Slayt 1

KÜRESEL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ
VE
ÜLKEMİZDE SU VE ORMAN KAYNAKLARININ GELECEĞİ
Prof. Dr. Orhan DOĞAN
KÜRESEL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ
SU
ORMAN
KÜRESEL ISINMA
Sera gazlarının atmosferde birikmesi
ile, yeryüzü ve yeryüzüne yakın
atmosfer tabakalarında sıcaklığın
artmasıdır.
KÜRESEL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ
Küresel ısınmaya bağlı olarak, iklim
özelliklerinin değişmesidir.
KÜRESEL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ,
KÜRESEL ISINMANIN BİR SONUCUDUR..!
ARTAN SERA GAZLARI
(CO2, CH4, N2O..)
IŞIK
ISI
KÜRESEL ISINMANIN BAŞLICA NEDENİ OLAN
SERA GAZLARI VE KAYNAKLARI -1
Karbondioksit (CO2)
Petrol
Kömür
Doğal gaz
Metan (CH4)
Bataklıklar
Hayvan Gübresi
Çöpler
KÜRESEL ISINMANIN BAŞLICA NEDENİ OLAN
SERA GAZLARI VE KAYNAKLARI -1
Ozon (O3)
Diazot monoksit (N2O)
Egzoz Gazları Azotlu Gübreler
Anız Yakma
Halokarbonlar (CFC, …)
Buzdolapları
İtici gazlar
Klimalar
SERA GAZI ÜRETEN KAYNAKLARIN ORANI
Endüstriyel
Prosesler (%16.8)
Enerji Üretim
Sistemleri (%21.3)
Taşımacılık
(%14)
Açıkta Depolanan
Atıklar (%3.4)
Tarım
Faaliyetleri (%12.5)
Fosil Yakıtların
İşlenmesi (%11.3)
Yanlış Arazi
Kullanımı (%10)
Konutlar ve Ticari
Faaliyetler (%10.3)
SERA GAZLARININ ORANI
Diğer (%8)
Azotoksit (%5)
Ozon (%7)
Karbondioksit
(%50)
Metan (%13)
Halokarbonlar (%17)
GEÇTİĞİMİZ 2000 YILDA BAZI
SERA GAZLARINDAKİ ARTIŞ
Karbondioksit
Metan
Azot Oksit
Yıllar
Endüstrileşmenin
Başlangıcı
ENDÜSTRİLEŞMENİN BAŞLANGICINDAN GÜNÜMÜZE KADAR
0,4 - 0,8ºC ARTIŞ OLMUŞTUR
Kaydedilmiş En Sıcak 10 Yıl, 1880 - 2007
Sıralama
yıl
1
2005
2
1998
3
2002
4
2003
5
2007
6
2006
7
2004
8
2001
9
1997
10
1995
19. Yüzyıla kadar uzanan doğrudan sıcaklık kayıtları, bilinen en
sıcak 10 yılın 8 tanesinin son 10 yıl içinde yaşandığını gösteriyor.
KÜRESEL ISINMANIN GÜNCEL SONUÇLARI:
BUZULLARIN ERİMESİ…
Kuzey Kutbu (1918)
Klimanjaro Dağı (1993)
Kuzey Kutbu (2002)
Klimanjaro Dağı (2000)
Kar rezervleri
Buzullar
KÜRESEL ISINMANIN
GENEL SONUÇLARI
Tatlı su deposu
olan buzulların
erimesi
Orman yangınları
Kurak yaz mevsimi
ve erken bahar
nedeniyle orman
yangınlarında artış
İklim olayları
Dağlarda karların
depolanamaması ve
tatlı su miktarının
azalması
Fırtına, sağanak yağış,
sel, kuraklık, toz
yağmuru vb olaylarda
artış
Tarım faaliyetleri
Su miktarı ve akış hızı
azalması, enerji
üretiminin düşmesi
Tarımsal sulama
ihtiyacının artması ve
ürün deseninde
değişim
Hidroelektrik
enerji
Yağışların azalması
nedeniyle yer altı
tatlı su kaynaklarının
azalması ve kuruması
Yer altı
suyu
Deniz ve nehir sularının
sıcaklığının artması,
soğuk suda yaşayan
canlıların yok olması
Nehir akış düzeninin
bozulması, su miktarı
ve kalitesinin azalması,
su canlılarının
yok olması
Yaşama
ortamları
Nehir akış rejimi
DOĞADA SU DÖNGÜSÜ
Bulut Oluşumu
Buharlaşma
Yağmur Bulutları
Kar ve Yağmur
Göller
İnfiltrasyon
Toprak
Dip Kaya
Tabakası
Süzülme
Derinlere Süzülme
Denizler
DÜNYAMIZIN VE VÜCUDUMUZUN
YAKLAŞIK % 70’İ SU’DUR…
SU HAYATTIR…SU BEREKETTİR…
• Dünyadaki toplam su varlığının % 97’sini okyanuslar ve
denizler oluşturur
• Tatlı su varlığı oranı %3’tür
(Buzullar, yeraltı suyu ,taban suyu, atmosferik su)
• Ulaşılabilir tatlı su miktarı ise, toplam su varlığının
%1’inden bile azdır.
Dünya Genelinde Kişi Başına Düşen Yıllık Kullanılabilir
Su Miktarı:
8000 - 10.000 m3 su zengini
2000 m3 < su sıkıntısı çeken
1000 m3 < su fakiri
•
•
Ülkelere Göre Kişi Başına Düşen Yıllık Kullanılabilir Su Miktarı:
SURİYE
1.200 m3
LÜBNAN
1.300 m3
• TÜRKİYE
•
•
•
•
•
ASYA
BATI AVRUPA
AFRİKA
GÜNEY AMERİKA
DÜNYA ORTALAMASI
1.430 m3
3.000 m3
5.000 m3
7.000 m3
23.000 m3
7.600 m3
Türkiye’de Kişi Başına
Su Miktarı (m3/yıl)
Nüfus
28 milyon
4000
3000
Nüfus
67,8 milyon
Nüfus
100 milyon
2000
1000
0
1960
2000
2030
Yıllar
2030 Yılında Ülkemizde Kişi Başına
Öngörülen Su Miktarı:
1000 m3
ÜLKEMİZİN SU VARLIĞI
• ÜLKEMİZDE YER ÜSTÜ
VE YER ALTI YILLIK
TÜRKİYE YÜZEY SULARI
HARİTASI
SU POTANSİYELİ
112 MİLYAR M3
• KULLANABİLDİĞİMİZ
SU MİKTARI
YILLIK 40 MİLYAR M3
(Toplamın %35’i)
TÜRKİYE HAVZALARI
HARİTASI
SUYUN TÜRKİYE İÇİN ÖNEMİ…!
TARIM
• TOPLAM TARIM ARAZİLERİ İÇİNDE 8.5 MİLYON HA SULU TARIMA UYGUNDUR
5 milyon ha arazi sulanabilmektedir
3.5 milyon ha arazi sulanmayı beklemektedir.
• TOPLAM SU POTANSİYELİMİZİN % 75’İ TARIMDA KULLANILMAKTADIR
ENERJİ
• HİDROELEKTRİK SANTRALLERİNİN ENERJİ
ÜRETİMİNDEKİ PAYI % 27’DİR
KONUTLAR
• KULLANILABİLİR TOPLAM SUYUN % 15’İ
KONUTLARDA HARCANMAKTADIR
ENDÜSTRİ
• ENDÜSTRİ İŞLETMELERİ, TOPLAM
SU VARLIĞININ % 10’UNU KULLANMAKTADIR
TÜRKİYE’DE SU VARLIĞINA YÖNELİK OLUMSUZLUKLAR…!
• TARIMDA %90 ORANINDA SALMA SULAMA
YAPILMAKTA, BU NEDENLE SUYUN ÖNEMLİ
BİR BÖLÜMÜ TOPRAĞA SIZMAKTA VEYA
BUHARLAŞMAKTADIR
• TARIMSAL SULAMA AMACIYLA YER ALTI
SULARI AŞIRI KULLANILMAKTADIR (Sadece
Konya Havzasında 25.000 civarında kaçak kuyu
bulunmaktadır)
• EROZYON NEDENİYLE BARAJLAR TOPRAKLA
DOLMAKTA (SİLTASYON), BARAJLARIN
SULAMA VE ELEKTRİK ÜRETME KAPASİTESİ
DÜŞMEKTEDİR
TÜRKİYE’DE SU VARLIĞINA YÖNELİK OLUMSUZLUKLAR…!
• GEREKSİZ VE AŞIRI GÜBRE KULLANILMASI
YER ÜSTÜ VE YER ALTI SULARINI
KİRLETMEKTEDİR
• EVSEL VE ENDÜSTRİYEL ATIKLAR SU
KAYNAKLARINI KİRLETMEKTEDİR
• ÖNEMLİ SU KAYNAKLARI OLAN SULAK
ALANLAR KURUTULMAKTADIR. ÜLKEMİZDE
SON 40 YILDA KKTC’NİN 3 KATI
BÜYÜKLÜĞÜNDE SULAK ALAN
KAYBEDİLMİŞTİR
KÜRESEL İKLİM DEĞİŞİMİNİN ÜLKEMİZDE
SU VARLIĞINA ETKİLERİ…!
• ÜLKEMİZİN DE YER ALDIĞI AKDENİZ
HAVZASINDA, SICAKLIK ARTIŞI VE
YAĞIŞLARDA AZALMA DAHA
BELİRöGİN HİSSEDİLECEKTİR.
• SAĞANAK TÜRÜ YAĞIŞLAR İLE
SEL VE SU EROZYONU ARTACAKTIR.
• DAHA FAZLA TARIMSAL SULAMA
İHTİYACI DOĞACAKTIR. ….
• YER ALTI SU REZERVLERİ
AZALACAKTIR.
• SULARIN ISINMASI NEDENİYLE
SU ÜRÜNLERİ TÜR VE MİKTARLARI
DEĞİŞECEKTİR.
A. Demirsoy
AĞRI, ERCİYES, CİLO VE KAÇKAR DAĞLARINDA BUZULLAR ERİMEKTEDİR!
KÜRESEL İKLİM DEĞİŞİMİNİN ÜLKEMİZDE
SU VARLIĞINA ETKİLERİ…!
• ÜLKEMİZDE, ÖNÜMÜZDEKİ 200 YILDA DENİZ SEVİYESİ YÜKSELMESİNE
BAĞLI OLARAK, 545 – 2 125 KM2 ARASINDA KIYI ALANI
SU ALTINDA KALACAKTIR.
• DENİZ SEVİYESİ YÜKSELİNCE TUZLU SULAR TATLI SULARA KARIŞACAK VE
TATLI SU POTANSİYELİMİZ AZALACAKTIR.
DENİZ SEVİYESİNDE
ARTIŞ BEKLENEN
BÖLGELER
A. Demirsyon
(Demirkesen ve ark. 2008)
Ülke genelindeki tüm akarsu havzalarına ait ölçülmüş uzun
dönem yıllık toplam ortalama akımlar ve trendleri.
Türkiye Akarsu Havzaları kurak ve ıslak dönemlerini gösteren çizelge.
Türkiye’nin uzun periyot gözlemlerinden
elde edilmiş hidrolojik kuraklık haritası.
ORMANLAR..!
ORMANLARIN DÜNYA VE ÜLKEMİZ İÇİN ÖNEMİ..!
• DOĞAL SU DÖNGÜSÜNÜN SAĞLIKLI
VE SÜRDÜRÜLEBİLİR OLMASI
ORMANLARIN VARLIĞINA BAĞLIDIR.
1,7 kg Oksijen
2,3 kg CO2
• OKSİJEN ÜRETEREK VE HAVA KİRLETİCİLERİN
CANLILAR ÜZERİNDEKİ ETKİLERİNİ AZALTARAK
YAŞANABİLİR ÇEVRE ŞARTLARI OLUŞTURURLAR.
1 saatte
• ORMANLAR KARBON DEPOSUDUR.
BİTKİLER TÜM KARBON KAYNAĞININ
%80’İNE SAHİPTİR.
• ORMANLAR CO2 YUTAKLARIDIR.
MEVCUT KÜRESEL ISINMANIN
%20 NEDENİ ORMANSIZLAŞMADIR.
Yetişkin bir ağaç
1 saatte 2,3 kg
karbondioksiti
alıp 1,7 kg oksijen verir.
ORMANLARIN DÜNYA VE ÜLKEMİZ İÇİN ÖNEMİ..!
• SU VE RÜZGAR EROZYONUNUN ORTAK
BAŞLANGIÇ NOKTASI ORMANLARIN
TAHRİP EDİLMESİDİR.
EROZYONLA KAYBEDİLEN( yıllık 500 milyon ton)
TOPRAK NEDENİYLE ÜLKEMİZDE HER YIL
YAKLAŞIK 50 MİLYAR M3 SU
DEPOLANAMAMAKTADIR..!
• ORMANLARIN BARAJLARA
GİDECEK TOPRAKLARI TUTMALARI
SONUCUNDA, SAĞLADIKLARI SU VE
ENERJİ TASARRUFU DÜNYA İÇİN
YILDA 6 MİLYAR DOLARDIR.
ORMANLARIN DÜNYA VE ÜLKEMİZ İÇİN ÖNEMİ..!
• ORMANLIK ALANLAR
EN YÜKSEK YAĞIŞI ALIRLAR
VE BULUNDUKLARI BÖLGEYİ
SU ZENGİNİ YAPARLAR.
• ORMANLAR ORTALAMA
830 mm YAĞIŞ ALIRKEN,
ORMANSIZ ALANLARDA
BU RAKAM 570 mm
DÜZEYİNE İNER.
ÜLKEMİZİN ANCAK %26’SI
ORMANLIKTIR..!
ORMANLARIN DÜNYA VE ÜLKEMİZ İÇİN ÖNEMİ..!
• YABAN HAYATI İÇİN YAŞAMA ALANI
OLUŞTURURLAR.
YAĞMUR ORMANLARI DÜNYANIN
%7’SİNİ KAPLAR. ANCAK, YERYÜZÜNDEKİ
BİTKİ VE HAYVAN TÜRLERİNİN %80’İ
BU BÖLGEDE BARINMAKTADIR..!
• ÜLKEMİZ NÜFUSUNUN %10’DAN
FAZLASININ GEÇİMİ ORMAN KAYNAKLIDIR.
• ÜLKEMİZİN TURİZM POTANSİYELİ
ÖNEMLİ ÖLÇÜDE ORMANLARA
BAĞLIDIR……
ÜLKEMİZDE ORMAN VARLIĞINA YÖNELİK OLUMSUZLUKLAR…!
• TARLA KAZANMA VEYA YAPILAŞMA
AMACIYLA ORMAN TAHRİBATI.
• ANIZ YAKMA ESNASINDA
YANGININ ORMANLARA
SIÇRAMASI.
• YOĞUN YAYLACILIK
FAALİYETLERİ.
• ORMANLARDA KEÇİ
BESİCİLİĞİ YAPILMASI.
• HAVA VE SU KİRLENMESİ.
• ORMAN İŞGALLERİNE AF GETİRİLMESİ……
KÜRESEL İKLİM DEĞİŞİMİNİN
ORMAN VARLIĞINA ETKİLERİ…
• ORTALAMA SICAKLIĞIN ARTMASI
SONUCUNDA BİTKİ VE HAYVAN
TÜR SAYISININ AZALMASI.
• İSTİLACI BİTKİ VE HAYVAN
TÜRLERİNİN BASKIN
HALE GEÇEREK EKOLOJİK
DENGEYİ BOZMASI.
• DAHA SICAK VE KURAK YAZ
MEVSİMLERİ NEDENİYLE
ORMANLARIN YANGINA KARŞI
DAHA HASSAS HALE GELMESİ.
KÜRESEL İKLİM DEĞİŞİMİNİN
ORMAN VARLIĞINA ETKİLERİ…
• ÜLKE GENELİNDE AĞAÇ TÜR
SINIRLARININ DEĞİŞMESİ VE
DARALMASI.
• GÜNEYE BAKAN YAMAÇLARDA
YÜKSEK SICAKLIĞA BAĞLI
TOPLU ORMAN ÖLÜMLERİ
YAŞANMASI.
• TOPLU ÖLÜM YAŞANAN
ORMANLIK ALANLARDA SEL
RİSKİNİN ARTMASI.
KÜRESEL İKLİM DEĞİŞİMİNİN
ORMAN VARLIĞINA ETKİLERİ…
• ORMANLARIN DAHA YÜKSEK
KESİMLERE VE KUZEYE DOĞRU
KAYMASI.
• YENİ ORMAN TESİSİ ÇALIŞMALARININ
ZORLAŞMASI. YAĞIŞLARIN AZALMASI
NEDENİYLE FİDANLARIN TUTMA
YÜZDELERİNİN DÜŞMESİ.
• TROPİK KÖKENLİ HASTALIK VE
ZARARLILARIN ÜLKEMİZE SİRAYET
ETMESİ VE BUNLARLA MÜCADELEDE
BAŞARISIZ OLUNMASI.
Olarak özetlenebilir.
ÜLKEMİZE YÖNELİK ÖNERİLER
• TARIMDA DAMLA SULAMA VE
SİSTEMLER YAYGINLAŞTIRILMALI,
SU KAYBI AZALTILMALIDIR.
• KAÇAK SULAMA KUYULARI
İPTAL EDİLMELİDİR.
• BARAJ HAVZALARINDA EROZYON
AĞAÇLANDIRMA İLE ÖNLENMELİDİR.
• SULAK ALANLAR MUTLAKA
KORUNMALI, KURUYANLAR
REHABİLİTE EDİLMELİDİR.
ÜLKEMİZE YÖNELİK ÖNERİLER
• Suyun sektörel tahsisinde verimliliğin arttırılması
• Katılımcı su yönetiminin sağlanması
• Gıda güvenliğinin temini
• Su kalitesinin korunması
• Su temininde seçeneklerin araştırılması
• Çerçeve SU YASASI’nın kesinlikle çıkarılması ve
tavizsiz uygulanması
ÜLKEMİZE YÖNELİK ÖNERİLER
• UYGUN ARAZİLERİN TAMAMI
ORMANLAŞTIRILARAK
ORMANLARIN CO2 ABSORBE
ETME KAPASİTESİ ARTIRILMASI
27 AB ÜLKESİNDE GENİŞLEYEN
ORMANLAR, 1990-2005 YILLARI
ARASINDA 126 MİLYON TON CO2
EMEREK, AB’DEN ATMOSFERE
SALINAN TOPLAM MİKTARIN
YÜZDE 11’İNİ TEMİZLEMİŞTİR.
ÜLKEMİZE YÖNELİK ÖNERİLER
• YENİ AĞAÇLANDIRMA ÇALIŞMALARINDA
KURAKLIĞA DAYANIKLI TÜRLER
DAHA ÇOK TERCİH EDİLMELİDİR.
• FOSİL YAKIT YERİNE,
YENİLENEBİLİR ENERJİ
KAYNAKLARININ KULLANILMASINI
ÖZENDİRECEK TEKNOLOJİLER
GELİŞTİRİLMELİDİR.
• ARAZİLERİN AMAÇ DIŞI
KULLANILMASI ÖNLENMELİ,
KAÇAK YAPILAŞMA VE ORMAN
TAHRİBATINA HİÇBİR ZAMAN
AF GETİRİLMEMELİDİR.
ÜLKEMİZE YÖNELİK ÖNERİLER
• AĞAÇLANDIRMA SEFERBERLİĞİNE KATKIDA BULUNALIM..!
• ÜLKEMİZDE AMAÇSIZ – AĞAÇSIZ BİR KARIŞ TOPRAK BIRAKMAYALIM..!
• YAĞMURU DÜŞTÜĞÜ,TOPRAĞI OLUŞTUĞU YERDE TUTALIM…!
Unutmayalım ki:
• Dünya insanlara değil insanlar dünyaya emanettir.
• Dünya bizlere geçmişin mirası değil geleceğin emanetidir.
• Üretilemeyen tek kaynak bir avuç TOPRAK
• Varlığı arttıkça çevresine zarar vermeyen tek doğal kaynak ormandır.
• “YURT’da doğal denge, DÜNYA’da doğal denge”olmalıdır.
“Suyun değeri kuyu
kuruduğu zaman
anlaşılır .“
Geleceğimiz için
yeşile,suya ve
havaya sahip
çıkalım.
SAYGILARIMLA…
Prof Dr. ORHAN DOĞAN
TEMA Vakfı