lösemi, lenfoma, miyeloma da kök hücre nakli
advertisement
LÖSEMİ, LENFOMA, MİYELOMA DA KÖK HÜCRE NAKLİ PROF. DR. ÖNDER ARSLAN ANKARA ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ Kök Hücre Nedir • Kendini yenileyebilen (Self-Renewal) • Farklı hücrelere yönlenebilen (Differentiation) • Yamalanma yapabilen (Engrafment) • Klonal hücreler Kök hücre nasıl tespit edilir • Kök hücreler yüzeyinde belli proteinler eksprese ederler: – CD34 • CD34+ hücreler akım sitometri kullanılarak ölçülebilir – En kısa zaman dilimi içinde kök hücreyi tespit etmek için indirekt bir teknik, • Birkaç saat alır – CD34 eksprese eden tüm hücreler kök hücre değildir. Kök Hücre kaynakları nelerdir • Kaynak –Kemik İliği –Periferik Kan Verici Allojeneik Akraba –Kord Kanı Akraba Otolog Singeneik dışı KÖK HÜCRE= KEMİK İLİĞİ TRANSPLANTASYONU • Hastanın kendisinden veya başkasından alınan kan yapıcı öncü hücrelerinin (kök hücrelerin) hastaya nakledilmesi işlemidir. Kemik İliği Kaynaklı Kök Hücre Toplama (KI >MNH %1-4) Alıcının kilogramı başına ~10-20 ml ilik materyali alınır. KEMİK İLİĞİ ASPİRASYON SETİ (Thomas İğneleri) Kemik İliği Kaynaklı Kök Hücre Toplama Amaç: 2-3 x 108 çekirdekli hücre/kg >2 x 106 CD34+ hücre/kg Kemik İliği harvest 10 ml x 100-200 aspirasyon Kök Hücre Mobilizasyon metotları nelerdir • Mobilizasyon protokolleri: – Kemoterapi: 160 • Periferik kanda kök hücre konsantrasyonunu 20140 25 kat arttırır – Siklofosfamit – Etoposit – Siklofosfamit + Etoposit – Sitokin (G-CSF) 120 100 80 • Filgrastim 60 • Lenograstim 40 – Kombinasyon (Kemoterapi + sitokin): • Periferik kanda kök hücre konsantrasyonunu 100-160 kat arttırır 20 0 Normal KT Sitokin KT + Sitokin Aferezde Kullanılan Cihazlar II Gambro-Cobe BCT Spectra Trima DIDECO Excel ÇEVRE KANI Kordon Kanı Kordon kanın toplanması esas olarak iki farklı yontemle yapılmaktadır: enjektor ile doğrudan ven’den ve yercekimi yardımıyla torbada toplama yontemi. Kök Hücre Kaynaklarına Göre Hematopoetik Hücre Özellikleri-1 Kemik iliği: • Genel anestezi altında ameliyathanede steril koşullarda toplanır. • Sınırlı sayıda HH içerir. • Ortanca çekirdekli h: 2x108/kg • Ortanca CD34+ h: 2,8x106/kg • Ortanca T h: 2,2x107/kg Çevre kanı • G-CSF ile HH lerin kemik iliğinden dolaşıma mobilizasyonu • Toplama işlemi kolay • G-CSF ilişli yan etkiler • Yüksek hücre sayısı • Ortanca çekirdekli h: 9x108/kg • Ortanca CD34+ h: 7x106/kg • Ortanca T hücre: 27x107/kg Kök hücre dondurma Amaç: – Kök hücreleri maksimum canlılık oranı ve fonksiyonel kapasite ile tekrar resüsite edebilecek şekilde dondurarak saklamaktır. • DMSO= Tek başına kullanıldığında en ideal kriyoprotektan ajan – %5-10 DMSO etkin koruma sağlayabildiği gösterilmiştir – Suda yüksek derecede çözünürlük gösterebildiği ve hücre membranlarını geçebildiği için, hem hücre içi hem de hücre dışında osmolaliteyi yükselterek membran boyunca yerleşen tuz gradientini dengeye getirir. Programlı dondurma • Ürün ısısı -20C’ye ulaşana kadar 15-20 C/dk’da hızlı bir soğutma işlemine tabi tutulur. • Geçiş fazı sonrası ideal soğutma hızı 13C/dk’dır. • -80C’ye ulaşıldıktan sonra ürün daha düşük ısılara, örneğin sıvı azot veya azot buharı içine direkt olarak kaldırılabilir Kök hücreleri saklamak için en uygun ısı nedir? Hangi koşullarda ne kadar süre saklanabilir • Kök hücreleri için en uygun ısı nedir? – -80 °C ile - 196 °C arasıdır. • Hangi koşullarda ne kadar süre saklanabilir? – -80 °C’nin üzerinde (deep freeze) = 5 yıl – -150 °C’nin üzerinde (azot buhar fazı) = 10-15 yıl – -196 °C ‘de (sıvı nitrojen) = sonsuza dek saklanabilir Viyabilite Nedir. Nasıl bakılır • Viyabilite= Hücre canlılığı – 1) Flörasan mikroskobu – 2) Akım sitometri yöntemi • Tripan Mavisi, Akridin-Oranje ve Propidyum İyodit • Canlılık (%)= Canlı hücre / Total hücre x100 – En az % 75 ve üzeri olmalı Canlı Hücre MNH Canlı Hücre Hangi Hastalıkta Nakil? • Lösemi ve lenfomalar – – – – – • • • • AML/ALL KML KLL JMML HL/HDL MDS MPH: KMML, IMF MM vd plazma h hast. Kemik iliği yetmezlikleri – AAA, FA, PNH, SEDA www.asbmt.org • Hemaglobinopatiler – Beta talasemi major – Orak hücre anemi • Ciddi immun yetmezlik, Wiskott-Aldirich sendromu • Hurler S vd kalıtsal metabolik bozukluklar – Adrenolökodistrofi – Metakromatik lökodistrofi • Ailevi lökoeritrositik lenfohistiositozis Transplantasyon Seyri-I Öğretim üyesi tarafından konseye sunum KİT Konseyinden uygun olanlar kaydedilir Alıcı ve verici hazırlıkları Sağlık Bakanlığı Onayı Alınacak veya Yurtdışından getirtilecek ilaçlar için gerekli yazışmaların yapılması Hazırlıkların onaylanması Ünite içine giriş Kök Hücre Nakli Takip Hastanın değerlendirmesi (Nakil öncesi) • • • • • • • • • • • • • Hikaye-fizik inceleme Hematolojik-Tam kan, koagulasyon profili Biyokimya: Glukoz, böbrek ve karaciğer fonksiyon testleri, LDH Kan grubu ve antikor titreleri Tiroid fonksiyon testleri, FSH, LH, E2, Progesteron, Testesteron Viral durum: CMV, EBV, HSV, VZV, Kızamık, Kabakulak, Hepatit-A,B ve C, HIV Diğer seroloji: Sifiliz, toksoplazma İdrar analizi Kardiyopulmoner: Gögüs X-ray, EKG, SFO, Diffuzyon kapasitesi, PPD İmmunglobinler, gerekirse IgG alt grupları Dental değerlendirme Hastalık durumunun değerlendirilmesi Feritilite durumunun değerlendirilmesi TRANSPLANTASYONUN SEYRİ Remisyonda hasta Kök hücre infüzyonu Engraftma n Hazırlık rejimi Kateter Günler Kemoterapi ve/veya Radyoterapi -10/-1 0 +15 TRANSPLANTASYONUN SEYRİ Remisyonda hasta Vericiden kök hücre toplanması (Kİ veya PK) Kök hücre infüzyonu Engraftma n Hazırlık rejimi Kateter Günler Kemoterapi ve/veya Radyoterapi -10 / -1 0 +15 TRANSPLANTASYONUN SEYRİ Remisyonda hasta Vericiden kök hücre toplanması (Kİ veya PK) Kök hücre infüzyonu Engraftma n Hazırlık rejimi Kateter Günler Kemoterapi ve/veya Radyoterapi -10 / -1 0 +15 TRANSPLANTASYONUN SEYRİ Remisyonda hasta Vericiden kök hücre toplanması (Kİ veya PK) Kök hücre infüzyonu Engraftma n Hazırlık rejimi Kateter Günler Kemoterapi ve/veya Radyoterapi -10 / -1 0 +15 Kök Hücre İnfüzyonu ERKEN KOMPLİKASYONLAR • İlk 100 günde görülen komplikasyonlardır, %15-20 ölüm ile sonlanır. • Mukozit (özellikle ağıziçi) • Fırsatçı İnfeksiyonlar (bakteriyel, viral, fungal) • Venooklüziv hastalık (sarılık, kilo artışı, karaciğer yetmezliği) • Engraftman yetmezliği (verici kemik iliğinin fonksiyon görmemesi) • Akut Graft versus Host Hastalığı (Cilt, GİS, Karaciğer) ÜNİTE İÇİNDE KARŞILAŞILABİLECEK SORUNLAR Tedaviye bağlı bulantı-kusma, halsizlik Hücrelerin düştüğü dönemde ateş, ağız yarası, yutma güçlüğü, ishal Her sisteme ait enfeksiyon olabilir Hastanın her şikayeti önem taşır, en ufak bulgular bile doktora mutlaka söylenmelidir Şikayetlerinizin önemli veya önemsiz olduğuna doktorunuz karar versin GEÇ KOMPLİKASYONLAR TEDAVİYE BAĞLI • AKCİĞER KOMPLİKASYONLARI • BAŞ-BOYUN KOMPLİKASYONLARI - Katarakt - Tiroid fonksiyon bozukluğu • GONADAL FONKSİYON, BÜYÜME ve GELİŞME • İKİNCİL MALİGNİTELER TABURCU OLDUKTAN SONRA DİKKAT EDİLECEKLER • Taburcu olmadan önce evde yapılacak ve kullanılacak ilaçlar, eğer kateterin uzun süre kalması gerekiyor ise bakım yapabilmek için gerekli eğitim • Transplantasyon polikliniğine düzenli kontrol • Sağlıklı yiyecekler yiyin • Sigara ve tütün kullanmayın • Alkol kullanmayın • Güneş gözlüğü kullanın • Aşırı güneşe maruz kalmayın. • Doktorunuza danışmadan ilaç kullanmayın. • Her türlü bitkisel veya alternatif tıp ürünlerini ve yöntemlerini doktorunuza danışmadan kullanmayın. 2004 İlk Başarılı Organ Naklinin 50. Yılı 2008 İlk Başarılı Allo Kİ Naklinin 40. Yılı
