Hukuk Başlangıcı - profdrabdullahdemir.net
advertisement
Hukuk Başlangıcı Hukukun Yürürlük Kaynakları Bir saat adaletle hükmetmek, bir sene ibadet etmekten daha hayırlıdır Hz. Muhammed Örf ve adet hukuku Bilimsel görüşler İçtihadı Birleştirme kaynakları Yardımcı kaynaklar Hukukun Yürürlük kaynakları Bağlayıcı kaynaklar Yargı içtihatları Mevzuat (yazılı kaynak) anaysa Uluslar arası kaynaklar Kanun KHK Tüzük Yönet melik • MEVZUAT • 1.Anayasa • Anayasa, bir devletin temel kurumlarının nasıl işleyeceğini belirleyen, bazı ülkelerde yazılı, bazılarında ise yazısız genel kabul görmüş kurallar bütünüdür. Anayasa ile ayrıca kişilerin temel hak ve özgürlükleri güvence altına almıştır. Anayasa, bir devletin yönetim biçimini belirtir. Devletin temel kanunudur. Vatandaşların temel hak ve görevlerini bildirir. Türkiye'nin de aralarında bulunduğu çoğu ülkede anayasa, yazılı ve bütünsel bir belgedir. Bu tip ülkeler "şekli" anlamda anayasaya sahiplerdir. Oysa İngiltere'de yazılı bir anayasa yoktur. Buna ise "teamüli anayasa" denmektedir. Bu ülkede temel kurumların işleyişi yüzlerce yıllık geleneklere, yasalara ve belgelere göre düzenlenir. • • • • • • Maddi anlamda anayasa Şekli anlamda anayasa Yazılı anayasa Yazısız anayasa Düzenleyici anayasa Çerçeve anayasa Sert anayasa Yumuşak anayasa 2. Kanun • Kanun veya yasa, bir anayasal hukuk sisteminde, yetkili organlarca meydana getirilen hukuk kurallarıdır. Kanunlar, tüzükler, yönetmelikler birer hukuk kuralıdır. Yürürlükte olan hukuk kurallarının tümüne mevzuat denir. Dar anlamında kanun, yasama organınca yapılan kanun adıyla gerçekleştirilen işlerdir. Hukukla paralel anlamlılık taşır ancak hukukun öğelerinden sadece biri ve hukuk kaynaklarından sadece biridir. Türkiye'de kanun koyma yetkisi TBMM'nindir. Kanun teklifi Bakanlar Kurulu (tasarı) ve milletvekillerince tek veya grup halinde (kanun teklifi), gerekçe gösterilerek yapılır. Bunun dışındaki kişi ve kurumlar, kanun isteklerini meclise iletebilirler. Cumhurbaşkanı, kanun teklif edemez, çünkü cumhurbaşkanı seçildikten sonra TBMM üyeliğini kaybeder. Kanunlar cumhurbaşkanına sunulur ve cumhurbaşkanı yayınlarsa yürürlüğe girer. Yayınlamazsa (bütçe kanunu hariç), gerekçesiyle meclise iade eder (15 gün içinde). Meclis kanunu aynıyla tekrar kabul ederse, artık cumhurbaşkanı o kanunu yayınlar. Örf ve Adet Hukuku • Yazılı hukuk kaynaklarında ortaya çıkmayan pek çok teorik ve pratik sorun, hukukun yazılı olmayan temel kaynaklarından örf ve adet hukuku alanında büyük bir yer tutmaktadır. Yetkili bir otoritenin iradesi olmaksızın kendiliğinden oluşan ve uygulanabilme gücüne ulaşan örf ve adet hukuku kuralları hukukun en önemli yaratıcı kaynaklarından birisidir1. Gerçekleşmesi için zorunlu olan psikolojik ve maddi şartı yerine getirmiş olan örf ve adet hukuku normları yazılı hukukun yanında ve onunla birlikte hukuksal ilişkiler alanında uygulama olanağı bulurlar. • Maddi unsur(sürekli uygulama) • Manevi unsur(genel inanç) • Hukuki unsur(devlet destegi) • • • • Genel örf ve adet hukuku Mahalli örf ve adet hukuku Ticaret örf ve adet hukuku Adi örf ve adet hukuku İçtihadı birleştirme kararları • İçtihadı Birleştirme Kararları, Resmi Gazete'de yayınlanan, benzer konularda bağlayıcı niteliği bulunan, daireler arası yorum farklıları sonucu ortaya çıkabilecek görüş ayrılığının hukuk güvenliğini olumsuz etkilemesini önlemek için belirli bir içtihadın benimsendiği kararlardır. İçtihadı Birleştirme Kararları Yargıtay tarafından verilmiş olan kararlardır. • Anayasa Mahkemesi kararlarını Genel Kurul'da verir. Bu yüzden Anayasa Mahkemesi, diğer mahkemelerden ayrı olarak daireler arasında içtihat uyuşmazlığına konu olmaz. Ancak, Anayasa Mahkemesi içtihatları zamanla değişebilir. Bir Anayasa Mahkemesi içtihadı 10 yıl içinde değiştirilemez. • Yüksek mahkemelerin içtihatları, kendi organlarında yayınlanmaktadır.(Yargıtay Kararları Dergisi, Danıştay Dergisi) Diğer mahkeme kararları özel hukuk yayınlarında ve Baro organlarında bulunmaktadır. • Yargıtay • Danıştay • Sayıştay • Asgeri yargıtay • Askeri yüksek idare mahkemesi nmmm Milletler Arası Antlaşma • Milletlerarası hukukun kaynaklarından biri olan anlaşma • • milletlerarası hukuk kişileri arasında milletlerarası alanda hak ve borç doğurmak, bunları değiştirmek veya sona erdirmek niyeti ile meydana gelen irade uyuşmasıdır. Bu tanıma göre anlaşmanın milletlerarası hukuk kişileri arasında yapılmış olması, taraflar arasında milletlerarası alanda hukuki sonuç doğurmaya yönelik olması ve tarafların irade uyuşmasının bulunması gerekir. Milletlerarası hukuk kişileri içine devletler ve milletlerarası teşkilatlar girer. İki taraflı antlaşma Çok taraflı antlaşma Kanun hükmünde kararnameler • Yasama organının (meclisin) konu, süre ve gayeyi • • belirleyen biryetki kanunu ile verdiği veya doğrudan doğruya Anayasa’dan aldığı yetkiye dayanarak hükümetin çıkardığı kanun gücüne sahip bir kararname. Kanun Hükmündeki Kararname (KHK) de kararname çeşitlerinden biridir Bkz. Kararname). Fakat parlamentonun tasdikine sunuldukları için ve tasdik edildiklerinden kanun güç ve kuvvetindedirler. Yani tatbikatta, bir kanunun sahip olduğu güç ve kuvvete maliktir. Olağan kanun hükmünde kararname Olağanüstü kanun hükmünde kararname Yönetmelikler • Kanun ve tüzüklerin tatbiki için çıkarılan idari düzenleyici • işlem. İdare, kanun ve tüzüklere göre vazifelerini yapabilmek için, kendiyetki sahalarına ait olmak üzere, gerekli düzenlemeleri yönetmelikler çıkarmak suretiyle yapabilir. Eski ismi talimatnamedir. Anayasada; Bakanlıkların ve kamu tüzel kişilerin kendi görev alanlarını ilgilendiren kanunların ve tüzüklerin uygulanmasını sağlamak üzere ve bunlara aykırı olmamak şartıyle, yönetmelikler çıkarabilirler ve bu yönetmeliklerin Resmi Gazete’de yayınlanarak yürürlüğe girecekleri belirtilmektedir (mad. 124). Adsız düzenleyici işlemler • Yürütme organına ait düzenleyici işlemler anayasada kanun hükmünde kararname tüzük yönetmelik ile sınırlı tutulmamıştır • Kararname • Karar • Tebliğ • Genelge • İlke kararları Bilimsel görüşler (doktrin) • Bilimsel görüşler (doktrin veya öğreti), hukuk alanında çalışan bilim • • • • • • • adamlarının, hukuki konular hakkında öne sürdükleri görüş ve yargılarıdır. Bilimsel görüşler hukukun yazılı kaynaklarından olmayıp, yardımcı kaynak sınıfındadır. Yani hakimin davayı çözümlerken başvurması zorunlu değildir. Bu nedenle hukukun yardımcı kaynaklarındandır. Yardımcı kaynak olması nedeni ile hakimler, bilimsel görüşlere başvurmak zorunda olmadan da önlerine gelen uyuşmazlığı çözümleyebilirler. Şerhler Monografiler Makaleler İçtihat derlemeleri bibliyografiler Yargı içtihatları • Kazaî içtihat adı da verilen yargısal içtihatlar, • • mahkemelerce verilen kararlarda, bir sorunun çözümü için izlenen yolu ifade etmektedir. Mahkeme içtihatlarının başka bir ifade ile mahkemeler tarafından daha önce verilen kararların uyuşmazlıkların çözümünde önemli bir rol oynadığı söylenebilir. Başka bir mahkemenin uyuşmazlığı çözerken belirli bir kuralı uygulamış olması, benzer bir olayla karşılaşan hakimin aynı kuralı vereceği kararda uygulaması bakımından etkili olmaktadır. Bosanma ve ayrılık halinde çocuğun velayetinin hangi tarafa ait olduğunu hakim takdir edecektir Cezaların aşağı ve yukarı sınırların belirlemede hakime geniş bir takdir yetkisi verilmiştir.
