profesyonel elektronik

PROFESYONEL ELEKTRONİK
ARIZA BULMA-GİDERME – 5
Geçen bölümde test cihazları üzerine yazılarımızdan V-I tester'ları anlatmaya
başlamıştık. Bu cihazlardan V-I testini profesyonelce yapan cihazların tanıtımına devam
edeceğim. Öncelikle test metotlarımızdan biri olan V-I testi mantığına bakalım.
1-) Nedir V-I Eğrileri ?
Voltaj / Akım oranına kısaca V-I diyoruz. Bu oran bize empedansı verir. Tüm
elektronik malzemelerin bir V-I karakteristik eğrisi mevcuttur. Arızalanan malzemelerin
karakteristik eğrilerinde değişmeler meydana gelir. Bu değişimler malzeme devre içerisinde
iken dahi kolaylıkla görülebilir. Mesela, over load ile yanan bir yarı iletken karbonlaşarak
direnç şekline dönüşecek, yarı iletken değil direnç karakteristiği gösterecektir. Bu ise
mükemmel bir arızadır. Açık devre veya kısa devre olması, bu arızayı daha da belirginleştirir.
2-) Temel V-I Eğrileri :
En temel bilinmesi gereken V-I eğrileri aşağıda verilmektedir. Bu grafiklerde yatay
eksen voltaj, düşey eksen ise akım eksenidir. Eski ossiloskopların bazılarında da V-I modu
vardı. Aslında iki adet paralel levha şeklinde düşünülebilir. Düşeydeki paralel levhalar akıma
göre, yataydaki levhalar ise voltaja göre saptırma uyguluyorlar. Sonuçta V-I olarak
algıladığımız eğriler birer özel ossiloskop eğrilerinden farklı değiller.
1- Direnç eğrisi: Voltaj / Akım eksenlerini diagonal olarak
kesen eğridir. Ölçülen direncin değerine göre V veya I
eksenine yakın olur.
2- Zener diyot eğrisi. Normal diyotlarda karakteristiğin sol
tarafında bir iletime geçme yoktur
3- Kondansatör-Bobin Eğrisi: Bu eğriler elips şeklindedir.
Fakat merkeze göre simetriktir. Bobin eğrilerinde iç direnç
olduğundan halka düşey düzlemde biraz yatık oluşur. Eğer
bu elips yatay veya düşey eksenden kaçıksa kondansatörün
arızalanmaya başladığına kanıttır.
1
Burada verilen eğriler en temel olanlardır. Devre dışında görülmesi gereken eğrilerdir.
Bu temel eğrilerden yola çıkarak tüm elektronik malzemelerin testi yapılabilir. (Tabi ki
programlı malzemelerin içindeki programın bozulup bozulmadığı programmer
(programlayıcı) cihazları ile mümkündür.) Bu eğriler malzeme arızası ile ilgili hatırı sayılır
bilgiler verirler. Malzemelerin yüzey montajlı (SMD) veya SIP, DIP kılıf yapısında olmaları
önemli değildir. SMD kompanentler yapılarındaki P-N jonksiyonlarının daha hassas olması
sebebiyle daha bariz arızalanırlar. Bu arızalar V-I testi ile daha bariz olarak görülür.
3- V-I Eğrileri ile Arıza Bulma:
V-I eğrilerinin arızalanan malzemelerde değiştiğini söylemiştik. Öyleyse tüm
malzemelerin V-I eğrileri ile testinde uzmanlaşır isek, bir çok arızalı malzemeyi devre içi ve
dışı test edip arızasını tespit edebiliriz. Eğer elimizde sağlam bir elektronik devre varsa, arızalı
olan ile V-I eğrilerini karşılaştırarak arızalı malzemelerin bulundukları yerleri lokalize
edebilir, malzeme bazında arızayı bulabiliriz.
Yani elimizde bir sağlam mevcut ise, devre şemasına ihtiyaç duymadan, karta besleme
enerjisi vermeden arıza kolaylıkla bulunabilir. V-I eğrilerinde uzmanlaşan kullanıcılar için her
zaman sağlam karta gerek kalmayacaktır. Peki elektronik kartın sağlamını bilgisayarın
hafızasına öğretip daha sonra bu sağlam bilgilerle karşılaştırarak arıza bulunamaz mı?
Mümkün.
Şimdi şu soru aklımıza gelebilir: Direnç, diyot, bobin ve kondansatör malzemelerinden
yola çıkılarak nasıl tüm malzemeleri test edebiliriz?
Direncin testi kolay, bir multimetre ile de mümkün. Diyot testi tamam. Transistör iki
tane diyottur. Onun da testi kolay. Fet, mosfet ve tristör gibi 3 pinli malzemeler de yarı
iletken V-I eğrileri gösterirler. Digital entegrelerin tüm pinlerinde sigorta maksatlı zener
diyotlar bulunur.
Şekilde görüldüğü gibi bu diyotlar besleme veya
toprak tarafından konulmuştur. Eğer devre dışında bir
entegrenin tüm pinlerinde düzgün diyot karakteristiği
göremiyorsanız malzeme arızalıdır.
Bu zener diyotlar Vcc ve / veya GND arasındadır.
Yani yukarıda gösterdiğimiz diyot eğrisini gösterirler. Eğer
direnç eğrisine benzer bir eğri veya biraz bozuk bir eğri diğer
pinlere kıyasla görülüyor ise, entegre arızalıdır.
Lineer malzemelerden aynı işi yapan pinler aynı V-I eğrisini gösterirler. 8 adet giriş
var ise, bu girişlerin hepsi aynı eğriyi vermelidir. Bir tanesi farklı ise entegre arızalıdır. Güzel
bir arıza
2