turkcenin_sesleri_gunluk_9_plan

www.edebiyatogretmeni.net
DERS PLANI
BÖLÜM II
Dersin Adı
Sınıf
Ünitenin Adı/No
Konu
Önerilen Süre
BÖLÜM II
Öğrenci Kazanımları/Hedef
Davranışlar
Ünite Kavramları ve
Sembolleri/Davranış örüntüsü
DİL VE ANLATIM 1
9.SINIF
SES BİLGİSİ, YAZIM/İMLA KURALLARI, NOKTALAMA/ III.ÜNİTE
TÜRKÇE’NİN SESLERİ VE ÖZELLİKLERİ
45+45 DAKİKA
Ünlü ve ünsüzlerin söyleniş özelliklerini kavratmak, ünlü ve ünsüzler ile ilgili ses olaylarını kavratarak bunları doğru
kullanma becerisini kazandırmak, Türkçe’nin ses zenginliğini kavratmak. İşlenen konu yardımıyla dilimizin tarih
içindeki gelişimini gösterip, dilin ulus bilinci kazandırılmasındaki rolünü kavratmak, dil bilinci kazandırmak, dilin doğru
kullanılması konusunda öğrencilere katkıda bulunmak. . Dilimizi tanıtmak, sevdirmek, dil bilinci ve sorumluluğu
kazandırarak öğrencilerin dilimizin sorunlarını farkına varabilme ve çözüm üretebilme becerisi kazanmalarını
sağlamak. Dil ve düşünce bağlantısını sezdirmek. Türkçeyi doğru ve güzel kullanma yeteneği kazandırmak
Ses olayı, ünlüler, ünsüzler, sert ünsüzler, yumuşak ünsüzler, ünsüz yumuşaması, ünlü düşmesi, ünsüz benzeşmesi,
ünlü türemesi, n-m değişmesi, ünlü uyumu, ünsüz uyumu.
[!] Dildeki seslerin özelliklerini bilmenin iletişimde anlaşmayı ve anlatmayı kolaylaştırdığı, konuşmada ise doğruluk ve güzelliği sağladığı,
Dildeki seslerin söyleyişinde ve yazılışında belli kurallar olduğu, Türkçe kelimelerin kendine özgü özellikleri olduğu ve Türkçe’de bazı ses
olayları olduğu belirtilir.
[!] Dildeki seslerin özelliklerini bilmek iletişimde anlaşmayı ve anlatmayı kolaylaştırır, konuşmada ise doğruluk ve güzelliği
sağlar.Türkçe’de bir kelime ince ünlü ile başlarsa ince ünlü ile devam eder,kalın ünlü ile başlarsa kalın ünlü ile devam eder ki bu kurala
büyük ünlü uyumu denir. Bir kelimenin ilk hecesinde düz sesli harf (a,e,ı,i) varsa, diğer hecelerinde de düz sesli harf olması gerekir.
Kelimenin ilk hecesinde yuvarlak sesli harf (o,ö,u,ü) varsa, diğer hecelerinde ya düz-geniş (a,e), ya da dar-yuvarlak (u,ü) sesli harf
bulunması gerekir. Buna küçük ünlü uyumu kuralı denir. Düzlük-yuvarlaklık uyumu da denir.
SES OLAYLARI
Kelime sonlarında bulunan sert süreksiz ünsüzler (p, ç, t, k ) ünlü ile başlayan bir ek aldıklarında yumuşayarak “b, c, d, g (ğ)” ye
dönüşürler. Bu kurala ünsüz yumuşaması denir.
f, s, t, k,ç, ş, h, p harfleri ile biten bir kelimeye c, d, g harfleri ile başlayan bir ek gelirse, ekin başındaki yumuşak harfler sertleşir. Buna
göre; c-ç, d-t, g-k olur. Yani, Türkçe’de sert ünsüzlerden sonra yumuşak ünsüzler gelmez. Sonunda sert ünsüz bulunan kelimelere yumuşak
ünsüzle başlayan ek getirilemez.Bu kurala ünsüz benzeşmesi denir.
Bir kelimede düz-geniş ünlülerden (a, e) sonra –yor eki gelirse, bu ünlüleri darlaştırarak –ı-i-u-ü ‘ye dönüştürür. Geniş olan
ünlülerin daraldığı için bu kurala ünlü daralması denir.
İki heceli bazı kelimelere ünlü ile başlayan bir ek getirildiğinde, kelimenin son hecesindeki ünlü düşer. Buna ses düşmesi denir.
Ünlü düştüğünde hece sayısı da azaldığından bu kurala ünlü düşmesi yanında hece düşmesi, hece azalması da denir. Ses düşmesi
genellikle kelime yapım ve çekimine bağlı olarak ortaya çıkar. Ünlü düşmesinden bir de başka bir ünsüz düşmesi vardır.
Bazı kelimelerin anlam yönünden küçültülmesi veya pekiştirilmesi sırasında kelimelerin kökü ile aldığı ekin arasına bir ünlü
gelebilir. Buna ünlü türemesi denir. Ünlü türemesi hece sayısını artırır.
Bazı tek heceli kelimeler ünlü ile başlayan bir ek aldıklarında veya “etmek, eylemek, olmak” yardımcı fiilleriyle birleştiklerinde asıl
kelimenin sonundaki ünsüz ikizleşir. Buna ünsüz türemesi denir. Ünsüz türemesi hece sayısını değiştirmez.
K ünsüzü ile biten bazı kelimelere –cik, -cek küçültme ve sevgi ekleri getirildiğinde kelimenin sonundaki –k sesinin düştüğü
görülür. Buna ünsüz düşmesi denir.
Bireysel Öğrenme Etkinlikleri (
 Öğrenciler ses olaylarını araştırırlar. araştırırlar
Ödev,deney)
 Öğrenciler Türkçenin ses özelliklerini araştırırlar.
Araştırma sonuçlarına ait düşüncelerini ifade eden yazılar kaleme alır, yazdıklarını arkadaşlarına okurlar
Argonun günlük hayatta ve edebiyatta kullanım sebepleri belirlenir.
Grupla öğrenme etkinlikleri
Derse Geçiş
Öğretme-Öğrenme Etkinlikleri
Güdüle
me
Etkinlikler
Dikkat
Çekme
Güvenlik Önlemleri (Varsa)
Öğretme Öğrenme Yöntem ve Teknikleri
Okuma, Açıklama, Soru-Cevap, Karşılaştırma, örneklendirme
Kullanılan Eğitim Teknolojileri-Araç, Gereçler ve Kaynakça
[!] İkili gruplar oluşturan öğrenciler, ders kitaplarındaki metinler ve programda verilen açıklamalar başta olmak üzere, farklı kaynaklardan
yararlanarak ses olaylarını, Türkçe kelimelerin özelliklerini belirlerler. Her grup, bu ilişki ağını oluşturan bir hususu bir kartona yazar ve
bunları sınıfta sergiler. Ünitenin sonunda öğrenciler, ses olaylarını verilen cümlelerden bulur ve Türkçe kelimelerin özelliklerini maddeler
hâlinde yazarlar.
Hazırlık kısmında bulunan sorular cevaplanır. Hasta isimli, parça okunur. Parçayla ilgili değerlendirme soruları cevaplanır.
1. Ses olayları konulu 1 numaralı etkinlik öğrenciler arasında gruplara ayrılarak ödevlendirilir.
2. İkinci etkinlik öğrencilerle beraber doldurulur..
3. Ses olaylarıyla ilgili 3. etkinlik haritası uygun bir şekilde öğrencilerle beraber doldurulur.
4. Anlama yorumlama bölümünün soruları cevaplandırılır.
5. Ayşe ve Veda adlı metinler okunur. Bu metinlerde ses olayları bulunarak verilen tabloya yazılır.
6. Ölçme ve Değerlendirme bölümündeki sorular cevaplandırılır
BÖLÜM III
Ölçme-Değerlendirme
1. “Renk” ve “yaprak” kelimelerine ünlü ile başlayan bir ek getirdiğimizde kelime sonundaki “k”ler “g” ve “ğ”ye dönüşür. Bu
durum Türkçe’nin hangi özelliğinden kaynakların?
2. Türkçe kelimelerin özelliklerini söyleyin?
3. Dildeki seslerin özelliklerini bilmenin sağladığı faydaları yazın?
Dersin Diğer Derlerle ilişkisi:
BÖLÜM IV
Planın
Uygulanmasına ilişkin Açıklamalar
YILMAZ KISA
EDEBİYAT ÖĞRETMENİ