kurtuluş savaşı hazırlık dönemi
advertisement
KURTULUŞ SAVAŞI HAZIRLIK DÖNEMİ HUKUKİ SİLAHLI MÜCADELE DÖNEMİ ASKERİ DİPLOMATİK MÜCADELE DÖNEM SİYASİ GENELGELER DOĞU CEPHESİ MUDANYA ATEŞKES ANL. KONGRELER GÜNEY CEPHESİ LOZAN BARIŞ ANT. TBMM BATI CEPHESİ MUSTAFA KEMAL’İN İSTANBUL’A GELİŞİ • Mondros Ateşkes Antlaşması İmzalandığı sırada; Suriye – Filistin cephesinde bulunan Alman komutan Liman Van Sanders ülkeyi terketti. (30 Ekim 1918) • Mondros Ateşkes Antlaşmasının imzalanmasından sonra İstanbul 13 Kasım 1918’de fiilen işgal edildi. Yerine Mustafa Kemal Yıldırım orduları komutanlığına atandı. (31 Ekim 1918) • 13 Kasım 1918 tarihi aynı zamanda hem İstanbul’un fiilen işgal edilişi hem de Mustafa Kemal’in İstanbul’a geldiği tarihtir. Yıldırım orduları bir süre sonra lağv edildi. (8 Kasım 1918) • “GELDİKLERİ GİBİ GİDERLER” sözünü bu esnada kullanılmıştır. Bu durum üzerine Mustafa Kemal Harbiye Nezaretine (İstanbul’a) geri çağrıldı. (13 Kasım 1918) MUSTAFA KEMAL’İN SAMSUN’A ÇIKIŞI NEDEN MUSTAFA KEMAL? Mustafa Kemal ile Padişah Vahdettin’in Almanya seyahatinde birlikte çıkmaları Mustafa Kemal’in, I. Dünya savaşı sırasındaki başarıları Mustafa Kemal’in, İttihatçı olmaması (1907-1911) Mustafa Kemalin, bazı çevrelerce İstanbul’dan uzaklaştırmak istenmesi MUSTAFA KEMAL’İN SAMSUN’DAKİ YETKİ VE GÖREVLERİ YETKİSİ: 9. Ordu Müfettişliği RESMİ GÖREVİ: Karadeniz ve çevresindeki asayiş ve güvenliği sağlamak Halkın elinde bulunan silah ve cephaneyi toplamak Türk halkına silah yardımı eden kurumları kuruluşları kapatmak Terhis edilmemiş orduları terhis etmek MUSTAFA KEMAL’İN SAMSUN’A ÇIKIŞI 19 MAYIS 1919 19 MAYIS 1919 MUSTAFA KEMAL’İN SAMSUN’A ÇIKIŞI İLE; • Kurtuluş Savaşına Hazırlık Dönemi başladı. • Atatürk Dönemi başladı.(1919 - 1938) • Nutuk (1919- 1927) Mustafa Kemal Samsun’a çıktığında Türk halkı kurtuluş çaresi olarak; Amerikan mandacılığı İngiltere mandacılığı Bölgesel direnişi savunanlar olmak üzere üç kısma ayrılmıştı. Mustafa Kemal’in beynindeki düşüncesi “Ya İstiklal Ya Ölüm” SAMSUN RAPORU (22 Mayıs 1919) Milli Mücadelenin ilk belgesidir. Mondros’a tepki niteliğindedir. Mustafa Kemal ilk defa resmi görev yetkilerinin dışına çıkmıştır. Mustafa Kemal ilk defa İstanbul Hükümeti ile görüş ayrılığına düşmüştür. NOT: İstanbul’a gönderildiği için ulusal bilinci uyandırma amacı yoktur. TEPKİ • Samsun Raporu • İstanbul Hükümet ile ilk görüş ayrılığı • Amasya Genelgesi • İstanbul Hükümetine ilk Tepki GÖRÜŞ AYRILĞI • TBMM’nin açılması • İstanbul Hükümetini açıkça yok sayma YOK SAYMA I. TBMM’nin kurulması II. Erzurum Kongresi III. Amasya Genelgesi Yukarıdakilerden hangileriyle İstanbul Hükümeti açıkça yok sayılmıştır? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) I, II ve III HAVZA GENELGESİ (28 Mayıs 1919) Ulusal bilinci uyandırmaya yönelik ilk belgedir. İzmir’in işgalinin haksız olduğu protesto edilmiştir. Mondros’a Tepki niteliğindedir. Mustafa Kemal resmi görev yetkilerinin dışına çıkmıştır. Mustafa Kemal ile İstanbul Hükümeti arasındaki görüş ayrılığı artmıştır. NOT: Mustafa Kemal ilk defa İstanbul Hükümeti tarafından İstanbul’a geri çağrılmıştır. MONDROS’A İLK TEPKİ • CEMİYETLER • KUVAYIMİLLİYE • SAMSUN RAPORU • HAVZA GENELGESİ • AMASYA GENELGESİ • ERZURUM KONGRESİ İŞGALLERE İLK TEPKİ • KUVAYIMİLLİYE • SAMSUN RAPORU • HAVZA GENELGESİ • AMASYA GENELGESİ • ERZURUM KONGRESİ İSTANBUL HÜKÜMETİNE İLK TEPKİ • AMASYA GENELGESİ • ERZURUM KONGRESİ AMASYA GENELGESİ(22 Haziran 1919) Mustafa Kemal Amasya Genelgesini yayımlamadan önce yanında bulunan ve uzakta bulunan arkadaşlarının sözlü - yazılı onayını aldıktan sonra yayımlamıştır. Rauf(Orbay), Refet(Bele) , Ali Fuat(Cebesoy), Kazım(Karabekir), Cemal Paşa •Milli Mücadeleyi kişisellikten çıkarmak( Örgütlü bir hareket olduğunu göstermek) •Genelgenin etkisini arttırmak Milli Mücadelenin ilk defa amacı, gerekçesi ve yöntemi belirlenmiştir.(PROGAMI) İlk defa” içte İstanbul Hükümetine - dışta işgalci güçlere “üstü kapalı olarak tepki gösterildi. İlk defa üstü kapalı olarak “Milli Egemenlikten” bahsedildi. Bu nedenle; “İhtilal Beyannamesidir” İleride yapılacak olan inkılapların “evrensel” olacağının göstergesidir. Temsil Heyeti’nin kurulması öngörülmüştür. Sivas’ta milli bir kongrenin toplanması kararlaştırılmıştır. Doğu illeri adına Erzurum da bir kongre düzenleneceği duyuruldu kararlaştırılmadı NOT: Mustafa Kemal askerlik görevinden istifa etti.( Sine-i Millete döndü) Aşağıdakilerden hangisi Kurtuluş Savaşı’nın nedenini, programını ve başladığını gösteren bir belge niteliğindedir? A) B) C) D) E) Amasya Genelgesi Amasya Protokolü Sivas Kongresi kararları Erzurum Kongresi kararları Balıkesir Kongresi kararları • • Sivas’ta millî bir kongrenin acilen toplanması Bütün illerin her sancağından halkın güvenini kazanmış delegelerin en kısa zamanda yola çıkarılması Yukarıdaki çağrılar aşağıdakilerden hangisinin kapsamındadır? A) Erzurum Kongresi B) Amasya Genelgesi C) Sivas Kongresi D) Amasya Protokolü E) Alaşehir Kongresi ERZURUM KONGRESİ (23 Temmuz - 7 Ağustos 1919) ERZURUM KONGRESİ TOPLANIŞ ŞEKLİ BAKIMINDAN BÖLGESELDİR. • DOĞU ANADOLU VE TRABZON DAN SEÇİLMİŞ DELEGELERİN KATILMASI ERZURUM-AFYON- POZANTI TOPLANMA BÖLGESEL - KARARLAR YÖNÜ İLE ULUSAL ERZURUM KONGRESİ ALDIĞI KARARLAR BAKIMINDAN ULUSALDIR. • NEDENİ ; MUSTAFA KEMAL’İN KONGRE BAŞKANLIĞINI YAPMASI • KANITI; KONGREDE ALINAN ULUSAL KARARLAR Erzurum Kongresi toplanış şekli ve niteliği bakımından bölgesel olmakla beraber, ulusal bir kongre gibi hareket etmiştir. Aşağıdakilerden hangisinin Erzurum Kongresi’nin bu özelliğine kanıt olduğu savunulabilir? A) Toplandığı yerin adını alması B) Doğu vilayetlerinin temsilcilerinin katılması C) Mustafa Kemal’in başkanlık yapması D) Kâzım Karabekir’in desteklemesi E) Manda ve himayeyi reddetmesi • Şark Vilayetleri Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti ve Trabzon Muhafaza-i Hukuk Cemiyetlerinin ortak çalışmaları ile toplanmıştır. • İlk defa MİLLİ SINIRLAR dan bahsedilmiştir.( ERZURUM+SİVAS+AMASYA GÖRŞ+MİSAKIMİLLİ) • İlk defa AZINLIKLARA siyasi ve sosyal dengemizi bozucu hakların verilemeyeceğinden bahsedilmiştir. • İlk defa MANDA ve HİMAYEYE karşı çıkılmıştır. • İlk defa MEBUSLAR MECLİSİNİN toplanması yönünde karar alınmıştır. • Başkanı Mustafa Kemal olan dokuz kişilik Temsilciler Kurulu oluşturulmuştur. • Milli egemenlik koşulsuz ( açıkça) olarak kabul edilmiştir. • Misakımilli’nin temelleri atılmıştır. • Mustafa Kemal’in sivil olarak katıldığı ilk olaydır. • İç ve dış politikaya dair kararların alınması, kongrenin bir hükümet gibi çalıştığına kanıttır. Erzurum Kongresi, aşağıdakilerin hangisiyle Sivas Kongresi’nden ayrılır? A) B) C) Şark Vilayetleri Müdafaa-i Hukuk Cemiyetinin kararıyla toplanması İstanbul Hükümetine güvensizliğini belirtmesi Azınlıklara siyasi egemenliği ve sosyal dengeyi bozacak ayrıcalıklar verilmesini reddetmesi D) Vatanın bölünmez bir bütün olduğunun ilke olarak benimsenmesi E) Mustafa Kemal’in kongre başkanlığına seçilmesi BALIKESİR ve ALAŞEHİR KONGRESİ • Batıdaki bütün güçleri birleştirmeyi amaçlamışlardır. • Reddi İlhak Cemiyetinin çalışmaları ile toplanmışlardır. • Her iki kongrede hem toplanış şekli hem de aldıkları kararlar bakımından bölgeseldirler. • Her iki kongrenin de başkanlığını Hacım Muhittin yapmıştır. • Her iki kongrede İstanbul’a bağlılıklarını bildirmişlerdir. • Batı cephesinin kurulmasını sağlamışlardır. SİVAS KONGRESİ (4-11 Eylül 1919) Toplanma kararı Amasya genelgesinde alınmıştır. Her bakımdan ulusal bir kongredir. Erzurum Kongresinde alınan kararlar, bazı ilave ve değişikliklerle aynen kabul edilmiştir. Bütün dernek ve cemiyetler “Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti “adı altında birleştirildi. Temsilciler kurulu vatanın bütününü temsil eder.( üye sayısı artırıldı) Manda ve himaye kesin olarak reddedildi. Temsilciler kurulu , ilk defa yürütme yetkisini kullandı Ali Fuat Cebesoy’un Temsilciler Kurulu tarafından Batı cephesine Kuvayımilliyenin kumandanlığına atanması ile Batı cephesinde kumanda birliği sağlandı. İrade-i Milliye gazetesi çıkarılması kararı alındı. Kurtuluş Savaşı’nda, Temsilciler Kurulu’nun bütün ülkeyi temsil etmesi Ali Fuat Paşa’nın Batı Cephesi Kuvvetleri Genel Komutanlığına atanması ulusal cemiyetlerin birleştirilmesi kararları aşağıdakilerin hangisinde alınmıştır? A) Erzurum Kongresi B) Sivas Kongresi C) Amasya Görüşmesi D) Amasya Genelgesi E) Balıkesir Kongreleri Aşağıdakilerden hangisi Sivas Kongresi’ni, Erzurum Kongresi’nden ayıran özelliklerden biridir? A) Mustafa Kemal’in kongre başkanı seçilmesi B) Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyetlerinin birleştirilmesi C) Azınlıklara sosyal ve siyasi dengeyi bozacak ayrıcalıkların tanınmaması D) Temsilciler Kurulu seçilmesi E) Her türlü işgale karşı çıkılması SİVAS KONGRESİ’NDE KARŞILAŞILAN SORUNLAR Ali Galip Olayı Başkanlık Sorunu Manda Sorunu İstanbul Hükümeti ve işgal güçlerinin engellemesi sonucunda kongreye beklenildiği kadar üye katılamadı. (38 delege) Ali Galip Olayı, aşağıdakilerden hangisini önlemek amacıyla düzenlenmiştir? A) B) C) D) E) Mustafa Kemal’in Samsun’a gönderilmesini Misakımillî kararlarının Anlaşma Devletleri tarafından tepkiyle karşılanmasını Sivas Kongresi’nin yapılmasını İstanbul Hükümetinin TBMM Hükümetini zor durumda bırakmasını Padişahın Mebuslar Meclisini kapatmasını Sivas Kongresi’nde aşağıdakilerden hangisiyle ilgili sorun çıkmıştır? A) Ali Fuat Cebesoy’un Umum Kuvayımilliye Komutanlığına atanması B) Milli cemiyetlerin birleştirilmesi C) Erzurum Kongresi’ne katılan delegelerin Sivas Kongresi’ne de katılması D) Manda yönetiminin kabul edilmesi önerisi E) İstanbul Hükümeti temsilcisi Salih Paşa’yla Amasya’da görüşülmesi SİVAS KONGRESİ SIRASINDA VE SONRASINDA GELİŞEN OLAYLAR SIRASINDA • ALİ GALİP OLAYI SONRASINDA • İSTANBUL HÜKÜMETİ İLE İLİŞKİLERİN KESİLMESİ (12 EYLÜL1919) • DAMAT FERİT PAŞA HÜKÜMETİNİN DÜŞÜRÜLMESİ (30 EYLÜL1919) • YENİ HÜKÜMETİN KURULMASI (2 EKİM1919) AMASYA GÖRÜŞMELERİ (20–22 EKİM 1919) AMASYA GÖRÜŞMELERİ İstanbul Hükümeti adına Salih Paşa Temsil Heyeti adına Mustafa Kemal Resmen ve hukuken tanıdı Amasya Görüşmelerine Temsil Heyeti ile İstanbul Hükümeti temsilcisi Salih Paşa’nın anlaşmaya varamadığı tek konu meclisin toplanacağı yerdir. İstanbul Hükümeti Amasya’da alınan kararlardan yalnızca Mebusan Meclisi’nin toplanmasını kabul etmiştir. Amasya Görüşmeleri ile İstanbul Hükümeti Temsil Heyetinin varlığını tanıdı. Amasya Görüşmelerinde,Temsilciler Kurulu ile İstanbul Hükümeti temsilcisi arasında aşağıdakilerden hangisi yönünde anlaşmaya varılamamıştır? A) Seçimlerin yenilenmesi B) Mebuslar Meclisinin İstanbul dışında toplanması C) Erzurum Kongresi kararlarının kabul edilmesi D) Sivas Kongresi kararlarının kabul edilmesi E) Barış görüşmelerine gidecek temsilcilerin seçimi TEMSİL HEYETİ'NİN ANKARA'YA GELİŞİ (27 Aralık 1919) Son Osmanlı Mebuslar Meclisinde görüşülecek konuların tesbitini sağlamak Milletvekillerinden İstekleri Kendisinin meclis başkanı seçilmesi Mecliste, “Müdafaa-i Hukuk” adında bir grup kurulması Misakımilli kararlarının kabul edilmesi SON OSMANLI MEBUSAN MECLİSİ’NİN AÇILMASI (12 Ocak – 11 Nisan 1920) • 21 Aralık 1918 • 12 Ocak 1920 Son Osmanlı Meclisi padişah (Vahdettin) tarafından İttihatçıların çoğunlukta oldukları gerekçesi ile kapatılmıştı. Son Osmanlı Mebusan Meclisi yeniden açıldı. ALINAN KARARLAR; M. Kemal, mebuslar meclisi başkanı seçilemedi (Reşit Hikmet bey seçildi.) Müdafaa-i Hukuk Grubu yerine Felah-ı Vatan Grubu kuruldu (Başkanı Rauf Orbay) Son Osmanlı Mebusan Meclisinde kabul edilen tek karar; Misak-ı Milli’nin kararlarıdır. MİSAKIMİLLİ (28 Ocak 1920) MİSAKIMİLLİ KARARLARI KAPİTÜLASYONLAR BOĞAZLAR OSMANLI BORÇLARI AZINLIKLAR SINIRLAR REFARANDUM Batı Trakya Elviye-i Selase Arp Toprakları •• MİSAKIMİLLİNİN MİSAKIMİLLİNİNHAZIRLANMASINDA, HAZIRLANMASINDA, İLANINDA İLANINDAVE VEKARARLARININ KARARLARININ TEMELİNDE TEMELİNDE •• •• •• •• • • ERZURUM ERZURUMKONGRESİ KONGRESİ SİVAS SİVASKONGRESİ KONGRESİ FRANSIZ FRANSIZİHTİLALİ İHTİLALİ WİLSON WİLSONİLKELERİ İLKELERİ Misakımilli de Milli Egemenlik ilkesi önemsenmiştir. Ancak rejimi değiştirmeye yönelik bir karar yoktur. Aşağıdakilerden hangisi Misakımillî’nin içeriğinde yer alan konulardan biri değildir? A) Kapitülasyonlar B) Azınlıklar D) Batı Trakya C) Boğazlar E) Patrikhane I. İstanbul II. Doğu Trakya III. Batı Trakya Misakımillî’yle yukarıdakilerden hangilerinin geleceğinin belirlenmesi için halkın oylaması istenmiştir? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) II ve III I. İtalya II. Rusya III. İngiltere Yukarıdaki devletlerden hangileri Misakımillî’nin ilanına tepki göstermiştir? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve III E) II ve III İSTANBUL’UN RESMEN İŞGALİ (16 MART 1920) Son Osmanlı Mebuslar Meclisi’nde Misakımilli kararlarının alınması üzerine; İstanbul Hükümeti üzerindeki baskıyı artırdılar. Ali Rıza Paşa Hükümeti 3 Mart 1920 tarihinde istifa etti. 8 Mart 1920 tarihinde Salih Paşa Hükümeti kuruldu. İstanbul’un işgali ile; İşgalin geçici olduğunu amaçlarının padişahı korumak olduğunu belirttiler. Mebuslar meclisini dağıtıp yakaladıkları mebusları Malta’ya sürgüne gönderdiler. Türk Ocakları basılarak aydınlar tutuklandı 2 Nisan 1920 tarihinde Salih Paşa istifa etti Damat Ferit Paşa Hükümeti kuruldu. İSTANBULUN RESMEN İŞGALİNE KARŞI TEMSİL HEYETİNİN ALDIĞI TEDBİRLER İSTANBULUN RESMEN İŞGALİNİN ÖNEMİ İstanbul Hükümeti ile bütün ilişkiler kesilmiştir. M. Kemalin haklılığı ortaya çıkmıştır. İzmit - Geyve demiryolu tahrip edildi. TBMM’nin açılması hızlandı. M. Kemal milli mücadeleyi padişah adına yürüttüğünü söyleme imkanı elde etti. Değerli eşya, kıymetli evrak ve paraların İstanbul’a gönderilmesi yasaklandı. İtilaf devletlerine ait subaylar tutuklatıldı. İstanbul’un Resmen İşgali Mebuslar Meclisinin dağıtılması M. Kemal olağanüstü yetkilere sahip bir meclisin açılmasına karar verdi. TBMM’NİN AÇILMASIYLA HEDEFLENENLER Milli birlik ve beraberliği sağlamak Düzenli orduyu kurmak Vatanı işgalden kurtarmak Milli egemenlik ilkesini gerçekleştirmek I.TBMM’NİN ALDIĞI KARARLAR (24 NİSAN ÖNERGESİ) Hükümet kurmak zorunludur Geçici dahi olsa bir hükümet başkanı tanımak; ya da padişah vekili atamak doğru değildir. Meclisin içerisinden tek tek seçilecek bir kurul, hükümet işlerine bakar. Meclis Başkanı Hükümetin de başkanıdır. Meclisin içinde toplanmış olan MİLLİ İRADE’yi vatanın kaderine hakim kılmak temel ilkedir. TBMM’nin üstünde bir güç yoktur. Yasama ve yürütme yetkileri TBMM’ye aittir. Padişah ve halife baskı ve zordan kurtulduğu zaman, meclisin düzenleyeceği yasal ilkeler doğrultusunda yerini alır. Yeni Türk Devleti aşağıdakilerden hangisiyle kurulmuştur? A) Halifeliğin kaldırılması B) Ankara’nın başkent olması C) TBMM’nin açılması D) Misakımillî’nin ilan edilmesi E) Amasya Genelgesi’nin ilan edilmesi TBMM’nin açıldığı gün Mustafa Kemal’in Meclise verdiği önergede aşağıdaki hükümlerden hangisi yoktur? A) Hükümet kurulmasının gerekliliği B) Geçici bir hükümet başkanı tanımanın doğru olmadığı C) Kapitülasyonların kaldırılmasının gerektiği D) TBMM’nin üstünde bir kuvvet olmadığı E) TBMM’nin kanun yapma ve kanunları yürütme yetkisi olduğu Mustafa Kemal’in 24 Nisan 1920 tarihinde TBMM’ye sunduğu önergede aşağıdaki konulardan hangisine yer verilmemiştir? A) Meclisin üstünlüğü B) Hükümetin oluşumu C) Meclise verilecek ad D) Hükümet kurma zorunluluğu E) Meclis başkanının yetki ve sorumluluğu I.TBMM’NİN ÇIKARDIĞI KANUNLAR • AĞNAM VERGİSİNİN 4 KATINA ÇIKARILMASI (24 NİSAN 1920) • HIYANETİ VATANİYE KANUNU (29 NİSAN 1920) • NISABI MÜZAKERE KANUNU (5 EYLÜL 1920) • FİRARİLER KANUNU ( KASIM 1920) • MEN’İ İSRAFAT Kanunu (KASIM1920) • TEŞKİLATI ESASİYE KANUNU(20 OCAK 1921) • BAŞKOMUTANLIK YASASI (5 AĞUSTOS 1921) • TEKALİFİ MİLLİYE EMİRLERİ(8 AĞUSTOS 192) NOT: Tekalifi Milliye emirlerini Mustafa Kemal çıkarmıştır. I.TBMM’ NİN ÖZELLİKLERİ: İhtilalci İdealist Demokratik bir Meclistir Milli Bir Meclistir Tek ve üstün bir meclistir Kurucu Meclistir Geniş Tabanlı Olması Fedakâr Olması Güçler Birliği esastır Laik bir meclis değildir. I.TBMM içinde partiler yoktur, gruplar vardır. İSTİKLAL GRUBU MÜDAFA-İ HUKUK GRUBU YEŞİL ORDU I.TBMM’DE YER ALAN GRUPLAR HALK ZÜMRESİ ISLAHAT GRUBU TESANÜD GRUBU TBMM’YE KARŞI AYAKLANMALAR Doğrudan İstanbul Hükümeti Tarafından Kuvayıinzibatiye Ahmet Anzavur İstanbul hükümeti ve İtilaf Devletleri Bolu, Düzce, Hendek, Afyon Şeyh Eşref Konya Yozgat Milli aşireti Ali Batı Koçgiri Cemil Çeto Azınlıklar Kuvayımilliye Yanlısı Olup Sonradan Ayaklananlar Karadeniz’de ve Batı Anadolu da RUMLAR Demirci Mehmet Efe Doğu ve Güney Doğu Anadolu da ERMENİLER Çerkes Ethem Aşağıdaki ayaklanmalardan hangisi, etnik ayrımcılık ve dini nedenlerle çıkmamıştır? A) Koçgiri B) Şeyh Sait C) Menemen D) Nasturi E) Demirci Mehmet Efe Aşağıdakilerden hangisi, İstanbul Hükümetinin ya da Anlaşma Devletlerinin kışkırtmalarıyla çıkan ayaklanmalardan biri değildir? A) Anzavur B) Çerkez Ethem C) Milli Aşireti D) Kuvayi İnzibatiye E) Konya (Bozkır) TBMM’NİN AYAKLANMALARA KARŞI ALDIĞI ÖNLEMLER 29 Nisan 1920'de Hıyanet-i Vataniye Yasası çıkarıldı. İstiklal Mahkemeleri kuruldu. İstanbul Hükümeti ile tüm ilişkiler kesildi. Şeyhülislam’ın fetvasına karşılık, Ankara Müftüsü Rıfat Börekçi başkanlığındaki kurula fetva hazırlatıldı. TBMM’YE KARŞI ÇIKARILAN AYAKLANMALARIN SONUÇLARI Kurtuluş Savaşı uzamış ve Milli Mücadele gecikmiştir Yunanlılar, Anadolu içlerine ilerleme fırsatı elde ettiler TBMM, askeri gücünü burada kullanarak yıpranmıştır TBMM’nin Anadolu’daki gücü ve otoritesi artmıştır Maddi ve manevi kayıplar yaşandı. Aşağıdakilerden hangisi, ayaklanmalara karşı TBMM’nin aldığı önlemlerden biri değildir? A) B) C) D) E) İstanbul Hükümetiyle tüm ilişkilerin kesilmesi İstiklal Mahkemelerinin kurulması Ulukışla demiryolunun tahrip edilmesi ( İstanbul’un işgaline karşı alındı) Hıyanet-i Vataniye Kanunu’nun çıkarılması Ulusal mücadelenin desteklenmesi yönünde fetva yayımlanması MİLLİ MÜCADELEDE BASIN Milli Mücadele Yanlısı Milli Mücadele KARŞITI • • • • • • • • • • • • • • • • • • İrade-i Milliye Hakimiyeti Milliye Le Pays, Hadisat, Albayrak Anadolu Ajansı Matbuat İstihbarat Umumiyesi Ceride-i Resmiye Yenigün İkdam Tasviri Efkar İleri Vakit Peyamısabah Ümit İrşad Zafer Alemdar, Aydede Ferda İstanbul Kurtuluş Savaşı’nda, TBMM Hükümetinin yarı resmî yayın organı hâline gelen gazete aşağıdakilerden hangisidir? A) Hakimiyetimilliye D) Yenigün I. II. III. IV. B) Peyamısabah C) İradeimilliye E) İkdam Anadolu Ajansı İradeimilliye gazetesi Hâkimiyetimilliye gazetesi Peyamısabah gazetesi Yukarıdakilerden hangileri, Kurtuluş Savaşı’nda millî birliği tehlikeye düşürecek iç ve dış yayınlara karşı milleti uyarma görevini yapmıştır? A)Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız IV D) III ve IV E) I, II ve III SEVR BARIŞ ANTLAŞMASI(10 AĞUSTOS 1920) • Esasları SAN REMO KONFERANSI’nda belirlenmiştir. • Anlaşmayı SALTANAT ŞURASI onaylamıştır. • TBMM anlaşmayı onaylayanları vatan haini ilan etmiştir. • Önemli hükümleri; • Boğazlar Komisyonu ( içinde Türk olmayan ) • Azınlık hakları genişletilecek • Doğu Anadolu da Ermeni devleti kurulacak • Kapitülasyonlar artırılacak ve tüm devletler yararlanacak MİLLİ MÜCADELEDE MUHAREBELER DÖNEMİ DOĞU CEPHESİ GÜNEY CEPHESİ BATI CEPHESİ Sadece Düzenli Ordu Sadece Kuvayımilliye Sadece Ermeniler Kuvayımilliye + Düzenli Ordu Fransa ve Ermeniler İngiltere ve Yunanistan DOĞU CEPHESİ Gümrü Antlaşmasının Önemi: Kars, Sarıkamış, Kağızman, Iğdır Türk devletine bırakıldı. TBMM’nin ilk askeri ve siyasi başarısıdır. TBMM Hükümetinin imzaladığı ilk antlaşmadır. TBMM’nin varlığını tanıyan ilk devlet Ermenistan’dır. Doğu cephesi kapanmıştır. TBMM adı ilk defa bir antlaşma metnine yazdırmıştır. Sevr’in olduğunu tanıyan ilk devlet Ermenistandır. Aşağıdakilerden hangisi Kurtuluş Savaşı Döneminde imzalanan Gümrü Antlaşması’nın özelliklerinden biri değildir? A) TBMM’nin ilk uluslararası siyasi zaferi olması B) Kurtuluş Savaşı’nda Güney Cephesi’nin açılmasına neden olması C) Kurtuluş Savaşı’nda Doğu Cephesi’nin kapatılmasını sağlaması D) Kars ve dolaylarının geri alınması E) Sevr Antlaşması’nın Ermenilere tanıdığı hakları geçersiz kılması Aşağıdakilerden hangisi Gümrü Antlaşması’yla topraklarımıza katılan yerlerden biri değildir? A) Batum B) Kars C) Çıldır D) Sarıkamış E) Ardahan GÜNEY CEPHESİ KURTULUŞ SIRASI MARAŞ SAVUNMASI Sütçü İmam URFA SAVUNMASI Ali Saip Bey TBMM açılmadan önce kurtarıldı. ANTEP SAVUNMASI Şahin Bey ADANA SAVUNMASI Mehmet Hoca 20 Ekim 1921 Ankara Antlaşması ile kurtarıldı. NOT: • Urfa,Maraş,Antep ilk defa İNGİLTERE işgal etmişti 15 Eylül 1919’da FRANSA’ya bırakıldı. ÜNVAN SIRASI ANTEP SAVUNMASI 1921 GAZİ MARAŞ SAVUNMASI 1973 ŞANLI URFA SAVUNMASI 1984 ŞANLI Kurtuluş Savaşı’nda, I. Doğu, II. Güney, III. Batı cephelerinin hangilerinde, TBMM’ye bağlı düzenli birliklerin büyük katkısı olmadan halk kuvvetleriyle mücadele sürdürülmüştür? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II Kurtuluş Savaşı’nda Urfa, Maraş ve Antep’te halk ve milis güçler, I. Fransa, II. İngiltere, III. Yunanistan devletlerinden hangilerine karşı mücadele etmiştir? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) II ve III E) I, II ve III BATI CEPHESİ KUVAYIMİLLİYENİN MÜCADELE ETTİĞİ CEPHELER A) MİLNE HATTI (3 KASIM 1919) • • • • • İngiliz Mareşal Milne Tarafında Türk Yunan kuvvetleri arsında çizilen istikrar hattıdır. Amaç; Yunanlıların Batı Anadolu da rahat ilerlemelerini sağlamaktır. Kuvayımilliyecilerin Milne Hattına karşı açtığı cepheler AYVALIK BERGAMA-SOMA AKHİSAR SALİHLİ AYDIN-NAZİLLİ B) GEDİZ TAARRUZU (24 EKİM 1920) Yunanlıların Sevr’i onaylatmak için Doğu Trakya, Bursa, Balıkesir, Uşak istikametindeki ilerleyişini durdurmak amacıyla Ali Fuat Cebesoy’a bağlı Kuvayı milliye birlikleri taarruza geçerek başarısız oldular. Sonucu; • Ali Fuat Cebesoy görevden alındı.(Moskova) • Kuvayımilliyeden düzenli orduya geçilmesi kararlaştırıldı. • Batı Cephesi ikiye ayrıldı. DÜZENLİ ORDUNUN MÜCADELE ETTİĞİ CEPHELER I. İNÖNÜ SAVAŞI (6-10 Ocak 1921) KRONOLOJİ YORUM • TBMM’nin kurduğu düzenli ordunun Batı Cephesinde kazandığı ilk zaferdir. Türk Milletinin TBMM ve Düzenli Ordu’ya güveni arttı. Düzenli orduya katılım arttı. • Milli maneviyat yükseldi ve ulusal birlik beraberlik arttı. • Çerkez Ethem isyanı bastırıldı. • • Teşkilatı Esasiye Kanunu (1921 Anayasası) (20 Ocak 1921) Londra Konferansı (21 Şubat – 12 Mart 1921) Batum Antlaşması (Gürcistan ile 23 Şubat 1921) Afganistan ile dostluk antlaşması ( 1 Mart 1921) İstiklal Marşı’nın Kabulü (12 Mart 1921) Moskova Antlaşması (Sovyet Rusya ile 16 Mart 1921) Londra Konferansı Teşkilatı Esasiye Kanunu • • • • • Egemenlik kayıtsız şartsız millete aittir. Seçimler iki yılda bir yapılır. Din ve şeriat işlerini TBMM kendi eliyle yürütür. Çerçeve bir anayasadır. Kişi hak ve özgürlüklerine yer verilmemiştir. • • • • • Her iki hükümet de birlikte davet edilmiştir. Görüşme teklifinin itilaf devletlerinden gelmesi TBMM’nin hukuki varlığını tanıdığına kanıttır. TBMM İtalya’nın doğrudan aracılık yapması ile katıldı. Sevr’in hükümlerinin değişebileceği ortaya çıktı. Ateşkes teklifidir. • İstiklal Marşı’nın Kabulü • Moskova Antlaşması • • • • • • • • Türk ordusuna ithafen yazılmıştır. Milli eğitim bakanlığınca düzenlenmiştir. İlk defa Hamdullah Suphi Tanrıöver tarafından okunmuştur. Sınırlar Kapitülasyonların reddi Sevr Antlaşması’nın reddi Boğazların ticarete açılması Esir değişimi Birinci İnönü Savaşı’nın kazanılmasının aşağıdakilerden hangisine ortam hazırladığı savunulamaz? A) B) C) D) E) Çerkez Ethem Ayaklanması’nın çıkmasına Anlaşma Devletleri arasında görüş ayrılıklarının oluşmasına Millî Mücadelenin başarılı olacağı inancının artmasına Londra Konferansı’nın düzenlenmesine Moskova Antlaşması’nın yapılmasına Batı Cephesinde Yunanistan’la yapılan aşağıdaki savaşlardan hangilerinin sonunda, Anlaşma Devletleri Yunan ordusunu güçlendirmek amacıyla TBMM’yle ilişki kurarak Sevr Antlaşması’nın koşullarını değiştirmek istemiştir? A) B) C) D) E) Birinci İnönü – İkinci İnönü Birinci İnönü – Sakarya Sakarya – Büyük Taarruz İkinci İnönü – Kütahya-Eskişehir Kütahya-Eskişehir – Büyük Taarruz I. Boğazların bütün ulusların ticaretine açılması II. Kapitülasyonların kaldırılmış sayılması III. Batum’un geleceği Yukarıdakilerden hangileri Moskova Antlaşması’nın kapsamında yer alır? A) Yalnız B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) I, II ve III Moskova Antlaşması’nda aşağıdaki konulardan hangisiyle ilgili hüküm yoktur? A) Türk milli sınırları B) Azınlık hakları C) Kapitülasyonların reddi D) Sevr Antlaşması’nın reddi E) Boğazlardaki egemenlik hakları II. İNÖNÜ SAVAŞI (23 MART-1 NİSAN 1921) Mustafa Kemal, İsmet Bey’e “Siz orada yalnızca düşmanı değil, Milletin makus (kötü) kaderini de yendiniz” demiştir. İtalyanlar Anadolu'yu boşaltmaya başladılar (5 Temmuz 1921) Fransızlar barış amacıyla ilk kez Ankara’ya elçi gönderdiler. Zonguldak’tan kuvvetlerini geri çektiler. İngilizler İstanbul'un işgalinden sonra tutukladıkları bir kısım milletvekillerini salıverdiler. İngilizler Malta’da tutuklu bulunan 40 Türk’ü serbest bırakmışlardır. NOT:Aslıhanlar ve Dumlupınar Savaşları (8-11 Nisan 1921) NOT:İnönü Muharebeleri düşmanı oyalayarak, düzenli orduya zaman kazandırmıştır. KÜTAHYA – ESKİŞEHİR MUHAREBELERİ (10 – 24 Temmuz 1921) • İnönü Muharebeleri sonrası oluşan iyimser hava yerini, karamsarlığa bıraktı. • Eskişehir, Afyon, Uşak, Kütahya kaybedildi. • Fransa, anlaşma yolu ararken çekimser kaldı. • İtalya Anadolu’dan askerlerin geri çekmeyi durdurdu. • M. Kemal, Türk Ordusunu, Sakarya’nın doğusuna çekti. • Meclis içindeki muhalif sesler yükselmeye başladı. • Meclisin, Ankara’dan Kayseri’ye taşınması fikri ortaya atıldı • M. Kemal’e Başkomutanlık yetkisinin verildi.(5 Ağst1921) • Tekalifi Milliye Emirleri çıkartıldı. Aşağıdakilerden hangisi, Eskişehir-Kütahya Savaşlarının ardından yaşanan gelişmelerden biri değildir? A) Mustafa Kemal’e Başkomutan unvanının verilmesi B) Tekâlif-i Milliye (Ulusal Yükümlülükler) Emirlerinin çıkarılması C) Ordunun Sakarya’nın doğusuna çekilmesi D) Meclisin Kayseri’ye taşınmasının önerilmesi E) Londra Konferansı’nın toplanması SAKARYA SAVAŞI (23 Ağustos - 13 Eylül 1921) • Kütahya ve Eskişehir Savaşında alınan mağlubiyet Türk Milli Mücadelesini tehlikeli bir noktaya getirmişti. ( var olma) • Yunanlıların tek bir hedefi kalmıştı. Ankara’yı ele geçirerek TBMM’yi yok etmek • Mustafa Kemal ve Genel Kurmay Başkanı Fevzi Çakmak karargahlarını Polatlıya kadar taşıdılar. • 22 gün 22 gece hiç aralıksız süren mücadele 100 km’lik bir alanda cereyan etmiştir. ( meydan savaşı) • Subaylar Savaşı( 82 subay, 900 er) • "Hattı müdafaa yoktur, sathı müdafaa vardır”( Topyekün Savaş) DIŞTA İÇTE • • Son savunma savaşıdır. (1683 II. Viyana’dan beri süregelen geri çekiliş sona erdi) • İtalya Anadolu’dan askerlerini tamamen geri çekti. • İngiltere ile karşılıklı olarak esir takasına girişildi. M. Kemal’e ; “GAZİLİK” ünvanı “MAREŞALLİK” rütbesi verildi. • KARS ANTLAŞMASI (13 EKİM1921) • ANKARA ANTLAŞMASI (20 EKİM1921) • UKRAYNA İLE DOSTLUK ANTLAŞMASI (2 OCAK 1922) • PARİS MUKARRERATI (22-26 MART1921) Hatay’da özerk bir yönetim oluşturularak, resmî dilin Türkçe olması ve Türk kültürünü geliştirecek önlemlerin alınmasıyla ilgili hüküm aşağıdaki antlaşmaların hangisinde bulunmaktadır? A) Gümrü B) Ankara C) Moskova D) Kars E) İstanbul BÜYÜK TAARRUZ 26 Ağustos – 30 Ağustos 1922 ORDULAR İLK HEDEFİNİZ AKDENİZ İLERİ Büyük Taarruzun Sonuçları Kurtuluş Savaşı başarıya ulaştı, Batı Anadolu’da Yunan işgali sona erdi. Kurtuluş Savaşı’nın “Askeri safhası” sona erdi, Diplomatik ilişkiler önem kazandı. İtilaf devletleri TBMM’ye ateşkes önerisinde bulundular . MUDANYA ATEŞKES ANTLAŞMASI (11 EKİM 1922) Mudanya Ateşkes Anlaşmasının Sonuçları; • Doğu Trakya, Boğazlar ve İstanbul diplomasi yolu ile kurtarıldı. • İstanbul’un TBMM’ye bırakılması Osmanlı Devleti hukuken yok sayıldığının kanıtıdır. • Mondros Ateşkes Anlaşması sona erdi. • “YENİK” devlet statüsünden“EŞİT” devlet durumuna gelindi. • İngiltere’de Loid George Hükümeti istifa etti • Yunanistan’da hükümet istifa etti • TBMM’nin varlığını İngiltere ve İtalya tanıdılar. • İtilaf devletleri, barış teklifinde bulunmuşlardır. (28 Ekim 1922) Doğu Trakya’nın Yunan askerleri tarafından boşaltılmasına dair hüküm aşağıdakilerin hangisinde bulunmaktadır? A) Gümrü Antlaşması B) Moskova Antlaşması C) Kars Antlaşması D) Ankara Antlaşması E) Mudanya Anlaşma I. Karaağaç’ın Türkiye’ye bırakılması II. Türk-Yunan çatışmalarının sona ermesi III. Batı Trakya’nın Yunanistan’a bırakılması Yukarıdakilerden hangileri Mudanya Ateşkes Anlaşması kapsamındadır? A) Yalnız B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) II ve III SALTANATIN KALDIRILMASI (1KASIM 1922) Saltanatın kaldırılması ile; TBMM tek temsilci olma olarak katılma imkanı elde etti. Milli Egemenlik yolunda atılan önemli bir yeniliktir. Laiklik yolunda atılan ilk adımdır. TBMM’nin siyasi alanda yaptığı ilk inkılaptır. TBMM’nin yaptığı ilk ve tek inkılaptır. Osmanlı Devletinin siyasi varlığı sona erdi Devlet başkanlığı ve rejim sorunu ortaya çıktı. Padişah Vahdettin 17 Kasım 1922’de İngiltere’ye sığındı. Cumhuriyeçilik, Halkçılık, Laiklik ilkeleri ile alakalıdır. Saltanatın kaldırılmasını öncelikli hale getiren gelişme aşağıdakilerden hangisidir? A) Londra Konferansı’na Osmanlı ve TBMM hükümetlerinin birlikte çağrılması B) Mudanya Ateşkes Anlaşması’nın imzalanması C) Lozan Konferansı’na TBMM ve Osmanlı hükümetlerinin birlikte çağrılması D) Cumhuriyetin ilan edilmesi E) Halifeliğin kaldırılması Konferansı toplayan devletler Fransa İngiltere Japonya İtalya Konferansı toplayan devletler haricinde bütün görüşmelere katılan devletler Türkiye Yunanistan Yugoslavya Romanya Gözlemci olarak katılan ABD Sadece Boğazlar Konusunda katılan Bazı konularda katılan ( ticaret ve yerleşme) S. Rusya Bulgaristan Belçika Portekiz Konferansa Hazırlık Birinci mesele Konferansın nerede toplanacağı? İkinci Mesele Konferansta TBMM’yi kimin temsil edeceği? Üçüncü mesele Konferansta hangi konularda taviz verilmeyeceği? İzmir mi? Lozan mı? Rauf Bey mi? İsmet Bey mi? Kapitülasyonlar Ermeni Yurdu Misakımilli Lozan’da çözümlenemeye n tek konu; Lozan’da gündeme gelmeyen konu; IRAK SINIRI KAFKAS SINIRI Lozan’da belirlenen tek sınır; BATI SINIRI Bozcaada (Taşoz) , Gökçeada (İmroz) ve Tavşan Adası Türkiye'ye verildi. Kıbrıs Adası ve Mısır İngiltere'ye verildi. Rodos ve Oniki Ada İtalya'da verildi. Midilli, Sisam,Sakız, Nikerya Adaları silahsızlandırılma koşulu ile Yunanistan’a bırakıldı. Boğazların yönetimi başkanının Türk olduğu ve Milletler Cemiyeti'nin denetlediği uluslar arası bir komisyona bırakılmıştır. Boğazların her iki yakasında da yedişer kilometrelik bir alanda askersiz alan oluşturulacak. Adalar Boğazlar Yabancı Okullar Türkiye bir iç meselesi sayarak hiçbir devleti karıştırmamıştır. Yabancı okullar Türk hükümetinin belirleyeceği kanun, tüzük ve yönetmeliklerine uyması kabul edilmiştir Rum Patrikhanesi Patrikhane siyasi faaliyetlerde bulunmama şartı ile İstanbul’da kalacaktır. Azınlıklar Bütün azınlıklar Türk uyruklu sayılacak ve hiç bir ayrıcalık tanınmayacaktır. Batı Trakya'daki Türkler İstanbul'daki Etabli( yerleşik) Gökçeada Rumlar Bozcaada Anadolu ve Doğu Trakya'daki Rumlar ile Yunanistan'daki Türkler değiş tokuş edilecektir (Nüfus Mübadelesi). Kapitülasyonlar Siyasi, adlî ve mali alanlarda yabancılara tanınan tüm ayrıcalıklara son verilmiştir. Lozan Antlaşması’nda, I. Türkiye - Yunanistan sınırı, I. Irak sınırının belirlenmesi II. azınlıklar, II. Yunanlıların Doğu Trakya’yı boşaltması III. Batı Trakya Türkleri ile İstanbul Rumlarının III. Musul mübadelenin dışında bırakılması konularından hangilerinin çözümü Yukarıdaki konularla ilgili sorunlardan sonraya bırakılmıştır? hangileri Lozan Konferansı’nda çözülmüştür? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) II ve III D) I ve II Lozan Konferansı’nda Türkiye’nin komşularıyla, I. Güney II. Doğu III. Batı sınırlarından hangileri söz konusu olmamıştır? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) I, II ve III E) I, II ve III Türkiye’nin, I. İran, II. Yunanistan, III. Irak sınırlarından hangileri Lozan Antlaşması’yla çizilmiştir? A) Yalnız B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) II ve III Lozan Antlaşmasında taviz verilerek çözülen sorunlar • Patrikhane • Ege Adaları • Suriye Sınırı • Boğazlar SİYASİ ALANDA YAPILAN İNKILAPLAR Saltanatın kaldırılması Cumhuriyetin ilanı Halifeliğin kaldırılması Kadınlara siyasi hakların verilmesi Çok partili hayat geçiş denemleri CUMHURİYETİN İLANI 29 EKİM 1923 Cumhuriyetin İlanın Sonuçları Cumhuriyetin İlan Edilme Nedenleri Milli egemenliği gerçekleştirmek Saltanatın kaldırılmasından sonra ortaya çıkan sorunları çözümlemek Devlet başkanlığı Devletin Rejimi Hükümet bunalımına çözüm bulmak, Milli Egemenlik ilkesi gerçekleşti. Devlet başkanlığı sorunu çözüldü. Cumhurbaşkanı : M. Kemal Başbakan : İsmet İnönü Meclis Başkanı: Ali Fethi Okyar Rejimin adı kondu. Meclis hükümeti sisteminden kabine sistemine geçildi. Yürütme işlerlik kazandı. Güçler yumuşakça birbirinden ayrıldı.(yasama-yürütme) NOT: Cumhuriyetin ilanı ile 1921 Anayasasında 1923 değişikliğine gidilmiştir. 1921 ANAYASASINDA YAPILAN 1923 DEĞİŞİKLİKLERİ • • • • • • Devletin yönetim şekli cumhuriyettir. Devlet başkanı cumhurbaşkanıdır. Hükümet kurma şekli Kabine sistemine göre Resmi dil Türkçe Başkent Ankara Devletin dini İslam 1923 yılında, 1921 Anayasası’nda yapılan değişiklikle Türkiye Devleti’nin, I. siyasi rejimi, II. hükümetin oluşturulma biçimi, III. seçim sistemi konularından hangileri belirlenmiştir? A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) I ve III • Devlet başkanlığı sorununun çözülmesi • Hükümet bunalımının sona ermesi Yukarıdaki gelişmeler, aşağıdakilerden hangisinin sonucudur? A) TBMM’nin açılmasının B) Cumhuriyetin ilan edilmesinin C) Saltanatın kaldırılmasının D) Milletvekillerinin görev süresinin kısaltılmasının E) 1928 yılında Anayasa’da yapılan değişikliğin E) I, II ve III HALİFELİĞİN KALDIRILMASI 3 Mart 1924 • İnkılapların önündeki önemli bir engel ortadan kaldırıldı. • Lâiklik yolunda önemli bir adım atıldı. • Milli Egemenlik ilkesi pekiştirildi ve güçlendirildi. • Ümmetçilik toplum anlayışı sona erdi. • Milli toplum anlayışı önem kazandı. NOT: HALİFELİĞİN KALDIRILMASI LAİKLİK, MİLLİYETÇİLİK, CUMHURİYETÇİLİK, HALKÇILIK VE İNKILAPÇILIK ilkeleri ile paraleldir. Halifeliğin Kaldırıldığı Gün Gerçekleştirilen Diğer Faaliyetler Tevhid-i Tedrisât Kanunu kabul edildi. ( Milliyetçilik, Laiklik, Halkçılık) Şer'iye ve Evkaf Vekâleti kaldırılmıştır. ( Laiklik) Erkan-ı Harbiye Bakanlığı kaldırıldı. ( Cumhuriyetçilik) NOT: Ordunun kesin olarak siyasetten ayrılması 19 Aralık 1924 tarihidir. Osmanlı hanedan üyelerinin yurtdışına sürgün edilmesi kararı alınmıştır. NOT: Medreseler 11 Mart 1924’te kapatılmıştır. KADINLARA SİYASİ HAKLARIN VERİLMESİ Medeni Kanun ile; SOSYAL EKONOMİK HUKUK SİYASİ haklar hariç yukarıda verilen alanlarda kadın erkek eşitliği sağlanmıştır. 1930: Belediye seçimlerine 1933: Muhtarlık 1934: Milletvekili seçme ve seçilme SİYASİ HAKLAR VERİLMİŞTİR. Türk kadını, milletvekili seçme ve seçilme hakkını aşağıdakilerden hangisiyle almıştır? A) Çok partili seçim sisteminin kabul edilmesiyle B) 1876 Anayasası'nın yürürlükten kaldırılmasıyla C) Tek dereceli seçim sistemine geçilmesiyle D) Medeni Kanun'un kabul edilmesiyle E) 1934 yılında yapılan anayasa değişikliği ile I. Soyadı Kanunu II. Öğretim Birliği Kanunu III. Seçim Kanunu Atatürk Döneminde yukarıdakilerin hangilerinde değişiklik yapılmasının,toplumda kadın-erkek eşitliğini sağlamada katkısı olmuştur? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) II ve III ÇOK PARTİLİ HAYATA GEÇİŞ DENEMELERİ CUMHURİYET HALK FIRKASI (1923) TERAKKİPERVER CUMHURİYET FIRKASI(1924) SERBEST CUMHURİYET FIRKASI (1930) •ilk siyasi partidir. » Başkanı Atatürk'tür. " Bütün inkılapların temel dayanağıdır. •Ekonomide devletçiliği savunmuş." Tüzüğünde altı Atatürk ilkesi vardır. •Anadolu Rumeli Müdafaa-i Hukuk temellerinden oluşur. •9 Eylül 1923’te H.F. kuruldu •20 Kasım 1924’te C.H.F olarak isim değiştirdi •1931’de Atatürk’ün 6 ilkesi CHP programına girdi •İlk muhalefet partisidir. •Kazım Karabekir başkanlığında, Rauf Bey, Refet Bey, Ali Fuat Beyler tarafından kurulmuştur. •Atatürk'ün isteğiyle Fethi Okyar tarafından kurulmuştur. Parti programı; •Ekonomide Liberalizmi ve demokrasiyi savunmuştur. •Din ve inançlara saygılıdır. •Cumhurbaşkanı seçilen bir kişinin milletvekilliğinden istifa etmesi. •Devlete ait arazi ve çiftliklerin köylüye dağıtılması •Yerinden yönetim ilkesi NOT:Şeyh Sait İsyanı'nın çıkması üzerine hükümet isyanda parti ileri gelenlerinin parmağı olduğu gerekçesi ile Takrir-i Sükun Kanununa dayanarak 5 Haziran 1925'te partiyi kapattı. Parti programında; •Liberalizmi savunmuştur. •Kadınlara siyasi haklar verilmesini savunmuştur. •Seçimler tek dereceli olmalıdır fikrini savunmuştur. •Programında cumhuriyetçilik ve laiklik yer almıştır. NOT:Rejime karşı olanların bu partiye sığındığını gören Fethi Okyar büyük bir olaya meydan vermemek için kendi açtığı partiyi kapattı. Partinin kapatılmasından sonra Menemen olayı çıkmıştı Atatürk Döneminde çok partili hayata geçiş amacıyla kurulan partilerden Serbest Cumhuriyet Partisinin programında, I. cumhuriyetçilik, II. devletçilik, III. laiklik ilkelerinden hangileri yer almıştır? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) I ve III I. Ekonomide liberalizmi savunması II. Terakkiperver Cumhuriyet Partisinden sonra kurulması III. Başkanlığını Kâzım Karabekir’in yapması Yukarıdakilerden hangileri, Serbest Cumhuriyet Partisiyle ilgilidir? A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III İÇ POLİTİKA • ŞEYH SAİT İSYANI • İZMİR SUİKASTİ • MENEMEN OLAYI • BURSA OLAYI • VAGON – LİTS OLAYI • RAZGRAT OLAYI • MUSTAFA KEMALE II.SUİKAST GİRİŞİMİ • AĞRI VE TUNCELİ OLAYLARI ŞEYH SAİT İSYANI (13 Şubat 1925) • Etnik ve dini kökenlidir. • Hükümet bunalımı yaşanmıştır. • Laik, demokratik rejimi değiştirmeye yönelik yapılan ilk isyan hareketidir. • Takrir-i Sükun Kanunu çıkarıldı. (Birliği, düzeni sağlamak) 4 Mart 1925 - 4 Mart 1929 Takrir-i Sükun Dönemi • İstiklal Mahkemeleri kuruldu (17 Mart 1925) • Terakkiperver Fırkası kapatıldı (5 Haziran 1925) • İlk defa, çok partili hayata geçiş dönemi başarısızlıkla sonuçlandı • Şeyh Sait isyanı ile Türk Ordusu’nun yıpranması üzerine, Musul meselesi, İngiltere’nin lehine çevrilmiştir. İZMİR SUİKASTİ 16 Haziran 1926 MENEMEN OLAYI 18 Ağustos 1930 BURSA OLAYI VAGON – LİTS OLAYI RAZGRAT OLAYI MUSTAFA KEMALE II.SUİKAST GİRİŞİMİ 1935 Gerçekleştire nler • Bazı eski meclis üyeleri • Bazı İttihatçılar •Derviş Mehmet çıkarmış. •Cumhuriyet rejimi ve laikliğe karşı bir ayaklanmadır. •Asteğmen Kubilay şehit edilmiş (Kubilay Olayı) •Çok partili hayata geçişi engellemiştir. Türkçe ezan meselesi Dil meselesi Türk Mezarlarının tahrip edilmesi Çerkes Ethem’in Suriye üzerinden gönderdiği adamlar Önemi • Benim naçiz vücudum… • Benim şahsımda Cumhuriye t’e (REJİME) • İttihatçılar tasfiye edildi. AĞRI VE TUNCELİ OLAYLARI 1930 - 1937 I. II. III. IV. Menemen olayı Atatürk’e suikast girişimi İslam Teali Cemiyetinin kurulması Anzavur Ayaklanması Ulus egemenliğine dayalı rejime karşı bir tepki niteliğinde olan yukarıdaki gelişmelerden hangileri, cumhuriyetin ilanından sonra gerçekleşmiştir? A) I ve II B) I ve IV C) II ve III D) III ve IV E) I, II ve III Türkiye Cumhuriyeti’nde Bursa Olayı adıyla bilinen olay aşağıdakilerden hangisine bir tepkidir? A) Ezanın Türkçe okunmasına B) Tekke ve türbelerin kapatılmasına C) Arap harflerinin yerine Latin harflerinin kabul edilmesine D) Medreselerin kapatılmasına E) Terakkiperver Cumhuriyet Partisi’nin kapatılmasına TOPLUMSAL ALANDA İNKILAPLAR KILIK KIYAFET KANUNU (25 KASIM 1925) TEKKE, ZAVİYE ve TÜRBELERİN KAPATILMASI (30 Kasım 1925) ŞAPKA KANUNU (25 Kasım 1925) GİYSİ KANUNU (3 Aralık 1934) NOT: Kılık kıyafet Kanunu içeriğinde yapılan inkılaplar LAİKLİK, HALKÇILIK ve İNKILAPÇILIK ilkeleri ile bağdaşır. • Dini ayrıcalık belirten ünvanlar yasaklanmıştır. ( şeyhlik, seyyitlik vb) NOT: Tekke, Zaviye ve Türbelerin Kapatılması HALKÇILIK, LAİKLİK ve İNKILAPÇILIK ilkeleri ile bağdaşır. Cumhuriyet döneminde, I. Soyadı Kanun’un çıkarılması, II. Öğretim birliği yasasının kabulü, III. Şer’iye ve Evkaf vekaletinin kaldırılması alanlarının hangilerinde yapılan inkılaplarda laiklik anlayışını yerleştirme amacı olduğu savunulabilir? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) II ve III E) I, II ve III I. Miladi Takvimin Kabulü, II. Öğretim birliği yasasının kabulü, III. Harf İnkılabı Cumhuriyet döneminde, verilenlerden hangilerinin kendi alanlarındaki farklı uygulamaları sonlandırarak, ikilikleri ortadan kaldırmayı amaçladığı söylenebilir? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) I, II ve III Aşağıdakilerden hangisi, halkın dinî duygularının sömürülmesini önlemek amacıyla gerçekleştirilmiştir? A) Millet Mekteplerinin kurulması B) Tekke ve zaviyelerin kapatılması C) Miladi takvimin kabul edilmesi D) Yeni Türk alfabesinin kabul edilmesi ( E) Köy enstitülerinin açılması Fes yerine şapka giyilmesine ilişkin yasanın çıkarılmasıyla, I. cumhuriyetçilik, II. inkılapçılık, III. laiklik ilkelerinden hangilerinin toplumda benimsetilmesi amacı olduğu savunulabilir? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) II ve III MİLLETLERARASI İLİŞKİLERİ DÜZENLEMEK AMACIYLA YAPILAN İNKILAPLAR 1. • • 2. • 3. • • 4. • 26 Aralık 1925’te; Miladi Takvim Kabul edildi. Uluslar arası saat uygulaması 24 Mayıs 1928’te; Uluslar arası rakamların kabulu 1 Nisan 1931’de; Arşın – endaze – metre Okka – batman – kg 1935’te; Hafta sonunun Cuma – Pazar’a Batı ile ekonomik ve diplomatik İlişkilerin kolaylaşmasına Katkı sağlamıştır. NOT: Bu inkılaplar Çağdaşlaşma ve Batılılaşma amaçlanmıştır. SOYADI KANUNU (21 Haziran 1934) Bu kanun ile; • her Türk kendi adından başka ailesinin ortak olarak kullanacağı bir soyadı alacaktır. • soyadları Türkçe olacak • yabancı milletlere ait adlar kullanılmayacak • soyadlarının ahlaka aykırı komik olmamasına özen gösterilecektir. Amaç; • Resmi yazışmalarda kolaylık sağlama • toplumsal ilişkilerde kolaylık sağlanması, • sınıfsız, kaynaşmış bir toplum oluşturulması, (hacı, hoca, bey, paşa,vb ünvanlar yasaklandı) • ülke içi uygulamalarda birlik sağlamaması NOT: HALKÇILIK ve MİLLİYETÇİLİK ilkesi ile bağdaşır. NOT: LAİKLİK yoktur. 1934 yılında çıkarılan kanunla Ağa, Hacı, Hafız, Hoca, Molla gibi eski toplum zümrelerini belirten unvanlar kaldırılmıştır. Bu durumun, Atatürk ilkelerinden hangisinin doğrudan bir gereği olduğu savunulabilir? A) Halkçılık B) Devletçilik C) Milliyetçilik D) İnkılapçılık E) Laiklik I. Uluslararası saat ve takvimin kabul edilmesi II. Soyadı Kanunu’nun kabul edilmesi III. Tekke ve zaviyelerin kapatılması Yukarıdaki inkılaplardan hangilerinin, dinî duyguların sömürülmesini önlemek amacına yönelik olduğu savunulabilir? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) II ve III HUKUK ALANINDA YAPILAN İNKILAPLAR Medeni Kanunun Kabulu ile; • Hukuk alanındaki ikilikler sonlandırıldı. (Mecelle kaldırıldı) • Kadın - erkek arasında eşitlik sağlanmıştır. ( sosyal-ekonomik-hukuk alanı) • Kadının dilediği mesleğe girebilmesi hakkı getirilmiştir. • Tek eş ile evlilik esas alınmıştır. • Boşanma hakkı kadına da verilmiştir. • Resmî nikâh zorunluluğu getirilmiştir. • Mirasta eşitlik getirilmiştir. • Şahitlik hakkı getirilmiştir. • Boşanma durumunda kadın ve çocuğun hakları güvence altına alınmıştır. • Patrikhane ve konsoloslukların mahkeme kurma nikah kıyma hakları yasaklanmıştır. • Patrikhanelerin din işleri dışında başka işlerle uğraşması yasaklanmıştır. • Medeni Kanun’un Halkçılık, Laiklik, İnkılapçılık ve Milliyetçilik ilkeleriyle paraleldir. EĞİTİM VE KÜLTÜR ALANINDA İNKILAPLAR TEVHİDİ TEDRİSAT KANUNU ( 3 Mart 1924) • Yerli ve yabancı bütün okullar MEB bağlandı. Ulusal eğitim ( milliyetçilik) Askeri okullar hariç • Bu kanuna bağlı olarak Medreseler 11 Mart 1924 kapatıldı. Eğitimdeki ikilikler kaldırıldı. İlahiyat fakülteleri açıldı. ( laiklik) • Yabancı okulların ders programlarına Türkçe kültür dersleri eklenerek ve bu derslerin Türk öğretmenler tarafından okutulması sağlanmıştır. Misyonerliği önlemek • Kız ve erkek çocuklar için ilköğretim zorunluluğu getirildi. Eğitimde fırsat eşitliği (halkçılık) I. Millet mektepleri II. Azınlık okulları III. Medrese Yukarıdaki öğretim kurumlarından hangileri farklı programlarda öğretim yapılmasını önlemek amacıyla kapatılmıştır? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) II ve III I. Uygulamada birlik sağlamak II. Öğretimde laikliği esas almak III. Ulusal bilinci güçlendirmek Öğretimin Birleştirilmesi Kanunu’yla (Tevhid-i Tedrisat) eğitim ve öğretimde, yukarıdakilerden hangilerinin amaçlandığı savunulabilir? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) I, II ve III MAARİF TEŞKİLATI HAKKINDA KANUN ( 1926) Devlet izni olmadan yeni okul açılamayacağı belirtildi. İlk ve orta öğretimin temel esasları belirlendi. Çağdaşlığı uymayan dersler ders programından çıkartıldı. ( Laiklik) İlköğretimin zorunluluğu devlet tarafından doğrudan ele alındı. HARF İNKILABI (1 Kasım 1928) Harf İnkılabı ile; Harf İnkılabının kabulu ile; • Okuma-yazma oranını artırmak • • Halkın kültür seviyesini yükseltmek • • • Batı dünyası ile yakınlaşmak • Okuma-yazma kolaylaştı. Okur-yazar oranı arttı. Halkın kültür seviyesini yükseldi. Okuma-yazma oranını artırmak amacıyla” Millet Mektepleri” açıldı. Mustafa Kemal’e “Başöğretmenlik” unvanı verildi. • Bilimsel gelişmenin daha yakından izlenmesini sağlamak NOT: Halkçılık, İnkılapçılık, • Yazı dili ile konuşma dili arasındaki farklılıkları gidermek Milliyetçilik, Laiklik ilkeleri ile paraleldir. OKUR – YAZAR ORANINI ARTIRMAK HALKIN KÜLTÜR SEVİYESİNİ YÜKSELTMEK • HARF İNKILABI(1928) • HARF İNKILABI(1928) • MİLLET MEKTEPLERİ (1929) • MİLLET MEKTEPLERİ (1929) • HALK EVLERİ (1932) • HALK EVLERİ (1932) • EĞİTMEN KURSLARI (1937) • EĞİTMEN KURSLARI (1937) • KÖY ENSTİTÜLERİ (1940) • KÖY ENSTİTÜLERİ (1940) NOT: TEK FARK SADECE KÖY ENSTİTÜLERİ ATATÜRK DÖNEMİ OLARAK ALINMAYACAK I. Millet mekteplerinin açılması II. Latin alfabesinin kabul edilmesi III. Tekke, zaviye ve türbelerin kapatılması Yukarıdakilerden hangilerinin okuma - yazma oranını artırdığı savunulabilir? A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III I. Halk evlerinin kurulması II. Köy Enstitülerinin açılması III. Millet Mekteplerinin açılması uygulamalarından hangileri, halkın kültürel gelişmesini sağlamaya yöneliktir? A) Yalnız l B) Yalnız II C) l ve III D) II ve III E) l, II ve III I. Halkevlerinin açılması II. Nüfus sayımının yapılması III. Köy Enstitülerinin kurulması Yukarıdakilerden hangileri Atatürk Döneminde gerçekleştirilmiştir? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) I, II ve III TÜRK TARİH KURUMU (1931) Ümmetçi tarih anlayışından milli tarih anlayışına geçmek MİLLİYETÇİLİK TÜRK DİL KURUMU (1932) •Türkçeyi sadeleştirmek •Dilde millileşmeyi sağlamak •Türk dilinin zenginliğini ortaya koymak •Türkçe yabancı dillerin boyunduruğundan kurtarmak, •Türkçeyi bilim haline getirmek •Halk dili ile aydın dili arasındaki kopukluğu gidermek •Yeni kelimeler türeterek Türkçeyi bilim ve kültür dili haline getirmek MİLLİYETÇİLİK, HALKÇILIK EKONOMİ ALANINDA YAPILAN İNKILAPLAR İZMİR İKTİSAT KONGRESİ (17 Şubat – 4 Mart 1923) • Alınan en önemli karar; “MİSAKI İKTİSADİ”dir. İzmir İktisat Kongresi'nde alınan başlıca kararlar şunlardır: • Yabancı işletme ve sermayeden kurtulmak zorunludur • • Hammaddesi yurt içinde bulunan sanayi dalları kurulmalıdır. Ulusal bankalar kurulmalıdır. • Hava ve deniz yolları geliştirilmelidir. • Demir yollarının yapımı hükûmetçe bir programa bağlanmalıdır. • Aşar vergisi kaldırılmalı ve çiftçiye kredi sağlanmalı • Sendika hakkı tanınmalıdır • Anonim şirketler kurulmalı • Özel sektör desteklenmeli ve özel teşebbüsün yetmediği yerde devlet, iktisadî görevleri de olan bir organ haline gelmelidir. TARIM • TC Ziraat Bankası'nın olanakları artırılarak Anonim Şirket’e dönüştürülmüştür. (1924) • 17 Şubat 1925'te Aşar vergisi kaldırıldı. • Reji İdaresi satın alındı. (1926) • Toprak Reformu (1929) TİCARET • İş Bankası kuruldu.(1924) • 1925’te Sanayi ve Ticaret Odaları kuruldu. • Kabotaj Kanunu çıkarıldı. (1 Temmuz 1926) • Koruyucu Gümrük Yasası çıkarıldı. (1929) • Türk Parasının Değerini Koruma Kanunu • Tarım Kredi Kooperatifleri kuruldu. • Merkez Bankası kuruldu. (1930) • 1933'te Yüksek Ziraat Enstitüsü açıldı. • Denizbank kuruldu.(1937) • Devlet çiftlikleri kuruldu. SANAYİ • Sanayi ve Maadin Bankası kuruldu. (1925) • Teşvik-i Sanayi Kanunu çıkarıldı. (28 Mayıs1927) Bu kanun ile; Vergi Muafiyeti, Bina Tahsisi, Ulaşım ve Taşıma kolaylığı Ucuz devlet arazisi, Özel teşebbüsün ürettiği ürünler %10 pahalıda olsa devlet tarafından devlet dairelerinde kullanılacak • Ancak; Teknik bilgi yetersizliği 1929'a kadar sanayinin dışa karşı himaye edilememesi 1929 dünya ekonomik bunalımı Sermaye birikiminin yetersiz olması Aşağıdakilerden hangisi 17 Şubat 1923’te İzmir’de toplanan Türkiye İktisat Kongresi’nde alınan ilke kararlarından biri değildir? A) Kabotaj hakkının kullanılması B) Sendika hakkının tanınması C) Topraksız köylüye toprak dağıtılması D) Yerli sanayinin gelişmesi için gümrüklerde koruyucu önlemler alınması E) Ülkedeki madenlerin saptanması Aşağıdakilerden hangisi, Atatürk Döneminde tarımı geliştirmek amacıyla yapılan çalışmalardan biri değildir? A) Aşar vergisinin kaldırılması B) Ziraat Bankasının kurulması C) Numune çiftliklerinin kurulması D) Yüksek Ziraat Enstitüsünün kurulması E) Tarım satış kooperatiflerinin kurulması PLANLI EKONOMİ (DEVLETÇİLİK) I. Beş Yıllık Sanayi Kalkınma Planı: (1933 – 1938) Hammaddesi yurt içerisinde bulunan Temel tüketim mallarının üretimine öncelik vermek İthalatın önüne geçmek Kendi kendine yetebilen bir ülke meydana getirmek (İhracat hedeflenmemiştir) Üç Beyaz – Üç Siyahın üretimine öncelik vermek Bu plan başarılı olmuştur ve bu doğrultusunda; • • • • • • 1933’de Sümer Bank kuruldu. 1935’de Etibank ve MTA kuruldu. Malatya, Kayseri, Ereğli, Nazilli'de pamuklu dokuma fabrikaları Bursa'da Merinos fabrikası kuruldu. İzmit'te kâğıt fabrikası kuruldu. Gemlik'te ipek fabrikası kuruldu. II. Beş Yıllık Sanayi Kalkınma Planı: (1939 – ?) • Ara malları ve yatırım mallarının üretimine öncelik verilmesi • İhracat hedeflenmiştir. NOT: İkinci Beş Yıllık Sanayi Kalkınma Planı, II. Dünya Savaşı’nın çıkması ile uygulaması engellenmiş dolayısıyla başarısız olmuştur. CUMHURİYETÇİLİK • Hem bir devlet şekli, hem bir Hükümet şekli olarak cumhuriyet, egemenliğin bir kişi veya zümreye değil toplumun tümüne ait olduğu bir yönetim biçimini ifade eder. • Cumhuriyet bütün vatandaşların eşitliğini ve devlet yönetimine eşit olarak katılmaları temeline dayanır. CUMHURİYETÇİLİK ( Siyasal ve Yönetim Alanında) • • • • • Anahtar kelimeleri: Ulusal Egemenlik, Seçim, Demokrasi, Eşitlik, Bütünleyici İlkesi: Ulusal Egemenliktir. •CUMHURİYETÇİLİK •MİLLİYETÇİLİK •DOĞAL SONUCU •HALKÇILIK •DOĞAL SONUCU •DEVLETÇİLİK CUMHURİYETÇİLİK AŞAMALARI • TBMM'nin açılması • Saltanatın kaldırması • Cumhuriyetin ilanı • Halifeliğin kaldırılması • Çok partili siyasal yaşama geçiş denemeleri • Kadınlara siyasi hakların verilmesi • Ordunun siyasetten ayrılması MİLLİYETÇİLİK • Milli birlik ve beraberliği esas alır. • Ayrılıkçılığı reddeder. • Birleştirici ve bütünleştiricidir. • Akılcı ve insancıldır. • Laik, çağdaş ve demokratiktir. • Vatanın bütünlüğünü ve milletin bağımsızlığını her şeyin üstünde tutar. Bütünleyici İlkesi: • Ulusal bağımsızlık - Milli birlik ve beraberliktir. MİLLİYETÇİLİK Mustafa Kemal’e göre milli birlik ve beraberliği güçlendiren unsurlar • Ortak Dil • Ortak vatan, • Ortak kader, • Ortak kültür, • Ortak duygu, • Misakımilli • Milli eğitim Mustafa Kemal’e göre ayrılık ifade eden unsurlar • Irk • Din Ayrılık ifade eden unsurlardır. MİLLİYETÇİLİK AŞAMALARI • TBMM'nin açılması, • Türkiye Cumhuriyeti'nin kurulması, • Duyun-u Umumiye idaresinin kaldırılması, • Halifeliğin kaldırılması, • Kapitülasyonların kaldırılması, • Tevhid-i Tedrisat Kanunu'nun kabulü, • Kabotaj Kanunu’nun kabulü, • Türk Parasını Koruma Kanunu'nun çıkarılması, • Türk Tarih ve Türk Dil Kurumu'nun açılması, • Misakı İktisadi kararları • Reji İdaresinin satın alınması I. Ortak kültür II. Milliyet duygularını unutturma III. Birlikte yaşama iradesi Yukarıdakilerden hangilerinin Atatürkçü milliyetçilik anlayışıyla bağdaştığı savunulabilir? A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III Aşağıdakilerden hangisinin gerçekleştirilmesinde ulusçu devlet anlayışı olduğu savunulamaz? A) Ölçü birimlerinin değiştirilmesi B) Kabotaj Kanunu’nun uygulanması C) Türk Tarih Kurumunun kurulması D) Yeni Türk alfabesinin kabul edilmesi E) Türk parasının korunması için kanun çıkarılması HALKÇILIK • Halkçılık; milli egemenliği esas alır. • Halkçılık demokrasiyi öngörür. • Halkın bütün fertleri kanun önünde eşittir. • Herkes devlet hizmetlerinden eşit olarak yararlanma hakkına sahiptir. • Sosyal sınıf ayrımını reddeder. • Sosyal devlet anlayışını esas alır. HALKÇILIK (EŞİTLİK) • Anahtar Kelimeleri: • Eşitlik, • Demokrasi, • Ulusal egemenlik, • Dayanışma, • Sosyal devlet • Ayrıcalıkların kaldırılması, HALKÇILIK AŞAMALARI Aşar vergisinin kaldırılması, Tevhid-i Tedrisât Kanunu Türk Medeni Kanunu'nun kabulü, Toprak Reformu yapılması, Okuma yazma seferberliği başlatılması, Halk evlerinin açılması, Kadınlara siyasi haklar verilmesi, Kılık Kıyafet Kanunu Soyadı Kanunu, Halkçılığın, I. cumhuriyetçilik, II. milliyetçilik, III. devletçilik ilkelerinden hangilerinin doğrudan sonucu olduğu savunulabilir? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II I. Eşitlik II. Ayrıcalık III. Sınıf kavgası Halkçılık ilkesi yukarıdakilerden hangilerine karşıdır? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) I, II ve III E) II ve III DEVLETÇİLİK Devletçilik, devletin ekonomiyi doğrudan doğruya yönlendirmesidir. • Devletçilik ilkesi Türkiye'nin şartlarından ve ihtiyaçlarından doğmuştur. • Özel sektörü dışlamaz, özel sektöre karşı değildir. • Yabancı sermayeye bağımsızlığımızı kısıtlamaması şartı ile karşı değildir • Ekonomide planlı bir kalkınmayı ön görür. • İşletmelerimiz yabancıların elinden alınarak, millileştirilmiştir. • Halkçılık ilkesinin doğal sonucudur. Devletçilik, I. özel girişimciliğe yer verilmesi, II. yabancı sermayeden yararlanılması, III. mülkiyet hakkının ulusun yararlarına aykırı biçimde kullanılması durumlarından hangilerine karşıdır? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) II ve III I. Türkiye iş Bankası'nın kurulması II. Yabancıların elindeki işletmelerin satın alınması III. Demiryolu yapımına hız verilmesi Hangisi veya hangileri devletçilik politikası uygulamaları arasındadır? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) II ve III LAİKLİK (Bilimsel ve Akılcı) • Tanım: herhangi bir alanı dinin etkisinden çıkarmaktır. • Din ve vicdan özgürlüğüdür. • Akılcılık ve Bilimselliği esas alır. • Çağdaşlaşmayı öngörür. • Din ve Devlet işlerinin ayrılmasıdır. • Laik devletlerin dini yoktur. • Laik devletler dini konularda taraf olmaz, bütün dinlere eşit yaklaşır. LAİKLİK AŞAMALARI • Saltanatın kaldırılması • Halifeliğin kaldırılması • Tevhid-i Tedrisât Kanunu'nun kabulü • Şer'iye ve Evkaf Vekâleti’nin kaldırılması • Medreselerin kapatılması • Tekke, zaviye ve türbelerin kapatılması • Medeni Kanun'un kabulü • Maarif Teşkilatı Hakkında Kanun • Kılık Kıyafet kanunu • 1924 Anayasası'ndan dini hükümlerin çıkarılması Cumhuriyet döneminde, I. tarih, II. hukuk, III. dil alanlarının hangilerinde yapılan inkılaplarda laiklik anlayışını yerleştirme amacı olduğu savunulabilir? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) II ve III İNKILAPÇILIK • Devletin önemli kurumlarını ileriye dönük olarak yenilenmesi ve geliştirmesidir. • DURAĞAN değildir. • DEĞİŞKEN dir. • Sürekli çağdaşlaşma anlamına gelir. • Diğer ilkelerin canlı kalmasını sağlamıştır. • Ani ve köklü değişikliklerdir. Bütünleyici ilkeleri: Çağdaşlaşma ve batılılaşma 1.SAFHA •FİKİR SAFHASI •Türk İnkılabında ideolojik safha yoktur. 2.SAFHA •İHTİLAL SAFHASI 3.SAFHA •HEDEFİN GERÇEKLEŞMESİ Aşağıdaki ilkelerden hangisi, Türk toplumunun yenileşme ihtiyacının doğrudan bir sonucudur? A) Milliyetçilik B) Devletçilik C) İnkılapçılık D) Halkçılık E) Cumhuriyetçilik DIŞ POLİTİKA 1923-1930 I. DÖNEM YABANCI OKULLAR IRAK SINIRI DIŞ BORÇLAR NÜFUS MÜBADELESİ 1930-1939 II DÖNEM MİLLETLER CEMİYETİNE GİRİŞ BALKAN ANTANTI MONTRÖ BOĞAZLAR SÖZLEŞMESİ SADABAT PAKTI HATAY’IN ANAVATANA KATILMASI I.DÖNEM YABANCI OKULLAR Lozan’da , Yabancı okullar meselesini İç mesele saydık Türk Hükümetinin kanun,tüzük ve yönetmeliklerine uyacaklar Gündeme gelmesinde ; • Tevhidi Tedrisat Kanununa uymayan yabancı okullar kapatılması üzerine Fransa ile yeniden gündeme geldi. • Türkiye bu meseleyi iç meselesi sayarak kendi çözümlemiştir. • Milletler Cemiyetine gitmemiştir. IRAK SINIRI ANKARA ANTLAŞMASI (5 Haziran 1926)(Türkiye-İngiltere ) • Musul, İngiltere mandası altında yönetimi Irak’a bırakıldı. • Irak petrol gelirlerinden elde ettiği gelirin %10’unu 25 yıl süreyle Türkiye’ye ödeyecek. NOT: Türkiye’ye bu hakkından İngiltere’den 500,000 sterlin alarak vazgeçti. • Hakkari Türkiye sınırları içinde kalmıştır. ÖNEMİ: Bugünkü Türkiye - Irak sınırı kesin olarak çizildi.( Atatürk Dönemi) Musul Misakımilliye aykırı olarak çözümlenmiştir. I. Hatay II. Batum III. Musul Yukarıdakilerden hangileri 1926 Ankara Antlaşması’yla Türkiye’nin sınırları dışında kalmıştır? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) I, II ve III 1926 yılında imzalanan Ankara Antlaşması, I. Musul’un İngiliz yönetimindeki Irak’a bırakılması, II. Türkiye-Irak sınırının çizilmesi, III. Musul’un yıllık petrol gelirlerinin % 10’unun 25 yıl süreyle Türkiye’ye bırakılması maddelerinden hangilerini kapsar? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) I, II ve III DIŞ BORÇLAR * 1928’ de Fransa ile bir araya gelerek borçların ödenme şeklini netleştirdik. * 1929 Dünya ekonomik bunalımı nedeniyle ödeyemedik. * 1933’te tekrar bir araya gelerek borçları yapılandırdık ve 1954’e kadar ödedik. NOT: Atatürk döneminde Fransa ile dış politikada ; Yabancı okullar Bozkurt – Lotus Olayı Borçların ödenme şekli Adana - Mersin demiryollarının satın alınması Hatay NÜFUS MÜBADELESİ Gündeme gelmesinde ; • Etabli kime denir? Sorusuna cevap bulunamaması • Yunanistan’ın amacı İstanbul’da daha fazla Rum bırakmak Bu meseleyi kendi aramızda çözümleyemeyince Yunanistan Milletler Cemiyeti’ne götürdü. 1930 da Türkiye-Yunanistan arasında dostluk antlaşması imzalandı. 1950’den sonra Yunanistan ile aramızdaki sorunlar; Kıbrıs Kardak Kayalıkları Kıta Sahanlığı Ege Adalarının Silahlandırılması Kara Suları Sorunu Fır Hattı ( Hava Uçuş Sahası) I. Nüfus mübadelesi II. Kardak kayalıkları III. Kara sularının 6 milden 12 mile çıkarılması Türkiye ile Yunanistan arasında yukarıdaki konulardan hangileriyle ilgili olarak yaşanan sorun Atatürk zamanındadır? A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III Aşağıdakilerden hangisi Atatürk Dönemi siyasi gelişmeleri arasındadır? A) B) C) D) E) Kıbrıs sorunun çıkması Türkiye’nin Kore Savaşı’na asker göndermesi Türk- Yunan dostluk antlaşmasının yapılması Türkiye’nin Kuzey Atlantik Paktı’na üye olması Hatay Türk Devleti Meclisinin anavatana katılmayı kabul etmesi II.DÖNEM MİLLETLER CEMİYETİNE GİRİŞ NOT 1 : I.Dünya Savaşı sonrası Dünya barışını korumak için ; *M.C. 1920 (1932 de üye olduk) *Küçük Antant 1921 (yokuz) *Locarno Ant. 1925 (yokuz) *Briand-Kellog Paktı 1928 ( 1929 da üye olduk) *Litvinov Sözleşmesi 1929 (1929 da üye olduk) NOT 2 : I.Dönem ( 1923-1930) • Yabancı okullar • Irak sınırı • Dış borçlar • Nüfus Mübadelesi diplomasi yolu ile çözmemiz M.C.ne girmemizde etkili olmuştur. Türkiye’nin Milletler Cemiyetine Üye Olmasında ; Barışa katkı sağlamak için, uluslar arası örgütler içerisinde yer almak 1923-1930 Dış politika sorunlarını barış yolu ile çözmek. Yeni Türk Devleti’nde gerçekleştirilen, I. Milletler Cemiyeti’ne üye olunması II. Kellog Paktı’na üye olunması III. NATO’ya üye olunması gelişmelerinden hangileri Atatürk Döneminde gerçekleşmemiştir? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve III E) II ve III Türkiye, dünya barışının korunması amacıyla oluşturulan aşağıdaki girişim ve kuruluşlardan hangisine Atatürk Dönemi’nde üye olmuştur? A) Milletler Cemiyeti – Kuzey Atlantik Paktı B) Kellog Paktı – Milletler Cemiyeti C) Kuzey Atlantik Paktı – Birleşmiş Milletler Teşkilatı D) Birleşmiş Milletler Teşkilatı – Kellog Paktı E) Kellog Paktı - Kuzey Atlantik Paktı BALKAN ANTANTI(1934) Yapılmasında; Almanya ve İtalya’nın yayılımcı tutumları etkilidir. (II.Dünya Savaşı tehlikesi) Katılan Devletler T ürkiye Y unanistan Y ugoslavya R omanya NOT: Balkan Paktı‘nın II.Dünya Savaşının başlaması Yugoslavya’nın Bulgaristan ile işbirliği yapması dağılmasında etkili olmuştur. (günümüzde geçerli değildir.) Katılmayan Devletler *Bulgaristan ; II.Balkan ve I.Dünya Savaşlarında kaybettikleri toprakları geri alma *Arnavutluk ; İtalya’nın baskısı Pakta Katılan devletler; Bölgesel işbirliği , Ekonomik ve siyasi işbirlik Bağımsızlığa saygı İç işlerine karışmama Sınırların güvenliği Balkan Devletleri arasında yakınlaşma başlaması ve Balkan Paktı’nın kurulmasında aşağıdakilerden hangisinin etkisi olduğu savunulamaz? A) Birleşmiş Milletler Teşkilatının kurulmuş olması B) İtalya’nın Doğu Akdeniz’e egemen olmak istemesi C) Almanya’da Nazi Partisinin iktidara gelmesi D) Silahlanma yarışının hızlanması E) İtalya’da faşizmin güçlenmesi Balkan Antantı’nın yapılmasında, I. İngiltere, II. İtalya, III. Almanya devletlerinden hangilerinin 1933 yılından sonra güçlenmeye başlamasının etkili olduğu savunulabilir? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) II ve III MONTRÖ BOĞAZLAR SÖZLEŞMESİ(1936) Gündeme gelmesinde ; Silahsızlanma yarışının artması Almanya’nın Ren bölgesini işgal etmesi Japonya’nın Mançurya’yı işgali İtalya’nın Habeşistan’ı işgal etmesi II. Dünya Savaşı Tehlikesi Bu İtalya’nın Habeşistan’ı işgal etmesi üzerine Akdeniz’de savaş tehlikesinin iyice artması Akdeniz Paktı ( 1936) yapılmasına neden oldu. (Türkiye + Yunanistan + Yugoslavya + İngiltere ) Akdeniz Paktı’na katılan devletlerin desteğini alan Türkiye 1936’da boğazlar sorununu “şartlar değişmiştir ilkesi” ile Milletler Cemiyetine götürdü. Önemi ; Boğazlar üzerindeki egemenlik ve hakimiyet yetkiniz sağlandı. Misakımilli’ye uygun şekilde çözümlendi. Türkiye’nin uluslar arası alanda (Doğu Akdeniz) önemi arttı. 1833 Hünkar İskelesi Antlaşması ile ilk defa ortaya çıkan boğazlar sorunu çözüldü. Eski dost düşman (S.Rusya) , eski düşman dost (İngiltere ) oldu. Boğazlar Komisyonunun kaldırılması ve görevlerinin tamamıyla Türk Devleti’ne verilmesi aşağıdakilerden hangisiyle sağlanmıştır? A) Montrö B) Mudanya C) Moskova D) Lozan E) Londra I. İngiltere II. İtalya III. Sovyet Rusya Yukarıdakilerden hangilerinin tutumuyla ilgili gelişmeler Montrö Boğazlar Sözleşmesi’nin imzalanmasına ortam hazırlamıştır? A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III SADABAT PAKTI(1937) Yapılmasında ; İtalya’nın Habeşistan’ı işgal etmesi etkilidir. (Doğu Akdeniz’deki faaliyet artırma isteği) Katılan Devletler A fganistan İ ran I rak T ürkiye Katılmayan Devletler Suriye ; Türkiye ile arasında Hatay sorunu Pakta Katılan devletler; Bölgesel işbirliği , Ekonomik ve siyasi işbirlik Bağımsızlığa saygı İç işlerine karışmama Sınırların güvenliği Aşağıdakilerden hangisi, Ortadoğu barışını korumak amacıyla kurulmuş olan Sadabat Paktı’na üye devletlerden biri değildir? A) Suriye B) Türkiye C) Afganistan D) İran E) Irak Sadâbat Paktına üye devletler, I. bölgesel barışı koruma, II. iç işlerine karışma, III. sınırları koruma durumlarından hangilerinin yükümlülüğünü karşılıklı olarak kabul etmişlerdir? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve III E) I, II ve III HATAY’IN ANAVATANA KATILMASI(SURİYE SINIRI) Lozan’da 20 Ekim 1921 Ankara Antlaşması dikkate alındı. Gündeme gelmesinde ; • İtalya’nın Habeşistan’ı işgal etmesi , Akdeniz’de savaş rüzgarlarını n artmasına ve Fransa’nın Hatay üzerindeki mandasına kaldırmasına neden oldu. Hatay Suriye’ye bağlandı. • Hatay sorununu Fransa ile çözümleyemeyince Milletler Cemiyetine götürdük. • Milletler Cemiyeti adına Sandler incelemede bulundu ve bir rapor yayımladı . • 1938 de Referanduma gidildi ve sonucunda seçimler yapıldı. • Haziran 1938 de Bağımsız Hatay Cumhuriyeti kuruldu. • Cumhurbaşkanı Tayfur SÖKMEN , Başbakan Abdurrahman MELEK • Hatay anavatana katılarak Türkiye - Suriye Sınırı son şeklini kesin olarak aldı. ( 1939 Atatürk dönemi değil) I. Irak sınırı II. Hatay III. Boğazlar Yukarıdaki sorunlardan hangilerinin kesin çözümü Atatürk’ün ölümünden sonraya kalmıştır? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) II ve III MİLLİ ŞEF DÖNEMİ ( 1938 – 1950 ) A) DIŞ POLİTİKA • II.Dünya Savaşı’nın Nedenleri; • Versay Antlaşması ile Avrupa'daki sorunların çözümlenememesi, Almanya'nın ağır yükümlülükler altına sokulması, • Almanya'nın I. Dünya Savaşı'ndaki kayıplarını telafi etmek istemesi, • Almanya'nın I. Dünya Savaşı'nda askersiz hale getirilen Ren bölgesine asker çıkarması, Avusturya ve Çekoslovakya'yı işgal etmesi, • İtalya ve Almanya'da aşırı milliyetçi ( faşizm- nazizm) akımların iktidara gelmesi, • Japonya’nın Milletler Cemiyetinden ayrılarak Mançurya’yı işgali • Fransa’nın I. Dünya Savaşı'nda elde ettiği hakları koruma isteği • Milletler Cemiyetinin dünya barışını koruyamaması • Silahlanma yarışı II.Dünya Savaşı MİHVER MÜTTEFİK ALMANYA POLONYA İTALYA FRANSA JAPONYA İNGİLTERE S.RUSYA ABD II.Dünya Savaşı’nın Sonuçları • Almanya doğu ve batı olmak üzere ikiye ayrıldı. • Aşırı milliyetçi (ırkçı) akımlar başarıya ulaşamadı. Demokratik devletler kazandı. • Birleşmiş Milletler Teşkilâtı (1945) kuruldu. (ABD, İngiltere, Fransa, Rusya ve Çin) Türkiye, Birleşmiş Milletlere kurulduğu yıl üye olmuştur. • • • İki süper güç ortaya çıktı. ( ABD – Sovyet Rusya) • Avrupa Konseyi (1949) kuruldu. Türkiye, bu konseye aynı yıl üye olmuştur. • Amerika ve İngiltere'nin desteği ile Filistin'de 1948'de Yahudi İsrail Devleti kuruldu. • İngiltere ve Fransa, sömürgelerine bağımsızlık vermek zorunda kaldı (Hindistan, Pakistan, Filipinler, Mısır, Cezayir) II.Dünya Savaşı sonrası ABD ve S.Rusya Yalta Konferansı ve Posthdam Konferansı düzenledi. Türkiye’yi II.Dünya Savaşına Katma Çabaları Türkiye ; • •Adana Görüşmeleri •Tahran Konferansı •Kahire Konferansı S.Rusya’nın boğazlar ve Doğu Anadolu da ki talepleri karşısında yalnız kalmamak •Moskova Konferansı Barışı korumak amacıyla kurulacak olan uluslararası örgüt içerisinde yer almak (BM) Yalta Konferansında Türkiye’ye II.Dünya Savaşına girme zorunluluğu getirildi. Savaştan zarar gören devletler arasında olduğunu belirterek ederek büyük devletlerin ekonomik yardımından yararlanmak 23 Şubat 1945’te Almanya ve Japonya’ya savaş açtı. Soğuk Savaş Dönemi (1945-1990) BATI KUTBU (ABD) TRUMAN DOKTRİNİ(1947) MARSHALL PLANI(1947) KUZEY ATLANTİK PAKTI (NATO 1949) KORE SAVAŞI (1950) (Türkiye asker gönderdi ve savaş sonrası NATO’ya üye oldu) VİETNAM SAVAŞI (1965) DOĞU KUTBU (SOVYET RUSYA) MOLOTOV PLANI COMİNFORM VE COMECON (1949) VARŞOVA PAKTI(1955) (Bulgaristan-Romanya-Doğu Almanya) I. Türk lirasının değerini korumak için önlemler alınması II. Türk-Yunan dostluk antlaşmasının imzalanması III. Türkiye’nin Marshall yardımından faydalanılması Yukarıdakilerden hangileri Atatürk Dönemi’ne ait gelişmeler arasında yer almaz? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve III E) II ve III I. Sadabat Paktı II. Birleşmiş Milletler Teşkilatı III. NATO Atatürk Döneminde Türkiye Cumhuriyeti, yukarıdakilerden hangilerinin üye devletleri arasına girmiştir? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve III E) I, II ve III B) İÇ POLİTİKA EKONOMİ EĞİTİM SİYASİ 1 -MİLLİ KORUNMA KANUNU 1940 1-KÖY ENTSTÜLERİ (1940-1954) 1- ÇOK PARTİLİ HAYATA GEÇİŞ 1946 CHP’nin başından beri uygulamaya çalıştığı devlet modelini uygulamaya koyması. NOT: Karne ile ekmek dağıtımı. 2- VARLIK VERGİSİ 1942 Varlık vergisi 1944 de kalktı. 3- TOPRAK MAHSULLERİ VERGİSİ 1944 Büyük çiftçilerden alınan Aşarın kat kat geri dönüşü. 4-TOPRAKSIZ ÇİFTÇİYİ TOPRAKLANDIRMA KANUNU (1945) Hiçbir toprak reformu başarılı olması(kanun yürürlüğe girmedi. Hasan Ali YÜCEL İsmail Hakkı TONGUÇ AMAÇ: •1945’te Nuri DEMRAĞ önderliğinde Milli Kalkınma Partisi kuruldu. Eğitim yükünü hafifletmek •CHP de Dörtlü Takrir Grubu istifa ederek Demokrat Partiyi (1946) kurdu. Celal BAYAR Adnan MENDERES Fuat KÖPRÜLÜ Refik KORALTAN Kırsal kesimde yaşayan halk ile kentte yaşayan halk arasındaki kültürel kopukluğu gidermek (köycülük siyaseti) *1946 seçimlerini CHP kazandı. 1-Açık oy 2-Gizli sayım 3-Tek dereceli seçim (1946) Köyden kente göçü engellemek *1950 seçimlerini DP kazandı. 1-Gizli oy 2-Açık tasnif Köyde yetişmiş, köyü bilen çocukları öğretmen olarak yetiştirmek Köyü ve köylüyü geliştirmek I. Anayasanın dilinin sadeleştirilmesi II. Tek dereceli seçim sistemine geçilmesi III. Demokrat Partinin kurulması Yukarıdakilerden hangisi Atatürk Dönemi gelişmeleri arasında yer almaz? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II Cumhuriyet döneminde gerçekleşen; I. Milletvekillerinin yemin etme şeklinin değişmesi, II. Tek dereceli seçim sisteminin benimsenmesi, III. Çok partili rejim denemeleri gelişmelerinden hangileri Atatürk döneminde gerçekleşmiştir? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) II ve III E) I, II ve III E) I ve III
