sanay* devr*m* ve emperyal*st yarı
advertisement
SANAYİ DEVRİMİ VE EMPERYALİST YARIŞ Sanayi Devrimi (18-19.yy) • Ekonomik->sosyal->siyasi • Avrupa->Dünya • Buharın makinalarda enerji kaynağı olarak kullanılması. – Watt’ın buhar makinesini icadı – Üretim sınırlı kaynaklardan bağımsızlaştı ve arttı Sanayi Devrimi • Üretim fabrikalarda kitleselleşti. – Atölye çalışanları ve çiftçiler işçi oldu – Belirgin bir işçi sınıfı oluştu. • Burjuva sınıfı-> sanayileşme -> burjuva sınıfı güçlenmesi – Feodalizm ve kilise zayıfladı, burjuvazi güçlendi. Sanayi Devrimi • Refah artışı + teknolojide ilerleme + bilimsel ilerleme -> insanın dünyayı kontrol edebileceği inancı Siyasi İdeolojiler • Milliyetçilik (19.yy)- egemenliğin kaynağının dünyevileşmesi ve ulusa dayanması – Ulusal birliklerin kurulması (italya ve almanya) – Çok uluslu imparatorlukların çözülmesi • + liberalizm – ulusu oluşturan bireylerin eşitliği 1815 Avrupa Uyumu sonrası • Muhafazakar devletler X ideolojik akımlar ve isyanlar • Dörtlü İttifak yenilendi (İngiltere, Rusya, Avusturya, Prusya) -> bir daha asla Napolyon olmamalı • Monarşilerin ittifakı (Rusya, Avusturya, Prusya) -> Kutsal İttifak • Fransa, İngiltere (Batı Avrupa) ve Prusya, Avusturya, Rusya (Doğu Avrupa) arasında derinleşen ayrılık 1830 İhtilalleri • • • • Milliyetçi + Liberal ihtilaller Fransa’da baskıya karşı başladı: + Belçika’da bağımsızlık (Hollanda’ya karşı): + Polonya’da bağımsızlık (Rusya’ya karşı): - 1830 İhtilallerinin Sonuçları • Fransa, Belçika, İngiltere’de burjuvazi güçlendi • Milli gelir artıyor fakat işçilerin geliri düşüyordu -> ‘prolétaires’ ihtilali hazırlığı • Batı-Doğu farklılaşması devam etti – Batı zenginleşiyor, liberalleşiyor, milliyetçileşiyor fakat işçilerin üzerindeki baskı da artıyordu. – Doğu otoriterliğini koruyordu 1848 ihtilalleri Young Karl Marx (1818-1883) 1848 ihtilalleri • Fransa’da sosyalist, diğer Avrupa ülkelerinde ağırlıkla milliyetçi ihtilaller. • Fransa’da başladı kısa sürede bastırıldı – Fransa yine otoriterleşmeye döndü – ‘İmparator III. Napolyon’ • Avusturya: milliyetçi isyanlar – Avusturya imparatorluğu Macar milliyetçiliği ‘Avusturya-Macaristan imparatorluğu’ 1848 ihtilallerinin sonuçları • Devletler siyasal ve sosyal hakları genişletmiştir. • Avrupa savaşa sürüklenmemiştir • İdealizm yerini realizme bırakmaya başlamıştır. – Dünyanın nasıl olması gerektiğiyle değil, olanla ilgilenmek gerek. • Bilime ilgi artmıştır – Darwin: ‘Türlerin Kökeni’ doğal seleksiyon güçlüler yaşar İtalyan Ulusal Birliğinin Kurulması • Avusturya’nın zayıflamasını fırsat bilen Piyemonte liderliği. • 1860 İtalyan ulusal parlementosu toplandı Kont Cavour Alman ulus birliğinin kurulması (1871) • 1862- Otto von Bismarck Prusya’da başbakan • Avusturya ve Fransa’ya karşı Alman devletlerini birleştirir • Fransa’yı yener, Napolyonu esir alır. Alman Ulus Birliği Otto von Bismarck Alman ulus birliğinin sonuçları • Almanya doğar doğmaz en güçlü devlet oldu • Avrupada zayıflayan: – Fransa sömürgeciliğe hız vermiştir – Avusturya-Macaristan Balkanlara yönelmiştir • Rusya Balkanlara yönelmiştir. KÜRESEL EMPERYALİST YARIŞ Afrika • Elmas zengini Kongo’da hak iddiaları-> Berlin Konferansı • 1884 Berlin Konferansı: fiili işgal temelinde Afrika paylaşılacak Çin • 19.yy: Çin Batıyla ticareti kısıtlamak istedi • Afyon savaşı: İngiltere Çin limanlarını işgal etti • İngiltere, ABD, Fransa - Çin eşitsiz antlaşmalar Japonya • Japonya da 19.yy’da Batılıların ticaret baskısıyla yüzleşti. Bu sefer ABD: Japonya • Meiji restorasyonu (1868) Japonya’yı Avrupalılaştırdı. • Avrupa’nın emperyalizmini de öğrenerek yarışa katıldılar. Meiji Restorasyonu ABD ve Monroe doktrini • 1823 Monroe doktrini: ABD Avrupa’ya karışmaz, eğer Avrupa Amerika kıtasına müdahale etmezse! – 1824’e kadar Latin Amerika ülkelerinin çoğu bağımsız oldu Amerikan iç savaşı • Kuzey- sanayi + işçi / Güney- tarım + köle • 1860’da Lincoln köleliği kaldıracağını ilan etti-> güney bağımsızlık ilan etti-> iç savaş • 1865 kuzey kazandı kölelik kalktı • 19. yy ABD kolonileri : Filipinler, Porto Riko, Guam, Hawai Abraham Lincoln Bloklaşma • Bismarck: Fransa intikamı? • Üçlü ittifak: Almanya + Avusturya-Macaristan + İtalya • Üçlü itilaf: Fransa + İngiltere + Rusya Birinci Dünya Savaşı Nedenleri • • • • Emperyalizm Alman ulus birliği Bloklaşma ve güvensizlik Aşırı milliyetçilik Alman-Fransız rekabeti • Alsace-Lorraine sorunu Bloklaşma ve silahlanma • Üçlü ittifak X üçlü itilaf • Silah yarışı Savaşın Başlaması • Avusturya-Macaristan veliahtının bir Sırp milliyetçisi tarafından öldürülmesi Avusturya-Macaristan veliahtı Ferdinand suikastten once Başlangıç • 28 Temmuz 1914: Avusturya-Macaristan Sırbistan’a saldırdı • Rusya, Fransa seferberlik ilan etti. • 1-3 Ağustos 1914: Almanya Rusya ve Fransa’ya savaş ilan etti. İngiltere Fransa’nın yanında yer aldı. • 6 Ağustos 1914: Avusturya-Macaristan Rusya’ya savaş açtı. Denizde savaş Almanlar denizaltı teknolojisini kullandılar. U-21 Havada savaş Rusya’nın Savaştan Çekilmesi • Açlık, yoksulluk, savaş isyan • Çanakkale savaşında başarısız olan İtilaf devletleri yardım ulaştıramadı • Bolşevik devrimi – savaş= kapitalizmin sonucu • Rusya savaştan çekildi ABD’nin savaşa girmesi • monroe doktrini • İtilaf devletlerinin yanında – Almanların gemilerini batırması – İngiliz ve Fransızlarla ilişkiler – Zimmerman telgrafı Zimmerman telgrafı Üçlü itilaf- Üçlü ittifak İngiltere Fransa Rusya (-) Avusturya-Macaristan Almanya İtalya İtalya +Sırbistan +Japonya +Yunanistan +Amerika Birleşik Devletleri +Osmanlı imparatorluğu +Bulgaristan Wilson prensipleri (14 madde) • • • • • • Gizli antlaşmalara son, Ekonomik serbestlik Silahsızlanma, Sömürgelerin yönetimi Kendi kaderini tayin hakkı Bir uluslararası örgüt (Milletler Cemiyeti) kurulması. Barış anlaşmaları • • • • • Almanya- Versailles barış anlaşması (1919) Avusturya- St. Germain Barış anlaşması (1919) Bulgaristan- Neuilly Barış anlaşması (1919) Macaristan- Trianon Barış anlaşması (1920) Osmanlı- Sevres Barış anlaşması (1920)
