ağız yolu ile bulaşan hastalıklar ve korunma yolları

SU VE BESİNLER İLE BULAŞAN
HASTALIKLAR
VE
KORUNMA YOLLARI
1
Dersin Amacı:
Su ve besinler ile bulaşan hastalıklar ve korunma yolları
konusunda bilgi ve tutum kazandırmak.
2
Dersin Öğrenim Hedefleri
• Su ve besinler ile bulaşan hastalıklar,
• Bu hastalıkların önemli belirtileri,
• Bu hastalıklardan korunma yolları ile ilgili, bilgi ve beceri kazandırmak.
3
Bu Hastalıklar:
 Besin zehirlenmeleri,
 Tifo,
 Kolera,
 Botilusmus Zehirlenmesi,
 Viral hepatit A Sarılığı,
 Bruselloz (malta humması),
 Bağırsak kurtları ve solucanları (kıl kurdu, tenya, kancalı kurt vb.),
 Poliomiyelit (çocuk felci),
 Toksoplazmoz,
 Tularemi.
4
BESİN ZEHİRLENMELERİ
 Etkeni: Bakteriler, virüsler, parazitler.
 Bulaşma Yolu: Ağız yoluyla kontamine su ve gıdaların
alınması sonucu bulaşır. Kişisel temizlik kurallarına
uyulmaması ve özellikle el temizliğine dikkat edilmemesi,
bulaşmada çok önemlidir.
5
Bakteri
Kaynak
 Salmonella
Portör, et, tavuk, yumurta, süt, salata
 Shigella
Hastalar, balık, salata
 Yersinia
Süt
 Campylobacter Hastalar, su, et, süt, tavuk
6
Virüslere Bağlı Besin Zehirlenmeleri
 Rotavirüs, Norwalk virüs, Adenovirüs etkendir.
 Kuluçka süresi 24-48 saattir.
 Hastalık süresi 1-3 gündür.
 Su ve su ürünlerinden bulaşır.
 İshal, kusma, karın ağrısı, bazen ateş görülür.
Rotavirüs
7
Belirtileri:
 Diyare,
 Karın ağrısı, bulantı ve kusma,
 Ateş, iştahsızlık ve hâlsizlik olabilir.
 Aşırı susuzluk hissi, vücuttan fazla miktarda su
kaybedildiğini gösterir.
 Bazı durumlarda diyare kanlı olabilir (dizanteri).
8
BESİN ZEHİRLENMELERİ
Önemi:
 Yaz aylarında daha sık karşılaşılır.
 Temiz su ve gıda temini ile önlenebilir.
 Vücuttan su ve gerekli kimyasal maddelerin kaybı
sonucu, ağır klinik tablolar (böbrek yetmezliği ve
ölüm gibi) görülebilir.
 Hastalık durumunda sağlık kuruluşuna gidilmelidir.
9
KOLERA
Etkeni
:
Kolera,
Vibrio
cholerae isimli bakterinin neden
olduğu bağırsak enfeksiyonuna bağlı
olan, akut ve şiddetli diyare ile
seyreden bir hastalıktır.
Bulaşma Yolu: Genellikle kontamine su
ve gıdaların ağız yolu ile alınması
sonucu bulaşır.
Vibrio cholerae
10
Belirtileri:
 Şiddetli ishal ve kusma
11
KOLERA
Önemi:
 Hastalık, daha çok yaz ve sonbahar mevsiminde ve her
yaşta görülür.
 Salgınlar yapar.
 Ölümlere neden olabilir. Tedavi hekim gözetiminde
hastanede yapılmalıdır.
 Aşı: Her ne kadar bazı ülkelerde kolera aşıları mevcut
olsa ve uygulansa da (Dukoral, Mutacol vs.), bu aşıların
hastalığa karşı güçlü bir bağışıklık geliştirdikleri
söylenemez.
12
BOTİLİSMUS ZEHİRLENMESİ
 Etkeni: Klostridium
botilinum bakteri toksinidir
 Bulaşma Yolu: İçinde
m.o. üremiş konserve,
sucuk, salam gibi
gıdaların yenmesi sonucu
bulaşır.
Klostridium botilinum
13
Belirtileri:
 Hastalığın asıl belirtisi; gıdalarla alınan
toksinlerin
merkezi
sinir sistemine
ulaşması ile ortaya çıkan güçsüzlük, göz
kapaklarında düşme, solunum sıkıntısı ve
paralizidir.
 Kontamine
gıdalar
yendikten
sonra
bulantı, kusma, ishal ve karın ağrısı
görülebilir.
14
Önemi:
 Bozulmuş olan ya da kullanma süresi geçmiş
konserveler tüketilmemelidir.
 Paralizi ve ölümlere kadar giden, ağır klinik
tablolara neden olabilir.
 Konserveler,
kaynatıldıktan
sonra
tüketilmelidir.
 Acilen
tedavi
edilmediği
takdirde
ölümcüldür.
15
VİRAL HEPATİT A SARILIĞI
Virüs (hepatit A) Hepatit A virüsünün
(HAV) karaciğerde yol açtığı akut bir bulaşıcı hastalıktır.
 Etkeni:
 Bulaşma Yolu: Kirli su ve gıdalarla bulaşır. Genellikle
hastalık virüsünü içeren dışkının bulaştığı
yenilmesi ya da suyun içilmesi ile yayılır.
gıdanın
 Hastalığın
bulaşması ile belirtilerin ortaya çıkması
arasındaki süre iki ila altı haftadır.
16
Belirtileri:
 iştahsızlık,
 hâlsizlik,
 bulantı,
 kusma,
 koyu renkli idrar çıkarma,
 daha sonra göz aklarında ve deride sarılık görülür.
17
BAĞIRSAK PARAZİTLERİ
Bulaşma yolu:
 Tenyalar; daha çok iyi pişmemiş veya çiğ tüketilen sığır
etleriyle,
 Kist hidatik (köpek tenyası), kedi ve köpek dışkılarının
su ve gıdalara bulaşması ya da doğrudan ağız yoluyla
alınmasıyla,
 Diğer bağırsak parazitleri ise; bu parazitlere ait
yumurtaların bulaştığı su, sebze, meyve ve diğer
gıdaların ağız yoluyla alınmasıyla bulaşır.
 Kancalı kurtlar, vücuda daha çok ayak parmakları
aralarından girerek kan dolaşımı yolu ile bağırsaklara
yerleşir.
18
BAĞIRSAK PARAZİTLERİ
Belirtileri:
 İştahsızlık,
 bulantı,
 bazen kusma ve karın ağrısı,
 kilo kaybı,
 Uyurken ağızdan salya akması,
 Özellikle geceleri anüste kaşıntı,
 Dışkıda bağırsak solucanı, kıl kurdu ve tenya-şerit parçası
görülmesi,
 Vücutta kaşıntı ve bazen kırmızı lekeler halinde döküntü
görülmesidir.
19
Tedavi:
 Her parazit için farklı ilaçlar kullanılır.
 Ameliyat gereken vakalar bile mevcuttur.
 Parazit görülen hastalarda doktor genelde tüm aileye
ilaç tedavisi verebilir.
 Hastanın iç çamaşırları 100 C da kaynatılmalı ve sıcak
ütü ile ütülenmelidir.
20
Su ve Besinler ile Bulaşan Hastalıklardan Genel
Korunma Yolları
Eller;












Yemeklerden önce ve sonra,
Yemek hazırlamadan önce ve sonra,
Diş, ağız, yüz, göz temizliği yapmadan önce,
Tuvalet gereksiniminin giderilmesinden önce ve sonra,
Kirli, tozlu bir işi tamamladıktan sonra,
Dışarıdan eve ve işe geldikten sonra,
Hasta bireyi ziyaretten sonra,
Yukarıdakilere uyan hiçbir iş yapılmasa bile gün içinde çeşitli durum ve
zamanlarda en az 15-30 saniye yıkanmalıdır.
Kişisel temizlik kurallarına uyulmalı,
Gıdaların, üretiminden tüketimine kadar bütün aşamalarında temiz
olarak muhafaza edilmesine dikkat edilmeli,
Pastörize ya da uzun ömürlü süt tüketilmeli,
Çiğ süt tüketilmemelidir.
21
Su ve Besinler ile Bulaşan Hastalıklardan Genel
Korunma Yolları
 Doğal tat ve kokusu değişmiş bozuk gıdalar tüketilmemeli,
 Kapağı bombeleşmiş ve kullanma süresi geçmiş konserve gibi gıdalar







tüketilmemeli,
Karasinek ve hamam böceği gibi mekanik taşıyıcıların üreme koşulları
ortadan kaldırılmalı,
İçme ve kullanma suları temiz olmalı, şüpheli durumlarda içme suları
kaynatılmalı,
Toplu yerlerde (okul, kışla vb.) sular el değmeden içilmeli,
Şebeke suyu boruları, tuvaletlerden en az 30 metre uzakta olmalı,
Kuyu suları kimyasal ve mikrobiyolojik tahlilleri yapıldıktan sonra
uygun ise kullanılmalı,
Mutfak ve yemek atıkları gibi ıslak çöpler ayrı torbalarda toplanmalı ve
alınma saatine yakın kapalı ortam içinde dışarı çıkarılmalı,
Çöplük ve gübrelikler zararsız duruma getirilmeli, olabildiğince
evlerden uzakta olmalıdır.
22