının,
Liderin nitelik ve davranışları tarafından,
Liderliğin yer aldığı durum yada koşullar tarafından ve
İzleyicilerin gereksinimleri tarafından etkilenmesinin sonucu elde edilen ve izleyicileri, liderin kendisi için harekete
geçirtebilen bir güç” olarak tanımlanabilir.
HAUSE’UN KARİZMATİK LİDERLİK YAKLAŞIMI
1977 yılında Robert Hause tarafından geliştirilmiştir. Karizmanın formal örgütlerde nasıl ele alınabileceğine yönelik en
önemli çalışmalardan biridir.
Karizmatik liderlerin karakteristikleri, davranışsal yönelimleri ve durumsal faktörler hakkında test edilebilir bir dizi
hipotezden oluşmaktadır.
HAUSE’UN MODELİNİN YÖNELİMİ
Hause’a göre, “karizmatik liderler, kendi kişiliklerinin gücüyle izleyicileri üzerinde derin ve olağanüstü etki yaratmaya
muktedir olan kişilerdir.
”Hause, karizmatik liderlerin diğer insanlardan hangi yönleri ile farklılaştıklarını, nasıl davrandıklarını ve ortaya
çıkmalarını kolaylaştıran koşulların neler olduğunu tesbite yönelmiştir.
Hause’un Modelinde Liderin Özellikleri
Yüksek bir özgüvene sahip olma
Yüksek bir etkileme ve baskın olma ihtiyacı
Kendi inançlarının ahlaki yönden doğru olduğuna güçlü bir şekilde ikna etme.
HAUSE’A GÖRE LİDERİN DAVRANIŞSAL YÖNELİMİ
İdeolojik hedefler belirleme ve açıklama
İzleyicilerle yüksek beklentilerle iletişimde bulunma İzleyicilere model olma
Güdüleri canlandırma
HAUSE’UN YAKLAŞIMINDA LİDERİN ORTAYA ÇIKMASINI KOLAYLAŞTIRICI KOŞULLAR
Kriz ve kaoslu durumlar,
İzleyicilerin görevlerinin ideoloji ile bağlantılandırılması.
BASS’IN KARİZMATİK LİDERLİKYAKLAŞIMI
Bass, Hause’un kuramına bazı ilaveler yapmış ve kuramı özellikle işletme liderlerini içerecek şekilde
genişletmiştir(Chrysler’den Lee Iacocca gibi).
Karizmatik liderler, kendilerine yönelik heyecanlı tepkileri canlandırmak suretiyle izleyicilerinin tutum ve davranış
değişimini teşvik ederler
Karizmatik liderlerin izleyicilerinin gözünde olduğundan fazla görülmeleri, kendilerini izleyicilerince özdeşleştirilecek
yararlı hedefler haline getirir ve izleyicilerde bazı heyecanların yaratılmasında katalizör görevi görür.
Normların ve grup fantazilerinin izleyiciler arasında paylaşılması karizmatik liderlerin ortaya çıkmasını kolaylaştırır ve bu
liderlerin başarılı olmasını kolaylaştırır.
CONGER VE KANONGO’NUN KARİZMAYA ATIF KURAMI
Conger ve Kanongo, 1987 ve 1988 yılında, karizmanın atıfsal bir fenomen olduğu varsayımına dayanan ve liderlik tarzının
örgütlerde nasıl ortaya çıktığını açıklamaya yönelen karizmatik liderlik kuramını geliştirmişlerdir.
Conger ve Kanongo’ya göre karizma, belirli bir kişiye(lidere), örgütte çalışan bireyler tarafından yapılan bir atıftır.
Kuram, karizmatik liderliğe atıfta bulunulmasını sağlayacak muhtemel davranış tarzlarının ortaya konulmasına
yönelmektedir.
Sonuç
Liderliğe ilişkin yanlış bir yargı da, liderliğin sonradan öğrenilebilen bir olgu olmadığı, doğuştan olduğu şeklindedir.
Herkesin lider olamayacağıdır. Bu bir yanlış inançtır. Genetik yapıdan gelen fiziksel özellikler, hırs, karizma diye
nitelendirilen özellikler bir lider yaratmaz. Daha başka özelliklerin de olması gerekmektedir. Çünkü, liderlik öğrenilebilir.
Herkes liderlik davranışları gösterebilir. Liderlik belli bir statüye, konuma, makama özgü bir özellik olarak
algılanmamalıdır. Liderlik karizma gizemiyle birkaç kişiye verilebilen bir olgu hiç olamaz. Çünkü, liderlik bir süreçtir.
Herkes potansiyeli oranında, liderlik davranışlarını sergileyebilir.
Eğitim yöneticisinin gerek okul çevresiyle gerekse eğitimle ilgili çevrelerle doğrudan ilişkisi bağlamında, karizmatik bir rol
yüklenmesi söz konusudur. Bu bir anlamda, bu rolü ona yükleyenlerin ihtiyaç düzeyi ile ilişkilidir. Bu süreç, genellikle tek
yönlü işlemektedir, lider grubun, topluluğun kurtarıcısı olarak bir anda ortaya çıkar. Eğitim alanında karizmatik lider olma
özelliği, yaşanan problemleri ve çatışmaları çözen yöneticilere atfedilmektedir