Tedavi - SABİS

 Enfeksiyon Süreci
 Enfeksiyon Hastalıklarının Aşamaları
 Bulaşıcı Hastalık Etkenlerinin Genel Özellikleri
 Çocukların Enfeksiyon Hastalıklarına Yatkın Olma Nedenleri
 Organizmaya Karşı İmmün Yanıt
 Kızamık
 Kızamıkçık
 Kabakulak
 KKK aşısı
 Suçiçeği
 Suçiçeği Aşısı
 Eritema Enfeksiyozum(Beşinci hastalık)
 Human Herpes Virus 6 Enfeksiyonu (Altıncı hastalık)
 El, Ağız Hastalığı
 Çocukların enfeksiyonlara yatkın olma nedenlerini
sıralayabilme
 Enfeksiyon sürecini ve bulaşma yollarını
açıklayabilme
 Bulaşıcı hastalıklarda aşıların rolünü açıklayabilme
 Aşılarda dikkat edilmesi gereken konuları
sıralayabilme
 Çocuklukta sık görülen bulaşıcı hastalıkları
tanıyabilme
 Çocuklarda sık görülen bulaşıcı hastalıklarda
hemşirelik bakımını tartışabilme
Bir mikroorganizmanın duyarlı konakçı
dokusuna girip üremesi, çoğalması ve
koloniler oluşturmasına enfeksiyon,
konakçıda hastalık belirtileri ya da
doku travması şeklinde fizyolojik yanıt
oluşmasına da enfeksiyon hastalığı
denir.
Hastalığa yol açma kapasitesi olan mikroorganizmalara
patojen denir.
5 tip patojen mikroorganizma tanımlanabilir.
1.Virüsler
2.Bakteriler
3.Riketsiyalar
4.Protozoalar
5.Mantarlar
Enfeksiyon hastalıklarının oluşmasında
yer alan temel öğeler;
1.Kaynak
2.Bulaşma yolları
3.Konakçı
a. İnkübasyon Dönemi: Hastalık etkeninin vücuda
girmesinden hastalık belirtilerinin ortaya
çıkmasına dek geçen dönemdir. Genel süre 7-10
gündür. Fakat daha uzun olabilir. Örneğin tetanoz
için 2-21 gündür.
b. Prodromal Dönem: İnkübasyon döneminin
bitiminden klinik bulgular ortaya çıkana kadar
geçen süredir. Birkaç saat ile birkaç gün arasında
değişebilir. Bu dönemde letarji, subfebril ateş,
iştahsızlık görülebilir.
c. Klinik Bulgular Dönemi: Sistemlere ilişkin belirti ve
bulguların görüldüğü dönemdir.
d. İyileşme: Kronikleşme ya da ölümle de sonuçlanabilir.
İnkübasyon sürecinin başından iyileşme sürecine kadar
hastalık yayılabilir.
 Mikroplar uygun ısı, nem ve besin ortamı gibi
koşulların varlığında çoğalarak sayıları hızla artar.
 Mikropların bir kısmı insanlarda, bir kısmı ise
hem insan hem de hayvanlarda hastalık
oluşturabilir.
 Bazı mikropların kendisi hastalık oluştururken
(kolera, grip virüsü, amip vb.) bazıları da
salgıladıkları zehirli maddeler ile hastalık (tetanos,
botilinum vb.) oluşturabilir.
 Bazı mikroplar, giriş yerinde yerel (lokal)
enfeksiyon oluştururken bazıları genel hastalık
oluşturabilir.
 Bazı mikroplar, vücuda girdikten sonra bazı organ
ve dokuları tercih ederek hastalık oluşturur
(hepatit virüsleri, karaciğere; menenjit yapan
mikroplar, beyin zarlarına yerleşirler).
 Mikropların bazıları insandan insana bulaşırken
(hepatit virüsleri, grip virüsleri vb.) bazıları
bulaşmaz (tetanos, brusella vb.).
 Bazı mikroplar, salgın oluşturabilirken (kolera,
tifo, grip, bulaşıcı menenjit, hepatit A vb.) bazıları
oluşturmaz (tetanos vb.).
 Çocukların kreş, anaokulu, okul gibi kalabalık
ortamlarda bulunmaları
 Özellikle küçük çocukların, temel
gereksinimlerinin karşılanmasında erişkinlerle
yakın temasta olmaları
 Emekleme ile yüzeyde bulunan patojenlere maruz
kalmaları
 Bilişsel yeteneklerinin gelişmemiş olması
nedeniyle izolasyon gerekliliğini anlayamamaları
 Yaşa göre anatomik ve fonksiyonel özelliklerinin,
onları bazı enfeksiyon hastalıklarına yatkın kılması
İmmün yanıt; vücudun lenfositler
aracılığıyla antijen olarak bilinen bütün
yapılara verdiği karmaşık tepkidir.
İmmün yanıt etkin halde olduğunda
vücut bazı hastalıklara ve düzensizliklere
karşı korunur. Etkin olmayan bir bağışıklık
yanıtı hastalıkların gelişmesine neden
olabilir. Eksikliği, yersiz çalışması ya da fazla
olması bağışıklık sistemi bozukluklarına yol
açar.
Etkeni:Kızamık Virüsü
İnkübasyon Süreci: 8-20 gün arasında değişip genellikle 14
gündür.
Bulaşma Yolu: Solunum yolu ile (öksürük, aksırık) bulaşır.
Özellikleri: Genellikle 5-10 yaşlarında görülür. Aşılanmanın
iyi olmadığı bölgelerde yılda iki kez epidemi yapar.
Hastalığı geçirme ömür boyu bağışıklık sağlar.
Belirtileri:
• Öksürük, gözlerde sulanma başta olmak üzere nezle
belirtileri görülür. Yüksek ateşle seyreder.
• Alın ve kulak arkasından başlayarak 24-48 saat içinde yüz,
boyun ve gövdeye yayılan kırmızı döküntüler ortaya çıkar.
• Aşısız çocuklarda, hastalık tablosu ağır geçirilir ve
aşısız toplumda salgınlara neden olur.
• Hastalık vücut direncini düşürdüğü için zatürree,
ortakulak iltihabı gibi çeşitli hastalıklara zemin
hazırlar. Akut hastalık, mutlaka hekim
gözetiminde takip edilmelidir.
• Aşı ile korunulabilir. Kızamık-KızamıkçıkKabakulak (KKK) karma aşısı biçiminde Sağlık
Bakanlığı aşı takviminde yer almaktadır.
• Kızamık aşısı yapılmayanların kızamık geçirmesi
durumunda, beyinde hasar oluşturarak ölümcül
olan Subakut Sklerozan Panensefalit (SSPE)
hastalığı ortaya çıkabilir.
Tanı: Serolojik testte immünglobulin M
kızamık antikor varlığına göre tanı
konulabilir.
Tedavi: Bulgulara yöneliktir. Destekleyici
tedavi uygulanır. Ateş için antipiretikler,
öksürüğü kontrol etmek için öksürük ilaçları
verilebilir.
 Döküntülerden 5 gün sonraya kadar havayolu ile
bulaşmayı önleyici önlemler alınır.
 Prodromal dönem boyunca çocuğun yatak
istirahatinde olması sağlanır.
 Burun kanadında silmeye bağlı tahrişi önlemek için A,
D ya da E vitaminli pomatlar önerilir.
 Fotofobi nedeniyle çocuğun parlak ışıklara bakması
kısıtlanır. Loş ortam sağlanır. Korneada ülserayon
belirtileri izlenir.
 Sekonder enfeksiyonların oluşumunu önlemek için cilt
bakımı yapılır.
 Havayolunu temizlemek için soğuk buhar uygulanır.
 Ateş için aspirin içermeyen antipiretikler ve kaşıntı için
antipirüritikler verilir.
 Sıvı gıdaların alımı desteklenir.
 Komplikasyon belirtileri izlenir.
Etkeni: Rubella virüsüdür.
Bulaşma yolu: Solunum yolu ile (öksürük ve
aksırık) bulaşır.
İnkübasyon süresi: 14-21 gün.
Özellikleri: Bir kere geçirilirse ömür boyu doğal
bağışıklık sağlar. Okul çağında ve adolesan
dönemde, özellikle bahar aylarında görülür.
Belirtileri:
• Erişkinlerde, nezleye benzer belirtilerle başlar.
• Baş ve yüzden başlayarak vücuda yayılan kırmızı
seyrek deri döküntüleri ile seyreder.
Önemi:
• Çocukluk çağı hastalığı olmakla birlikte bu dönemde
geçirilmemişse yetişkinlerde görülebilir.
• Gebelikte geçirilmesi durumunda, ölü ve sakat
doğumlara neden olabilir.
• Aşı ile korunulabilir. Kızamık, Kızamıkçık ve
Kabakulak (KKK) karma aşısı biçiminde Sağlık
Bakanlığı aşı takviminde yer almaktadır. Ayrıca
ilköğretim 8. sınıfta kızamıkçık aşısı şeklinde
uygulanmaktadır.
• Çocukluğunda kızamıkçık geçirmediği saptanan
kadınlara gebe kalmadan önce kızamıkçık aşısı
önerilebilir
Tanı: Prodromal dönemin olmayışı, temas öyküsü,
lenfadenopatilerin varlığı ve diğer klinik belirtiler
tanıda yardımcıdır. Yüksek rubella antikor titresi,
çocuğun yeni rubella geçirdiğini gösterir.
Tedavi: Semptomlara yöneliktir. Ateşli dönemde
antipiretikler verilir. Artrit oluştuysa, asetominofen ya
da ibuprofen kullanılabilir.
Kızamıkçığı olan çocuk genellikle evde tedavi
edilir. Bulaştırıcılık sürecinde okula ya da kreşe
gönderilmemeli ve gebe kadınlarla teması
önlenmelidir.
Yatak istirahati sağlanır, sıvı alımı artırılır.
Hastalık hastanede ortaya çıkarsa standart
önlemlerin dışında, lezyonların ortaya
çıkmasından 7 gün sonrasına kadar hava yolu ile
bulaşmayı önleyici önlemler alınır.
Konjenital rubella ile doğan bebekte,
nazofaringeal ve idrar kültüründe 3. ayından sonra
tekrarı kan testlerinde sonuç negatif çıkmıyorsa,
en az 1 yıl temas ile bulaşma önlemleri alınır.
Etkeni: Virüs.
Bulaşma Yolu: Solunum yolu ile (öksürük ve aksırık)
bulaşır.
İnkübasyon Süresi: 12-25 gündür.
Özelliği: Hastalık geçirildiğinde yaşam boyu bağışıklık
sağlar. En sık 12-15 aylar arasında görülür.
Belirtileri:
• Ateş, hâlsizlik, üşüme ve yemek yerken özellikle kulak
arkasında ağrı gibi belirtilerle başlar.
• Parotis denilen tükürük bezini tutar ve kulak arkasından
boyuna doğru inen şişlik görülür. Şişlik 7 güne kadar devam
eder.
Önemi:
• Salgın yapabilir.
• Ergenlik ve sonrasında geçirilmesi halinde özellikle
erkeklerde, nadir olarak da kadınlarda kısırlığa neden
olabilir.
• Aşısı vardır. Kızamık-Kızamıkçık-Kabakulak (KKK)
karma aşısı biçiminde, Sağlık Bakanlığı aşı takviminde
yer almaktadır.
Tanı: Kabakulak tanısı klinik belirtiler ve fizik
değerlendirme ile konulabilir. Kesin tanı
virüsün kültürde üretilmesi ya da serolojik
testlerle konur.
Tedavi: Tedavisi destekleyicidir. Ağrı için
analjezik ve ateş için antipiretikler verilir.
 Parotis bezinin şişmesinden 9 gün sonrasına kadar
havayolu bulaşmasına karşı önlemler alınır.
 Şişlik azalana kadar yumuşak, ekşi olmayan ve sıvı
yiyecekler verilir.
 Şişlik azalana kadar yatak istirahati sürdürülür.
 Boğaza sıcak ya da soğuk kompresler(hangisi iyi
geliyorsa) uygulanabilir.
 Baş ağrısı, boyunda sertlik, kusma ve fotofobi
meningeal inflamasyona bağlı gelişebileceği için
komplikasyonlar yakından takip edilir.
 Testislerde şişlik olursa çocuk yatak istirahatine alınır
ve skrotum desteklenir.
 Çocuğa yüzündeki şişliğin geçici olduğu bilgisi verilir.
 12-15. aylar ve 4-7. yaşlar arasında, subkutan olarak, 0.5
ml yapılır.
 Tek dozdan sonra %95 koruyucudur.
 Canlı aşıdır. Diğer canlı virüs aşılarıyla aynı gün
yapılabilir.
 Kızamık aşısı gebelikte yapılmaz, aşıdan sonra en az 28
gün gebe kalınmaması önerilir.
 Kızarıklık, ateş(5-12. günde başlayıp birkaç gün devam
edebilir.), eklem yerlerinde ağrı
 Nadir ve ciddi yan etkiler arasında febril konvülsiyon,
5-10 gün sonra lenfadenopati, trombositopeni,
anafilaksi,ensefalopati, aseptik menenjit ve artrit yer
almaktadır.
Etkeni:Varicella-zoster virüsüdür.
İnkübasyon süresi: 12-16 gündür.
Bulaşma yolu: Daha çok solunum yoluyla
(öksürük, aksırık) bulaşır. Ancak
döküntülere temas eden duyarlı sağlam
kişilere de bulaşabilir.
Özelliği: 2-8 yaşlar arasında sıktır. Ömür
boyu bağışıklık sağlar.
Belirtileri:
• Nezleye benzer belirtilerle başlar.
• Ateş ve deri döküntüleri görülür.
• Deri döküntüleri; içi berrak su ile dolu, 1-2
mm büyüklüğünde kabarcık şeklinde sivilce
görünümündedir.
• Döküntülerin kaşıntılı olması önemli bir
özelliktir.
Önemi:
• Çok bulaşıcıdır ve hızla yayılır.
• Vücut direncini çok düşürür, suçiçeği geçiren çocuk mutlaka
sağlık kuruluşuna götürülmelidir.
• Birçok hastalığa yol açabilir, bu yüzden hastalığı geçirme
sırasında veya daha sonra zatürree ve menenjit yol açtığı en
önemli hastalıklardır.
• Aşısı vardır. Ancak, Sağlık Bakanlığı aşı takviminde yer
almamaktadır. Hekime danışarak aşı yaptırılabilir.
•
Çocuk, döküntüleri kaşıyarak gözüne ya da başka bir
yerine bulaştırabilir. Bu nedenle tırnaklar kısa
kesilmeli, eller temiz tutulmalıdır.
• Vücutta iz bırakma olasılığını azaltmak için, kaşınmaya
karşı önlem alınmalıdır. Hekim önerisi ile kaşıntı
giderici ilaçlar kullanılabilir.
• Suçiçeği geçiren çocuğa, ateş düşürücü olarak aspirin
verilmemeli, diğer ateş düşürücüler verilebilir.
Tanı:Vezikül sıvısından doku kültürü alınarak tanı
desteklenebilir.
Tedavi:Semptomatik tedavi uygulanır. Suçiçeği çok
kaşıntılıdır. Kaşıntıyı önlemek için antihistaminik
verilebilir, lokal kalamin solüsyonu kullanılabilir.
Eğer kabuk kendiliğinden düşerse ve lezyonlar
enfekte olmazsa iz kalmaz.
Kabuklar erken soyulursa beyaz, yuvarlak skar
dokusu kalabilir. Ateş için antipiretikler verilir.
İmmün yetmezliği olan çocuklar gibi risk
grubundakilere parenteral yolla asiklovir verilir.
 Bulaşmayı engelleyici havayolu önemleri alınır.
 Çocuğun yenidoğanlarla, gebelerle ve immünsüpresif
kişilerle teması önlenir. Gerekirse izole edilir.
 Çocuklar genellikle evde tedavi edilebilirler.
 Çocuk okula kreşe gidiyorsa bulaştırcılık dönemine
gönderilmez ve kurumlara bilgi verilir.
 Kaşıntılar sırasında deri bütünlüğünü bozmamak için
çocuğun tırnakları kısa kesilir ve temiz olması sağlanır.
 Yatak çarşafları sık değiştirilir. Çarşaflar iyice yıkanmalı ve
durulanmalıdır.
 Güneş yanığı döküntülerin daha şiddetli olmasına neden
olabileceğinden çocuk güneşten korunur.
 Çocuğa lezyonların geçici olduğu ve iyileşeceği açıklanır.
 Komplikasyon belirtileri yakından izlenir.
 Oryantasyon bozukluğu ve huzursuzluk viral ensefalopati belirtisi
olabilir.
 Asiklovir alan çocuklarda ilacın bulantı, diyare, abdominal
ağrı,alerjik deri reaksiyonları ve baş ağrısı gibi yan etkileri izlenir.
Canlı aşıdır.
Bir yaşından sonra,subkutan olarak 0.5 ml yapılır.
Çocuğun sağlık öyküsü bilinmiyorsa 11-12 yaşa kadar
tek doz yapılır. 13 yaş ve üstüne bir ay ara ile 2 doz
uygulanır.
İmmünite yıllar içinde azalır ancak uzun süre devam
eder.
KKK aşısı ile aynı anda uygulanabilir.
Etken: Human parvovirüs B-19
İnkübasyon süresi: 6-14 gündür. 21 güne
kadar uzayabilir.
Bulaşma Yolu: Solunum sekresyonları ve kan
ile temas sonucu bulaşır.
Özellikleri: Sonbahar ve kış aylarında daha
sık görülür. Okula başlama çağlarında
insidansı artar.
Belirti ve Bulguları:
Genellikle tipik bir prodromal dönem yoktur.
İlk belirtiler soğuk algınlığına benzer(baş ağrısı,
nezle, kusma, vücutta ağrı vb.) şeklindedir.
Bu belirtiler 2-3 gün devam eder.
Yanaklarda kırmızı renkli kızarıklıklar görülür.
1-4 gün içinde göğüste ve ekstremitelerde simetrik,
eritematöz, makülopapüler kızarıklık ortaya çıkar,
proksimalden distale doğru yayılır.
Kızarıklıklar solar ancak güneş ışığına maruz
kalındığında ya da deri irrite olduğunda tekrar
oluşabilir.
Tanı: Klinik belirtiler ve kanda
Parvovirus B-19 özel Ig M ve Ig G
antikorlarının belirlenmesi ile tanı
konulur.
Tedavi: Hastalığın özel bir tedavisi
yoktur. Çocuk kendiliğinden iyileşir.
Standart ve havayolu bulaşma önlemleri
alınır.
Çocuğun dinlenmesi sağlanır ve bol sıvı
alması desteklenir.
Güneş ışığına çıkarken koruyucu, hafif ve
gevşek kıyafetler seçilmelidir.
Etken: Human herpes virus 6'dır.
İnkübasyon süresi: 5-15 gündür.
Bulaşma yolu: Solunum yolu sekresyonları
ile bulaşır.
Özellikleri: Hastalık 6ay-3yaş arası
çocuklarda daha sık görülür.Ömür boyu
bağışıklık sağlar.
Belirti ve bulgular:
 Çocukta 3-8 gün devam eden, birdenbire 40.5 dereceye
kadar çıkabilen yükek ateş vardır. Ancak çocuğun
iştahı ve davranışları normaldir.
 Ateşin arkasından göğüste pembe, basmakla solan,
makülopopüler döküntü başlar. Yüz, boyun ve
ekstremitelere yayılır.
 Döküntüler 24-48 saatte solar ve iz bırakmadan
kaybolur.
 Kaşıntı yoktur.
Tedavi: Semptomatik tedavi uygulanır.
 Standart bulaşma önlemleri alınır.
 Ateşi kontrol altına almak için Aspirin içermeyen
antipiretikler verilir.
 Ateşin yüksek olduğu dönemlerde febril konvülsiyon
yönünden izlenir.
 Çocuğun sıvı alımı desteklenir.
Etken: enterovirüstür.
İnkübasyon dönemi: 3-7 gündür.
Bulaşma yolu: Mukus, salya ya da hasta bir kişinin
dışkısı ile doğrudan temas yoluyla yayılır.
Özellikleri: Hastalık genellikle bebek ve çocukları
etkiler ve oldukça yaygındır. Tipik olarak,
genellikle yaz ve sonbahar aylarında, anaokulu
veya kreşlerde küçük salgınlara yol
açar.Erişkinlerde daha az görülür, ancak immün
yetmezlikli olanlar hastalığa karşı çok hassastırlar.
Belirti ve bulgular:
 Ateş, baş ağrısı, kusma, halsizlik,kırıklık,kulak ağrısı,boğaz
ağrısı, iştah kaybı, ishal
 Ağız burun veya yüzde ağrılı lezyonlar, ülserler, vezikül
veya püstüller
 Vücut döküntüleri; avuç içi, ayak tabanı, ağız içi ve bazen
dudaklarda görülen daha sonra deri ülseri ve püstüllere
dönüşebilen kızarıklıklar. Döküntü çocuklar için nadiren
kaşıntılıdır ancak yetişkinler için son derece kaşıntılı
olabilir.
 Yaralar veya kabarcıklar küçük çocukların ve bebeklerin
kalçalarında da mevcut olabilir.
Tanı: Alınacak ayrıntılı bir hastalık öyküsü ve fizik muayene,
ağızda, ellerde ve ayaklarda karakteristik döküntüler,
genellikle hastalığın teşhisi için yeterlidir.
Tedavi:
 Hastalığın özel bir tedavisi yoktur.
 Aşısı yoktur. Semptomları hafifletmek için bazı önlemler
alınabilir.
 Ağrı ve ateş için ateş düşürücü ve ağrı kesiciler
kullanılabilir. Ancak çocuklarda aspirin kullanılmamalıdır.
 Ağrılı ağız yaraları için gargara, ağız suları veya spreyler
kullanılabilir.
 Anneye elleri özellikle tuvalet kullanımı sonrası veya bez
değiştirdikten sonra, yemek hazırlamadan veya yemeden
önce mutlaka su ve sabunla yıkaması önerilir.
 Oyuncaklarda dahil olmak üzere kullanılan tüm
malzemelerin yüzey temziliğini ve dezenfeksiyonu doğru
yapılmalıdır.
 Çocuğun başkalarıyla yakın temastan (öpüşme, sarılma
gibi…) ve ortak tabak bardak kullanımından kaçınması
önerilir.
KAYNAKLAR:
• Çocuk Sağlığı Temel Hemşirelik Yaklaşımları Yard. Doç.
Dr. Ebru K. TÖRÜNER Prof. Dr. Lale BÜYÜKGÖNENÇ
• Bulaşıcı Hastalıklar ve Korunma Modülleri Sağlık Eğitimi
Genel Müdürlüğü ANKARA,2008
• Hemşireler İçin Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Öğrenim
Rehberi Prof. Dr. Sevim Savaşer Prof. Dr. Suzan Yıldız