1- Geçici Tik Bozukluğu

TİK BOZUKLUĞU
Normal davranışı andıran, ani ve tekrarlayıcı
hareket, jest veya seslere tik denir. Tek bir tik nadiren
bir saniyeden uzun sürer. Genellikle birkaç tanesi üst
üste ve nöbetler şeklinde ortaya çıkar. Ertelenmesi ve
bastırılması geçici süreler için mümkündür. Tikler
inadına yapılan davranışlar değil, kişinin iradesi
dışında ortaya çıkan davranışlardır. Çocuğun tikleri,
içsel çatışma ve gerilimden kurtulma çabası içerisinde
olduğunu gösterir.
Tikler
genellikle
erken
yaşlarda
başlamaktadır. En sık görülen yaşlar ise 6-7 ve 1113’tür. Genellikle erkek çocuklarda kızlardan daha
fazla görülmektedir.
Hareket tikleri:
Anlık yalın hareketlerden (göz kırpma gibi) daha
karmaşık, görünüşte amaçlı davranışlara (ayıp el
işaretleri gibi) kadar bir değişkenlik gösterir.
a- Basit hareket tikleri (1-2 saniyeden kısa): Göz
kırpma, burun kıvırma, dudak yalama, yüz
buruşturma, kafa sallama, omuz silkme, parmak
tıklatma, ayak sallama, vurma, sekme gibi davranışlar
bu grubun içine girer.
b- Karmaşık hareket tikleri (uzun süreli): El ve
yüzün anlamlı hareketleri, “şaşırmış” ve “anlamamış”
gibi bakma, eşyalara ve insanlara dokunma,
parmaklarıyla “sayma” hareketi yapma, çömelme ve
eğilme gibi davranışlardır.
Ses tikleri:
Boğaz temizlemeden anlamlı sözcüklere kadar bir
değişkenlik gösterir.
a- Basit ses tikleri: Öksürme, burun çekme, boğaz
temizleme, ıslık çalma ve garip sesler çıkarma bu
davranış grubuna girer.
b- Karmaşık ses tikleri: Heceler veya kelimeler
söyleme, karşısındaki kişinin sözlerini tekrarlama
(ekolali) ve bayağı, müstehcen konuşma (koprolali)
gibi davranışlar bu grubun içine girer.
Çocuklarda Tik Bozukluğuna Eşlik Eden Diğer
Durumlar
-Öğrenme Güçlüğü
-Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu
-Obsesif Kompulsif Bozukluk
NEDENLERİ
Geçici tiklerin oluşmasında daha çok çevresel
etkenler ve stres rol oynarken, kronik motor tik ve
Tourtte Sendromu'nun etyolojisinde genetik,
nörobiyolojik- nörokimyasal ve çevresel faktörlerin rol
oynadığı düşünülmektedir.
-Aşırı kontrolcü, titiz, otoriter ve baskıcı tutum,
-Çocuğa yönelik ilgi ve sevgi azlığı,
-Çocuktan performansının, yeteneklerinin üstünde
bir şeyler beklenmesi,
-Akranları veya kardeşleri ile kıyaslanması,
-Aile içinde sorunlar, geçimsizlikler,
-Kardeş kıskançlığı,
-Güvensiz ve kaygı veren ortam,
-Ebeveynin sürekli olarak çocuğun tiklerine dikkat
çekmesi,
-Kişilik özellikleri olarak, ürkek, titiz, aşırı duygusal,
endişeli çocuklarda tikler daha uzun devam
etmektedir.
gözlenebilen basit tiklerdir. Birçok olguda, stres ve
çevresel faktörler etkilidir.
2- Kronik Motor ya da Vokal Tik Bozukluğu: Bir
yıldan daha uzun sürmektedir. Tiklerin olmadığı
dönem üç aydan daha azdır. Vokal tikler, burun
çekme, boğaz temizleme gibi duyulabilen tikler iken,
motor tikler kaş kaldırma, göz kırpma, baş sallama,
omuz silkme gibi görülebilen tiklerdir.
3- Tourette Sendromu: Çocukluk çağında başlayan,
en az bir ses tiki hareket tikleriyle birlikte veya
birbirinden bağımsız olarak 12 ay süreyle ve hemen
her gün görülen bir bozukluktur. Beraberinde “dikkat
eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu” ve “obsesif
kompulsif bozukluk” sıklıkla bulunur. Tikler uykuda
belirgin olarak azalırken; sıkıntı, stres, sıcak hava ve
yorgunluk hallerinde artar. Belirtilerin hastalık
süresince artıp azalması tipiktir. Bozukluk ergenlik
döneminde yoğunlaşır ve toplumsal uyumu bozar.
Erkeklerde kızlara oranla daha sık görülür. Genetik
yatkınlık söz konusudur. Seyri genellikle iyidir, ancak
beraberinde psikiyatrik hastalıklar, kokain gibi
uyuşturucu maddelerin kullanımı ve kronik tıbbi
hastalıklar (şeker hastalığı gibi) varsa veya aile desteği
zayıfsa seyri kötüleşir.
4- Başka Türlü Adlandırılamayan Tik Bozukluğu:
Tanı ölçütünü karşılamayan tiklerle devam eden
bozukluklar için kullanılmaktadır. 18 yaşından sonra
başlamakta veya dört haftadan daha kısa sürmektedir.
TİK BOZUKLUĞU ÇEŞİTLERİ
TEDAVİ
1- Geçici Tik Bozukluğu: Tekil veya çoğul motor
ve/veya vokal tiklerden oluşur. Bir yıldan uzun
sürmeyen, her gün artmalar ve azalmalarla
1. Psikososyal Tedaviler: Kişinin ailesinin ve ilişkisi
olan kişilerin (öğretmen, arkadaş gibi) tik
bozuklukları hakkında eğitilmesi.
Tik
bozuklukları,
çocuğun
benlik
saygısında düşmeye, aile veya okul yaşamında
bozulmaya, uyum sorunlarına yol açabilir. Seyri
genellikle iyi bir gidişat gösterir. Kronik bir hastalığın
olması, yetersiz aile desteği gidişatı olumsuz
etkileyebilir.
Çocuk tiklerini belirli durumlarda, belirli
ortamlarda gösteriyorsa bunun nedenlerinin
değerlendirilmesi önemlidir. Anne babanın kaygısı
nedeniyle çocuğun davranışlarını kontrol etmeye
çalışması sonucunda açığa çıkan gerginlik çocuğun
tiklerinin artmasına neden olur. Aile ve çevre
tarafından yapılan uyarılar, cezalandırmalar, çocuğu
duygusal ve fiziksel yük altına sokmakta, tiklerin
devam etmesine ya da yeni tikler oluşmasına yol
açabilmektedir.
Tikleri söndürmede aile, öğretmen ve
tedavi ekibinin iş birliği içinde olması önemlidir.
Anne, baba, öğretmenin çocuğa destek olması,
çocuğun tiklerinin istemli olmadığını kabullenmesi
gereklidir. Çocuğa sevildiği hissettirilerek, olumlu
benlik algısı ve kendine güven duygusunun
geliştirilmesi sağlanmalıdır. Tedavide, çocuğun
benlik saygısının arttırılması, aile içi ilişkilerin
iyileştirilmesi, stresin azaltılması önemlidir.
Tik bozukluğu kronikleşmeye başladığında
ilaç tedavisi de eklenmelidir.
2. İlaç Tedavisi: Dopamin maddesini azaltıcı
özelliği olan ilaçlar %70-80 faydalıdır. 6-8 hafta
içinde düzelme olması beklenir. Beraberinde bulunan
hastalıklara (obsesif kompulsif bozukluk gibi) yönelik
tedavilerin de yapılması gerekir.
AİLELER NELER YAPABİLİR?
Aslında bu sorunun cevabına evde neler
yapılmaması gerektiği ile başlanması daha uygun
olacaktır. Daha önce belirtildiği gibi bazen aileler
tarafından tikler çocuk tarafından istemli bir şekilde
yapılan davranışlar gibi algılanabilir. Bu durumlarda
aile sık sık çocuğu tikleri yapmaması için uyarır.
Uyarmak tiklerin düzelmesini sağlamadığı gibi
çocuğun kaygısını arttırarak tiklerin daha fazla
artması ile sonuçlanabilir. Bu nedenle tikleri olan bir
çocuğun yapmaması yönünde uyarmak faydalı
olmayacaktır. Tiklerin yol açabileceği sosyal
sorunların erken dönemde aile tarafından fark
edilebilmesi için okul başarısının arkadaş ilişkilerinin
takibi önemlidir. Tikler konusunda ailenin
bilinçlenmesi ve uygun tedavi yöntemleri arayışına
girmesinin her zaman temeli oluşturduğu
unutulmamalıdır.
REHBERLİK VE PSİKOLOJİK DANIŞMA
HİZMETLERİ BÖLÜMÜ
EYLÜL-2013