Şen Y.

ÖZET
Şen Y., Obez Çocuk ve Adölesanlarda Metabolik Sendrom Sıklığı ve Gelişimine Etki
Eden Faktörler
Uzmanlık Tezi: Dr. Yaşar Şen
Tezin Yapıldığı Yıl: 2006
Tezin Yapıldığı Bölüm: Endokrinoloji
Tez Danışmanı: Prof. Dr. Nurgün Kandemir
Giriş ve amaç: Çocukluk döneminde başlayan ve ileri yaşlarda devam eden obezite
morbidite ve mortaliteyi önemli ölçüde etkilemektedir. Gelişmiş ülkelerde obez çocuk ve
adölesanlarda metabolik sendrom sıklığında bir artış gözlenmektedir. Ülkemizde ise
metabolik sendrom ve sıklığı hakkında çocukluk yaş grubunda yeterli veri bulunmamaktadır.
Bu çalışma obezite nedeniyle bölümümüze başvuran olgularda metabolik sendrom sıklığının
ve sendroma yol açabilecek risk faktörlerinin (glukoz homeostaz bozuklukları, insülin
rezistansı, dislipidemi, hipertansiyon) belirlenmesi amacı ile yapıldı.
Yöntem: ıhsan Doğramacı Çocuk Hastanesi Pediatrik Endokrinoloji Ünitesinde Mart 2003
ile Mart 2005 tarihleri arasında obezite (vücut kitle indeksi>95 p) tanısı alan, 2-19 yaş
arasında 180'i erkek (%51.1), 172'si kız (%48.9) toplam 352 çocuk ve adölesan çalışmaya
alındı. Olguların doğum ağırlığı, anne sütü ve ma ma alım süresi, beslenme şekilleri, obezite
başlangıç yaşı ve süresi, günlük aktivite ve sedanter yaşam için ayrılan süreler kaydedildi.
Aile bireyleri ve yakınları arasında kardiyo-vasküler hastalık veya risk faktörlerinin varlığı,
eğitim düzeyleri sorgulandı. Fizik muayeneleri yapıldıktan sonra, on iki saat açlığı takiben
açlık serum glukozu, insülin, lipid profili ve karaciğer fonksiyon testleri için kan örneği
alındı. Glukoz metabolizması toplam 231 olguda oral glukoz tolerans testi ile, 121 olguda ise
açlık kan glukozu ve insülin düzeyleri ile değerlendirildi. Dünya Sağlık Örgütü ve NCEP
ATP-III kriterlerinden uyarlanarak oluşturulan kriterlerden 3 veya daha fazlasını
bulunduranlara metabolik sendrom tanısı konuldu. Ardından vücut kitle indeksi-Z skoru
kullanılarak obezite derecesine göre 4 farklı gruba ayrıldı. Vücut kitle indeksi-Z skoru 1.51.99 olanlar hafif obez (n=16), 2.0-2.49 olanlar orta derecede obez (n=105), 2.5-2.99 arası
olanlar ağır derecede obez (n=142) ve Z-skoru ~3 olanlar morbid obez (n=89) olarak
tanımlandı. Elde edilen tüm veriler gruplar arasında karşılaştırıldı.
Bulgular: Obez çocuk ve adölesanlar arasında metabolik sendrom sıklığı %41.8 olarak
bulundu. Metabolik sendromlu olguların takvim yaşı, boy yaşı, boy, kilo, vücut kitle indeksi,
vücut kitle indeksi-Z skoru, akantozis nigrikans, stria, sistolik ve diyastolik kan basınçları,
obezite başlangıç yaşı, sedanter yaşam süresi, babanın yüksekokul mezunu olması, açlık kan
şekeri, insülin, trigliserid, VLDLkolesterol, ALT, hiperinsülinizm, glukoz intoleransı,
hipertansiyon, dislipidemi sıklığı daha fazla iken; HDL kolesterol düzeyi ve aktivite süresi ise
daha düşüktü. Birinci ve ikinci derece akrabaların KV risk faktörleri ya da hastalıklarına
sahip olması (obezite, diabetes mellitus, hipertansiyon, serebro-vasküler olay, miyokard
infarktüsü, dislipidemi ve gebelik diabetes mellitusu) ile MS gelişimi arasında bir ilişki
gözlenmedi. Tüm olgular arasında 2 KV risk faktörünü bulundurma oranı %37.5, 3 risk
faktörünü bulundurma oranı %31.5, 4 risk faktörünü bulundurma oranı ise %10.3 idi.
Metabolik sendrom ve KV risk faktörlerine sahip olma oranı obezite derecesinin artışıyla
pozitifbir korelasyon göstermekteydi.
Sonuç: Obez çocuk ve adölesanların %65'i ağır derecede obez grubunda yer almaktadır. Tüm
obezlerin 2/5'inde metabolik sendrom ve 1/3'ünden biraz daha fazlasında ise en az bir KV risk
faktörü bulunmaktadır. Buna rağmen çocuk ve adölesanlar arasında tip 2 diabetes mellitus az
görülmektedir. Obezitenin başlama yaşı, sedanter yaşam ve babanın eğitim düzeyi MS
gelişmesine katkı sağlamaktadır. Yaş, cinsiyet, pubertal durum, beslenme şekli ve
akrabalarında MS varlığı gözetilmeksizin, akantozis nigrikansı ve striası bulunan, sedanter
yaşamı tercih eden tüm obez çocuk ve adölesanlar kardiyovasküler risk faktörleri ve
metabolik sendrom açısından dikkatli bir şekilde incelenmelidir. Yüksek riske sahip bu
bireylerin erken tanı ve tedavisi ile, metabolik sendrom ve diyabet gibi önemli morbiditelerin
önüne geçilebilecektir. Ancak hepsinden daha önce yapılması gereken, daha kolay ve geçerli
olan ise obezite gelişiminin engellenmesidir.
Anahtar kelimeler: çocuk, adölesan, obezite, metabolik sendrom, kardiyovasküler risk
faktörleri.