buzul çökelleri - Prof.Dr.Yaşar Eren

•GENEL JEOLOJİ-BUZULLAR
Buzul
çökelleri
Prof. Dr. Yaşar EREN-2012
Yrd.Doç.Dr.
Yaşar EREN
•GENEL JEOLOJİ-BUZULLAR
Prof. Dr. Yaşar EREN-2012
 Buzul
çökelleri
 Buzul çökelleri çeşitleri:
– Til– Doğrudan buzul
tarafından çökeltilen
sedimentlere til denir
– Tabakalı buzul çökelleri
– Buzulun erimesi
sonucu çökeltilen
sedimentlere denir
•GENEL JEOLOJİ-BUZULLAR
Prof. Dr. Yaşar EREN-2012
Kötü boylanmalı
İri taneli
Blok, çakıl,
kum, kil, lös
Tabakalı Drift
•GENEL JEOLOJİ-BUZULLAR
Prof. Dr. Yaşar EREN-2012
"DRIFT” : tabakalı veya tabakasız tüm buzul
çökelleri
A) Til
Morenler
Bitim, kenar, orta
Drumlinler
B) Tabakalı drift
Yıkanma düzlüğü
Kam ve eskerler
Buzul gölü çökelleri
Varvalar-düşme taşlar
Buzul taşları
•GENEL JEOLOJİ-BUZULLAR
Prof. Dr. Yaşar EREN-2012
Buzul tili genellikle tabakalanmasız ve kötü
boylanmalıdır
Bloğun yakından
görünümüi
•GENEL JEOLOJİ-BUZULLAR
Prof. Dr. Yaşar EREN-2012
•GENEL JEOLOJİ-BUZULLAR
Prof. Dr. Yaşar EREN-2012
Til – İnce taneli matriks içinde
gelişigüzel dağılmış kayaç parçaları.
Buzul tili
•GENEL JEOLOJİ-BUZULLAR
Prof. Dr. Yaşar EREN-2012
•GENEL JEOLOJİ-BUZULLAR
Prof. Dr. Yaşar EREN-2012
Til
•GENEL JEOLOJİ-BUZULLAR
Prof. Dr. Yaşar EREN-2012
•GENEL JEOLOJİ-BUZULLAR
Prof. Dr. Yaşar EREN-2012
Buzul çökelleri
Tilin
oluşturduğu
yüzey şekilleri
Morenler
–Til seviyelerine veya
sırtlarına denir.
•GENEL JEOLOJİ-BUZULLAR
Prof. Dr. Yaşar EREN-2012
Buzul örtüsü yüzey şekilleri – kazan gölleri
Bitim
Moreni
Kazan gölü
Geri çekilme
Moreni
Eskerler
Yıkanma düzlüğü
Kazan gölü
Drumlin
Buzul kayası
Til
Taban
Moreni
Delta
Buzul gölü
çökelleri
Tabakalı
Yıkanma zonu
çökelleri
•GENEL JEOLOJİ-BUZULLAR
Prof. Dr. Yaşar EREN-2012
Alpin
buzullar tarafından
oluşturulan morenler
–Yanal (kenar) morenleri
–Orta (Medial) morenleri
Kenar morenleri
•GENEL JEOLOJİ-BUZULLAR
Prof. Dr. Yaşar EREN-2012
•GENEL JEOLOJİ-BUZULLAR
Prof. Dr. Yaşar EREN-2012
Kenar moreni
Kenar JEOLOJİ
moreni -BUZULLAR
•GENEL
Prof. Dr. Yaşar EREN-2012
Orta (Medial)
morenleri
•GENEL
JEOLOJİ-BUZULLAR
Prof. Dr. Yaşar EREN-2012
•GENEL JEOLOJİ-BUZULLAR
Prof. Dr. Yaşar EREN-2012
Ablasyon
zonu
Önceki
Kıyı çizgisi
Esker
Deniz
Girintisi
Buzul öncesi
göl
Yıkanma
Akıntısı
Düzensiz
Drenaj
Kazan
gölü
Bitim
Moreni
Gerileme
Moreni
drumlinler
Birikme
Zonu
Buzul ağırlığı nedeniyle
Çökme
Yarıklar
Bitim
Moreni
Yarıklar
kopma
Buzul üstü
Kırıntılar
Aysberg
Kayma zonu
Düşme
Taşı
Anakaya
Buzul altı
Tili
Abrazyon
koparma
Tabakasız
Til
Tabakalı
Til
Düşme taşı içeren
Laminalanmuş çamur
•GENEL JEOLOJİ-BUZULLAR
Prof. Dr. Yaşar EREN-2012
Orta (Medial) morenleri
Kenar morenleri
•GENEL JEOLOJİ-BUZULLAR
Orta (Medial) morenleriProf. Dr. Yaşar EREN-2012
•GENEL JEOLOJİ-BUZULLAR
Prof. Dr. Yaşar EREN-2012
Buzul çökelleri
Diğer
moren çeşitleri:
–Bitim (terminal)
morenleri
–Taban morenleri
•GENEL JEOLOJİ-BUZULLAR
Bitim (Terminal)moreni)
Prof. Dr. Yaşar EREN-2012
Bitim
Moreni
Drumlin alanı
Gerilme
Moreni
Esker
Yıkanma düzlüğü
Gerileyen
Buzul
Kam
Kazan
gölü
Taban moreni
Anakaya
Taban moreni
Geri çekilme
Taban moreni
Anakaya
•GENEL JEOLOJİ-BUZULLAR
Prof. Dr. Yaşar EREN-2012
Buzul bitimi

Bitim moreni ile kayaç yüzeyi arasındaki ara
yüzey
•GENEL JEOLOJİ-BUZULLAR
Prof. Dr. Yaşar EREN-2012
Long Island bitim morenlerinden oluşmuştur
•GENEL JEOLOJİ-BUZULLAR
Buzul çökelleri
 Till
Prof. Dr. Yaşar EREN-2012
ve tillitler tarafından oluşturulan
yüzey şekilleri
– Drumlinler
Düz, uzun ve paralel tepeciklerdir
Dik kenar buzulun ilerlediği yöne
bakar
Drumlin alanı denilen kümeler
şeklinde görülür
Oluşumu tam olarak
anlaşılamamıştır
Bir drumlin,New York
•GENEL JEOLOJİ-BUZULLAR
Prof. Dr. Yaşar EREN-2012
•GENEL JEOLOJİ-BUZULLAR
Prof. Dr. Yaşar EREN-2012
Drumlinler
Drumlinler
•GENEL JEOLOJİ-BUZULLAR
Prof. Dr. Yaşar EREN-2012
Drumlin sahası
•GENEL JEOLOJİ-BUZULLAR
Prof. Dr. Yaşar EREN-2012

Drumlin – Buzulun çökelttiği, buzul akış
yönüne paralel, uzun tepecikler
•GENEL JEOLOJİ-BUZULLAR
Prof. Dr. Yaşar EREN-2012
Drumlin
•GENEL JEOLOJİ-BUZULLAR
Prof. Dr. Yaşar EREN-2012

Tabakalı buzul çökellerinin oluşturduğu
yüzey şekilleri
 Yıkanma
düzlükleri ve vadi dizileri
(Buzul vadi içindeyken)
– Glasiyerden eriyen suların depoladığı
tabakalı çökellerin oluşturduğu geniş
rampa şeklindeki yüzeyler
– Bir çok bitim moreninin akım aşağısına
bitişik alanlardadır
– Genellikle kazan (kettle) olarak adlandırılan
çukurluklarla lekelenmiştir
•GENEL JEOLOJİ-BUZULLAR
Prof. Dr. Yaşar EREN-2012
Bitim
Moreni
Drumlin alanı
Gerilme
Moreni
Esker
Yıkanma düzlüğü
Gerileyen
Buzul
Kam
Kazan
gölü
Taban moreni
Anakaya
Taban moreni
Anakaya
Kazan gölü
Yıkanma düzlüğü
Vadi dizisi
•GENEL
JEOLOJİ-BUZULLAR
Prof. Dr. Yaşar EREN-2012
•GENEL JEOLOJİ-BUZULLAR
Prof. Dr. Yaşar EREN-2012
Til
Kazan
•GENEL JEOLOJİ-BUZULLAR
Prof. Dr. Yaşar EREN-2012
Kazanlar
Kazan gölleri
•GENEL JEOLOJİ-BUZULLAR
Prof. Dr. Yaşar EREN-2012
•GENEL JEOLOJİ-BUZULLAR
Prof. Dr. Yaşar EREN-2012
Buzul çökelleri
Tabakalı buzul çökellerinin oluşturduğu
yüzey şekilleri
 BuzuIa-kontak çökeller
– Hareketsiz buzulun üzerinden, içinden
veya tabanından akan erimiş suların
çökeltiği sedimentler
– Bunlar
Kamlar
Kam terasları
Eskerler

•GENEL JEOLOJİ-BUZULLAR
Prof. Dr. Yaşar EREN-2012
Bitim
Moreni
Drumlin alanı
Gerilme
Moreni
Esker
Yıkanma düzlüğü
Gerileyen
Buzul
Kam
Kazan
gölü
Taban moreni
Anakaya
Taban moreni
Anakaya
Kamlar
Esker
•GENEL JEOLOJİ-BUZULLAR
Prof. Dr. Yaşar EREN-2012
Esker
•GENEL JEOLOJİ-BUZULLAR
Prof. Dr. Yaşar EREN-2012
Bir eskerin kesiti
•GENEL JEOLOJİ-BUZULLAR
Prof. Dr. Yaşar EREN-2012
Eskerler
Esker
Bitim
Moreni
Taban
Moreni
Enine kesit
Buzul
blokları
•GENEL
JEOLOJİ-BUZULLAR
Prof. Dr. Yaşar EREN-2012
•GENEL JEOLOJİ-BUZULLAR
Prof. Dr. Yaşar EREN-2012
Diğer buzul çökelleri
Buzul taşları (blokları)
Düşmetaşlar
•GENEL JEOLOJİ-BUZULLAR
Prof. Dr. Yaşar EREN-2012
•GENEL JEOLOJİ-BUZULLAR
Prof. Dr. Yaşar EREN-2012
Buzul taşları (blokları)
•GENEL JEOLOJİ-BUZULLAR
Geçmişteki buzullar
 Louis
Prof. Dr. Yaşar EREN-2012
Agassiz üniformitarianizm
ilkesini
“Günümüz geçmişin anahtarıdır
ilkesini”
uygulayarak
 Bir buzul kaynağından çok uzakta
buzul yapılarını belirlemiştir
 Buna bağlı olarak son buzul çağının
genişliği belirlenebilir.
•GENEL JEOLOJİ-BUZULLAR
Geçmişteki buzullar
 Buzul
Prof. Dr. Yaşar EREN-2012
çağında 20 soğuma ve ısınma
devresi vardır
 Kuzey Amerika’da tanınan dört ana
devre
– Nebraskan
– Kansan
– Illinoian
– Wisconsinan
 Buzullar yeryüzünün %30’unu
kaplamıştır
•GENEL JEOLOJİ-BUZULLAR
Prof. Dr. Yaşar EREN-2012
Geçmişteki buzullar
Buzul
çağı günümüzden iki ve
üç milyon yıl önce arasında
başlamıştır.
Bir çok ana buzul evresi
Pleyistosen’de ortaya çıkmıştır
•GENEL JEOLOJİ-BUZULLAR
Wisconsian ve
Prof. Dr. Yaşar EREN-2012
Illinoian evrelerinin bitim morenleri
•GENEL JEOLOJİ-BUZULLAR
Buzulların buzul çağı süresince maksimum yayılımı
Prof. Dr. Yaşar EREN-2012
•GENEL JEOLOJİ-BUZULLAR
Prof. Dr. Yaşar EREN-2012
Geçmişteki buzullar
Buzul çağı buzullarının dolaylı etkileri:
 Hayvan ve bitkilerin göçe zorlanması
 Akış tarihçelerinin değişmesi
 Pluviyal (yağmur) göller
 Önceki Buzul birikim merkezinde
yerkabuğunun yukarıya doğru yükselmesi
 Deniz düzeyinin dünya çapında değişimi
 İklim değişiklikleri

ABD merkezindeki
drenaj sistemi
•GENELgünümüzdeki
JEOLOJİ-BUZULLAR
Prof. Dr. Yaşar EREN-2012
•GENEL JEOLOJİ-BUZULLAR
Merkezi ABD’deki buzul çağından
Prof. Dr. Yaşarönceki
EREN-2012
drenaj sistemi
•GENEL JEOLOJİ-BUZULLAR
Prof. Dr. Yaşar EREN-2012
Pluviyal
(yağmur)
göller
•GENEL
JEOLOJİ-BUZULLAR
Izostatik
serbestleme
Prof. Dr. Yaşar EREN-2012
Buzul
Kabuk
çökmesi
Kabuk yükselimi
Geçmiş 20.000
yıl içinde
deniz
seviyesini değişimi
•GENEL
JEOLOJİ
-BUZULLAR
Prof. Dr. Yaşar EREN-2012
Ortalama deniz seviyesi
Günümüzdeki
seviye
Binlerce yıl önce
•GENEL JEOLOJİ-BUZULLAR
Prof. Dr. Yaşar EREN-2012
Buzullaşma nedenleri
 Başarılı
bir teori aşağıdaki maddeleri
göz önüne almalıdır
– Buzul şartlarının başlamasını ne
oluşturur.
– Pleyistosen’de belirlenmiş buzul
evresi ve buzularası evrenin
dönüşümünü ne sağlamıştır.
•GENEL JEOLOJİ-BUZULLAR
Prof. Dr. Yaşar EREN-2012
Buzullaşma nedenleri
Levha tektoniği
 Levhalar geçmişte günümüzden farklı
olarak düzenlenmiştir
 Okyanus sirkulasyonunda değişim
•GENEL JEOLOJİ-BUZULLAR
Prof. Dr. Yaşar EREN-2012
Pangaea
•GENEL JEOLOJİ-BUZULLAR
Prof. Dr. Yaşar EREN-2012
Buzullaşma nedenleri

Milankovitch hipotezi buzul
çağında daha kısa sıcak-soğuk
dönüşümünü izah etmiştir.
– Dünya yörüngesinin şekli değişir
– Dünya ekseninin açısı değişir
– Dünya ekseninin iki yana titreşimi
– Birkaç yüzbinyıl süresince dünya ikliminin
değişimi Dünya yörüngesindeki değişim ile
yakından ilişkilidir
Eksantrite
•GENEL JEOLOJİ-BUZULLAR
Prof. Dr. Yaşar
EREN-2012
Yörünge
şekli
Obliklik
Dünya ekseninin
açısı
Presesyon
İki yana
sallanma
Buzul gölü sedimentleri
•GENEL JEOLOJİ-BUZULLAR
Prof. Dr. Yaşar EREN-2012
Buzul gölü çökelleri-varvalar
•GENEL JEOLOJİ-BUZULLAR
Prof. Dr. Yaşar EREN-2012
Buzulun
başka yararı:
Meteoritleri
saklar!
Buzul kaybı
Buzul üzerindeki
meteorit
Transantarktika
dağları
Buzul birikimi