T.C.EKONOMİ BAKANLIĞI İhracat Genel Müdürlüğü IRAK CUMHURİYETİ YAVUZ SELİM ÖZDEN ÜLKE MASALARI-I DAİRESİ IRAK VE SUUDİ ARABİSTAN ÜLKE MASASI SORUMLUSU İHRACATI GELİŞTİRME UZMAN YARDIMCISI 2012-2013 Dönemi Hedef Ülkeler ( 17 ülke ) ÇHC, Rusya, Hindistan, ABD, Polonya, Brezilya, İran, Nijerya, Mısır, Libya, Endonezya, S. Arabistan, Irak, Kazakistan, Ukrayna, Japonya Güney Afrika Cumhuriyeti 2012-2013 Dönemi Öncelikli Ülkeler (27 Ülke) • Türkmenistan, Azerbaycan, Meksika, Peru, Şili, G. Kore, Malezya, Vietnam, Kenya, Gana, Tanzanya, Birleşik Arap Emirlikleri, Almanya, Romanya, Slovakya, İsveç, Norveç, Angola, Etiyopya, Singapur, Kuveyt, Arjantin, Kolombiya, Cezayir, Kanada, Ürdün Katar 2012-2013 Dönemi Hedef Ülkeler • • “2010/6 sayılı Yurtdışı Birim, Marka ve Tanıtım Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkında Tebliğ” çerçevesinde tüm Hedef ve Öncelikli Ülkeler için ilave + 10 yüzde puan destek, – “Yurt Dışında Gerçekleştirilen Fuar Katılımlarının Desteklenmesi Hakkında 2009/5 Sayılı Tebliğ” çerçevesinde Hedef Ülkelerden ABD, Brezilya, ÇHC, Hindistan, Endonezya, Nijerya, Polonya ve Güney Afrika Cumhuriyeti ile Öncelikli Ülkelerden Meksika, Şili, B.A.E., Güney Kore, Vietnam, Kanada ve Malezya için ilave + 20 yüzde puan destek, uygulanmaktadır. Irak Temel Sosyal Göstergeler Resmi Adı Irak Cumhuriyeti Yüzölçümü 441.839 km2 Nüfusu 32,2 milyon (2012) Resmi Dili Arapça ve Kürtçe (Türkmenler’in bulunduğu yerlerde Türkçe, diğer bölgelerde Ermenice ve Asurice konuşulmaktadır.) Başkent Bağdat Başlıca Şehirleri Bağdat (7,145 milyon), Musul (2,811), Basra (1,913 milyon), Süleymaniye (1,894 milyon), Babil(1,652 milyon), Zikar (1,616 milyon), Diyala (1,561 milyon), (Erbil (1,542 milyon), Necef (1,081 milyon) Dini Yapısı Müslüman (% 97; %60–65 Şii, % 32–37 Sünni), Hristiyan ve diğer (% 3). Etnik Yapısı Arap (% 75–80), Kürt (% 15–20), Türkmen (% 5) ve diğer. Kaynak: Economist Intelligence Unit (EIU), CIA The World Factbook Temel Ekonomik Göstergeler *Purchasing Power Parity a:Gerçekleşen b:Tahmin c:Öngörü Kaynak: Economist Intelligence Unit (EIU), Irak Ekonomisi • • • • KAMU & ÖZEL SEKTÖRÜN DURUMU Irak ekonomisi, kamu ekonomisi ağırlıklıdır. Yatırım projelerinin çoğunluğu kamu bütçesinden karşılanmaktadır. Dünya Bankası ve IMF ile bazı gelişmiş ülkeler de (Japonya, Çin, G.Kore, Almanya) proje bazında Irak Hükümetine kredi açabilmektedir. Dış krediler konusunda, kamu bankası olan Trade Bank of Iraq önemli rol oynamaktadır. Özel sektör, finansal ve iş tecrübesi açısından yetersizdir. Bu bağlamda yabancı firmalara gereksinim vardır. Nitekim, Irak Konut Bakanı basına yaptığı bir açıklamada, okul,hastane, yol/köprü, konut ve altyapı projelerini gerçekleştirebilmeleri için yabancı firmalara ihtiyaç duyduklarını dile getirmiştir. Dolayısıyla yabancı yatırımcıya yönelik kasıtlı bir engel/kısıtlayıcı bir uygulama veya politika sözkonusu değildir. Batılı firmalar ise, asayişin nispeten iyi olduğu ve zengin petrol rezervlerine sahip olan güney illerindeki projeler ve doğrudan yatırımla ilgilenmektedir. Irak Ekonomisi • KAMU & ÖZEL SEKTÖRÜN DURUMU-2 • • • • • Irak’da bulunan petrol arıtma istasyonları, petrol boru hatları, montaj fabrikaları,çimento ve demir-çelik fabrikaları, enerji santralleri devlete aittir. Özel sektörde ise marketler, dokuma tezgahları, şehiriçi nakliye, deri işleme atölyeleri, tamir-bakım-onarım atölyeleri, dikiş-nakış tezgahları ve tarıma dayalı küçük ve orta ölçekli sanayi işletmeleri ile esnaf ve sanatkarlar bulunmaktadır. Irak’da hemen her bakanlığa bağlı devlet (sanayi/ticaret/inşaat) şirketleri bulunmaktadır. Devlet, ülkenin ihtiyaçlarını bu şirketler kanalıyla temin etmektedir. Bu şirketlerin 200 civarında olduğu ve bazılarının çok az hisselerinde (%5-10) özel şahısların payı bulunduğu bilinmektedir. S.Arabistan, Kuveyt ve Dubai firmaları sermaye ve ortaklıklar olarak güçlü bir şekilde piyasaya girmektedir. Irak Ekonomisi Petrol fiyatlarına bağlı olarak 150 milyar ABD Doları civarında GSMH 2011 Bütçesi 82,7 milyar ABD Doları. Irak’ın Kuzeyi toplam nüfusun %20’si, bütçeden %17 pay almakta Petrol, Irak’ın milli gelirinin ve ihracatının tamamına yakınını oluşturmakta Petrol ve doğalgaz kuyularının %10-15’i araştırılmış Irak’ın Türkiye, Suriye ve Suudi Arabistan’a bağlanan petrol ve gaz boru hattı şebekesi 4.350 mil Günlük petrol ihracatı 2.6 milyon varil İşsizlik oranı %40 civarında (resmi %18) İstihdam büyük oranda kamu sektöründe Irak Ekonomisi Büyüme Milli Gelir, artan petrol gelirlerinin etkisiyle 100 milyar dolar civarındadır Irak ekonomisi büyümesine rağmen sadece petrol odaklıdır. İşsizlik İşsizlik, Irak’ta 1990’lardan sonra kronik bir hal almıştır. Bu nedenle, yurtdışına yönelen nüfus hareketlerinin özellikle savaş ve karışıklık dönemlerinde oldukça sıklaştığı görülmektedir. 2003 yılından sonra işsizlik daha da büyük bir sorun olmuştur. İşsizlik oranı Irak İstatistik Kuruluşu tarafından % 17,6 seviyelerinde açıklansa da bu oranın gerçekte % 40 civarında olduğu tahmin edilmektedir. Çalışanların çoğu ise kamu şirketlerinde istihdam edilmekte ve bunlardan yaklaşık % 40’ı haftada 35 saatin altında herhangi bir sosyal güvencesi olmadan çalışmaktadır. Çoğu çalışan kamuda istihdam edilmekte…. Eyalet Adı Nüfusu (bin) Bağdat 7.145 Nineve 2.811 Basra 1.913 Süleymaniye 1.894 Babil 1.652 Zi Kar 1.616 Diyala 1.561 Erbil 1.542 Anbar 1.486 Selahattin 1.191 Necef 1.081 Vasit 1.065 Kadisiye 990 Kerkük 902 Kerbela 888 Maysan 824 Mutanna 615 Dohuk 505 IRAK’IN GÜMRÜK KAPILARI Irak – İran Sınır Kapıları Irak-Suriye Sınır Kapıları Haji Umran Rabiah Mundhiriya (Khosravi) Abu Kamal Süleymaniye (Basmagh) Al-Walid Shalamcha (Shat Al Arab) Faysh Khabour Ta'an (Mehran) Irak-S.Arabistan Sınır Kapısı Türkiye-Irak Sınır Kapısı Ar'ar Habur/ Ibrahim halil ( Aktepe ve Ovaköy olacak.) Irak – Kuveyt Sınır Kapıları Irak – Ürdün Sınır Kapıları Safvan (Abdali) Trebil Umm Kasr 13 VİZE • Irak'a (Musul/Kerkük/Bağdat/Necef/Kerbela ve diğer güney illerine) karayoluyla gelecek vatandaşlarımız için aşağıdaki önlemler önemle tavsiye olunur. • 1- Karayoluyla; Habur Gümrük Kapısı üzerinden Irak’a (Zaho-Duhok-Erbil-Süleymaniye haricindeki şehirlere) geleceklerin, Irak’ın Türkiye'deki (Ankara/İstanbul/Gaziantep) konsolosluklarından MUTLAKA ülkeye giriş-vizesi alması gerekmektedir. • -Zira; Irak’a Habur Gümrük Kapısı üzerinden giriş yapan yabancılara, İbrahim Halil Sınır Kapısında kuzey bölgesi yerel gümrük idaresi tarafından verilen giriş izni, kuzey bölgesi haricindeki diğer illerde kabul görmemektedir. • -Özetle; İbrahim Halil Gümrük Kapısında verilen giriş izni SADECE Zaho, Duhok, Erbil ve Süleymaniye illerinde geçerlidir. • Dolayısıyla, merkez ve güneydeki şehirlere (Musul, Kerkük, Bağdat, Necef, Kerbela, Babil, Basra vs) gitmek üzere, Irak’a karayoluyla giriş yapacak vatandaşlarımızın gümrük kapısına gelmeden önce, ülkemizdeki Irak konsolosluklarından MUTLAKA giriş-vizesi alması önemle tavsiye olunur. • Aksi takdirde, merkez ve güney şehirlerinde polis/asker tarafından pasaportların vizesiz olduğunun tespiti halinde, yabancı şahıs direk cezaevine gönderilmekte ve dava süreci başlamaktadır. VİZE • 2-Uçakla; İstanbul’dan Irak’a gelecek lacivert pasaport sahiplerine havaalanlarında giriş-vizesi düzenlenmektedir. • ANCAK, hizmet (gri, yeşil, kırmızı) pasaportu sahiplerinin Irak'a gelmeden önce Türkiye’deki Irak Konsolosluklarından MUTLAKA giriş-vizesi alması gerekmektedir. • (lacivert pasaport için Bağdat Havaalanında iki dolar karşılığında 30 gün süreli, Erbil Havalanında ise 10 gün süreli tek giriş vizesi verilmektedir), • 3-Erbil veya Süleymaniye Havaalanından Irak’a giriş yapan yabancıların, yine bu havaalanından çıkış yapması gerekmektedir. (Bu kişilerin, merkez ve güney illerine seyahat edecek olmaları halinde pasaportlarında Türkiye’deki Irak konsolosluklarından alınmış giriş-vizesi MUTLAKA olması gerekmektedir) • 4-Pasaporttaki giriş vizesinin süresi dolmadan ülkeden çıkış yapılması gerekmektedir. • 5-Mezkur uyarılar çerçevesinde; Merkezi Irak illerinde (Bağdat, Necef, Kerbela, Hilla, Kut vs) iş yapan firmalarımızın (özellikle inşaat firmalarımızın) pasaportunda geçerli Irak vizesi olmayan yabancıları (bilhassa kuzeyden vizesiz giriş yapmış Türk işçiler dahil) çalıştırmamaları gerekmektedir. Vize için havaalanında doldurulması gereken Irak Vize Başvuru Formunun Irak'a gelmeden önce doldurulması, vatandaşlarımızın havaalanında beklemesini ve karşılaşılabilecekleri olası sıkıntıları önleyecektir. Detay için T.C. Bağdat Büyükelçiliği • Bankacılık Irak’ta bankacılık sistemi, hâlihazırda 7 devlet bankasının kontrolü altındadır. Bunlar arasında en ön plana çıkanlar, Rafidain ve Rasheed Bankalarıdır (Mevduatların %96’sı). Bunların dışındaki diğer devlet bankaları Emlak Bankası, Tarım Bankası, Sanayi Bankası, lraq Bank ve • Trade Bank of Iraq'tır. Yatırımcı kamu kurumları ihale bedeli ödemeleri, teminat mektubu gibi finansal işlemlerini genelde TBI üzerinden yürütmektedir.Irakın dışarıya açılan kapısı olan TBI bankasının, Türkiyê’de şube açması gündemdedir. Ağustos 2009 itibariyle, ülkede, 43 banka bulunmaktadır. Bunlardan 7’si yukarıda belirtilen devlet bankaları iken, 24 tanesi özel banka, 7 tanesi İslami Banka ve 5 tanesi yabancı ülke bankasıdır. T.C. Ziraat Bankası, 2006 yılında Bağdat'ta bir şube açmıştır. Erbil Şubesi açma prosedürleri bitmiş olup 14 Şubat 2011 tarihinde açılmıştır. İş bankası 28 Şubat 2011 tarihinde Erbil şubesini açmıştır. Irak’ daki Türk Bankalarının sayısının 5’dir. Ziraat Bankası, Vakıfbank, İş bankası, Albarakatürk ve Bank Asya. Ziraat bankasının Bağdat’ da yeri olup diğerleri Kuzey Irak’ dadır. Irak Dış Ticareti-1 2009 2010 2011 İhracat 52 80 80 İthalat 44 54 67 Ticaret Hacmi Ticaret Fazlası 96 106 147 8 26 13 Kaynak: Trademap İhracatında petrol, ithalatında binek otomobiller, turbo jetler ve propeller, demirçelik, elektrikli cihazlar, tarım ve gıda ürünleri bulunmaktadır Irak Dış Ticareti-2:İthalatındaki Ülkeler ve Payları 18% 2% Türkiye 22% İran 3% Çin 3% ABD Almanya 18% 4% Güney Kore Ürdün Fransa 5% 14% 5% 6% Hindistan İtalya Diğer Kaynak: Trademap Kaynak: Trademap Irak Dış Ticareti-3: İthalatındaki Sektörler ve Payları 2,5% 2,1% Makine, Elektrik, Elektronik (84-85) 6.379 Milyon USD 2,0% Tarım, Gıda (1-24) 6.204 Milyon USD 1,6% 3,2% 24,3 3,6% Ana Metaller (72-83) 3.379 Milyon USD Nakil Vasıtaları (86-89) 2.752 Milyon USD 3,7% Kimya Sanayi (28-38) 1.383 Milyon USD Mineral Maddeler (25-27) 1.259 Milyon USD 4,7% Tekstil, Hazır Giyim (50-63) 962 Milyon USD Plastik, Kauçuk (39-40) 937 Milyon USD 5,2% 23,6% 10,5% 12,9% Taş, Alçı, Seramik, Cam (68-70) 840 Milyon USD Diğer (41-46,64-67,71,99) 658 Milyon USD Mobilyalar, Oyuncaklar, Spor Malzemeleri (94-96) 551 Milyon USD Optik aletler, Medikal, Fotograf, Sinema, Müzik (90-92) 526 Milyon USD Kağıt, Karton (47-49) 419 Milyon USD Kaynak: Trademap T. C. EKONOMİ BAKANLIĞI Dış Ticaret Politikası, Vergiler Irak’daki ithalatçının ithalat lisansı alması Irak Ticaret Bakanlığınca yapılan açıklamaya göre; 30 Haziran 2012 tarihinden itibaren Irak’a yapılacak herbir ithalat işlemi için Iraklı firmalara İTHALAT LİSANSI sahibi olma şartı getirilecektir. İthalat lisansı Bağdat’ta (Mansur’da) Ticaret Bakanlığınca (Genel Ticaret Hizmetleri Kuruluşunca) tanzim edilecektir. (Elektronik ortamda başvuru yapılması ve belge düzenlenebilmesi için Bakanlık nezdindeki teknik çalışmalar devam etmektedir.) Bu çerçevede ithalat yapacak Iraklı firmanın, gümrükten malını çekebilmesi için ürün için düzenlenmiş olan “ithalat lisansını” gümrük idaresine ibraz etmesi gerekecektir. Yeni uygulama sadece IRAKLI İTHALATÇIYA yükümlülük getirmekte olup, Türkiye’deki veya diğer ülkelerdeki ihracatçılara bir yükümlülük bahis konusu değildir. Dış Ticaret Politikası, Vergiler İHRACAT LİSANSI Bahsekonu yeni uygulama ayrıca, Irak’tan yapılacak ihracat için de geçerli olacaktır. Bu çerçevede, Iraklı firmanın Irak'tan ihraç edeceği her bir ürün için yine Irak Ticaret Bakanlığınca İHRACAT LİSANSI tanzim edilecektir. 20 Haziran 2012 tarihi itibariyle yeni gümrük vergileri geçerli olmaya başlayacak.Yeni gümrük vergisi oranlarına Bağdat müşavirliğimizden ulaşabilirsiniz. Diğer tüm dış ticaret işlemleri aynı Irak’ın DTÖ Üyeliği • • • Irak, 2004 yılı Aralık ayında DTÖ üyeliğine başvurmuş ve gözlemci üye olarak kabul edilmiştir. Bu kapsamda, Irak Ticaret Bakanlığı tarafından yürütülen DTÖ adaylık süreci uzun yıllardan sonra Irak’ın küresel ekonomiye entegrasyonunu, şeffaf, katılımcı ve özel sektörü temel alan bir yapının kurulmasını amaçlamaktadır. T.C Ekonomi Bakanlığı tarafından, Irak'ın DTÖ'ye adaylık sürecine katkı sağlamak üzere Ticaret Bakanlığı yetkililerine eğitim verilmektedir. 1 Temmuz 2011 itibari ile Merkezi Irak Hükümetince ve sonrasında 12 Mayıs 2012 itibari ile Kuzey Irak Bölgesel Yönetimi tarafından başlatılan, ithal edilecek belirli ürünler için Sevk Öncesi İnceleme Kararı Gözetim Faaliyetleri Gözetim faaliyeti; ticarete konu olan bir malın alıcıya tesliminin, satış sözleşmesinde öngörülen miktar, kalite, ambalajlama, etiketleme, yükleme, taşıma, teslim zamanı vb. koşullarına ne ölçüde uygun olarak gerçekleştirildiğinin bir “Gözetim Şirketi” aracılığıyla, alıcı veya satıcı tarafından tespit ettirilmesidir. Bu işlem, malın çıkış ve/veya varış yerinde alıcı şirketin talebi veya alıcı ülkenin talebi üzerine yapılabilir. Ülkelerin Gözetim Talepleri Neden: Nasıl: -Altyapı yetersizlikleri -Gözetim uygulayan ülke gözetim koşullarını ihracatçı ülkeye bırakabilir. (Örn. Suudi Arabistan) -Kolay olması -Maliyeti olmaması -İmzalanan anlaşmaya bağlı olarak kâr elde edilmesi -Gözetim uygulayan ülke gözetim koşullarını kendisi belirler. (Örn. Irak) Ürün Kapsamı (Sektörel ) Merkezi Irak: Kuzey Irak: -Gıda Ürünleri, -Kozmetikler, Kişisel Hijyen Ürünleri ve Temizlik Malzemeleri, -Evde Kullanılan Gereçler, -Mutfak Eşyaları, -Kimyasallar (Boyalar), -Yapı Malzemeleri, -Elektrik ve Elektronik Ürünler, -Taşıtlar, Lastikler ve Parçaları, -Tekstil ve Ayakkabılar, -Oyuncaklar, -Yakıtla Çalışan Ev Aletleri, -Diğerleri (Metalik kutu ve kapaklar) -Alkollü İçecekler, -Enerji İçecekleri, -Gübre ve Tarım İlaçları, -Kozmetikler, Kişisel Hijyen Ürünleri, -Evde Kullanılan Gereçler, -Mutfak Eşyaları, -Kimyasallar (Boyalar), -Yapı Malzemeleri, -Elektrik ve Elektronik Ürünler, -Taşıtlar, Lastikler ve Parçaları, -Tekstil ve Ayakkabılar, -Oyuncaklar, -Yakıtla Çalışan Ev Aletleri, -Diğerleri (Metalik kutu ve kapaklar) Uluslararası Gözetim Şirketleri MERKEZİ IRAK - Bureau Veritas Gözetim Hizmetleri Ltd.Şti. KUZEY IRAK BÖLGESEL YÖNETİMİ - SGS Supervise Gözetme Etüd Kontrol Servisleri A.Ş. - Bureau Veritas Gözetim Hizmetleri Ltd. Şti. Uluslararası Alanda Gözetim Dünya Ticaret Örgütü – Sevk Öncesi İnceleme Anlaşması, gözetim uygulamalarının tarafsızlığının ve şeffaflığının temin edilerek, ticaretin önünde bir engel olarak kullanılmasının önüne geçilmesini amaçlamaktadır. Sevk öncesi inceleme yaptıran hükümetlerin yükümlülükleri şunlardır: - ayrımcı olmamak - saydamlık - gizli ticari bilgilerin korunması - yapılacak işlemlerdeki gereksiz gecikmeleri önlemek - fiyatların doğrulanması için belirli kurallara uymak - sevk öncesi inceleme birimleri arasındaki çıkar çatışmalarını engellemek SGS ve Bureau Veritas Ofisleri BV SGS Online Başvuru RED Uygun değil İstanbul Merkez Ofis Laboratuvar Analizi Uygun Sınır kapılarına ve ofislere eposta Belge kontrolü İnspektör Gerekli görülürse Üretim yerinde inceleme Uygun Belge Düzenlemesi / Elektronik No. Gözetim Prosedürü - 1. Adım: Irak Standartlarına Uygunluk + Yükleme Öncesi Ürün Gözetimi - 2. Adım: Sınır Kontrolü Maliyet Merkezi Irak: 1. Adım olarak adlandırılan ön-incelemenin ihracatçıya maliyeti sevkiyata göre değişmekle birlikte asgari 320 $, azami 3.200 $ olarak belirlenmiştir. 2. Adım için ise 50 ila 100 $ arasında değişen bir ücret Irak’taki ithalatçıdan tahsil edilecektir. Kuzey Irak: 1. Adım olarak adlandırılan ön-incelemenin ihracatçıya maliyeti Merkezi Irak uygulaması ile aynı olmakla birlikte 2. Adımda Iraklı ithalatçıdan tahsil edilecek tutar 65 $ olarak sabitlenmiştir. Gözetim uygulamasında size yardımcı olacak kurumlar • T.C. Ekonomi Bakanlığı Merkez Teşkilatı • T.C. Ekonomi Bakanlığı Ürün Güvenliği ve Denetimi Genel Müdürlüğü • [email protected] Yavuzhan Erdem • [email protected] Çağrı Köseyener • Bureau Veritas ve SGS gözetim firmaları • İhracatçı birlikleri • Standardizasyon ve Kalite Kontrol Kurumu (COSQC) IRAK TÜRKİYE – IRAK İKİLİ TİCARİ İLİŞKİLERİ Karşılıklı Ziyaretler ''2013 yılına kadar aramızdaki ticaret hacmini, 20 milyar dolara çıkarmayı hedefliyoruz'' Türkiye-Irak Dış Ticareti İhracat (Milyon ABD Doları) İthalat (Milyon ABD Doları) Hacim (Milyon ABD Doları) Denge (Milyon ABD Doları) 2004 1 821 146 1 967 1 675 2005 2 750 66 2 816 2 684 2006 2 589 122 2 711 2 467 2007 2 845 119 2 964 2 726 2008 3 917 133 4 050 3 784 2009 5 124 120 5 244 5 004 2010 6 036 153 6 189 5 883 2011 8 311 87 8 398 8 224 2011 / (1-4) 2 386 27 2 413 2 359 2012 / (1-4) 3 283 36 3 319 3 247 Yıl Kaynak: TUİK Irak’a ihracatımızın %70’i Irak’ın kuzeyine yapılmakta, 2011 yılında Irak’a olan yıllık ihracatımız 8.311 milyar ABD Dolarına ulaşmış olup Irak 2 inci en büyük ihraç pazarımız konumuna yükselmiştir TÜRKİYE-IRAK ARASINDAKI ANLAŞMA VE PROTOKOLLER Anlaşma/Toplantı Adı İmza Tarihi Ticaret Anlaşması 03.08.1965 Ekonomik ve Teknik İşbirliği Anlaşması 07.02.1976 Uluslararası Karayolu Taşımacılığı Anlaşması 18.10.1980 Petrol Ürünleri Ticaretine İlişkin Mutabakat Zaptı 26.08.2005 Petrol Ürünleri Ticaretine İlişkin Mutabakat Zaptı 15.02.2006 Petrol Ürünleri Ticaretine İlişkin Mutabakat Zaptı 15.06.2006 16. Dönem Karma Ekonomik Komisyon Toplantısı Protokolü 16.11.2006 Kapsamlı Ekonomik İşbirliği Anlaşması 23.03.2009 Türkiye-Irak Yüksek Düzeyli Stratejik İşbirliği Konseyi 1. Bakanlar Toplantısı 17.09.2009 Türkiye-Irak Yüksek Düzeyli Stratejik İşbirliği Konseyi 2. Bakanlar Toplantısı 15.10.2009 Kapsamlı Ekonomik Ortaklık Anlaşması “Kapsamlı Ekonomik Ortaklık Anlaşması”, Irak’ın bugüne kadar bir ülke ile imzaladığı en geniş ekonomik işbirliği anlaşması olma özelliğini taşımaktadır. Anlaşma çerçevesinde ayrıca, iki ülke arasında ticari ve ekonomik konuların koordinasyon ve eşgüdümünü sağlamak üzere bir İşbirliği Konseyi kurulmuştur. Türkiye ile Irak arasındaki ticari ve ekonomik ilişkilerin çerçevesini belirlemeye matuf bu anlaşmanın, iki ülke arasında gelecekte imzalanacak bir “Serbest Ticaret Anlaşması”nın da altyapısını oluşturması hedeflenmektedir. YÜKSEK DÜZEYLİ STRATEJİK İŞBİRLİĞİ KONSEYİ 11 Temmuz 2008’de Sayın Başbakanımızın Bağdat’ı Ziyaretinde iki ülke arasında Yüksek Düzeyli İşbirliği Konseyi oluşturulmuştur. Konseye Türkiye ve Irak Başbakanları başkanlık edecektir. Konsey Üyeleri: Enerji, ticaret, yatırımlar, güvenlik ve su kaynaklarından sorumlu Bakanlar ve Bürokratlar Başbakanlar yılda bir, Bakanlar ise en az iki defa bir araya geleceklerdir. Konseyin ilk Toplantısı 17-18 Eylül’de İstanbul’da 2. si 15 Ekim’de Bağdat’ta yapılmıştır. KONSEY’İN EKONOMİK HEDEFLERİ Ekonomik entegrasyon anlaşmalarının sonuçlandırılması, Serbest Ticaret Anlaşması imzalanması, Ortak yatırım ve ticaret bölgeleri oluşturulması, İki ülke kara ve demiryolu entegrasyonunun sağlanması, Yeni sınır kapıları açılması, gümrük mevzuatlarının uyumlaştırılması, Yapısı Türk firmalarının Irak’a Irak'aİhracatımızın olan ihracatlarında temel olarak aşağıdaki noktalar göze çarpmaktadır. İhraç edilen mallardan bir çoğu Irak'ta müteahhitlik projesi üstlenen firmalarımızın malzeme, makine ve inşaat ürünleri ihtiyacına yöneliktir. İhracatın diğer bir bölümü, Irak Ticaret Bakanlığı tarafından karne sistemi çerçevesinde ihale ile alınan ve halka dağıtılmakta olan un, buğday, ayçiçeği yağı, süt gibi gıda ürünlerin tedarikini amaçlamaktadır. Firmalarımız tarafından ihraç edilen malların bir bölümü de 2003 yılından önce imzalanmakla beraber uygulanmaya savaş sonrası dönemde de devam edilen BTA sistemi çerçevesindeki Irak kamu şirketlerine yapılan sevkiyatlardan oluşmaktadır. Irak’a İhracatımızın Yapısı Irak’taki ABD askeri unsurlarının günlük ihtiyaçlarının giderilmesine yönelik sevkiyatlar da 2003 yılı Nisan ayı ortasından bu yana devam etmektedir. Bu ihtiyaçlar içerisinde uçak yakıtı gibi ürünler de bulunmaktadır. İhracatımız içerisinde bir diğer önemli ürün grubu ise, özellikle Kuzey Irak'taki temsilcileri aracılığıyla Türk firmaları tarafından gönderilen temel gıda ve temizlik maddeleri ile elektrik ve elektronik ürünlerinden oluşmaktadır. İhracat rakamlarında gözükmeyen, ancak ülkede sıklıkla görülen bir diğer önemli kalem de bavul ticareti olarak adlandırılan ve özellikle İstanbul, Bursa, Gaziantep gibi illerimizden yolcu beraberinde Irak'a getirilen tekstil ve konfeksiyon ağırlıklı ürünlerdir. İhracatımızın bir kısmı da KARTET Karadeniz Elektrik Şirketi tarafından 2003 yılından itibaren Irak'tan elektrik üretmek kaydıyla fuel oil ithal edilmesi karşılığında ülkeye satılan elektrikten oluşmaktadır. IRAK - DEĞERLENDİRME GÜÇLÜ YÖNLER (+) ZAYIF YÖNLER (-) • Coğrafi ve kültürel yakınlık, * Habur sınır kapısının yetersizliği • Olumlu Türk ve Türk malı imajı, * Nakliye maliyeti ve süresinin fazla olması • Müteahhitlerimizin gösterdikleri performans, * Para transferinde yaşanan sıkıntılar, • İmzalanan 48 adet protokol * İhracatçılarımızın ve müteahhitlerimizin alacak sorunları • Başbakan ve Bakan seviyesinde yapılan karşılıklı ziyaretler * Iraklı firmalara ilişkin sağlıklı veri kaynaklarının olmaması * İhale ve alımlarda yolsuzluk IRAK - DEĞERLENDİRME FIRSATLAR (+) • Her türlü ihtiyaç maddesinin ithalatla karşılanması • Her tür yatırıma ihtiyaç duyulması • Alt yapı, hastane, okul ve konut ihtiyacı, • Gelişen siyasi ilişkiler. • Petrol gelirlerinin artarak devamı • Bankacılık ve finans sektörünün güçlenmeye başlaması TEHDİTLER (-) • İstikrarsızlık ve belirsizlik •Bankacılık ve finans sektörünün zayıf olması •Gümrük vergileri (%5-50) •1 Mayıs 2011 tarihinden itibaren istenecek gözetim şirket raporu Kuzey Irak • • • • • • • • • • • • Irak Kürt Bölgesel Yönetimi kontrolünde, Irak’ın Türkiye’ye açılan kapısı, Toplam petrol gelirlerinin % 17’si, Irak’ın en güvenli bölgesi Geniş yatırım imkanları Ulaşım kolaylığı Yüzölçümü: 40.000 km2 Nüfus: yaklaşık 4 milyon Yönetim: Irak anayasasınca tanınan IKBY Parlamentosu, Bakanlar Kurulu IKBY’ye bağlı vilayetler: Erbil (Başkent), Dohuk, Süleymaniye Etnik yapı: %90 Sünni Kürt, %6 Türkmen, %4 diğer Sanayi: petrol,ticaret,nakliye hizmetleri, tarım Kuzey Irak – Dış Ticaret Genel Ticaret • Gümrük vergileri: % 5-50 • Teknik engeller: Alt yapı eksikliği, gümrükte yaşanan keyfi uygulamalar Türkiye ile Ticaret • Pazar payı: Tüketici ürünlerinde yaklaşık % 50 • Ürünler: Tekstil, mobilya, gıda, elektrik, elektronik, yapı ve inşa malzemeleri • Ürün algısı: Olumlu Türk malı imajı, • Rakipler: İran , Suriye ve Uzakdoğu ülkeleri Kuzey Irak-Müteahhitlik • Pazar büyüklüğü: 2009 yılında Irak’da üstlenilen toplam 2 milyar dolarlık projenin yaklaşık %70’i Kuzey Irak’da, • Belli başlı projeler: – Erbil ve Süleymaniye Uluslar arası hava alanları, – Dohuk su dağıtım projesi, – Erbil-Dohuk karayolu, – Muhtelif toplu konut, okul ve hastane inşaatları. Kuzey Irak – Yatırım - Yerel Ticaret ve Sanayi Bakanlığına bağlı 1150 firmanın % 65’i Türk, - 2006 yılından bu yana yürürlükte olan Yatırım Teşvik Kanunu ile yatırımlar teşvik ediliyor; - 10 yıl gelir vergisi muafiyeti, Arsa tahsisi, Üretimde kullanılan makine, ekipman ve hammaddeye gümrük vergisi muafiyeti, Sermaye ve kar transferi serbest, Yerli işçi çalıştırma şartı yok. Yatırım sigortalama sistemi yok, Kredi temin eden resmi veya özel kurum yok, Bankacılık sistemi gelişmemis, Yabancılara arsa satışı yasak, Anlaşmazlıklar için uluslar arası tahkim mekanizması yok, İş gücü ucuz olmasına rağmen kalifiye değil. Kuzey Irak Değerlendirme GÜÇLÜ YÖNLER (+) • Coğrafi ve kültürel yakınlık, • Olumlu Türk malı imajı, • Müteahhitlerimizin bugüne değin gösterdikleri performans, ZAYIF YÖNLER (-) • Habur sınır kapısı mevcut ticaret hacmini kaldırmaktan uzak, • Para transferinde yaşanan sıkıntılar, • Müteahhitlerin özellikle Süleymaniye’de yaşadığı alacak tahsili sorunu. • Henüz büyük ölçekli firmaların (müteahhitlik ve yatırım) bölgeye gelmemiş olması, • Türkçe’nin 3. yaygın dil olması, • Erbil’de Başkonsolosluk açılmış olması, • Bölgesel yönetimin Türk işadamlarına yaklaşımı, • Özellikle İç Anadolu ve Batı’da yer alan firmaların bölge hakkında bilgi eksikliği, • Ticaret ve Sanayi Bakanının Türk olması, • • Halkın büyük kısmının Türkiye ve Türklere karşı olumlu bakışı, Enerji sektöründe faaliyet gösteren Türk firmalarının bölgede etkin rol oynamaması. • Iraklı firmalara ilişkin sağlıklı veri kaynakları bulunmaması. • Erbil’de düzenlenen milli katılımda bulunduğumuz fuarların genel olarak verimli geçmesi, • Bölgenin işadamlarımız için son derece güvenli olması Kuzey Irak Değerlendirme TEHDİTLER (-) FIRSATLAR (+) • Her tür yatırıma ihtiyaç duyulması • Kuzey Irak’ta kurulması olası sanayi bölgesi, • Hidrokarbon yasasının çıkması ile petrol gelirlerinin 5 kat artma ihtimali, • Alt yapı , hastane, okul ve konut ihtiyacı, • Gelişen siyasi ilişkiler. • Bölgesel hükümet ile merkezi hükümet arasındaki siyasi gerilim, • ABD kuvvetlerinin 2011 sonunda Irak’tan çekilmesi, • Özellikle Süleymaniye vilayetinde artan İran etkisi, • Süleymaniye’de kurulması olası sanayi bölgesi, • Batılı firmaların bölgeye artan ilgisi, • Gümrük vergilerinin tekrar yürürlüğe konulması, • Hidrokarbon yasası üzerinde anlaşmaya varılamaması ihtimali, • Kerkük sorunu. BAĞDAT • Irak’ın orta ve güney bölgesinin ticaret ve dağıtım merkezi Bağdat’dır. • Bağdat’daki toptancılar ve distribütörler tarafından diğer Arap illerine satılmaktadır. • Bağdat’daki ithalatçı büyük firmalar Ürdün, Lübnan ve Dubai’den Bağdat’daki ticareti yönetmektedir. • Ortalama bir arap tüccar sadece arapça konuşabilmektedir. • Sabit telefon hattı zamanında yıkılmış olduğu için Irak firmaları iletişim için cep telefonu kullanmaktadır. • Bağdat pazarında dolaşılırken firmalarımızın beraberinde güvenilir bir Irak vatandaşı bulundurulması güvenlik ve iletişim açısından gerekmektedir. BAĞDAT • Irak’da halen en büyük alıcı devlet kurumlarıdır. İlgili bakanlık kuruluşları ihale yoluyla ithal ettikleri ürünleri ( gıda,ilaç,inşaat ve yapı malzemeleri, otomobil vs.) karne karşılığı bedava gıda dağıtmakta ve diğer ürünleri cazip fiyatla ve banka kredisi ile piyasa tüccara/esnafa satmaktadır. Söz konusu ürünlerin imalatçısı firmalarımızın ürünlerini ve firmalarını bu kamu kuruluşlarına tanıtmaları ve tescil edilmesi önemlidir. Çünkü bazı acil durumlarda ya da büyük alımlarda kamuoyuna duyurmak yerine kayıtlı firmalardan davet usülü fiyat alınabilmektedir. Bağdat müşavirliğimizle bu konuyla ilgili görüşmenizde yarar vardır. • Irak’da tek müstakil belediye yapılanması Bağdat’dadır. Diğer İllerde ise Valilikler bünyesinde birer daire şeklinde yapılanmıştır. BASRA - Temel Özellikler • • • • • • • • • • Irak petrolünün % 65’i Irak’ın dünyaya açılan limanları En önemli petrol tesisleri Güvenlik probleminin azlığı Yatırım potansiyeli Yüzölçümü: 19.000 m² Nüfus:3,5 milyon Sanayi: petrol, petrokimya, limancılık, balıkçılık, tarım Etki alanındaki şehirler: Meysan, Kerbela, Necef, Tikar Etnik yapı: %80 Şii, %15 Sünni BASRA - Değerlendirme GÜÇLÜ YÖNLER (+) • Devletin uyguladığı bölgesel açılım stratejisi • İşadamlarımızın K. Irak tecrübesi • Sektörel rekabet gücümüz • En üst düzey ikili ekonomik ve ticari ilişkiler • ZAYIF YÖNLER (-) • İşadamlarımızın Basra’yı Irak’ın diğer yerleri gibi güvensiz zannetmesi • Türk tırlarının Bağdat’ın güvensizliği nedeniyle doğrudan Basra’ya gelememesi Şehirdeki batılı tek Başkonsolosluk oluşumuz • Ticaretin K. Irak üzerinden yapılması • Türkiye’den doğrudan uçak seferlerinin başlaması • Düzgün çalışmayan firmalarımızın bölgeye gelme ihtimalleri • İşadamlarımızın Batılıların aksine bölgede rahatça hareket edebilmesi • Uzakdoğu ürünlerinin fiyat rekabeti avantajı • Vergilerin düşük olması BASRA - Değerlendirme FIRSATLAR (+) • A’dan Z’ye tüm mal, hizmet ve yatırımlara ihtiyaç duyulması • Yatırım mevzuatının nisbeten iyileştirilmesi • Güvenlik ortamının iyileşmesi • • • TEHDİTLER (-) • Siyasi istikrarsızlık ve belirsizlik Bölgedeki Türkiye imajının getirdiği avantaj • Petrol üreten bölgelerin genel bütçeden daha adil pay alacak olması Yatırım ve iş kurma koşullarının özellikle Kuzey’e göre elverişsizliği • Bankacılık ve sigorta sektörünün çok zayıf olması • İkamet ve giriş çıkış işlemlerinde yaşanan sıkıntılar • Firmalar hakkında veritabanının olmaması • Altyapının çok geri durumda olması Bölgenin siyasi açıdan Irak’ın merkezi olması • Yetkililer ve toplumdaki beklentilerin yüksek olması (Yeni bir Dubai olma özlemi) • Bölgenin tüm altyapısının yeniden yapılacak olması • Halkın alım gücünün yüksek olması • Diğer bölgelerin aksine homojen etnik ve siyasi yapısı IRAK’TAKİ TEMSİLCİLİKLERİMİZ İLE İLETİŞİM T.C. Bağdat Büyükelçiliği (Büyükelçi Sn. Murat ÖZÇELİK) Adres: 2/8 Veziriye P.B. 14001 Bağdat/IRAK Tel: (00 964 1) 422 00 21–22 (00 964 1) 422 27 68 0 312 292 26 99 (Ankara üzerinden) Faks: (00 964 1) 422 83 53 0 312 292 27 99 (Ankara üzerinden) E-posta: [email protected] T.C. Bağdat Büyükelçiliği Ticaret Müşavirliği (Ticaret Müşaviri Sn. Metin KİRKİN, Harun KOÇAK)) Office of the Commercial Counsellor, Turkish Embassy, Baghdad Adres : Al Weziriya Mahalla:301 , Zukak:5, No:15 Bağdat/IRAK Tel : +964 790 316 75 81 E-posta: [email protected] IRAK’TAKİ TEMSİLCİLİKLERİMİZ İLE İLETİŞİM-2 T.C. Basra Başkonsolosluğu Ticaret Ataşeliği (Ticaret Ataşesi Sn. Abdullah DURSB) Basra, Meysan, Diqar Tel: +964 781 247 44 27 E-posta: [email protected] Tel: 0312 292 26 31(Ankara üzerinden ) Faks: 0312 292 27 81 T.C. Erbil Başkonsolosluğu Ticaret Ataşeliği (Ticaret Ataşesi Sn. Sayer ERBİL) Zaho, Dohuk, Erbil, Süleymaniye Tel: +964 771 077 59 31 E-posta: [email protected] T.C. Musul Ticaret Ataşeliği (Ticaret Ataşesi Sn. Mehmet ARGÜÇ) Musul Ticaret Ataşesi Tel: 0 312 218 60 11/121 (uydu) 00 964 60 78 05 88 00 964 60 78 05 89 Faks: 00 964 060 78 05 91 E-posta: [email protected] SON ÖNERİLER • • Hedef pazarımız olan Orta doğu bölgesine yönelik ticaretimizin geliştirilebilmesinde iletişim çok önemli olup, firmalarımızın arapça bilen personel istihdam etmeleri önemli bir ihtiyaçtır. Irak’da düzenlenen fuarlara katılmanızda yarar vardır. Fuarlar için Ekonomi Bakanlığı’nın ana sayfasından fuarlar bölümünü takip edebilirsiniz. • Iraklı ithalatçılar; ticaret/komisyoncu firmalardan ziyade, doğrudan üretici firmalarla temasa geçmek istemektedirler. • Dış ticaret firmalarının web sayfası sahibi olma şartı getirilmelidir. • Firmalarımızın, web sayfalarında üretim ve ürünleriyle ilgili sahip oldukları uluslararası standart belgelerini (ISO, E, CE, SGS/BV, FDA vs) ifade etmeleri imajlarına olumlu katkı sağlayacağı değerlendirilmektedir. • Firmalarımızın ilgilendikleri ülkede/bölgede; “reklam” ve “acentalık verme” faaliyetlerine ağırlık vermeleri faydalı olacaktır. IRAK T. C. EKONOMİ BAKANLIĞI 59 * Ankara Yavuz Selim Özden [email protected] Dahili:7631