uygarlık tarihi güz 2.hafta

UYGARLIK TARİHİ
2. HAFTA
KÖKENLER
Hazırlayan: Yrd.Doç. Dr. Nurşen Gök
Kaynakça: Jared Diamond, Tüfek Mikrop ve Çelik,
TÜBİTAK yay.., 2002
İnsanın ortaya çıktığı coğrafya:
Afrika
Afrika’dan çıkış tezi: Cennet Bahçesi kuramı
BAŞKA KURAMLAR DA VAR: ÇOK MERKEZLİ EVRİM KURAMI
• İnsanın dünyada görüldüğü tarih bundan 7
milyon yıl öncesi. 9 milyon yıl olarak
hesaplayanlar da var.
• Mekan: Afrika.
• Sonraki 5 yada 6 milyon yıl bütün insanlık
tarihi Afrika’da geçiyor.
•
Jared Diamond, Tüfek Mikrop ve Çelik, TÜBİTAK yay.., 2002, s.31.
• İnsan Ortaya Yeryüzünde Görüldüğü
Andan İtibaren Doğayı Kendinin Kılıyor;
Onu Dönüştürüyor….
• Önce Çok Ama Çok Yavaş
Kültür (-Uygarlık)
İnsanın doğayı kendinin kılması-insansallaştırması-kendi
ifadesine dönüştürmesi
İnsan verili, hazır Doğa’yı olduğu gibi ona verildiği gibi
bırakmıyor.
İnsanoğlu var olduğundan beri sürekli dönüştürdü
doğayı.
Dönüştürdü ve onu kendine yararlı kullanılabilir duruma
getirdi.
İnsan el emeği ve zihin emeğiyle Doğa’yı kendinin
kılıyor, insansallaştırıyor.
Doğa sanki insanı yansıtan sonsuz aynaya dönüşüyor.
Buna Doğa’nın temellükü (appropriation) diyoruz.
Hilmi Yavuz, Batı Uygarlığı Tarihine Teorik Bir Giriş, Ankara, 2008, s.11..
İNSAN DOĞAYI NASIL KENDİNİN
KILAR-salt insana ait etkinlikle:
• Nesnelleştirerek
• Dışsallaştırarak- kendisini doğadan ayırarak. İnsan kendini doğadan
insana ait etkinlikle ayırır. doğayı kültüre dönüştüren insana ait
etkinliktir.
• Salt İnsana ait etkinlik hangisidir: a-alet kullanma, b-alet kullanma
için zihinsel tasarı- yönelmişlik,c- alet yapma için alet kullanma
• Doğru cevap.c)))
• Alet kullanma mı önce gelir zihinsel tasarım mı (metaryalist
yaklaşım)
• Salt insana özgü olan hangisidir: a-Dil’i kullanma, b-simgeler
(eğretileme-metafor) dizgesi olarak dili kullanma.
• Doğru cevap b)))
• Dil mi önce gelir, bilinç mi (idealist yaklaşım)
•
Hilmi Yavuz, Batı uygarlığı tarihine teorik bir giriş, Ankara, 2008, s.11.-16.
• İnsanoğlu ne zaman ilk aleti üretti ne
zaman konuştu?
İklimin insana yaptığına bak: Havalar çoook ısındı.
İnsanın alışık olduğu orman yok artık. Savanada
yeni bir mekanda yaşam bakalım ona ne
getirecek…
• Savanaya inen insan henüz bugünün
insanına tam olarak benzemiyor. Taş
atabiliyor…Doğada bulduğu kırık dalı
toprağı eşeleyip solucan çıkarmak için
kullanabiliyor….sonra ama çok sonra
doğada hazır bulduğuyla yetinmeyecek.
Taşı kendisi sivriltecek. Bu onun ilk yaptığı
alet. doğada hazır bulduğu ucu sivri dala
bakarak kendisi sivri uçlu dalı üretecek.
UYGARLIĞIN TEMELİNİN ATILDIĞININ RESMİDİR:
Oldovan ve aşöliyen ilk taş aletler.Aşoliyen teknolojisine özgü damla
biçimli balta örneği ilginç
• İlk taş aletini yapan insan bu beceriyi
kazanmak için oldukça uzun bekledi. Her
şeyin çok hızla değiştiğine tanık bugünün
insanına çok ama çok uzun gelecek bir
süre.
• Bu becerikli yaratık henüz Afrika’dan dışarı
adımını atmış da değil. bugünün insanına
tam olarak da benzemiyor. Ama savanaya
inen canlı da değil artık.
İnsan’ın ilk atası 7 milyon yıldır yeryüzünde diyor
bazı Antropologlar…diğer bazıları da 9 milyon
yıldan bahsediyor. Hesabı siz yapın ilk kaba taş
alet için ne kadar bekledi insan
• Ön İnsan
• Homo Africanus
4 milyon yıl önce
2.5 Milyon yıl önce
(Kaba taş alet yapabiliyor)
• Homo Habilis
1.7 Milyon yıl önce
• Homo Erectus
1 milyon yıl önce-yada
1.800 yıl. Afrika’dan çıkacak olan bu
atamız.
Aferensis 3 milyon yıl önce yaşayan erken insansılar. İlk defa 2.4
milyon yıl önce görülen Homo cinsinden daha küçük beyin ve daha
büyük yüz yapısı taşıyorlardı. Resimdeki kafa tasları aynı büyütmede
değildir.
• Afrika’yı ilk terk eden insan Homo erectus.
Tarih yine tartışmalı. Belki bir milyon yıl
önce belki 1. 800 yıl önce.. Artık dik
durmayı başarıyor bu canlı. Eh zaten alet
de yapabiliyor. Silahı var yani.
• Bilinen bir şey varsa insan artık dünyanın
başka mekanlarına hiç durmadan
yayılacak artık.
İnsanın Avrupa’da ilk görüldüğü
tarih yarım milyon yıl öncesi:
NEANDERTHALLER
• Yarım milyon yıl önceden itibaren Afrika ile
Batı Avrasya’daki insan kalabalıkları
birbirlerinden ve Doğu Asya’da
yaşayanlardan ayrışmaya başlıyor.
• 130.000-40.000 yıl önce Avrupa ve Batı
Avrasya’da yaşayanlar Neanderthal
olarak adlandırılıyor.
• Jared Diamond, Tüfek Mikrop ve Çelik,
TÜBİTAK yay.., 2002, s.33.
• Neanderthaller karikatürlerde mağarada
yaşayan insansı maymuna benzeyen
yaratıklar olarak gösterilse de bizden daha
büyük beyinleri var.
• Ölülerini gömüyorlar, hastalarına
bakıyorlar. Taştan aletleri hala çok kaba.
• Jared Diamond, Tüfek Mikrop ve Çelik,
TÜBİTAK yay.., 2002, s.33.
• Afrika’da neanderthallerle aynı dönemde
yaşamış insan topluluklarına ait iskeletler
neanderthallerden çok bugün bizimkilerle
daha fazla benziyorlar. Aynı kaba aletleri
üretiyorlar.
• Avcılık yetenekleri gelişkin değil. Manda vs.
gibi hayvanlardan uzak duruyorlar. Balık
yakalayamıyorlar.
• Doğu Asya’dakiler her ikisinden de farklı.
• Jared Diamond, Tüfek Mikrop ve Çelik,
TÜBİTAK yay.., 2002, s.33-34.
HOMO SAPİENS
• Bugünkü biz insanlara yeterince benzedikleri için Homo
sapiens olarak adlandırılıyorlar. Ancak iskelet olarak bizden
hala farklılar.Daha küçük beyinleri var. El sanatları ve
davranış bakımından büyük farklılıklar var. Kültür
dağarcığına eklenebilecek şey Ateşin kullanılması. Bize
onlardan kalanlar iskelet artıkları ve taştan yapılmış çok kaba
aletler.
• Henüz Avustralya’da insan yok. Çünkü Güneydoğu Asya’dan
oraya geçmek için gemi gerekli. Homo sapiens bunu
yapabilecek yeterlilikte değil. Amerika'da insan yok. Önce
Sibirya’ya gidilmeli .Sibirya'nın soğuğunda da hayatta
kalamaz.
• Jared Diamond, Tüfek Mikrop ve Çelik, TÜBİTAK yay.., 2002,
s.32-33.
• Moleküler genetik bulguları değerlendiren
evrimciler, bize benzeyen homo sapiensin eski
insanlardan 100.000- 150.000 yıl önce ayrıldığı
görüşünü benimsiyorlar. Evrimciler yine bu
olayın Afrika'dan geliştiğini Oradan Asya, Avrupa
ve sonunda Avusturya ve Amerika’ya yayıldığını
kabul ediyorlar.
• Bilim ve Yaratışçılık, Amerika Ulusal Bilimler Akademisinin Görüşü,
TUBİTAK yay., 2004, II. Baskı, s.24.
BÜYÜK SIÇRAMA
Homo sapiens sapiens
• İnsanlık 50.000 yıl önceki büyük sıçramayla
başlıyor. Arkeolojik çöp yığınları hızla
ilginçleşiyor.
• İlk kesin işaret Doğu Afrika. Bir örnek aletler
(etkileşim birbirinden görme var). Süs
eşyaları. Deniz kabuğundan kolyeler.
İnsanların tam anlamıyla bugünkü insana
benzeyen iskeletleri var.
Jared Diamond, Tüfek Mikrop ve Çelik, TÜBİTAK yay.., 2002, s.34.
.
• Avustralya da Yeni Gine’de insanın büyük
sıçramasına kadar yerleşim yok (ilk gemiyi
Yeni Gineliler yapacak)
• Büyük sıçrama sonrası insan coğrafi sınırını ilk
kez büyük ölçüde genişletti.
• Buzul çağları sırasında su hapsolmuştu ve Bering
boğazı, Endonezya adaları, Sumatra, Borneo,
Cava, Bali ile Asya arasında sığ deniz yerine
toprak vardı. Yine de Orta Endonezya adaları
derin denizlerle birbirinden ayrılmıştı. Asya'dan
Avustralya’ya yeni Gine'ye ulaşmak için gemi
gerekiyordu.
• Jared Diamond, Tüfek Mikrop ve Çelik, TÜBİTAK
yay.., 2002, s.37.
• Dünyanın geri kalan yerlerine modern
zamana kadar yerleşme devam ediyor
• Girit -Kıbrıs M.Ö.8.500- 4000
• Karayip Adaları M.Ö. 4000
• Kuzey Kutup M.Ö.2000
• Madagaskar M.S. 300
• İzlanda M.S. 9.yy.
• Güney Kutbu son 700 yıl içinde
ERKEN YOLA ÇIKAN KAZANIYOR
MU? Diye soruyor Jared Diamond
• Kıtalara insanların farklı tarihte
yerleşmelerinin anlamı var mı? Zaman
makinesine girip o döneme gitsek bu ilk
yerleşimlerin bugünkü dünya geleceğini
belirlediğini söyleyebilir miyiz?
• 11.000 yıl önce hangi kıtanın kazanacağı
tahmin edilebilir miydi)) En hızlı gelişenin
Avrasya olduğunu bugün görüyoruz.
Yayılan insan yok olan hayvanlar
Aklımız da Tutalım Bu Gerçeği- Uygarlıkların
oluşumunu çok etkileyecek bu Gerçek
• Bugün Avustralya/Yeni Gine'de kanguru dışında
büyük hayvan yok. Büyük memeliler Afrika’da.
Neden?
• İnsan buraya geldikten sonra yok oldu. Son
35.000 yıl önce varlar. Bu kaderi değiştirecek
nedenlerden biri.
• Günümüzde önlem alınmasaydı Güney kutup
insanları yok olmak üzereydi…foklar dodolar…
• 20.000 yıl önce Belki Sibirya'ya giden insan
Avrasya’daki kürklü gergedanlarla mamutların yok
olmasına da neden oldu.
• Jared Diamond, Tüfek Mikrop ve Çelik, TÜBİTAK
yay.., 2002, s.39-40.
• Ağaçtan yere inince beslenme geçim iktisat
sorunu otlar meyveler yumuşakçalarla
çözülüyor. 10-12 kişilik grup.
• Doğal kırılmış sopadan araç yapımına geçilir.
• İnsan taşı yontar avcılık başlar. İş bölümü Sürü
25-50 kişilik takıma dönüşür. İş bölümü başka
şeyleri de tetikler. İşaretleşme dil…Ateşin
bulunması…
• Yaşamda kalmak için ortak paylaşım devam
ediyor.
• Sonar uzman avcılık gelecek. ( Cro Magnonlar
bildiğimiz buzul çağı adamı..)
• A.Şenel…
Cro-Magnon İnsanları
• Kısa süre sonra 40.000 yıl önce Güneybatı Avrupa’da
sıçramalı gelişme var.. Taşın yanı sıra kemikten aletler
de var. Örneğin olta kancası biçiminde.Dikiş iğnesi.
Oklar yaylar. Fil gergedan belli uzaklıktan artık
avlanabilir. Soğuk iklim için giyecek yapabilir. Bu CroMagnonların bize ulaşan en ünlü ürünleri sanat
ürünleri. Olağan üstü mağara resimleri heykeller.
Müzik aletleri.
• Güneybatı Fransa Lascaucs Mağaralarındakileri
görenler bu insanların sadece iskeletleri bakımından
değil zihinsel olarak da çağdaş olduklarını anlayacak.
• Jared Diamond, Tüfek Mikrop ve Çelik, TÜBİTAK yay..,
2002, s.34.
• Coğrafya iklim koşulları bir kez daha
insanın kaderini belirliyor. Buzul çağının
yaşandığı dünyada Güneybatı Avrupa…
Süslemeli mağaralara ilişkin çalışmaları başlatan Rahip Henri Breuil
Lascaux mağarasının 1940’ta bulunuşundan kısa bir süre sonra
mağarada inceleme yapıyor