Virüsler – Viroloji - Biyoloji Ders Notları

Virüsler – Viroloji
Virüsleri inceleyen bir bilim dalıdır. Mikroorganizmaların diğer bir grubunu da hücre yapısı
göstermeyen ve tek başlarına metabolizma aktiviteleri bulunmayan virüsler oluşturur. Virüsler en küçük
(20-300 nanometre arasında değişebilen boyutlarda) mikroorganizmalardır. Virüsler tek tip nükleikasit
içerirler. Yani ya DNA ya da RNA‘yı taşırlar. Nükleik asidi koruyankapsid adı verilen protein yapısında
kılıfları vardır. Viral genom ve kapsidden oluşan üniteye virion adı verilir. Kapsid, kapsomer adı verilen
daha küçük ünitelerden yapılmıştır. Virüsü tanımlamada önem taşırlar. Ayrıca kapsidin nükleik asidi
koruma, hücre dışında yaşama ve yeni hücrelere virüsün girmesini sağlama özellikleri vardır.
Kapsomerleri oluşturan yapı üniteleri belirli bir simetri içerisinde bulunurlar. Örneğin helikal simetri,
kübik simetri ve kompleks yapıda olabilirler.
A : Zarflı, ikozahedral simetrili virüs
B : Helikal simetrili virüs
İnsanda hastalık yapabilen çeşitli boyutlarda DNA ve RNA virüsleri
Virüsler sadece canlı hücre içinde çoğalabilirler. Virüs, hücre içine girince üremesi için gerekli molekülleri
hücreye sentezlettirir ve çok sayıda virüs partikülü oluştuktan sonra genellikle hücreyi parçalayarak
serbest kalırlar. Bu virüsler aynı şekilde tekrar yeni hücreleri enfekte ederek olayı zincirleme devam
ettirirler.
Virüsler, virüsün nükleik asit tipine (DNA ve RNA virüsleri olarak), zarf yapısına, kapsomer sayısına,
fiziksel ve kimyasal ajanlara dirençliliğine, geçiş yollarına, yerleştikleri doku ve organlara, ayrıca
yaptıkları hastalıklara göre de sınıflandırılırlar.
Virüslerin sınıflandırılmasını, bazı önemli virüslerden da söz ederek genişletmekte yarar bulunmaktadır.
Bugün virolojide en çok kullanılan sınıflandırma nükleik asit tipine göre yapılandır. Nükleik asidin tek ya
da çift zincirli oluşu da ayrıca belirtilir.
Başlıca DNA virüsleri ve çok genel anlamda özellikleri aşağıda verilmiştir:

Parvovirüsler, ortalama 20 nanometre (nm) büyüklüğünde, tek zincirli DNA içeren, kübik simetrili, 32 kapsomerli
virüslerdir. Küçük virüslere örnektirler.

Papovavirüsler, 45-50 nm. büyüklükte çift iplikli DNA içeren kübik simetrili, 72 kapsomerli virüslerdir Siğil hastalığına
neden olan virüs bu gruptadır.

Adenovirüsler, 70-90 nm. büyüklüğünde çift iplikli DNA içeren, kübik simetrili, 252 kapsomerlidirler. Solunum yolları başta
olmak üzere mukozalara tutunarak hastalığa neden olurlar.

Herpesvirüsler, 162 kapsomerli, çift iplikli DNA virüsleridir. Kapsidin dışında lipit yapısında bir zarf yer alır. Ağız, üst
solunum yolları ve genital mukozalara yerleşerek hastalıklar yaptığı gibi, su çiçeği, sitomegalovirüs ve zona hastalıklarına ve
bazı kanserlere de neden olabilen virüsler bu grupta yer alırlar.

Poxvirüsler, deride hastalık oluşturan çift iplikli 230-400 nm. boyutlarında büyük DNA virüsleridir.

Hepadnavirüsler, adından da anlaşıldığı gibi karaciğere yerleşen DNA virüsleridir. Çift iplikli hepatit B virüsü bu grupta yer
alır.
DNA virüs ailesi (büyütmek için resme tıklayın..)
Başlıca RNA virüsleri ve bazı özellikleri aşağıda sıralanmıştır:

Picorna Virüsler, 20-30 nm. büyüklüğünde tek zincir kübik simetrili küçük RNA virüsleridir Çocuk felci, nezle, Hepatit A
bu grupta yer alan virüslerdir.

Reovirüsler, 60-80 nm. büyüklükte çift iplikli kübik simetrilidirler. Çocuk ishallerinde etken olan rotavirüsler bu grup
kapsamındadır.

Arbovirüsler, eklem bacaklıların vektör olarak etkeni taşıdıkları bazı ateşli hastalıklara neden olurlar.

Togavirüsler içinde kızamıkcık virüsü yer alır. Boyutları 50-70 nm. olup tek iplikli RNA virüsleridir.

Retrovirüslerda RNA virüsünden DNA sentezini sağlayan reverse transcriptase (revers transkriptaz) enzimi vardır. 90-120
nm. boyutlarında tek iplikli RNA virüsleridir. AİDS hastalığı virüsü (HİV = HTLV – III = İnsan T lenfosit virüsü) örnek
verilebilir.

Ortomiksovirüslere örnek olarak, grip salgınlarına neden olan influenza virüsleri verilebilir. Tek iplikli, 80-120 nm.
boyutlarındadırlar.

Paramiksovirüsler (kabakulak, kızamık virüsleri) ve rabdovirüsler diğer RNA virüsleridir. Kuduz virüsü rabdovirüsler
grubunda yer alır.
RNA virüs ailesi (büyütmek için resme tıklayın..)
Organizmaya giriş yolu ne olursa olsun, genellikle her virüs belirli bir doku ya da organa yerleşme
eğilimi gösterir. Örneğin, kuduz ve çocuk felci virüsleri sinir sistemine, sarılığa neden olan Hepatit A ve
B virüsleri karaciğere, rotavirüs sindirim sistemine yerleşirler.
Virüslerin üretilmeleri için doku kültürleri, embriyonlu yumurta ve deney hayvanları kullanılır.
Üretilmeleri özel teknikler gerektirir, güç ve masraflıdır. Çok küçük yapıda olduklarından normal
mikroskopta görülmeyip ancak elektron mikroskobunda görülebilirler. Viral
hastalıkların laboratuvar tanısında antijen ya da antikorların gösterildiği serolojik testlerden yararlanılır.
http://www.biyolojidersnotlari.com