BU SAYlDA

•
e
İSLM1
SAHİBİ:
TORK1YE !SLA.M
ENSTlTül:..ERİ TALEBE
FEDERASYONU ADINA
GENEL· BAŞKAN
CaJıM
BALTAOI
o YAZI İŞLERi
MÜIJÜRtJ
İsmail
L. ÇAKAN
BU SAYlDA
GEÇEN YILIN :MUH.ASEBESİ İSLAM MEDEN'İYl!lTİ
FENN! CİHAD
............... S. Arif El\'IRE.
EY KİTAiB (Şiir) ..... ...... .... Timurtaş UÇAR
İSLAM'DA
DiN EGİTİMİ VE
ÖGRETİP.i! . . . . . . . •. . . .. . . . . . . . •. . . M. Zeki CANAN
V ALIKT.AiKİ ESRARLI TE-
KAMOL
....... ............ ...... .. Ali IDvi KURUCU
İSLAM'DA
öLÇü VE TARTI CeliU YENİÇERİ
........• Dr. A. Suphi FURAT
!MA'RUF EL-KERHİ
·ı·
•
:l:SLAM MEMLEKETLERlNDE EGİTİM VE KOLTüR~'lf;''
PROBLEM!
RUBA!
.. .. . . .. . . . . . . .. . . . .. Prof. 1\-I. z. A. EL-ANSARİ
Terc: İbraJıim CANAN
··························· Dr.
Cailıit
ÖNEY
İSLAM HUKUKUNDA VE
TİCARET KANUNUNDA Tİ­
C~ DOGRULUK
•...........
YA HABİB.ALLAH (Şür) ...
Y.M.C.A .•.•.....................
YA RAB (Şür) •.....•.•.........
Bekir YlJCEL
Yasin KUTLUG
Hekimoğlu İSMAİL
T. Sıtkı BALCI
BAGDAD
··················•····· Veli ERTAN
NES1LLER VE KİT.APLAR Necat BİRİNCİ
SUALLERE CEVAPLAR .. . Gazi MERT
EY YOLCU (Şiir)
MİLLİ
.
.............. . C. Oğuz ÖOAL
MUSIKİMİZİ !LER!
GöTüRMEK İÇİN NELER,·
NASIL YAPILMALIDIR? . .. Edip ÖZIŞIK
FATİH
HAKKINDA VOLTER'İN DÜŞÜNCELERİ
F. Seııai SARPER
İSLAM EKONOMİSİ
Av. Behçet HtlRES~
CEMAAT VE tBOMBA ........ . İsmail LlJTFİ
J HABERLER
.................... . İSLAM MEDENİYETİ
----
-----,--~--~-
iDAREHAN E·
Türkiy~ 1siaın Enstitüleri Talebe Federasyonu Genel MerkeZi
Nuruosmaniye Caddesi No: 82/2
Tel. : 22 46 02
CAG~GLU -
:tsT.ANBUL
nnuıuıııuıuııııııııııııııııııııııuı.ıunıuıııııuııııııııuııuuuuıııııınııııııııııuııuııuııııııuıııııuıııııınııııııııuıuıııııııııııuııuııııırmıııııuuuıııuııııııuıııııııııınıuuıııı
Haberle§Ine Ve Havale Adresiı :
P.K. : 1315
İSLAM :MEDENİYETİ,
SİRKECİ
Ankara: T.İ.H.O.M.C.F. Genel Başkanı: Mehmet KA.RA.MAN
Kayseri: T.İ.E.T.F. İkinci Başkanı : _İmdat N. NURSAÇAN
Konya T.İ.E.T~F. Malı. İcr. Kom. Ba.Şk. : Ahmet FİDAN
İzmir
: T.İ.E.T.F. Maıh. İer. Kom. Başk. :
OrlıBn ÇETİN
lntlilllll-fUlWWUntiiUIIIUUWJIIUIIIIIIIIIIIIIIIUIIWIUUIIIIIWUUUIIIUIIUUIUlllllllliUUUIIIUUIIUillllllliiiUIUUWIIIIIUIIIIIUWIIIIIIIIUIIIIIIIUUUliiiUIIUUUIIUIIIll
TEKNIK KADRO
Dış
Malımnt
Münasebetler
Erdoğan
Yıl:
2 -
Gür~
ATAK
Dizgi ve Baskı :
Basıldığı
öZTtmK
Ressaın:
Sekreter:
T A N
Sayı: 13
tarih: 15
M A T B A AS I -
Ağııstos
AZAK
İS'DANtBUL
1968
uuımıunıııııır.ıtıııwııııınuıuu~ıiuııuııuuuııuıııııuıuıııııııuuuuuııuwwııuwuııııuuıııııııımııııııııııııııııııuuıııuııuıımııuıuuuııuıuıı:uııımuauımıııııııı
ILAN TA'R·iFESI
ABONE
ı
Dış
Kap.: 2 renk 2.500 TL.
Tek renk 2.000 TL.
. Altı Aylık : 6 sayı, 15. TL.
İç Kapak: 2 renk 1.500 TL.
Tek renk 1.000 TL.
Öğrencilere% 20 Tenzilll.t yapılır.
Renkli
ilAn sallifesi :
Yabancı M:emleketlere 1ki katı.
Ta.ma.mı
1.200 TL.
1/2
750 TL.
·Bir sayısı· : 250 Kllrll§.
Yıllık
: 12
sayı,
30. TL.
Meomuamızdaki yazılar
Gönderilen
yazılar
TI.ı.
l/4
400
1/8
250 TL.·
me'haz gösterilmeden alınamaz.
bası.lnı.asm iade edilmez.
basılsın
SAYFA: 22 - - -
-
-
- _- -
-
-
..,.. _ İSLAJU 1\rEDEıo.TiYETİ -
-· -
-
-
-
-
15 AGUS'J.'OS 1968
1
1
- J
1
ı
Bekir YüCEL
(Stajyer Avukat)
i~dam Hukukunda ve
Ticaret Kanununda:
T'icari
oğruluk
icari faal1yetin hız1 a inkişafı ve evrensel bır mahiyet ·alması sonucu, Avrupa Devletleri, ticari hayatın
aaruretıeri olan sür'at, kolaylık ve emniyet ihtiyacının temini için umumi hükümlerden ayrı olarak hususi hükümlerle ticari hayatı tanzim yoluna
gitmişlerdır. Böylece Ticaret Hukuku_ adıyla müstakil bir hukuk dalt -ortaya çıkiniştır (I).
Mer'i Ticaret I{anunu, Prof. Dr. Ernest E. Hir~
in hazırla'dığı ve 195-1 yılında Türkiye Büyük Millet
Meclis'n~ sunu'an tasarımn, 1957
yılında - kabul
edilmesi ile yürürlüğe girmiştir (Z). Burada şunu ehemmiyetle belirtelim ki 1951 de sunulan tasarı uzun müddet~tabiri caizse-rafa
lı:a1 dırıldılttan sonra 1957 :Yılında alelacele kabul edilmiştir.
yıcaret
Kanununun üzerinde durmak istediğimiz hususları
TK. 1/2-:_TK. 2 ve TK. 20/2 madde hükümleridir. TK. 56
ve devamı maddeleri de haksız rekabeti düzenleniekde ve yııkarda­
l'i maddelerle ilgilidir.
\,
\
1
ı
TK. md. 1/2, «liaklınıda ticari bir qıüküm bulurunayan ticari
iBierde maJılieme, örf ve adete, bu dahi yoksa unıumi hültiinılere
güre I•arar verir.» Ticaret Kanunumuz bu hülrmü ile ticari örf
ve adeti, umumi hükümlere yani Borçlar Kanunundaki hükünilere tercih etrriiş.tir. -Bu da ticari örf ve adete verilen yerin ne kadar
ehenınıiyetli olduğunu gösterir. Şimdi, bu vaziyete göre memleket:mizdeki ticari örf ve adetlere vakıf olmak,. umumi hükümlere
vakıf olmak kadar ehemmiyet kesbetmektedir. Ticari örf ve adet
ise şüphesiZki-'dürüstlük kuralına, emniyet ve itimada,. kolaylık ve
sür'at esaslarına. müsteniden lmrulmuştur. Dolayısiyle, dürüstlükle ilgisi olmayan,_ emniyet ve itimada dayanmayan, Iralaylik ve
(1) Ticaret .Hukukukun muhtariyeti hakkında çeşitli mllnakaşalar vardır.
Bu münakaşalar için Bk. -Ticari Işletme Reha Poroy ··ıst. 1966 s. 10 • Hukuku Ticaret • Ahm'ed Reşid • kst. 1311 s. 40
- (2) · Ticari Işletme - _Reha Poroy • lst. 1966 ı;. 13
15 AGUSTOS 1968
__
.......
_______ -
sür'at sağlamayan örf ve adetler kabuletmek çok zordur.
'.DK. md. 2/2, «Bir bölgeye veya bir ticaret §UbeSine mahsus
olan ticari örf ve a.detler umumi olanlara tercih olunur... >>·
Bu· hüküm daha da, önemlidir.
Ticari örf ve adeti 'b:r ticarethanenin mCı.taden yapageldiği
muamelelere de teşmil etmi§tir. Artık örf ve adete sutjektiflik giririiştir.
T
icari
hayatın hızla inkişa­
fına
ve ·bu hayatın Ticaret
Kanunları ile özel olarak tanzinline rağmen, ticari hayatta
doğruİuk, itimat, iyipiyet sağ­
Janamamı§tır. Çolr «griftıı bir
hal alan ticari !hayat, ıbüyillr
vurguıılarııı, hırsızlıkların, dolandırıcılıklarııı
ınetaı haline
gelıni§tir. Ticari yardınılaşnıa
büyük ınilrtarda faiZle verilen
kredilerle olmaltta ve buna itibar edilmelrtedir. Ticari alılii.k
alabildiğine bozulmu§tur.
Bir
mal hakiki değerinin ·bir k~
misli fiyatla satılmakta, müş­
te;ri celbi için hertürlü desiseli
yollara tevessül edilmektedir.
1\leseıa, bu gün memlelretiı:iıiz­
de halkıımzııi temiz dini duyguları, bilhassa Yalındiler tarafından stıistimal edilıııekte, ismi 1\lanulı:yan ise 1\!alıınud, Ishador ise İsmail diye taJ:ıelası­
na ishn lwynıalrda, düldı:ilmrun
içine Besınele ve ayeti lreriıne­
lerle süslü levhaJar asmalitadır.
Bir Yahudiııin, bir Ermeninlıı
yaptığını maalesef müslümanlar da yapmaktadır.
Tk. 20/2, «Her tacirin, ticaretine ait bütün faaliyetlerinde
basiretli bir i§ adamı gibi hareket etmesi lazımdır.» demekle
tacirlere, tedbirli ve ileriyi makul ve mutad •bir oranda gören
bir tacir ·gÜJi (objektif ölçü)
davranmak mükellefiyeti yüklenmiştir.
Tk. 56 ve devamı
maddelerde de haksız rekabet
hükümleri düzenlenerek, doğru
luk ve itimadın sağlanmasına
çalışılmıştır. Ticaret,
muhakkak ki kazanç ve rekabet esaslarına dayanacaktır. Fakat a.Şı­
rı rekabet ve lrazanç hırsı, tacirin, ticari doğruluktan, hüsnüniyet kurallarından uzakla§-
İSLAM 1\:IEDENtvETİ
masına,
gayri me§rU vasıtalara
sebeb .olur. Bu
·sebeble de ticari hayatın tanzimine ihtiyaç olduğu gibi ticari ahiakın da
yerleştirilmesi
.
.
zaruridir.
İıındi, Ticaret Kanununun yuIm.İ-da incelenen hükümlerinin
tsıam Hulrulmndalri
tan.ziın
tarziarım inceleyelim.
İsli'imiyetde
çeşitli
kaza:q_ç
yolları vardır. Ticaret, efdaliyetce bu ka.Zanç yollarından ikincisi ve kıymetli bir kaz_anç
yoludur. (3).İsli3.miyet ticareti
teşvik eder; Kur'am Kerim de
«r'\llruh alışver1§i (ticareti) he:ffii, riliayı ( faıizi) haram iulnıı§­
t:ır.»
( 4) denilerek
ticaretin
makbuliycti ortaya konmuştur
Hz. Muhammed (S.A.S) de bizdislerinde, <CRızkın onda dokuzu ticarettir.» diğer bir hadislerinde de, «Doğru muameleli müs
lüman bir tacir peygamberler
ile, sıddıklar ile, şehitler ile haşir olur.» ·buyurmtl§la:rdır
(5).
Hz. Muhammed (S.A.S) de biz
zat ticaretıc meşgul olmu§lar
ve ticaretteki doğruluk ve alı­
lakı ile herkese kendisini sevdirm'şlerdi.
Müslüman ticaret
erbabı için Hz. Muhammed (•S.
A.-S) in ticari hayatı tek örnektir.
başvurmasına
Ancak, İslamiyet ticareti teş
vik etme!{ ve helfı.l kılmakla be
raber ticari hayatı başıboş bı­
rakmamı~tır. Ticari münas~bet
lerde doğruluğu, emniy~t ve
it:madı, ticari
yardımlaşma.yı
tam manasıyla hakim kılacak
prens:bler
koymuştıır.
Bu
prensibler İslam Hukukunun
ticari kaideleri haline ·gelmiş­
tir. imaını Azam Ebu Hanife
bu ticari kaideleri dört esasa
bağlıyor (6).
1 - Semen ve bedelin malfım
olması,
·2· _
3 4 -
Ribadan kaçınmak,
Ticari örf ve adet,
Ticaret namus ve ahla-
ki;
Ticari muamele ve münasebetlerde ticari doğruluk, hüsnüniyet ve itimat esastır. Yukarı­
daki dört esas- da bu prensiblerle sıkı sıkıya !bağlıdır.
Kur'am keriınde ticari )llna!Illelelerde hüsnüniyetin,
SAYFA:
2S
itimadın
ve emniyetin ne _§ekilaçık açık izah olunmuştur (7). Gaye
ticari hayatta iyi ii:ıünasebetler
tesis etmek, niza-dan mümkün
olduğu Iradar kaçınmalrdır. -Resfı.lullah (S. A. s;) ticarette ~ar
lıp sattığı _şeyi
ölçmekte · ve
tartınaltta
bereket olduğunu
(8) beyanla ilinınetini ölçmeye
ve tartmaya teşvik etıniş ve _
Jlizaların bu şekilde azalacağı­
m belirtmiştir. Ticari münase-,
.betlerde doğrululr, ftinıat ve
emniyet (emanet) üzerine hadisler pek çoırtur. Konunun izahı •bakımından bunlardan bazılarım burada açıldayalım!.
de
gerçekleştirileceği
"Ebu Hüreyre'den rivayet edilir Iri, Resülullah (S. A._ S.)
bir gün satı§a arz edilmiş bir
yiyecek yığımmn önünden geçiyordu. Elini bu yığına daldır­
dı ve parmaldarımn ıslandığını
hissetti. Mal sahibine dönerek:
"Ey siüıib bu ne hal?" demesi
üzerine malı satan: "Ya Resulullalı yağmur yağdı da ıslan­
dılar." dedi.· Resfı.lullah: "0 halde niçin ıslandığım halkın görmesi için üst ikısma koymadm-" diye sordu ve, "Aldatanlar benden değildir." dedi. (9)."
Bu hadisden anlaşılacağı üzere, maldaki ayıpların g:zlenerek satılması yasaklanmıştır.
İslam Hu1rulmnda satılan ma~
Iın ayıplı olması, alıcıya akdin
feslıini isteme!{ veya akdi fesh
etmeyip, satıcıdan taznıinat istemek hakkım verir.
"Abdullalı ilmi
Ömer rivayet ediyor. Resulullalı (S. A. S.)
devenin l{arııında olan yavrusunu satınaktan nehyetti (10) ."
(3) BUyük Islam ilmihali • ö.
N. Bilmen lst. 1966 s. 438 • Mec•
mau-1-Adiib Elhac Muzaffer Ozak
lst. 1958 s. 178.
(4)
El-bakara s. 275.
(5) BUyük Islam Ilmihali • ö.
N. Bilmen lst. 1966 s. 439.
(6) Ebll Hanife • M. EbQ Zelı­
ra Terc. Osman Keskioğlu. 1966
s. 341.
(7)
(8)
Vehbi H.
(9)
E. lklıal
El-bakara s. 282·283.
Sahih-i Buhari • Melımed
No. 755·756_.
Faiz 'Nazariyesi ve lsliim • ,
Kureşi Terc.
Salih Tuğ;'
1966 s. 87.
(10) Sahih-i Buhari • Mehmed
Vehbi H. No. 760.
~~<E-:-;;..;;;;".:.:::;:
1
•
c;;..;.".;_ -
_..:... ....:.; """"" -
Bu -hadisten maksat, meçhul ve
teslimi mümküri olmayan şeyleri satmamn caiz olmadığını
·belirtmelrtir. Böylece, İslam
Hu_kulmnda meçhul ve ifası imkansız edimler .kat'iyetle _yasak.
ediliniştir ( 11) .
Ticari doğrulukla bağdaşmayacak bir usul de satıcıların, müşterilerini malı almaya ikna etmek için yalan yere yemin etmeleridir. İşte, İs­
'lam Hukuku'nda bu şekilde hareket de men edilmiştir. B_ir hadislerinde Hz. Muhammed (S.
A. S.), '~emin malların müş­
terisini çoğaltır, bol eder, fal•at bereke"tini ortadan kaldırır."
(12) buyurrauşlardır. İslam Hukuku İhtikarı (ibir şeyi azaltıp
kıymetlensin. diye saklamak Karaborsa) da yasak etmiştir.
Müşterilerin ezilmesine müsaade edilmemişdir (13).
Kur'anda ticari yardımlaşma
te§vik edilmişdir. "Eğer borçlu
darlık içinde bulunuyarsa
ona
.~ geniş lbir zamana kadar mühıet
. verin. Sadiıka olarak " ·bağışla­
manız is~ eğer bilirseniz sizin
için daha ha;yırlıdır.'' (14). "Öyle bir günden sakının ki o günde Allalıa döndürüleceksiniz ve
herkese •kazandığı tastamam
verilecek, onlar 'hiçbir haksız­
lığa uğralll1;racaklardır.''
(15).
Bu ayetlerde görüldüğü gıbi
darlık içinde bultınan borçluya
mehil vermek ve hatta onu borcundan ihra etmek ticari yardımlaŞmal?-ın en üst derecesidir.
Ayrıca· Allah (C.C.) kur'am
lrerimde, ticari ahiakın tam olarak yerleşmesi, ticari işlerde
itimadın teessüsü ıçın fa:zi
lrat'iyetle yasak etmiştir (16).
Çünkü faiz alıp vermek ticari
aJ:ılaksızlığa vesile olmalrta, tarafların birbirine itimadını
azaıtmakta, ti~ri hayatın yüzkarası tefeciliğin doğruasma yol
--
:fsLA.ı1f ·ıuEQENİYETİ
hukuk sisteminde de çeşitli dUzenleme tarzları vardır. ilmi
çalışma zihniyetinin alınası gereken Hukulr Fakültelerimizde
maalesef islam Ticaret Hulrn1.-undan birka.g kelime , dalıi
bahsedilınemektedir. Biz, bu ilmi noksanlığın İslam Hukuku
Kürsüsü ihdası ile giderileceği­
ne inanıyor, "İslam Hukuku
Kürsüsü" nün kurtarılrmısının
··zaruri olduğunu tekrar belirtiyoruz (18).
Hangi dine mensup olursa
olsun, herkes, kendi dininin icap'arının kendileri hak- ,
-kında tatbilrini ister. O halde
Müslüman Türk olan ticaret erbabı da, kendi bünyelerinde, İs­
lam dininin icaplarına uyn1ak
zorunda olduklan gibi ticari
--münasebetlerinde de İslamın
ticari doğruluk hakkındaki kaidelerine uyacaklardır. İslami-
--------
i5 AGUSTOS 1968
yet, Hıristiyanlık gibi sadece
uhrevi hayatı değil, dünyev! hayatı da düzenlemiştir. "Herkes,
vicdan ve dini inanç ve kanaat
hürriyetine salıiptir ... IKimse diİli inanç ve kanaatlarından do. layı kınanamaz.'' (1961 anayasası md. 19). Lailillli de bu şe­
kilde düşünceye· mani değildir.
(11) Ebii Hanife • M. Ebü Zeh·
ra Terc. Osman
Keskioğlu
1966
s. 346 •
(12) Sahih·i Buhar! • Mehmed
Vehbi H No 742.
(13) Büyük islam Ilmihali • O.
N. Bilmen s. 441.
(14) • (15) El·bakara s 280·
281.
(16) El-bakara s.
275·276·
278-280. Al-i lmran s.
130. En·
Nisa• s. 160·161.
(17) Geniş maliimat için bak.
Faiz Nazariyesi ve Islam • E. lkbal
Kureşi Terc. Salih Tuğ 1966.
(18) Islam .Medeniyeti mec. sayı 9 s. 17·18.
YA HABiBELLAH!
Sevdim seni ben, sevmeye lfuyık diye sevd4n, Bir benzeri yok, herkese fa.i.Ir diye sevdim.
Kurban olayım iUeme ralımet diye mutlak,
seni övmüş de yaratmış diye sevdim.
Halık
***
lUla.Jı ile birlil•te anar ismini diller.
Rabbin sana, sen Rabbine aşılr diye sevdim.
***
Her lıÜlrmü saadet yoludur kurduğu dinin,
Her s:özü hal•, vahylle natıl• diye sevdlın.
* * *
Vaadinde emin, alıd-i sehatında kavidir.
Ahliiln güzel, sireti n:ur'an'a mutii.bılk diye sevdim.
* * *Ey mefhar-ı alem! seni ruhumla ezelden
Her derde şifa verınede hazıl• diye sevdim.
açmaktadır (17).
yukardaki . izahlarımızda,
önce mer'i Ticaret Kanunumuzdalti, sonra da İslam Hukukunda ticari doğruluk, itimat ve emniyetin ne yolda temin edilmek istendiğini kısaca
göstermeye çalıştık. GörülÜyor
ki aynı müesseselerin her iki
Kalb-i Kur'an'a muzaaf ismime :tayılr arnelim yok
Seni nıü'minlere erhilm,.nıüzniblere eşfa' diye sevdim.
Yasin KUTLUG
(Eski Gaziantep
Meb~usu)