Yöntemleri ve Yerel Yönetim Kamu

Kamu Alacaklarının Ödenme
Yöntemleri ve Yerel Yönetim Kamu
Alacaklarında Posta Çeki Uygulaması
.
Atilla Inan
*
Kamu alacaklarının ödenme yöntemi konusunda, Maliye Bakanlığı ~nın 29
1996 tarih ve 22650 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan 393 seri sayılı
tahsilat genel tebliği ile, posta çeki yoluyla ödeme yöntemi durdurulmuştur.
Posta çeki ile kamu alacaklarının ödenmesi hakkındaki bu kararın, yerel yöne­
tim alacaklarının ödenmesini de kapsamına alıp almadığı konusunda duraksa­
malar oluşmuştur. Daha somut bir anlatımla, belediyelere ödenmesi gereken
emlak vergileri, posta çeki kuııanılarak postahaneler aracılığıyla ödenebilecek
midir?
Mayıs
Bu
çalışmada değinilen
caklarının
sorun açıklığa kavuşturulmaya çalışılırken, kamu ala­
ödenme yöntemlerinden de kısaca söz edilecektir.
Kamu Alacaklarının Ödenme Yöntemleri
Doğrudan Ödeme
Kamu alacağının doğrudan doğruya, aracı kullanılmaksızın borçlu tarafından
ödenmesi şeklidir. Bu yöntemle ödeme yapılırken borçlar doğrudan doğruya a­
lacaklı kamu kurumunun veznesine para olarak yatırı Itr. Doğrudan ödeme yön­
temi, 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun'un 40.
maddesinde düzenlenmiştir. Belirtilen yasa hükmüne göre, "ödeme, alacak1ı
tahsil dairesinin salahiyetli ve mesul memurları tarafından verilecek makbuz
karşılığında yapılır." Yetkili ve sorumlu memurlardan başkalarına yapılan öde­
melerle, karşılığında makbuz alınmayan ödemeler kamu alacağının ödenmesi
anlamına gelmez.
Ödeme sonunda alınan makbuz veya alındı belgesinin tahsil zamanaşımı süre­
since saklanması ve gerektiğinde ilgililere gösterilmesi gerekir. Tahsil zamana­
ş1mı süresi kamu alacakları için beş yıldır.
• Sayıştay Uzman Denetçisi ve Kamu Yönetimi Uzmanı.
Çağdaş
Yerel Yönetimler, Cilt 6 Sayı 2 Nisan 1997, s. 3/-33.
32
Çağdaş
Yerel Yönetimler. 6 (2) Nisan 1997
Dolaylı Ödeme
Dolaylı ödeme yöntemi banka veya postahane aracılığıyla yapılan ödeme bi­
çimidir. Bu ödeme biçimi 6 ı 83 sayılı yasada, "husus i ödeme şekilleri" olarak
adlandırılmıştır. Hususi ödeme yöntemleri söz konusu yasanın 4 ı. maddesinde
düzenlenmiştir.
Değinilen
ödeme şeklini belirleme, Maliye Bakanlığı'nın yetkisine bırakıl­
Bu yetki, a) ödeme yapılacak yerlerin belirlenmesi, b) kamu alacaklarına
göre ödeme usulünün belirlenmesini kapsamaktadır. Ancak ödeme yapılacak
yerler açısından bir sınırlama getirilmiş olup, yetki alanı bankalar ve
postahaneler şeklinde dondurulmuştur. Örneğin Maliye Bakanlığı, umumi ma­
ğazaları aracı yapacak bir ödeme yöntemi belirleyemeyecektir. Ödeme posta a­
racılığıyla yapıldığı takdirde yine yasa uyarınca mükellef posta masrafından so­
rumlu tutulmayacak, posta masrafı alacaklı kamu kuruluşuna ait olacaktır.
mıştır.
Özel ödeme şekilJerinde de para, aracı kuruluşa ödendiğinde mÜkellef tara­
Bu takdirde, kamu alacağının kamu kurulu­
şunun eline geçtiği tarih, mükel~eflerin sorumluluğu açısından önem taşıma­
fından zamanında ödenmiş sayılır.
maktadır.
Mükelleflere ödeme
kolaylığı sağlamak amacını taşıyan
bu yetki Maliye Ba­
kanlığı'nca değerlendirilmiş ve PTT Genel Müdürlüğü ile yapılan bir anlaş­
mayla 1.3. ı 960 tarihinde posta havalesiyle vergi ödemesi kolaylığı sağlanmış,
daha sonra 16. ı 2. ı 977 tarihinde yapılan bir başka anlaşmayla posta çeki kuBa.;
nılmak suretiyle vergi ödeme olanağı getirilmiştir.
Posta çeki usulü ile yapılan bazı ödemelerde ortaya çıkan aksamalar nede­
niyle Maliye Bakanlığı yetkisini kullanarak, 393 seri sayılı tahsilat genel tebli­
ğiyle amme alacaklarının tahsilinde posta çeki yönteminden vazgeçmiştir.
Posta çeki ile vergi ödeme kolaylığı, idare açısından haklı sakıncalarına kar­
şın vatandaşa pek çok kolaylıklar sağlayan bir yöntem özelliğini korumaktadır.
Özellikle mükellefin ikametgahından bir başka yerde bulunan bina, arsa ve ara­
zileri için emlak vergilerinin ödenmesinde kolay ve ekonomik bir yöntem olma
rasyoneli karşısında, yerel yönetimlere yapılan ödemeler için söz konusu tebli­
ğin geçerli olup olmadığı bir duraksama konusu olmuştur.
Yerel Yönetimlerin Kamu Alacağının Ödenme Biçimi
Yerel yönetimlere yapılan kamu alacağı ödemelerinde posta çeki yönteminin
geçerli olup olmadığı sorusunu yanıtlamak için önce 393 sayılı tebliği incele-'
mek gerekecektir. Adı geçen tebliğin uygulama bölümünde açıkça "Bu düzen­
lemeler de dikkate alınarak, Devlete ait alacaklardan vergi dairelerİnce (vergi
dairesi başkanlıkları, vergi dairesi müdürlükleri ve mal müdürlükleri bünyesin­
Kamu
.
Posta Çeki Yönteminin
Uygıdaması
33
­
vergi dairelerince) tahsil edilen kamu alacaklarınııı, postaneler'vası­
tasıyla; posta çeki kuııanılmak suretiyle ve ayııı gerekçelerle yurt içinde posta
havalesi ile ödenmesi uygulamasıııın ı aylık bir geçiş süresinin bitiminden iti­
baren kaldırılması uygun görülmüştür." denildiğine göre sorun kalmamaktadiL
deki
bağlı
ı/lacak/arlnda
Her ne kadar yerel yönetimler de 6 i 83 sayılı yasaya tabi ve bu neden le Mal i­
ye Bakanlığı'nın dlizenleme yetkisi içerisinde ise de posta çeki yöntemini kaldı­
ran tebliğde yerel yönetimler sayılmadığı için, vergi daireleri ve mal müdür­
lüklerine yapılacak kamu alacağı ödemeleri posta çeki yöntemiyle ödenemeye­
cek, ancak yerel yönetimlere yapılacak ödemelerde posta çeki yöntemi uygula­
masına devam edilebilecektir.
Sonuç
Kamu alacaklarının ödenme yöntemi 393 seri sayılı tahsilat genel tebliğiyle
yeniden düzenlenmiştir. Bu tebliğ ile vergi dairesi ve mal müdürlükleriııe yapı­
lacak kamu ödemelerinde posta çeki hesabmın ku II allı lması durdurulmuştur.
Ancak, yerel- yönetimler söz konusu tebliğ kapsarnma girmediği için, emlak
vergilerinin belediyelere posta çeki ile ödenmesi devam etmektediL_