Krizin Doğu Marmara (TR42) Bölgesinde Lojistik Sektörüne Etkisi

Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Kongresi: 37 - 50
Yusuf BAYRAKTUTAN *
Mehmet ÖZBİLGİN **
Krizin Doğu Marmara (TR42)
Bölgesinde Lojistik Sektörüne Etkisi
Özet
ABD konut piyasalarında başlayan ekonomik kriz, zamanla dünyadaki diğer ülkelere yayılarak küresel
bir krize dönüşmüştür. 2008’in Eylül ayında başlayan kriz, 2009 yılında etkilerini daha şiddetli bir
şekilde göstermiş; aynı yılın sonunda ise krizin ikinci aşaması ortaya çıkmış ve Yunanistan’ın başını
çektiği AB ülkelerinde ciddi sorunlar baş göstermiştir. Finansal piyasalarda belirsizlik ve güvensizlik
yaratan küresel kriz başta lojistik olmak üzere bir çok sektörü etkisi altına almıştır. Türkiye’de kriz
nispeten daha az hissedilirken, lojistik sektörünü yansıtan göstergeler açısından TR42 Bölgesi, ülkeye
göre krizden daha çok etkilenmiştir.
Anahtar Kelimeler: Lojistik sektörü, Küresel kriz, TR42 Bölgesi.
GİRİŞ
Ticaret kapasitesi, bir ülkenin dünya pazarlarında ne denli rekabetçi olduğunu ortaya
koymada önemli bir gösterge olarak görülmektedir. Küresel ticaretten pay almak ve dünya
piyasalarına girmek etkili bir dağıtım ağına sahip olmanın yanında güçlü bir lojistik
sektörünün varlığına bağlı kılınmaktadır. Bu bağlamda dış ticarette rekabet gücü
yaratabilmek, ürünü üretim yerinden tüketim noktasına kadar düşük maliyette, hızlı ve
güvenli bir şekilde ulaştırabilme becerisini gerektirmektedir.
Küresel ekonomideki temel değişimin önemli göstergelerinden biride lojistik
hizmetlerin giderek artması ve çeşitlenmesidir. Lojistik sektörünün yeterince gelişmemiş
olması, sanayideki maliyetleri yukarı çeken bir unsur olarak görülmektedir. Lojistiğin
ekonomideki öneminin her geçen gün artmasıyla, birçok ülke, sektörün ekonomi içindeki
yerini ve etkinliğini artırmak için büyük çaba harcamaktadır.
Bu çalışmanın amacı, 2008 yılında etkisini gösteren küresel krizin, TR42 Bölgesi’nde
lojistik sektörü üzerindeki etkilerini analiz edip değerlendirmektir. Bu amaç doğrultusunda
2006-2011 dönemini kapsayacak şekilde, ekonomik kriz öncesi ve sonrasında, lojistik
sektörüne ait göstergeler incelenmiş ve kriz süresi içindeki değişimlere dikkat çekilmiştir.
Sektörün ekonomik krizden ne ölçüde etkilendiğinin belirlenmesinde bölgenin dış ticaret
hacmi, karayolu ve denizyolu yük trafiği gibi başlıca faktörler dikkate alınmıştır. Bu
*
Kocaeli Üniversitesi İİBF İktisat Bölümü, Umuttepe Kocaeli.
Kocaeli Üniversitesi İİBF İktisat Bölümü, Umuttepe Kocaeli.
**
38• KOCAELİ ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER KONGRESİ
değişkenler nitelik ve nicelik açısından lojistik sektörünün genelini tam olarak temsil etmese
de yaşanan birtakım sorunların ortaya konması adına önemli bir gösterge oluşturmaktadır.
1. Küresel Krizin Dünyada ve Türkiye’de Lojistik Sektörüne Etkisi
ABD konut piyasasında ortaya çıkan ve giderek tüm dünyaya yayılan küresel kriz,
refah düzeyinin düşmesi, ekonomik faaliyetlerin gerilemesi, talebin azalması, firmaların
finansman darboğazına girmesi, işsizliğin artması, sosyal şartların önemli ölçüde kötüleşmesi
gibi pek çok ekonomik ve sosyal olumsuzluğu beraberinde getirmiştir. 2008 krizinin şimdiye
kadarki krizlerden farkı, küresel bir kriz olması ve dünyadaki bütün ülkeleri etkilemiş
olmasıdır (Eğilmez, 2009:69). Küresel kriz, iktisadi faaliyetleri belirgin şekilde yavaşlatmış;
büyüme hızlarındaki ve ihracat miktarındaki azalmaların yanında işsizliğin artması ve toplam
talep yetersizliği gibi olumsuz sonuçlar gözlenmiştir (Çiçek ve Hatırlı, 2009:3).
Krizin yarattığı tüketim, üretim, istihdam daralmasından en çok etkilenen sektörlerden
birisi lojistik sektörüdür. Sektör, yapısı itibarıyla piyasalarda görülen olumsuzluklardan diğer
sektörlere göre daha hızlı etkilenmektedir (Özmen, 2008:108). Lojistik sektörünü etkileyen en
önemli etkenlerden biri ticaret hacmidir.
Tablo 1’de 2006-2010 yılları arasındaki dünyadaki toplam ihracat ve ithalat ile ulaştırma
hizmetleri ticareti görülmektedir. 2006 ve 2008 yılları arasında ortalama %15 büyüyen toplam
ithalat ve ihracat, 2009 yılında küresel krizin etkisiyle yaklaşık %25 oranında azalmıştır.
Dünyada ulaştırma hizmetleri ihracı bir önceki yıla göre 2007’de %20, 2008’de ise %16
oranında artarken 2009’da %23 oranında azalmıştır. Ulaştırma hizmetleri ithali ise 2007’de
%19, 2008’de ise %16,5 oranında artarken 2009’da %22 oranında azalmıştır.
Tablo 1: Dünyada ve Türkiye’de Toplam Ticaret ve Ulaştırma Hizmetleri Ticareti (milyon dolar)
2006
2007
2008
2009
2010
Dünyada Toplam İhracat
12.113.000
14.003.000
16.120.000
12.516.000 15.237.000
Dünyada Toplam İthalat
12.437.000
14.304.000
16.524.000
12.720.000 15.402.000
Dünyada Ulaştırma Hizmeti İhracı
636.600
767.100
889.800
683.900
785.400
Dünyada Ulaştırma Hizmeti İthali
755.300
896.200
1.044.200
816.000
960.200
Türkiye'de Toplam İhracat
85.535
107.272
132.027
102.143
113.883
Türkiye'de Toplam İthalat
139.576
170.063
201.964
140.928
185.544
Türkiye'de Ulaştırma Hizmeti İhracı
4.962
6.532
7.761
7.549
8.394
Türkiye'de Ulaştırma Hizmeti İthali
4.597
6.896
7.895
6.519
8.366
Kaynak:
WTO,
Statistics
Database,
atProgramHome.aspx?Language=E; TÜİK, İllere
PreIstatistikTablo.do?istab_id=646, 10.04.2012.
http://stat.wto.org/StatisticalProgram/WSDBSt
Göre Dış Ticaret, http://ww w.tuik.gov.tr/
Krizin Doğu Marmara (TR42) Bölgesinde Lojistik Sektörüne Etkisi • 39
Kriz sürecinde hem ulusal hem de uluslararası ölçekte ticaret hacminde daralma
görülmektedir. Piyasalarda durgunluk, ekonomilerin küçülmesi, ticari mal hareketlerinin
zayıflaması, daha az ithalat ve ihracat yapılması, lojistik faaliyetlerin azalmasına ve reel
sektöre hizmet veren lojistik şirketlerin pazarlarının daralmasına neden olmuştur. Lojistik
sektöründeki faaliyetlerin küçülmesi sektörün bütününde taşıma operatörleri, lojistik
terminaller, gemi işletmecileri, depo-antrepo işletmeciliği yapan kuruluşlar gibi lojistik hizmet
üreten tüm tarafların yanında, sektörde dolaylı hizmet üretenleri de kaçınılmaz olarak
etkilemiştir (İEÜ, 2009:22).
Grafik 1’de, Tablo 1’de verilen dünyada ve Türkiye’de gerçekleşen toplam ihracat
değerleri, 2006’daki değerleri baz alınarak karşılaştırılmaktadır. Kriz nedeniyle ihracattaki
önemli düşüş grafikte net olarak görülmekte ve büyüme oranları bakımından Türkiye’nin
daha iyi performans sergilediği gözlenmektedir.
Grafik 1: Dünyada ve Türkiye’de Toplam İhracat (2006=100)
175
150
Dünya Toplam
İhracatı
125
Türkiye Toplam
İhracatı
100
2006
2007
2008
2009
2010
Grafik 2’de, Tablo 1’de verilen dünyada ve Türkiye’de gerçekleşen ulaştırma hizmeti
ihracat değerleri, 2006’daki değerler baz alınarak karşılaştırılmaktadır. Krizden, dünyadaki
ulaştırma hizmetlerinin önemli oranda etkilendiği görülmekte ve yine büyüme oranları
bakımından Türkiye’nin daha iyi performans sergilediği ve krizden dünyaya göre daha az
etkilendiği gözlenmektedir.
Grafik 2: Dünyada ve Türkiye’de Ulaştırma Hizmeti İhracı (2006=100)
175
150
Dünya Ulaştırma
Hizmeti Ticareti
125
Türkiye Ulaştırma
Hizmeti Ticareti
100
2006
2007
2008
2009
2010
40• KOCAELİ ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER KONGRESİ
Ekonomik krizin temel göstergelerinin en önemlilerinden birisi de GSYİH’deki
düşüştür. Tablo 2’de GSYİH’yi oluşturan seçilmiş bazı sektörlerle birlikte GSYİH’deki
değişimler görülmektedir. Bir önceki yıla göre, 2009’da Türkiye’nin GSYİH’si %5 oranında
küçülmüş, aynı yıl diğer sektörlerde de benzer oranlarda düşüşler gözlenmiştir.
Tablo 3: Türkiye’de GSYİH’yi Oluşturan Seçilmiş Sektörler ve GSYİH
2006
2007
23.033.310
24.326.791
6.220.955
6.573.647
Toptan ve perakende ticaret
12.708.356
Ulaştırma, depolama ve
haberleşme
13.830.467
GSYİH
96.738.320 101.254.625 101.921.730 97.003.114 105.885.644 114.873.979
İmalat sanayi
İnşaat
2008
2009
2010
2011
25.606.668
28.024.300
5.067.196
5.996.258
6.665.283
13.436.516
13.237.437 11.863.006
13.480.057
15.022.261
14.811.164
15.026.108 13.936.885
15.414.012
17.071.477
24.290.306 22.538.467
6.040.811
Kaynak: TÜİK, Sabit Fiyatlarla GSYİH - İktisadi Faaliyet Kollarına ve 1998 Temel Fiyatlarına Göre,
http://www.tuik.gov.tr/PreIstatistikTablo.do?istab_id=993, 10.04.2012.
Grafik 3’te, Tablo 3’te verilen GSYİH ve ulaştırma sektörü değerleri, 2006’daki değerler
baz alınarak karşılaştırılmaktadır. Krizin, Türkiye’de ulaştırma sektörüne ve GSYİH’ye etkileri
grafikte daha net görülmektedir.
Grafik 3: Türkiye’de Ulaştırma Sektörü ve GSYİH’de Değişimler (2006=100)
130
120
Ulaştırma Sektörü
GSYİH
110
100
2006
2007
2008
2009
2010
2011
Küresel kriz ile birlikte düşük seyreden yurtiçi ve uluslararası talep koşullarından
dolayı ticarette ve sanayide küçülme yaşanmıştır. Ticarette 2009’da yaşanan küçülme % 10,4
olarak gerçekleşmiştir. 2009’da, GSYH’nin % 12,2’lik kısmını oluşturan ticarette görülen
düşüş, GSYH’nin % 1,26 küçülmesine neden olmuştur. GSYH’nin % 13-15’lik kısmını
oluşturan ulaştırma sektörü, azalan ekonomik aktivite dolayısıyla 2009 yılında % 7,1 oranında
küçülmüştür. Ulaştırma sektöründe azalan ticaretin payı çok fazladır. Ticaretteki daralma
Krizin Doğu Marmara (TR42) Bölgesinde Lojistik Sektörüne Etkisi • 41
lojistik ihtiyacını azaltmış ve ulaştırma faaliyetlerinin hem ulusal hem de küresel ölçekte
azalmasına neden olmuştur. Ulaştırma sektöründe görülen daralma 2009 yılında süreklilik arz
etmiş ve GSYH’nin % 1,02 küçülmesine neden olmuştur (MÜSİAD, 2010:81).
2. Küresel Krizin TR42 Bölgesi’nde Lojistik Sektörüne Etkisi
TR42 Bölgesi, Batı ile Doğu'yu birbirine bağlayan stratejik konumu, Türkiye'nin
ekonomi merkezi İstanbul ve idari merkezi Ankara ile güçlü ulaşım bağlantıları ve Karadeniz
ile Marmara Denizi üzerinden dünyaya açılan kapıları ile uluslararası sanayi açısından önemli
bir üs konumundadır. Bu konumunu; planlı sanayi yapılanması, nitelikli işgücü potansiyeli,
bilimsel kurumlar ile sanayi arası işbirliği altyapısı ve Ar-Ge gücü ile sağlamlaştırmaktadır
(MARKA, 2010:7).
Bölge, gelişmiş ekonomisi ve coğrafi konumunun sağladığı avantajlarla lojistik
yoğunlaşmanın en fazla görüldüğü yerlerden biridir. Bunun yanı sıra Marmara Denizi ve
Karadeniz’e olan kıyısı, gelişmiş karayolu ve demiryolu ağı, İstanbul, Bursa ve Ankara gibi
önemli merkezlere yakınlığı, İzmit Körfezi’ndeki limanlardan faydalanabilmesi ve güçlü
sanayi yatırımları ile lojistik sektörü açısından cazibe merkezi olma özelliği taşımaktadır
(Özbilgin, 2011:100).
Yaşanan ekonomik kriz, TR42 Bölgesi için de önemli sonuçlar doğurmuştur. Ticaret
hacminin daralması ve ekonomilerin küçülmesi, yük taşımacılığını ve Türkiye'nin en büyük
ihracat limanlarına sahip olan İzmit Limanları'ndaki iş hacmini önemli oranda etkilemiştir.
Mal ticareti ve imalat sanayinin yoğunlaştığı bölgede, krizin etkisiyle dış ticaret hacmi 2009’da
büyük bir düşüş yaşamıştır.
Tablo 4: TR42 Bölgesi’nde ve Türkiye’de İhracat (000 ABD Doları)
İller
2006
2007
2008
2009
2010
2011
Kocaeli
4.929.636
5.860.399
8.468.835
4.577.535
9.486.502
12.341.552
Sakarya
2.981.394
3.522.655
2.912.889
1.722.375
1.678.154
2.011.689
Düzce
37.258
54.682
90.254
64.342
65.919
76.741
Bolu
25.155
33.877
47.013
45.743
53.861
90.804
Yalova
21.261
22.797
42.716
33.623
46.479
46.713
7.994.704
9.494.409
11.561.708
6.443.618
11.330.915
14.567.499
TR42
Türkiye 85.534.676 107.271.750 132.027.196 102.143.101 113.883.219 134.969.273
Kaynak: TÜİK, İllere Göre Dış Ticaret, http://www.tuik.gov.tr/PreIstatistikTablo. do?istab_id=646,
10.04.2012.
42• KOCAELİ ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER KONGRESİ
Küresel ekonomik krizden dolayı Türkiye’nin 2009 yılı ihracatı 2008’e oranla yaklaşık
%23 oranında düşmüştür. TR42 Bölgesi’nin ihracatı ise aynı dönemde %44’ün üzerinde düşüş
göstererek küresel krizden daha fazla etkilenmiştir. Krizin etkilerinin azalması ile 2010 yılında
Türkiye ihracatı bir önceki yıla göre %11,5 oranında artarken TR42 Bölgesi ihracatı %76
oranında artmıştır. Dikkat edilirse, bölge ihracatında %65-%85 aralığında değişen oranlarda
Kocaeli’nin payı bulunmaktadır.
Tablo 5 incelendiğinde dikkat çeken diğer husus, 2010’da Sakarya’da krizin
etkilerinin devam ederek ihracatın düşmeye devam etmesi, Kocaeli’nin ihracatında ise bir
önceki yıla göre %107 oranında bir artış görülmesidir. Sonuç olarak ihracat göstergelerine
dayanarak küresel krizden ülkeye nispeten TR42 Bölgesinin daha şiddetli etkilendiği ve
Kocaeli’nin krizin etkilerinin zayıfladığı 2010’da önemli bir gelişme gösterdiği
gözlenmektedir.
Tablo 5: TR42 Bölgesi’nde ve Türkiye’de İhracatın Değişim Oranları
İller
2006
2007
2008
2009
2010
2011
Kocaeli
%48
%19
%44
- %45
%107
%30
Sakarya
%10
%18
- %17
- %41
- %3
%20
Düzce
- %10
%47
%65
- %29
%2
%16
Bolu
%11
%35
%39
- %3
%2
%69
Yalova
- %15
%7
%87
- %21
%40
%0.5
TR42
%30
%19
%22
- %44
%76
%29
Türkiye
%16
%25
%23
- %23
%11
%19
Türkiye’nin ihracatında yaşanan gerileme, doğrudan ihracata yönelik üretim yapan
sektörlerde işten çıkarmaların yaşanması sürecini de beraberinde getirmiş; ayrıca ülkenin
çeşitli illerinde bulunan bazı sanayi tesisleri üretime ara vermek, bazıları ise kapanmak
zorunda kalmıştır (Ünal ve Kaya, 2009:13).
TR42 Bölgesi, ülkenin toplam sanayi üretiminde ve ihracatında başı çekmektedir. Ana
pazarları oluşturan AB ülkelerinde küresel mali krizin etkilerinin halen hissediliyor olması,
bölgede üretilen sanayi ürünlerinin dış talebinde daralmaya neden olmuştur (MARKA,
2010:111). Grafik 4’te bölgenin Türkiye’ye göre krizden daha fazla etkilendiği net olarak
görülmektedir.
Krizin Doğu Marmara (TR42) Bölgesinde Lojistik Sektörüne Etkisi • 43
Grafik 4: TR42 Bölgesi’nde ve Türkiye’de İhracatta Değişimler (2006=100)
200
150
100
50
2006
2007
2008
TR42
2009
2010
2011
Türkiye
Krizin etkileri ithalatta da kendini göstermektedir. Türkiye’nin 2009 yılı ithalatı 2008’e
oranla yaklaşık %30 oranında düşmüştür. TR42 Bölgesi’nin ithalatı ise aynı dönemde %44’ün
üzerinde düşüş göstererek küresel krizden daha fazla etkilenmiştir. Krizin etkilerinin azalması
ile 2010’da Türkiye ithalatı bir önceki yıla göre %32 oranında artarken TR42 Bölgesi ithalatı
yaklaşık %25 oranında azalmıştır.
Tablo 6: TR42 Bölgesi’nde ve Türkiye’de İthalat (000 ABD Doları)
2006
2007
2008
2009
2010
2011
Kocaeli
16.060.025
18.956.858
25.773.679
14.347.519
10.421.788
12.702.966
Sakarya
1.930.986
2.018.569
1.708.866
908.949
1.005.086
1.368.316
Düzce
62.541
58.349
67.120
49.604
80.297
102.479
Bolu
69.828
91.208
137.935
99.518
114.592
144.026
Yalova
20.793
20.259
39.127
37.305
47.049
50.716
18.144.173
21.145.244
27.726.728
15.442.894
11.668.812
14.368.503
TR42
Türkiye 139.576.174
170.062.715 201.963.574 140.928.022 185.544.332 240.837.860
Kaynak: TÜİK, İllere Göre Dış Ticaret, http://www.tuik.gov.tr/PreIstatistikTablo.do?istab_id=647,
10.04.2012.
44• KOCAELİ ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER KONGRESİ
Tablo 7: TR42 Bölgesi’nde ve Türkiye’de İthalatın Değişim Oranları
2006
2007
2008
2009
2010
2011
Kocaeli
%28
%18
%36
- %44
- %27
%22
Sakarya
%24
5
- %15
- %47
%10
%36
Düzce
- %1
- %7
%15
- %26
%62
%28
%2
%31
%51
- %28
%15
%26
Yalova
%46
- %3
%93
- %5
%26
%8
TR42
%27
%17
%31
- %44
- %24
%23
Türkiye
%20
%22
%19
- %30
%32
%30
Bolu
Bölgenin gerçekleştirdiği toplam ithalatta Kocaeli’nin yaklaşık %90 payı bulunmaktadır.
Bu yüzden, TR42 Bölgesi ithalat hacmini belirleyen kent Kocaeli’dir. Grafik 5’te görüldüğü
gibi, 2008’den sonra bölge bir daha 2006 yılındaki ithalat hacmini yakalayamamıştır.
Grafik 5: TR42 Bölgesi’nde ve Türkiye’de İthalatta Değişimler (2006=100)
200
150
TR42
100
Türkiye
50
0
2006
2007
2008
2009
2010
2011
Türkiye’de küresel krize kadar her yıl taşıma türlerinin tamamında yük trafiğinde artış
yaşanmıştır. 2009’da gerçekleşen yük trafiğinde karayolunda %3, denizyolunda %2,
demiryolunda %7, havayolunda ise %4 azalma görülmüştür. Krizin etkilerinin azalmaya
başladığı 2010’da ise yük trafiğindeki artış devam etmiştir.
Krizin Doğu Marmara (TR42) Bölgesinde Lojistik Sektörüne Etkisi • 45
Tablo 8: Türkiye’de Taşıma Türlerine Göre Yük Trafiği
2006
2007
2008
2009
2010
177.399
181.330
181.935
176.455
190.365
Değişim
%6
%6
%0.3
- %3
%8
Denizyolu (milyon ton)
244
286
315
309
349
%15
%17
%10
- %2
%13
20.185
21.404
23.491
21.813
24.355
%5
%6
%10
- %7
%12
1.279
1.448
1.535
1.598
2.021
%24
%13
%6
- %4
%26
Karayolu (ton-km)
Değişim
Demiryolu (bin ton)
Değişim
Havayolu (ton)
Değişim
Kaynak:
KGM,
Karayolları
Üzerindeki
Seyir
ve
Taşımalar,
http://www.kgm.gov.tr/
iteCollectionDocuments/KGMdocuments/Istatistikler/SeyirVeTasimalar.pdf; Denizcilik Müsteşarlığı,
Deniz Ticaret İstatistikleri,
http://www.denizcilik.gov.tr/istatistikmodul/Default.aspx?dizin=
DENIZTICARETISTATISTIKLERI; TÜİK, Demiryolu Uzunluğu, Tren Kilometre, Ton Kilometre ve Yük
Taşıma, http://www.tuik.gov.tr/PreIstatistik Tablo.do?istab_id=371; TÜİK, Havayolu İstatistikleri,
http://www.tuik.gov.t r/PreIstatistikTablo.do?istab_ id=376, 06.04.2012.
Grafik 5: Türkiye’de Taşıma Türlerine Göre Yük Trafiği (2006=100)
160
100
2006
2007
Karayolu
2008
Denizyolu
2009
Demiryolu
2010
Havayolu
Türkiye’deki karayolu yük trafiğinin %10’dan fazla kısmı TR42 Bölgesi’nde
gerçekleşmektedir. TR42 Bölgesinde karayolu yük trafiği 2008’den itibaren azalmaya, 2010’da
ise artmaya başlamıştır.
46• KOCAELİ ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER KONGRESİ
Tablo 9: TR42 Bölgesindeki İllerde ve Türkiye’de Karayolu ile Taşınan Yük Miktarı (ton-km)
2006
2007
2008
2009
2010
Kocaeli
6.927
7.888
8.129
7.631
8.054
Sakarya
4.539
4.736
4.725
4.485
4.745
Bolu
3.653
4.014
3.745
4.037
4.240
Düzce
2.533
2.641
2.643
2.547
2.685
Yalova
1.153
1.155
1.142
945
1.107
18.805
20.434
20.384
19.645
20.831
177.399
181.330
181.935
176.455
190.365
TR42
Türkiye
Kaynak: KGM, 2010 Trafik ve Ulaşım Bilgileri, 2009 Trafik ve Ulaşım Bilgileri, 2008 Trafik ve Ulaşım
Bilgileri, 2007 Trafik ve Ulaşım Bilgileri, 2006 Trafik ve Ulaşım Bilgileri, Strateji Geliştirme Daire
Başkanlığı, Ankara.
Grafik 6: TR42 Bölgesindeki İllerde Karayolu ile Taşınan Yük Miktarı (2006=100)
120
Kocaeli
Sakarya
Bolu
100
Düzce
Yalova
80
2006
2007
2008
2009
2010
Grafik 7: TR42’de ve Türkiye’de Karayolu ile Taşınan Yük Miktarı (2006=100)
115
110
TR42
105
Türkiye
100
95
2006
2007
2008
2009
2010
Krizin Doğu Marmara (TR42) Bölgesinde Lojistik Sektörüne Etkisi • 47
Türkiye’de denizyolu ile yapılan yük taşımacılığında 2009 yılı hariç tutulursa
2006’dan sonra artışlar yaşanmıştır. Ancak TR42 Bölgesi için benzer bir durum sözkonusu
olmamıştır. Tablo 10’da görüldüğü gibi TR42 Bölgesindeki limanlarda toplam elleçleme
miktarı 2009’da önemli bir düşüş yaşansa da, 2006-2011 aralığında durağan kalmıştır.
Denizyolu ile gerçekleştirilen uluslararası taşımalar sınırları ortadan kaldırdığı için, küresel
bazda yaşanan rekabetin ve krizin etkilerinden doğrudan etkilenmektedir (Denizcilik
Müsteşarlığı, 2010a:25). Bu bağlamda, Grafik 8’e dikkat edilirse 2009 yılında gerçekleşen
azalma TR42’de ülkeye göre daha şiddetli ve kalıcı olmuştur.
Tablo 10: TR42 ve Türkiye’de Limanlarda Gerçekleştirilen Toplam Elleçleme Miktarı (milyon ton)
2006
2008
2009
2010
2011
55
56
54
49
55
56
244
286
315
309
349
363
TR42
Türkiye
2007
Kaynak: Denizcilik Müsteşarlığı, Deniz Ticaret İstatistikleri, http://www.denizcilik.gov.tr/
istatistikmodul/Default.aspx?dizin=DENIZTICARETISTATISTIKLERI, 06.04.2012.
Grafik 8: TR42’de ve Türkiye’de Limanlarda Gerçekleştirilen Toplam Elleçleme (2006=100)
160
140
TR42
120
Türkiye
100
80
2006
2007
2008
2009
2010
2011
48• KOCAELİ ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER KONGRESİ
SONUÇ
Türkiye’de küresel krizin etkileri özellikle 2008’in sonlarından itibaren belirginleşmeye
başlamış ve başta reel kesim olmak üzere büyüme, işsizlik ve enflasyon gibi göstergelere de
yansımıştır. Toplam dış talep daralmasının yanı sıra başta yatırım talebi olmak üzere iç talepte
de kırılma yaşanmıştır. Kriz sürecinde hem ulusal hem de uluslararası ölçekte daralan ticaret
hacmi ve azalan siparişler lojistik sektörünü olumsuz etkilemiştir.
Lojistik sektörü, ekonominin ve sosyal yaşamın itici gücü ve vazgeçilmez unsuru olarak
değerlendirilmektedir. Krizin lojistik sektörü göstergeleri üzerindeki etkilerinin araştırıldığı
bu çalışmada özellikle 2008’in ikinci yarısından itibaren yük trafiği ve dış ticaret rakamlarının
ciddi bir azalma eğilimine girdiği gözlenmiştir. TR42 Bölgesi’nin kara ve deniz bağlantıları
bulunmasının yanı sıra stratejik geçiş noktaları üzerinde yer alması lojistiği önem taşıyan bir
sektör olarak öne çıkarmaktadır. Özellikle Kocaeli’nin ülke genelinde lojistik gelişmişlik
açısından önemli bir yeri olduğu bilinmektedir (Özbilgin, 2011:134). Küresel kriz sonrasında
bölgenin dünya piyasalarında etkin yer edinmesi, sektörün yapısı ve gelişme potansiyelleri
üzerinden belirlenecek doğru stratejilere bağlı kılınmaktadır. Türk ihraç ürünlerinin pazarlara
ulaşması ve buralarda rekabetçiliğini sağlaması, dağıtım kanallarının ve lojistik faaliyetlerinin
etkinliği ölçüsünde mümkün olmaktadır. Bu bağlamda, yaşanan krizin sektörde ortaya
çıkardığı olumsuz etki, yerli üreticilerin uluslararası piyasalara açılması önünde önemli bir
engel oluşturmuştur.
Krizin Doğu Marmara (TR42) Bölgesinde Lojistik Sektörüne Etkisi • 49
KAYNAKÇA
Bayraktutan, Yusuf ve Mehmet Özbilgin (2011) Lojistik Sektörünün Düzey 2 Bölgelerinde
Yığınlaşma Analizi ile İncelenmesi, Selçuk Üniversitesi Üçüncü Yerel Ekonomiler
Kongresi Bildiriler Kitabı: 108-120.
Çiçek, Uğur ve Selim Adem Hatırlı (2009) Küresel Ekonomik Krizin Türkiye İmalat Sanayi
Sektörüne Etkilerinin Analizi, Uluslararası Davraz Kongresi, Isparta.
Denizcilik Müsteşarlığı (2010a); Küresel Ekonomik Krizin Deniz Ticaretine Yansımalarının
Etkisel Analizi, http://www.denizcilik.gov.tr/dm/yayinlar/ kriz.pdf
Denizcilik Müsteşarlığı (2012b) Deniz Ticaret İstatistikleri, http://www.denizcilik.gov.tr/ista
tistikmodul/Default.aspx?dizin=DENIZTICARETISTATISTIKLERI, 06.04.2012.
Eğilmez, Mahfi (2009) Küresel Finansal Kriz, Remzi Kitabevi, İstanbul.
İEÜ (2009) İzmir’de Lojistik Sektörünün Mevcut Durumu ve Gelişme Potansiyelinin Analizi,
www.izka.org.tr/files/lojistik_rapor.pdf, 06.04.2012.
KGM (2012) Karayolları Üzerindeki Seyir ve Taşımalar, http://www.kgm.gov.tr/Site
CollectionDocuments/KGMdocuments/Istatistikler/SeyirVeTasimalar.pdf, 06.04.2012.
KGM (2011) 2010 Trafik ve Ulaşım Bilgileri, Strateji Geliştirme Daire Başkanlığı, Ankara.
KGM (2010) 2009 Trafik ve Ulaşım Bilgileri, Strateji Geliştirme Daire Başkanlığı, Ankara.
KGM (2009) 2008 Trafik ve Ulaşım Bilgileri, Strateji Geliştirme Daire Başkanlığı, Ankara.
KGM (2008) 2007 Trafik ve Ulaşım Bilgileri, Strateji Geliştirme Daire Başkanlığı, Ankara.
KGM (2007) 2006 Trafik ve Ulaşım Bilgileri, Strateji Geliştirme Daire Başkanlığı, Ankara.
MARKA (2010) TR 42 Doğu Marmara Bölge Planı 2010-2013, Doğu Marmara Kalkınma Ajansı
Yayını.
MÜSİAD (2010) 2010 Türkiye Ekonomi Raporu Ekonomide ve Demokraside Yükselme
Zamanı, Mavi Ofset, İstanbul.
TÜİK (2012a) Sabit Fiyatlarla GSYİH - İktisadi Faaliyet Kollarına ve 1998 Temel Fiyatlarına
Göre, http://www.tuik.gov.tr/PreIstatistikTablo.do?istab_id=993, 10.04.2012.
TÜİK (2012b) İllere Göre Dış Ticaret, http://www.tuik.gov.tr/PreIstatistikTablo.do?istab_
id=646, 10.04.2012.
TÜİK (2012c) İllere Göre Dış Ticaret, http://www.tuik.gov.tr/PreIstatistikTablo.do?istab_id=
647, 10.04.2012.
50• KOCAELİ ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER KONGRESİ
TÜİK (2012d) Demiryolu Uzunluğu, Tren Kilometre, Ton Kilometre ve Yük Taşıma, http://
www.tuik.gov.tr/PreIstatistik Tablo.do?istab_id=371, 06.04.2012.
TÜİK (2012e) Havayolu İstatistikleri, http://www.tuik.gov.tr/PreIstatistikTablo.do?istab_
id=376, 06.04.2012.
TÜİK (2012f) İstihdam Edilenlerin Yıllar Ve Cinsiyete Göre İktisadi Faaliyet Kolları,
http://www.tuik.gov.tr/PreIstatistikTablo.do?istab_id=1184, 06.04.2012.
Ünal, Ali ve Hüseyin Kaya (2009) Küresel Kriz ve Türkiye, Ekonomi ve Politika Araştırmaları
Merkezi, İstanbul.
Özbilgin, Mehmet (2011) Lojistik Sektörünün İktisadi Analizi: Kocaeli Örneği,
(Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Zonguldak Karaelmas Üniversitesi, SBE.
Özmen, Ruhi Engin (2008) Dünyadaki Ekonomik Kriz ve Lojistik Sektörü, Durum, ss.106-109.
WTO (2012) Statistics Database, http://stat.wto.org/StatisticalProgram/WSDBStatProgram
Home.aspx?Language=E, 10.04.2012.