•GENEL JEOLOJİ-BUZULLAR Buzul çökelleri Prof. Dr. Yaşar EREN-2012 •GENEL JEOLOJİ-BUZULLAR Prof. Dr. Yaşar EREN-2012 Buzul çökelleri Buzul çökelleri çeşitleri: – Til– Doğrudan buzul tarafından çökeltilen sedimentlere til denir – Tabakalı buzul çökelleri – Buzulun erimesi sonucu çökeltilen sedimentlere denir •GENEL JEOLOJİ-BUZULLAR Prof. Dr. Yaşar EREN-2012 Kötü boylanmalı İri taneli Blok, çakıl, kum, kil, lös Tabakalı Drift •GENEL JEOLOJİ-BUZULLAR Prof. Dr. Yaşar EREN-2012 "DRIFT” : tabakalı veya tabakasız tüm buzul çökelleri A) Til Morenler Bitim, kenar, orta Drumlinler B) Tabakalı drift Yıkanma düzlüğü Kam ve eskerler Buzul gölü çökelleri Varvalar-düşme taşlar Buzul taşları •GENEL JEOLOJİ-BUZULLAR Prof. Dr. Yaşar EREN-2012 Buzul tili genellikle tabakalanmasız ve kötü boylanmalıdır Bloğun yakından görünümüi •GENEL JEOLOJİ-BUZULLAR Prof. Dr. Yaşar EREN-2012 •GENEL JEOLOJİ-BUZULLAR Prof. Dr. Yaşar EREN-2012 Til – İnce taneli matriks içinde gelişigüzel dağılmış kayaç parçaları. Buzul tili •GENEL JEOLOJİ-BUZULLAR Prof. Dr. Yaşar EREN-2012 •GENEL JEOLOJİ-BUZULLAR Prof. Dr. Yaşar EREN-2012 Til •GENEL JEOLOJİ-BUZULLAR Prof. Dr. Yaşar EREN-2012 •GENEL JEOLOJİ-BUZULLAR Prof. Dr. Yaşar EREN-2012 Buzul çökelleri Tilin oluşturduğu yüzey şekilleri Morenler –Til seviyelerine veya sırtlarına denir. •GENEL JEOLOJİ-BUZULLAR Prof. Dr. Yaşar EREN-2012 Buzul örtüsü yüzey şekilleri – kazan gölleri Bitim Moreni Kazan gölü Geri çekilme Moreni Eskerler Yıkanma düzlüğü Kazan gölü Drumlin Buzul kayası Til Taban Moreni Delta Buzul gölü çökelleri Tabakalı Yıkanma zonu çökelleri •GENEL JEOLOJİ-BUZULLAR Prof. Dr. Yaşar EREN-2012 Alpin buzullar tarafından oluşturulan morenler –Yanal (kenar) morenleri –Orta (Medial) morenleri •GENEL JEOLOJİ-BUZULLAR Prof. Dr. Yaşar EREN-2012 •GENEL JEOLOJİ-BUZULLAR Prof. Dr. Yaşar EREN-2012 Kenar moreni Kenar JEOLOJİ moreni -BUZULLAR •GENEL Prof. Dr. Yaşar EREN-2012 Orta (Medial) morenleri •GENEL JEOLOJİ-BUZULLAR Prof. Dr. Yaşar EREN-2012 •GENEL JEOLOJİ-BUZULLAR Prof. Dr. Yaşar EREN-2012 Ablasyon zonu Önceki Kıyı çizgisi Esker Deniz Girintisi Buzul öncesi göl Yıkanma Akıntısı Düzensiz Drenaj Kazan gölü Bitim Moreni Gerileme Moreni drumlinler Birikme Zonu Buzul ağırlığı nedeniyle Çökme Yarıklar Bitim Moreni Yarıklar kopma Buzul üstü Kırıntılar Aysberg Kayma zonu Düşme Taşı Anakaya Buzul altı Tili Abrazyon koparma Tabakasız Til Tabakalı Til Düşme taşı içeren Laminalanmuş çamur •GENEL JEOLOJİ-BUZULLAR Prof. Dr. Yaşar EREN-2012 Orta (Medial) morenleri Kenar morenleri •GENEL JEOLOJİ-BUZULLAR Orta (Medial) morenleriProf. Dr. Yaşar EREN-2012 •GENEL JEOLOJİ-BUZULLAR Prof. Dr. Yaşar EREN-2012 Buzul çökelleri Diğer moren çeşitleri: –Bitim (terminal) morenleri –Taban morenleri •GENEL JEOLOJİ-BUZULLAR Bitim (Terminal)moreni) Prof. Dr. Yaşar EREN-2012 Bitim Moreni Drumlin alanı Gerilme Moreni Esker Yıkanma düzlüğü Gerileyen Buzul Kam Kazan gölü Taban moreni Anakaya Taban moreni Geri çekilme Taban moreni Anakaya •GENEL JEOLOJİ-BUZULLAR Prof. Dr. Yaşar EREN-2012 Buzul bitimi Bitim moreni ile kayaç yüzeyi arasındaki ara yüzey •GENEL JEOLOJİ-BUZULLAR Prof. Dr. Yaşar EREN-2012 Long Island bitim morenlerinden oluşmuştur •GENEL JEOLOJİ-BUZULLAR Prof. Dr. Yaşar EREN-2012 Till Buzul çökelleri ve tillitler tarafından oluşturulan yüzey şekilleri – Drumlinler Düz, uzun ve paralel tepeciklerdir Dik kenar buzulun ilerlediği yöne bakar Drumlin alanı denilen kümeler şeklinde görülür Oluşumu tam olarak anlaşılamamıştır Bir drumlin,New York •GENEL JEOLOJİ-BUZULLAR Prof. Dr. Yaşar EREN-2012 •GENEL JEOLOJİ-BUZULLAR Prof. Dr. Yaşar EREN-2012 Drumlinler Drumlinler •GENEL JEOLOJİ-BUZULLAR Prof. Dr. Yaşar EREN-2012 Drumlin sahası •GENEL JEOLOJİ-BUZULLAR Prof. Dr. Yaşar EREN-2012 Drumlin – Buzulun çökelttiği, buzul akış yönüne paralel, uzun tepecikler •GENEL JEOLOJİ-BUZULLAR Prof. Dr. Yaşar EREN-2012 Drumlin •GENEL JEOLOJİ-BUZULLAR Prof. Dr. Yaşar EREN-2012 Tabakalı buzul çökellerinin oluşturduğu yüzey şekilleri Yıkanma düzlükleri ve vadi dizileri (Buzul vadi içindeyken) – Glasiyerden eriyen suların depoladığı tabakalı çökellerin oluşturduğu geniş rampa şeklindeki yüzeyler – Bir çok bitim moreninin akım aşağısına bitişik alanlardadır – Genellikle kazan (kettle) olarak adlandırılan çukurluklarla lekelenmiştir •GENEL JEOLOJİ-BUZULLAR Prof. Dr. Yaşar EREN-2012 Bitim Moreni Drumlin alanı Gerilme Moreni Esker Yıkanma düzlüğü Gerileyen Buzul Kam Kazan gölü Taban moreni Anakaya Taban moreni Anakaya Kazan gölü Yıkanma düzlüğü Vadi dizisi •GENEL JEOLOJİ-BUZULLAR Prof. Dr. Yaşar EREN-2012 •GENEL JEOLOJİ-BUZULLAR Prof. Dr. Yaşar EREN-2012 Til Kazan •GENEL JEOLOJİ-BUZULLAR Prof. Dr. Yaşar EREN-2012 Kazanlar •GENEL JEOLOJİ-BUZULLAR Kazan gölleri Prof. Dr. Yaşar EREN-2012 •GENEL JEOLOJİ-BUZULLAR Prof. Dr. Yaşar EREN-2012 Buzul çökelleri Tabakalı buzul çökellerinin oluşturduğu yüzey şekilleri BuzuIa-kontak çökeller – Hareketsiz buzulun üzerinden, içinden veya tabanından akan erimiş suların çökeltiği sedimentler – Bunlar Kamlar Kam terasları Eskerler •GENEL JEOLOJİ-BUZULLAR Prof. Dr. Yaşar EREN-2012 Bitim Moreni Drumlin alanı Gerilme Moreni Esker Yıkanma düzlüğü Gerileyen Buzul Kam Kazan gölü Taban moreni Anakaya Taban moreni Anakaya Kamlar Esker •GENEL JEOLOJİ-BUZULLAR Prof. Dr. Yaşar EREN-2012 Esker •GENEL JEOLOJİ-BUZULLAR Prof. Dr. Yaşar EREN-2012 Bir eskerin kesiti •GENEL JEOLOJİ-BUZULLAR Prof. Dr. Yaşar EREN-2012 Eskerler Esker Bitim Moreni Taban Moreni Enine kesit Buzul blokları •GENEL JEOLOJİ-BUZULLAR Prof. Dr. Yaşar EREN-2012 •GENEL JEOLOJİ-BUZULLAR Prof. Dr. Yaşar EREN-2012 Diğer buzul çökelleri Buzul taşları (blokları) Düşmetaşlar •GENEL JEOLOJİ-BUZULLAR Prof. Dr. Yaşar EREN-2012 •GENEL JEOLOJİ-BUZULLAR Prof. Dr. Yaşar EREN-2012 Buzul taşları (blokları) •GENEL JEOLOJİ-BUZULLAR Prof. Dr. Yaşar EREN-2012 Geçmişteki buzullar Louis Agassiz üniformitarianizm ilkesini “Günümüz geçmişin anahtarıdır ilkesini” uygulayarak Bir buzul kaynağından çok uzakta buzul yapılarını belirlemiştir Buna bağlı olarak son buzul çağının genişliği belirlenebilir. •GENEL JEOLOJİ-BUZULLAR Prof. Dr. Yaşar EREN-2012 Geçmişteki buzullar Buzul çağında 20 soğuma ve ısınma devresi vardır Kuzey Amerika’da tanınan dört ana devre – Nebraskan – Kansan – Illinoian – Wisconsinan Buzullar yeryüzünün %30’unu kaplamıştır •GENEL JEOLOJİ-BUZULLAR Prof. Dr. Yaşar EREN-2012 Geçmişteki buzullar Buzul çağı günümüzden iki ve üç milyon yıl önce arasında başlamıştır. Bir çok ana buzul evresi Pleyistosen’de ortaya çıkmıştır •GENEL JEOLOJİ-BUZULLAR Wisconsian ve Prof. Dr. Yaşar EREN-2012 Illinoian evrelerinin bitim morenleri •GENEL JEOLOJİ-BUZULLAR Buzulların buzul çağı süresince maksimum yayılımı Prof. Dr. Yaşar EREN-2012 •GENEL JEOLOJİ-BUZULLAR Prof. Dr. Yaşar EREN-2012 Geçmişteki buzullar Buzul çağı buzullarının dolaylı etkileri: Hayvan ve bitkilerin göçe zorlanması Akış tarihçelerinin değişmesi Pluviyal (yağmur) göller Önceki Buzul birikim merkezinde yerkabuğunun yukarıya doğru yükselmesi Deniz düzeyinin dünya çapında değişimi İklim değişiklikleri ABD merkezindeki drenaj sistemi •GENELgünümüzdeki JEOLOJİ-BUZULLAR Prof. Dr. Yaşar EREN-2012 •GENEL JEOLOJİ-BUZULLAR Merkezi ABD’deki buzul çağından Prof. Dr. Yaşarönceki EREN-2012 drenaj sistemi •GENEL JEOLOJİ-BUZULLAR Prof. Dr. Yaşar EREN-2012 Pluviyal (yağmur) göller •GENEL JEOLOJİ-BUZULLAR Izostatik serbestleme Prof. Dr. Yaşar EREN-2012 Buzul Kabuk çökmesi Kabuk yükselimi Geçmiş 20.000 yıl içinde deniz seviyesini değişimi •GENEL JEOLOJİ -BUZULLAR Prof. Dr. Yaşar EREN-2012 Ortalama deniz seviyesi Günümüzdeki seviye Binlerce yıl önce •GENEL JEOLOJİ-BUZULLAR Prof. Dr. Yaşar EREN-2012 Buzullaşma nedenleri Başarılı bir teori aşağıdaki maddeleri göz önüne almalıdır – Buzul şartlarının başlamasını ne oluşturur. – Pleyistosen’de belirlenmiş buzul evresi ve buzularası evrenin dönüşümünü ne sağlamıştır. •GENEL JEOLOJİ-BUZULLAR Prof. Dr. Yaşar EREN-2012 Buzullaşma nedenleri Levha tektoniği Levhalar geçmişte günümüzden farklı olarak düzenlenmiştir Okyanus sirkulasyonunda değişim •GENEL JEOLOJİ-BUZULLAR Prof. Dr. Yaşar EREN-2012 Pangaea •GENEL JEOLOJİ-BUZULLAR Prof. Dr. Yaşar EREN-2012 Buzullaşma nedenleri Milankovitch hipotezi buzul çağında daha kısa sıcak-soğuk dönüşümünü izah etmiştir. – Dünya yörüngesinin şekli değişir – Dünya ekseninin açısı değişir – Dünya ekseninin iki yana titreşimi – Birkaç yüzbinyıl süresince dünya ikliminin değişimi Dünya yörüngesindeki değişim ile yakından ilişkilidir Eksantrite •GENEL JEOLOJİ-BUZULLAR Prof. Dr. Yaşar EREN-2012 Yörünge şekli Obliklik Dünya ekseninin açısı Presesyon İki yana sallanma Buzul gölü sedimentleri •GENEL JEOLOJİ-BUZULLAR Prof. Dr. Yaşar EREN-2012 Buzul gölü çökelleri-varvalar •GENEL JEOLOJİ-BUZULLAR Prof. Dr. Yaşar EREN-2012 Buzulun başka yararı: Meteoritleri saklar! Buzul kaybı Buzul üzerindeki meteorit Transantarktika dağları Buzul birikimi