Felsefi Akımlar - Başkent Üniversitesi Öğrenme ve İçerik Yönetim
advertisement
Felsefi Akımlar SAA İçerik • Felsefi Akımlar • Eğitimle İlgili Bazı Akımlar Felsefi Akımlar • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • Bilimselcilik Deneycilik Duyumculuk Eleştiricilik Fenomenoloji Fizikselcilik Gerçeklik İdealizm Nedenselcilik Olguculuk Pragmatizm Romantizm Sezgicilik Şüphecilik Tarihselcilik Usçuluk Usdışıcılık Yapısalcılık Yeni Gerçeklik Yeni olguculuk (Topdemir, 2008). Felsefi Akımlar • İdealist Felsefe • Realist Felsefe • Naturalist Felsefe • Pragmatik Felsefe • Varoluşcu Felsefe • Analitik Felsefe (Şişman, 2003) İdealist Felsefe • İdealizme göre gerçek, maddi ve fiziksel olmaktan çok metafizik, ruhsal/tinsel mahiyettedir. Bu felsefe doğayı ve fiziksel gerçeği inkar etmemekle birlikte, söz konusu gerçeğin, ikincil bir gerçek olduğunu, ruhsal gerçeğin bir görüntüsünden ibaret olduğunu savunur. • İdealizme göre insanın en önemli yönü, ruhsal/zihinsel yönüdür. Dolayısıyla ,insanın gerçek varlığı da maddi olmaktan çok ruhidir. İdealist Felsefe • İnsan akıllı bir varlıktır. İnsan aklı, mutlak aklın bir parçasıdır. • İnsan doğuştan eşyanın kavram bilgisine sahip olup önce eşya değil, kavram vardır. Bilme süreci insan zihninde var olan bu kavram ve düşüncelerin hatırlanması, ortaya çıkarılmasıdır. • İdealizm, parça-bütün ilişkisine önem verir; insan, evren ve onun içinde yer alan bütün nesne, olgu ve olayları bu mantık içinde açıklar. Doğru bilginin tek ve değişmez olduğunu ve söz konusu bilgiye akılla ulaşabileceğini kabul eder. • , insan aklının ve insanın zihinsel süreçlerinin geliştirilmesidir. Entelektüel eğitim ön plandadır. • Eğitim kavramlar ve değişmez gerçekler üzerine kurulmalıdır. Öğrencilerin olay ve olgulara sistematik bir bütünlük içinde bakabilmesi, parça bütün ilişkisini kurabilmesi önemlidir. İdealist felsefeye göre eğitim.. • İnsan aklının ve insanın zihinsel süreçlerinin geliştirilmesidir. • Entelektüel eğitim ön plandadır. • Eğitim kavramlar ve değişmez gerçekler üzerine kurulmalıdır. Öğrencilerin olay ve olgulara sistematik bir bütünlük içinde bakabilmesi, parça bütün ilişkisini kurabilmesi önemlidir. • Akıl yürütmeye dayalı dersler (Felsefe, mantık, ahlak, din, edebiyat, tarih) olmalıdır. • Öğrencilerin klasik eserler ve sanatkarlarla karşı karşıya getirilmesi, onlarda dile getirilen evrensel özellik ve değerleri tanıması, onları taklit etmeye çalışması önemli görülmektedir. İdealist felsefeye göre eğitim.. • Eğitim, bireyi, iyi, doğru ve güzele teşvik etmeli, doğuştan getirdiği bazı yetenekleri ortaya çıkarmalıdır. • Okulda/eğitimde kültürel miras aktarılmalı, değerlerin öğretilmesine önem verilmelidir. • Öğretmenler, kültürel değerleri temsil eden iyi bir model olmalıdır. • Konu merkezli öğretim anlayışı temel alınıp öğretimde en uygun yöntem olarak socratik tartışmaya yer verilmelidir. • Değerler, her yer ve zamanda mutlak ve değişmez olup eğitim de bu değişmez değerler üzerine kurulmalıdır (Şişman, 2003). Realist Felsefe • Maddenin gerçeğine ve varlığına inanmak. • Evrendeki her şey insan zihninde bağımsız olarak vardır ve gerçektir. • Önce kavram değil eşya vardır. İnsan önce eşyayı görür, sonra kavram oluşturur. • Tek tanrıcı realizm veya Thomism, gerçeğin kaynağı olarak kutsal kitabı kabul ederler. • Gerçeğin maddi ve manevi iki boyutunun olduğunu düşünürler. • Bilgi ve deneye önem verirler. İnsan sosyal ir varlık olarak görülür. • İnsan gerçeğe aklı ile ulaşabilir. Realist felsefede eğitim.. • Eğitimde temel amaç insan aklının geliştirilmesidir. • Gerçek bilgi, doğruluğu gözlem ve deneyle kanıtlanabilen bilgidir. • İnsan gerçek bilgiye aklını ve duyularını kullanarak ulaşabilir. • Realizme göre gerçeklik, nesnel bir özelliğe sahip olup insan zihninden bağımsız olarak nesnelerin özündedir. • İnsan, gerçeğin yapısını, dışarıdan bağımsız bir gözlemci olarak nesnel biçimde ortaya çıkarabilir. Böylece gerçeğin yasaları keşfedilebilir, evrenin yapısı ve işleyişi açıklanabilir. Realist felsefede eğitim • Realistlere göre toplumsal yapıyı oluşturan bütün kurumlar, belirli işlevlere sahiptir. Eğitim ve öğretim kurumlarının da belirli işlevleri vardır. • Eğitimin temel işlevi, insan aklını geliştirmektir. İnsanın yeteneklerini geliştirerek onun mutlu bir yaşam sürdürmesini sağlamaktır. • Okul/eğitim bilgiyi aktarmalı ve öğrenciyi araştırmaya teşvik etmelidir. Naturalist Felsefe • Doğala insan arasındaki ilişkiler üzerinde durmuştur. Daha iyi yaşam için insanın doğa ile ilişkiler kurabileceğini ileri sürmektedir. • Naturalizm doğayı temel aldığı için doğa üstücülüğe karşı bir felsefedir. • Bu felsefeyi benimseyenler, doğayı mükemmel bir biçimde işleyen bir mekanizmaya benzetirler. • Gerçek doğadır.İnsan doğal bir varlıktır. • Eğitimle ilgili temsilcileri Jean Jacque Rousseau ve Heinrick Pestalozzi’dir. Pragmatik Felsefe • Deneycilik, işlevselcilik, aletçilik olarak da bilinir. • Pragma sözcük anlam itibari ile yarar/fayda demektir. • John Dewey’in deneyci düşünce sistemi üzerine kurulmuştur. • Bu görüşe göre dünya sürekli değişmektedir. Gerçeğin özü değişmedir. • Değişmez bir gerçeklikten söz edilemez. Sonlanmış, bitmiş hiçbir durum söz konusu olmayıp sürekli bir oluşum vardır. Gerçek insan deneyimlerinin bir ürünüdür. Bir şeyin değeri yararlı olmasıyla ölçülür. Dolayısıyla insana yararlı olan şey iyidir. Pragmatik Felsefe • Pragmatistler insanın çevresiyle ilişkilerine önem verirler. • Pragmatizme göre değerler ve ahlaki ilkeler, görecelidir; zaman, toplum, ve kültürlere göre değişebilir. • Eğitim, değişen çevre ve koşullara bağlı olarak insanı sürekli yeniden yetiştirme işidir. • Okul ve okul dışı yaşam birbirinden ayrı şeyler değildir. Eğitim yaşama hazırlık değil, yaşamın kendisidir. • Eğitimde değişmez bir içerik söz konusu değildir. • Eğitim, sürekli değişen çevre ve koşullara, insanın uyumunu sağlamaktadır (Şişman, 2003). Varoluşçu Felsefe • İnsanın özgünlüğüne önem veren bir felsefedir. • Varoluşculuk, her insanı kendine özgü benzersiz bir varlık olarak görmekte, esas itibariyle bireyselciliğe dayanmakta, insanın özelliğine vurgu yapmaktadır. • Bu felsefenin temeli insanın kendini ve kendi gerçekliğini tanıması oluşturmaktadır. • Varoluşculuk, insana olabildiğince özerklik ve seçme/tercih şansı verilmesinden yanadır. Dolayısıyla, insan, kendisiyle ilgili bütün kararları kendi belirleyen, eylemlerinden yine kendisi sorumlu olan bir varlık olarak görülmektedir. • Her insan kendi değerlerini kendisi oluşturmak durumundadır. Buna göre toplumda insana yol gösterecek herhangi bir ahlaki ilke ve otorite söz konusu değildir (Şişman, 2003). Varoluşçu Felsefe • Varoluşçu felsefeye göre, yaşamın ve eğitimin amacı,insanın bir varlık olarak kendi varoluşunun farkında olmasını, kendini tanımasını ve kendi varoluşunu gerçekleştirmesin sağlamaktır. ETKİNLİK: • 1. Benim güçlü yönlerim…….. • 2. Geliştirmem gereken yönlerim….. • 3. Önem verdiğim şeyler…. • Eğitim/okul, bireyin bireyselleştirilmesini, sağlamalı, belirli bir telkinde bulunmamalı, insanlar arası farklılığı dikkate almalı, onları birbirine benzetmeye çalışmamalıdır. • İnsancıl psikolojinin doğmasında etkili olmuştur. Varoluşçu Felsefe • En çok işlenen temalardan biri de ölümdür. • Varoluşcular kötü bir yaşam sürdürmektense ölümü tercih eder görülmüşlerdir. Eğitimde bu temanın işlenmesi öngörülmüştür. • Bu felsefe yaşanan hayata önem vermiştir. • Bazı varoluşcular S. Kierkegaard, M. Heiddegger, K. Jasper, J.P. Sartre, F. Nietzsche sayılabilir (Şişman, 2003). Analitik Felsefe • Dil ve anlam çözümlenmesine önem verir. • Dilin kullanışı ve işlevi ile ilgili çözümlemeler yapar. • İnsanın düşüncesini açıklığa ve özgürlüğe kavuşturmaktır. • Felsefenin temel işlevi dili oluşturan kavram, sözcük ve terimlerin açıklanması ve aydınlatılması olup dilde gramer dışında başka bir mantıksal da vardır. Bu yapı dil ve dünya arasındaki ilişkiyi kurar. Eğitimle İlgili Bazı Akımlar • Daimicilik (Prennializm) • Esasicilik (Essensitalizm) • İlerlemecilik (Progressivizm) • Yeniden Kurmacılık (Reconstructionizm) • Varoluşçu Eğitim (Şişman, 2003) Eğitim Felsefesinin Cevap Aradığı Sorular • • • • • • • İnsan nedir? Eğitim nedir? Eğitimin amacı nedir? Kimler niçin eğitilmelidir? Eğitimin içeriği ne olmalıdır? Ne, ne kadar öğretilmelidir? Eğitimde insana ne kazandırılmalıdır? Daimicilik (Prennializm) Realist ve idealist felsefelerin etkisinde gelişen, mutlak, değişmez ilkelere ve geleneğe önem veren bir akımdır. Daimiciliğin temel ilkeleri 1. 2. 3. 4. İnsanın doğası, ahlaki ilkeler ve değerler, her yerde ve her zaman aynı olup hiçbir zaman değişmez. Eğitim, değişmez bazı gerçek, ilke ve değerler üzerine kurulmalıdır. İnsanların ortak olan en önemli yanı akıl ve zekadır. Bunun için eğitimde insan aklının ve zihninin geliştirilmesini sağlayacak entelektüel eğitime önem verilmelidir. Eğitimin temel görevi, insana evrensel mahiyetteki değişmez gerçek ve doğruların bilgisini kazandırmaktır. Okul, gerçek yaşamın bir parçası, taklidi olmayıp yapay ortamdır ve gerçeğe hazırlık yeridir. Daimiciliğin temel ilkeleri 5. Okulun temel görevi, toplumun kültürel mirasını yeni yetişen kuşaklara aktarmaktır. 6. Programın merkezinde başta insani bilimler (dil, edebiyat, felsefe, tarih vb.) olmak üzere matematik ve doğa bilimleri yer almalı, öğrenciler, klasik eserleri ve bunlarda ifade edilen değerleri tanımalı ve içselleştirmelidir. 7. Öğretim yöntemleri olarak konferanslar, metin çözümlemeleri ve tartışma yöntemleri tercih edilmelidir. Esasicilik • Realist ve idealist felsefenin izlerini taşıyan bu akım, muhafazakar bir eğitim akımıdır. Birtakım yönleriyle daimicilikle örtüşür. Esasiciliğin temel özellikleri • İnsan, sosyal ve kültürel bir varlık olup doğuştan kafası boş, hiçbir bilgiye sahip değildir. Eğitimin özü, insana gerekli temel bilgi ve becerileri kazandırmaktır. • Yeni yetişen kuşaklara insanlığın deneyiminden geçmiş bilgi birikimi ve kültürel miras aktarılmalıdır. İnsanın zihinsel yönü geliştirilmelidir. • Okulun görevi bilgiyi, kültürü aktarmak, bireyin dünyayı tanımasını, topluma uyumunu sağlamaktır. Esasiciliğin temel özellikleri • Öğrenme zor bir iştir. Bunun için öğrencilere, kendilerini disipline etme alışkanlığı kazandırmalı, çok çalışma ve uygulama yapmaları sağlamalıdır. • Konu merkezli bir eğitim anlayışı temel olup eğitimde temel güç öğretmendir. Bunun için de öğretmen, entelektüel yönden bir lider olmalı, yetişkinlerin yaşamına uyum sağlamada öğrenciye rehberlik etmelidir. • Değişme, bir takım toplumsal çatışmaların olmaması içinde değişmeme esastır. • Klasik eserlerin öğrencilere tanıtılması ve bunlarda ifade edilen değerlerin öğrencilere kazandırılması önemlidir. Programın merkezinde edebiyat, tarih, matematik, doğa bilimleri yer almalıdır. İlerlemecilik • Pragmatik felsefenin eğitime uygulanmış halidir. En belirgin özelliği, geleneksel eğitimin katı disiplin ve biçimselliği temel alan, öğretmen merkezli, edilgen insan yetiştirme anlayışına karşı çıkmaktır. İlerlemeciliğin temel ilkeleri • Gerçek ve ahlaki değerler, göreceli olup sürekli değişme özelliğine sahiptir. Değişmez iyilik, doğruluk, güzellik yoktur. İyinin ölçüsü, topluma yararlı olmasıdır. • Okul, çocuğu yaşama hazırlama yeri değil, yaşamın kendisi olup eğitimin esası, öğrencinin doğal gelişimini sağlamaktır. • İnsan, yaşayan canlı bir organizma olup bireylerin ihtiyaçları birbirinden farklılık gösterebileceğinden eğitim, çocuğun bireysel ilgi ve gereksinimlerine göre düzenlenmelidir. İlerlemeciliğin temel ilkeleri • Eğitim, insan yaşantılarının sürekli olarak yeniden düzenlenmesi olup eğitimin içeriği, değişen bilgi ve çevreye göre sürekli gözden geçirilmeli, güncelleştirilmelidir. • Bilgi, kullanmak için olup öğrencilere öğretilecek bilgilerin, bir işe yaraması, yararlı olması gerekir. • Eğitimde öğrencilerin öğrenmeye aktif olarak katılmaları, problem çözerek ve projeler geliştirerek öğrenmeleri sağlanmalıdır. • Öğretmenin görevi, öğrenciyi yönlendirmek değil; yol göstermek, kendi gelişimlerini planlamalarına rehberlik yapmaktır. İlerlemeciliğin temel ilkeleri • Eğitimde bugünün olduğu kadar geleceğin ihtiyaç ve beklentileri de dikkate alınmalıdır. • Program merkezinde sosyal bilimler ve deneysel bilimler yer almalı, eğitimde eleştirel düşünmeye önem verilmelidir. • Okulda bireysel yaşamdan çok yardımlaşma, paylaşma ve işbirliğine önem verilmeli, demokratik bir ortamda takım ruhu oluşturulmalıdır. • Okul, demokrasinin kurallarına göre kurulmalı ve işletilmelidir. Okul ve sınıf içi süreçlerde demokratik ilke ve değerlere önem verilmeli, öğrencilere de bu değerler kazandırılmalıdır (Şişman, 2003). Yeniden Yapılandırmacılık • İlerlemeciliğin bir devamı mahiyetinde olup pragmatik felsefeye dayanmaktadır. İlerlemeci akımın hemen hemen bütün görüşlerine katılmaktadır. • Batı kültürünü krizde görmekte ve eğitimi bu krizden çıkış için gerekli bir araç olarak görmektedir. Yeniden Yapılandırmacılığın Temel İlkeleri • Eğitim, ortak değerlere dayalı bir dünya toplumu oluşturmanın bir aracı olup mevcut kültürel krizden kurtulabilmenin yolu, eğitim aracılığıyla toplumu yeniden oluşturmaktır. • Dünyayı paylaşan uluslar içinde ve arasında ırk, din, cinsiyet vb. yönlerden ayırımcılık yapılmamalı; sevgi, barış, hoşgörü gibi ortak değerlere dayalı bir dünya kurulmalıdır. • Okul ve eğitim, toplumda gerçekleştirilecek sosyal reformların gereğine inandırmalıdır. • Toplumsal değişme sürecinin merkezi okul olmalı, bu süreçte öğretmen de aktif bir rol üstlenmeli. Yeniden Yapılandırmacılığın Temel İlkeleri • Okul, toplumda yapılması, gereken sosyal reformların gereğine halkı da inandırmalı, bu amaçla onları da eğitmelidir. • Eğitimde, toplumun ve dünyanın geleceğine dönük konularına ağırlık verilmelidir. • Toplumda tam demokrasi egemen kılınmalıdır. Varoluşcu Eğitim • İnsan, zeka ve duygu sahibi bir varlık olup her insan, eğitimle ilgili kararlarını kendisi vermelidir. • Eğitim öğrenciye, sadece seçenekler sunmalı, her konuyu öğretmeli, ancak her öğrencinin kendi gerçek ve doğrularını seçmesine fırsat verilmelidir. • Eğitimin içeriğinde insancıl psikolojinin konularına ve beşeri bilimlere (felsefe, edebiyat, sanat, tarih vb.) ağırlık verilmelidir. • Eğitim her insanın kendini gerçek özellikleriyle tanımasına, bireyselliğini geliştirmesine fırsat vermelidir. Varoluşcu Eğitim • Eğitimde en uygun yöntem, sokratik tartışmadır. Ancak öğretmen tartışmalarda tarafsız olmalı, öğrencilere herhangi bir doğruyu empoze etmemelidir. • Öğretmen, ne bilgi kaynağı, ne taklit edilecek bir model, ne de bir danışmandır. Onun görevi, sadece öğrencinin kendisini tanımasına yardım etmektir. • Eğitimde sezgiye ve yaratıcılığa önem verilmelidir. • Eğitim, insanın özgürleşmesine, kendini oluşturup gerçekleştirmesine fırsat vermelidir. Eğitimle İlgili Bazı Akımlar (Başaran, 2007) • Batı’nın Eğitim Felsefesi 1. Değişmezcilik(Peren 2. Özgücülük (Essensializm) 3. İlerlemecilik 4. Varoluşculuk • Türk Eğitiminde Görüşler • Dini merkeze alan eğitim görüşü • Kültürü merkeze alan eğitim görüşü • Bilgiyi merkeze alan eğitim görüşü • Beceriyi merkeze alan eğitim görüşü • Çevreye uyumu merkeze alan eğitim görüşü • İnsanı merkeze alan eğitim görüşü ÖDEV • Ben Milli Eğitim Bakanı olursam.. • Hangi felsefeleri ve akımları desteklersiniz? Neden? Nasıl bir sistem oluşturursunuz? Eğitim Görüşü Temel Görüş Eğitimin Amacı Eğitimin İçeriği Eğitimin Süresi Eğitim Yönetimi Dini Merkeze Alan İnsanın ne kadar ve ne öğreneceğini tanrı bilir İnsan eğitime amaç koymaz, eğitimin amacı kutsal kitaptadır Dinsel ilimler Peygamberlerce aktarılan Tanrı buyruklarının ezberlenmesi Din adamının hoşgörülü, cezalandırıcı yönetimi Kültürü Merkeze Alan Eğitim dinsel ve ırksal kültürün aktarılmasıdır Kültürleme yoluyla devlete sadık yurttaş yetiştirmek Milli kültür ve meslek bilgileri Kültürel değerlerin yeni kuşaklara aşılanması Sıradizinsel disiplin altında, kadife eldiven içinde demir yumruk Bilgiyi Merkeze Alan Eğitim, bilgi birikiminin yeni kuşaklara aktarılmasıdır Bilgili insan yetiştirmek Temel bilimlerin dersleri Aktarılan bilgilerin somurulması Sıkı disipline dayalı baskıcı yöntem Beceriyi Merkeze Alan Eğitim, doğa ile başa çıkmanın yolunu öğrenmektir İnsanı bir mesleğin becerileri ile donatmak Bir mesleğin gerektirdiği bilgi ve beceriler Yaparak ve yaşayarak iş eğitimi Hazırlanmış iş ortamında iş disiplinine uygun yönetim Çevreye Uyumu Merkeze Alan Eğitim, çevreye uyumun yollarını öğretmektir İnsanın çevresine uyumuna yardım etmektir İnsanın çevreye uyumunu sağlayacak bilgi ve beceriler Yaşamın kendisi eğitim sürecidir Demokratik ortamda yaşantılar kazanmaya elverişli yönetim İnsanı Merkeze Alan Eğitim evrenin merkezi olan insanın özünü gerçekleştirmesidir İnsanın yeteneklerini yeterliklere dönüştürmek İnsanın özgürce seçeceği projeler Seçilen projelerin uygulanmasına klavuzluk Özyönetime olanak verecek bir ortamın yönetimi Kaynaklar • Başaran, İ. E. (2007). Eğitim Bilimine Giriş, Ankara: Ekinoks. • Topdemir, H. G. (2008). Felsefe. Pegem Akademi. • Şişman, M. (2003). Öğretmenliğe Giriş. Pegem Akademi
