SERBEST BÖLGELER

2.12.2016
SERBEST
BÖLGELER
• TANIM:
• Serbest bölgeler, bir uluslar arası liman veya hava alanı yakınında
kurulan,
• ülkenin gümrük alanından özel amaçlarla ayrılmış bir bölgesi içine
• ithal malların gümrüksüz olarak getirilebildiği,
• depolanabildiği, çeşitli işlemlerden geçirilebildiği,
• üretim amacıyla kullanılabildiği ve
• malların ulusal gümrük alanına girmediği sürece gümrük vergisinin
ödenmediği,
• diğer vergi vb. sınırlayıcı faktörlerin en aza indirgendiği belli alanlardır.
• Özetle, serbest bölgeler bir ülkenin ulusal egemenlik sınırları içinde
bulunmakla birlikte bu ülkenin gümrük sınırları dışında kaldığı kabul
edilen alanlardır.
60
2
1
2.12.2016
• Serbest bölgelerin kurulması ve işletilmesiyle elde edilmesi
hedeflenen amaçlar;
•
•
•
•
•
•
-İhracat için yatırım ve üretimi artırmak,
-Yabancı sermaye ve teknoloji girişini hızlandırmak,
-Ekonominin girdi ihtiyacını ucuz ve düzenli bir şekilde temin etmek,
-Üretim ve istihdam olanaklarının artırılması,
-İthalatın daha ucuz ve kolay gerçekleştirilmesi,
-Sanayicinin ihtiyaç duyduğu bazı hammadde ve ara malların
kolaylıkla, istenilen miktarda ve zaman kaybı olmadan temin edilmesi,
• -Daha iyi eğitilmiş, yetenekli ve kalifiye insan gücünün sağlanması,
• şeklinde sıralanabilir.
60
3
SERBEST BÖLGELERİN GENEL ÖZELLİKLERİ
•
•
•
•
•
•
•
•
Serbest bölgeler genelde,
-ülkenin dış ticaretini geliştirmek,
-döviz gelirlerini artırmak,
-ülkeye yabancı sermaye ve teknolojilerinin getirilmesine imkan
sağlamak,
-ülkede sanayiyi canlandırmak,
-ithalat ve ihracatı kolaylaştırmak amaçlanarak kurulur.
Serbest bölgeler, çeşitli ticaret, üretim ve transit taşımacılık
faaliyetlerinin yoğunlaştığı yerlerdir.
Sağlanan teşvik ve avantajlarla düşük maliyetli mal üretimi ve ihracı
gerçekleştirilebilir.
60
4
2
2.12.2016
•
Sanayicinin ihtiyaç duyduğu bazı hammadde ve ara malların
kolaylıkla, istenilen miktarda ve zaman kaybı olmadan temin
edilebileceği yerlerdir.
Serbest bölgeler sınırları kesin olarak belirlenmiş yerlerdir.
Bir limanın ya da bir şehrin tamamen serbest bölge ilan edilmesi de
mümkündür.
Serbest bölgelerde işlemler yabancı para birimi ile yapılmaktadır.
Buralarda ikameti işi gereği zorunlu olanlar dışında yerleşim
yasaktır.
•
•
•
•
60
•
•
5
Serbest bölgeler hükümet tarafından ya da
resmi kurumlar veya özel gerçek ve tüzel kişiler tarafından
işletilebilir.
Serbest bölgelerde depolama, yükleme-boşaltma,
ambalajlama, çeşitli şekillerde işleme, karıştırma, temizleme,
imha etme, montaj, bankacılık ve sigortacılık gibi faaliyetlere
izin verilmektedir.
Serbest bölgeler genellikle geniş hinterlandı olan,
uluslar arası transit yollar üzerinde bulunan,
geniş ulaşım olanaklarına sahip yerlerde kurulurlar.
•
•
•
•
60
6
3
2.12.2016
•
•
Serbest bölgeler ülke sınırları içerisinde olmakla birlikte,
ülkede geçerli bulunan dış ticaret ve gümrük mevzuatının dışında
tutulmaktadırlar.
Bu sebeple firmalar üretimleri için ihtiyaç duydukları makine
teçhizat ve hammadde gibi üretim girdilerini gümrük vergisi
ödemeksizin serbest bölgeye ithal edebilmektedirler.
Serbest bölgeler bulundukları ülkenin gümrük sınırları dışında
sayılmalarına rağmen gümrük görevlilerinin direkt ve endirekt
kontrolü altındadırlar.
Kaçakçılığın önlenmesi için bölgenin etrafı duvar ve
parmaklıklarla çevrilmiş olup ayrıca emniyet tedbirleri de
alınmaktadır.
•
•
•
60
•
•
•
•
•
•
60
7
Serbest bölgelere malların giriş çıkışları ortak özellikler gösterir.
Genellikle serbest bölgeye girecek olan mal miktarı, malın menşei veya
bölgede kalma süresi kısıtlanmaz.
Serbest bölgeler, malların giriş ve çıkışları bakımından yabancı ülke statüsünde
sayılırlar.
Dış ülkelerden serbest bölgeye giren mallar her türlü ithalat vergisinde muaftır.
Serbest bölgenin bulunduğu ülkeden serbest bölgeye gönderilen mallar, ihraç
edilmiş sayılırlar ve ihracat prosedürüne tabidirler.
Serbest bölgeden ülkeye giren mallar ise o ülke açısından ithalat sayılır ve
ithalat işlemlerine ve vergilerine tabi tutulurlar.
8
4
2.12.2016
SERBEST BÖLGE ÇEŞİTLERİ
• Serbest Ticaret Bölgeleri (Free Trade Zones)
• Serbest ticaret bölgesi yurt dışında sınırlı alanda
tanınan gümrük ayrıcalıklarının en önemlisidir.
• Serbest ticaret bölgesi, limanda, havaalanında ya
da sınırları belirlenmiş bir alanda
• kapalı, polis gözetimi altında ülkenin gümrük
sınırları dışında
• ticari faaliyetleri kolaylaştırmak için kurulmuş
alanlardır.
60
9
• Yabancı kaynaklı mallar, yerel pazarlara önceden belirtilmemiş
transit taşımacılık, re-export ve ithalat şeklinde gümrüksüz olarak
geçer.
• Dış ticarete ilişkin mevzuat ve uygulamaların kısmen ya da
tamamen uygulanmadığı bu bölgelerde
• -transit ticaret,
• -depolama,
• -yeniden ambalajlama,
• -hafif montaj, sınıflama,
• -değiştirme ve
• -gemilere gümrük vergisi ödemeden yeniden yükleme gibi çok
çeşitli işlemler yapılabilmektedir.
60
10
5
2.12.2016
Serbest Üretim Bölgeleri (Free Production Zone) :
• Serbest üretim bölgeleri, serbest ticaret bölgelerinin aksine sınai
üretimi ve sınai mal ihracatını artırmak amacıyla kurulmaktadır.
• Bu bölgeler genellikle çok uluslu şirketlerin ucuz işgücü ve
hammaddelerden yararlanmak için yatırım yaptıkları bölgelerdir.
• Buralarda gümrüksüz olarak getirilen hammadde ve ara mallar
• işlendikten sonra yeniden dünya pazarlarına ihraç edilmektedir.
60
11
3) Serbest Limanlar (Free Ports):
• Yabancı menşeli malların kullanılmak, yerel olarak tüketilmek
veya tekrar satılmak üzere tüm limanın etrafını çeviren ya da bir
bölgesini içine alan,
• gümrük vergilerine maruz kalmadan veya en düşük tarifeyle
girdiği kısmına serbest liman denir.
• Serbest limanlar, ülkenin belli bir limanının ithalat, ihracat, transit
ticaret, taşımacılık ve re-export işlemleri bakımından serbest hale
getirilmesiyle kurulur.
60
12
6
2.12.2016
İkiz Fabrikalar (Maquiladora):
• İkiz fabrikalar aslında serbest üretim bölgelerinin değişik bir
şeklidir.
• Bu tür serbest bölgelerin önemli örneklerine ABD-Meksika
sınırında rastlanmaktadır.
• Burada Meksika firmaları ABD’ de imal edilmiş parçaları
gümrüksüz olarak ithal etmekte,
• sonrada bunların montajını yapıp genellikle ABD iç pazarına ithal
etmektedir.
• Bu mallar ABD’ ye ithal edilirken, malın bütün değeri üzerinden
değil de sadece Meksika’ da eklenen katma değeri
vergilendirilmektedir.
60
13
Yatırım Bölgeleri
• Yatırım bölgeleri ülkelerin ekonomik olarak geri
kalmış alanlarında istihdam ve yatırımları
artırmak için firmalara özel teşvikler verilen
yatırım alanlarıdır.
• Bu teşvikler yabancı firmalardan ziyade yerli
firmalara yöneliktir.
60
14
7
2.12.2016
Serbest Bankacılık Bölgeleri(Off-shore Bankacılık):
• Bir ülkede bankacılık sektörü için düzenlenen yasa ve
yönetmeliklerin kapsamı dışında kalan serbest bankacılık
faaliyetlerinin yürütüldüğü bölgelerdir.
• Bu bölgelerde yapılan bankacılık faaliyetleri üzerinden doğan
gelirler vergilendirilmemekte ve bankaların döviz hesapları
üzerinde herhangi bir sınırlama bulunmamaktadır.
60
15
Antrepolar:
• Yurt dışından gelen malların satılıncaya kadar gümrük vergisi
ödenmeksizin bekletildiği ve gümrük idaresinin denetimi altında
bulunan yerlerdir.
• Yabancı ülkelerden getirilen mallar antrepolara konulmaktadır.
• Antrepoya giren mallar belirli bir süre bekletildikten sonra
tekrar yabancı bir ülkeye gönderilebileceği gibi ülkeye ithal
edilebilir.
• İthalat halinde vergiler malların antrepoya girişinde değil ülkeye
ithalinde ödenir.
60
16
8
2.12.2016
Serbest Şehirler:
•
Serbest bölgenin bütünüyle bir şehri kapsaması durumunda
serbest şehirler söz konusu olur.
• Serbest şehirlere örnek olarak Hong Kong ve Singapur örnek
verilebilir.
60
•
•
17
Transit Bölge
Deniz kıyısı olan ülkelerin, denize yakın ya da yeterli çıkışı
olmayan komşu ülkelerin depolama ve dağıtım merkezleri
şeklinde kullanmaları için girişte kurduğu alana transit bölge
adı verilir.
Malların komşu ülkelerden ev sahibi ülkeye transit olarak
geçişinde gümrük vergileri, ithalat kontrolleri ve birçok giriş
formaliteleri uygulanılmaz.
•
60
18
9
2.12.2016
• Gümrüksüz Satış Mağazaları
• Havaalanı ve gümrük kapılarında bulunan
sigara, içki ve kıymetli eşyaların gümrük vergisi
alınmaksızın satıldığı mağazalara gümrüksüz
satış mağazaları adı verilir.
60
19
SERBEST BÖLGELERİN ÜLKE EKONOMİSİNE
FAYDALARI
İTHALAT BAKIMINDAN FAYDALARI
•
•
•
•
•
60
Zaman bakımından:
Serbest bölgeler ithalatın doğrudan ve zamanında yapılmasını
sağlar.
Yerli üretim için ihtiyaç duyulan hammadde ve ara malları
veya doğrudan tüketim malları serbest bölgelerdeki
müteşebbisler tarafından daha önceden serbest bölgeye
getirilip depolanır.
Böylece, sipariş verildiğinde ithalat daha çabuk gerçekleştirilir.
Bu sebeple de yerli yatırımcılar fazla zaman kaybetmeden
ihtiyaç duydukları hammadde ve ara malları kolaylıkla temin
edebilirler.
20
10
2.12.2016
• Stok ve stoklama maliyeti bakımından:
• İthal edilecek malların serbest bölgede sürekli bulunması yurt
içindeki ithalatçı firmaların sermayelerini uzun süre stok ile
bağlamak zorunda kalmalarına gerek bırakmayacaktır.
 Kalite güvencesi:
 İthalatçı firmalar, ithal yapılmadan önce, ithal edilecek
malları serbest bölgedeki depolarda görme imkanına
sahip olurlar.
 Böylece işlerine yaramayacak bozuk ve defolu malları
ithal etme olasılığı ortadan kalkmaktadır.
60
21
İthalat vergileri bakımından:
• Hem serbest bölgede hem de serbest bölge
dışında faaliyet gösteren firmalar ihtiyaç
duyulan ithal girdileri önce serbest bölgeye
getirerek burada depolarlar.
• Ülkeye ithalat, ihtiyaç duyuldukça küçük
partiler halinde yapılır.
• Böylece ithalat sırasında ödenecek vergiler
toptan ödeme yerine partiler halinde ödenmiş
olacaktır.
60
22
11
2.12.2016
İHRACATI ARTIRICI ETKİSİ BAKIMINDAN
– Serbest bölgelerde faaliyette bulunan işletmeler,
ticari ve sınai faaliyetlerinin devamı için
kullanacakları hammaddeleri ve diğer temel
girdileri bulundukları ülkeden temin edeceklerdir.
– Serbest bölgeye mal satımı ihracat olarak kabul
edildiğinden, bu durum ülkenin ihracat hacmini
genişleterek, ülkede alacak katma değeri
artıracaktır.
60
23
– Serbest bölgelerin ihracat potansiyelini
artırmasındaki diğer bir işlevi ise, ihracat
işlemlerindeki kolaylık ve istikrardır.
– Bu durum serbest bölgede faaliyette bulunan
işletmelere rekabet avantajı sağlar.
– Yine serbest bölgede yapılacak üretim için gerekli
olan girdilerin serbest bölgeye ithalatı sırasında
gümrük vergisi ödenmemesi de buradaki
işletmelere rekabet gücü katar.
60
24
12
2.12.2016
İhracat açısından bir diğer katkı, buradaki
müteşebbislerin re-export denilen ve yurt
dışından ithal edilen malların başka bir
ülkeye yeniden ithalatının yapılarak,
Serbest bölgedeki gümrük vergisi avantajlarından
yararlanma imkanına sahip olmasıdır.
• İhraç edilecek mallar serbest bölgelerde kolaylıkla dış pazar
gereklerine uygun hale getirilebilir.
• İhraç edilecek malların önce serbest bölgeye getirilmesi,
• burada da dış pazarların istek ve tercihlerine göre ambalaj,
paketleme, şişeleme gibi işlemlerin yapılmasını sağlayacaktır.
• Bu işlemlerin maliyeti de elbette düşük olacaktır.
60
25
• Serbest bölgelerin ithalat ve ihracata ilişkin
faydalarına ek olarak;
• -Milli gelirin artmasını sağlaması,
• -Döviz kazançlarını artırması,
• -İstihdamı artırıcı etkisi,
• -Transit ticareti geliştirmesi,
• -Yabancı sermaye ve teknoloji transferini
artırması da söz konusudur.
60
26
13
2.12.2016
Serbest Bölgeler
Ekonomi Bakanlığı bünyesinde, Serbest Bölgeler,
Yurtdışı Yatırım ve Hizmetler Genel Müdürlüğünün
kurulması ile yurt dışı yatırım ve hizmetlerin
bütünleştirici bir yaklaşım benimsiyoruz.
Yeni Nesil Serbest Bölgeler
Kurulması planlanan bakım-onarım ihtisas serbest
bölgesi, lojistik ihtisas serbest bölgesi ve ar-ge
ihtisas serbest bölgesinin özellikle hizmet ihracatı
yapacak firmaları bünyesine alacak
27
SERBEST BÖLGELERİN ÜLKE EKONOMİSİNDEKİ
OLUMSUZ ETKİLERİ
• Genel olarak serbest bölgelerin şu sakıncaları ve olumsuz etkileri
söz konusu olmaktadır:
• -Uluslar arası standartlara uygun bir serbest bölge kurmak son
derece maliyetlidir.
• -Serbest bölge kurulması ithalatı artırıcı bir baskı yaratabilir.
• -Özellikle gelişmiş ülkelerde bulunan serbest bölgeler, üretimde
kullandıkları girdilerin önemli bir kısmını ucuz üçüncü ülkelerden
temin etmektedirler.
60
28
14
2.12.2016
• -Serbest bölgelerde faaliyette bulunan yabancı firmalar, dış
pazarlarda yerli firmalar ile rekabete girebilirler.
• Bu durumda ise yerli ülke ihracatını artırmak isterken, serbest
bölgeler aracılığıyla elindeki dış pazarları da yabancı çok uluslu
firmalara kaptırabilirler.
• Serbest bölgelerde üretilen malların o ülkenin iç pazarında
satılması, ülke ekonomisi üzerinde olumsuz etkiler yaratabilir.
60
29
• Serbest bölgelerin en önemli sakıncalarından biri, kaçakçılık ve
bezeri zararlı faaliyetlere zemin oluşturabilmesidir.
• Serbest bölgelerde genellikle grev hakkı ve sendikal faaliyetlere
izin verilmediğinden işçi ücretleri yurt içindeki ücretlerden düşük
tutulmaktadır.
• Ayrıca, bu bölgelerde çalıştırılan kadın ve çocuk işçiler çeşitli sosyal
sorunlara yol açabilmektedir.
• Serbest bölgeler genellikle bir miktar çevre ve deniz kirliliğine
sebep olabilmektedir.
60
30
15
2.12.2016
SERBEST BÖLGE İŞLETMECİLİĞİ
•
Serbest bölgelerin işletilmesi ile ilgili olarak uygulamada çeşitli
yöntemler uygulanmaktadır.
Bu yöntemleri üç ana grup altında toplayabiliriz:
•
a) Serbest bölgenin devlet tarafından işletilmesi
Bu modelde serbest bölgenin işletilmesini bir kamu kuruluşu
üstlenir ve bölge kamu hizmeti ilkelerine göre işletilir.
Serbest bölge işletmeciliği uzmanlık gerektiren bir faaliyet olduğu
için
Serbest bölge işletmeciliğinin devletin katı kural ve ilkelerine
göre gerçekleştirilmeye çalışılması başarılı sonuçlar
vermeyecektir.
•
•
•
•
60
•
•
•
•
60
31
b) Serbest bölgenin devletin ortak olduğu özel
şirketler tarafından yönetilmesi:
Serbest bölge işletmeciliği, ticari bir iş olmasının
yanında aynı zamanda kamu hizmeti karakteri de
taşımaktadır.
Bu sebeple serbest bölgelerin devletin de ortak
olacağı özel şirketler tarafından işletilmesi ideal
bir yöntem olacaktır.
Bu sayede devletin işletmeci şirketi ortak olarak
her zaman denetleme hakkı olacaktır.
32
16
2.12.2016
c-) Serbest bölgelerin özel şirketler tarafından
işletilmesi:
• Bu yöntemde serbest bölgeler bir imtiyaz
şeklinde özel şirketlere verilir ve yönetim
sadece bu şirketlerce gerçekleştirilir.
60
33
SERBEST BÖLGELERDE SAĞLANAN
TEŞVİKLER
•
•
Vergi Muafiyetleri
Serbest bölgelere yapılacak yatırımları teşvik için
uygulanabilecek en önemli teşvik gelir ve kurumlar vergisi
muafiyetleridir.
Bu muafiyetlerin süresi 5 ile 10 yıl arasında değişmektedir.
Kimi zaman bu muafiyetler süre ile sınırlandırılmamış olabilir.
Örneğin, Mısır serbest bölgesinde, elde edilen gelirler hiçbir
surette vergilendirilmemektedir.
Hindistan’ da 10 yıl süreyle karın %20’ si vergi dışı
bırakılmaktadır.
•
•
•
•
60
34
17
2.12.2016
•
•
•
•
•
•
•
•
60
Gümrük Vergisi Muafiyeti:
Serbest bölgelerde, özellikle de serbest üretim
bölgelerinde, yerli ve yabancı firmalara sağlanan
en önemli teşviklerden biri de ithalden alınan
gümrük vergisinin alınmamasıdır.
Bu muafiyet hem yatırım aşamasında makine ve
teçhizat için
hem de üretim aşamasında hammadde için uygulanmaktadır.
35
• Hızlandırılmış Amortisman:
• Hızlandırılmış amortisman, bir işletmenin kuruluşunun ilk yıllarında
daha düşük bir vergi yükü altında kalmasını sağlayan bir araçtır.
• Hızlandırılmış amortisman uygulaması, gelir ve kurumlar vergisi için
muafiyet tanınmayan ya da kısmen muafiyet tanınan serbest
bölgelerde uygulanabilir.
• Zira vergilerden tam bağışık bir bölgede bu uygulamaya gerek
yoktur.
• Çünkü zaten gelir, vergiden muaftır.
• Hızlandırılmış amortisman uygulamasına yer veren ülkelerin
başında Lübnan gelir.
60
36
18
2.12.2016
• Ucuz İhracat Kredileri
• Serbest bölgelere sahip ülkelerden bazıları, buralarda çalışan yerli
ve yabancı firmalara ucuz ihracat kredisi vermektedir.
• Hatta bu uygulama kimi ülkelerde ihracata prim veren bir sisteme
dönüşmüştür.
• Ucuz İşçi Ücretleri, Grev ve Lokavt
• Serbest bölgelerin kurulabilmesi ve istikrar içinde faaliyette
bulunabilmesi için gerekli teşviklerden biri de bu bölgelerde, işçi
ücretlerinin düşük tutulmasıdır.
• Bu ülkelerin çoğunda, ülke genelinde uygulanmakta olan asgari
ücret ve sosyal güvenli mevzuatı da serbest bölgelerde
uygulanmamakta,
• kuruluş yasalarıyla grev ve lokavt yasaklanmaktadır.
60
•
•
37
Kar transfer Garantisi
Serbest bölgelerin çok uluslu şirketlere sunmuş olduğu
teşviklerden biri de güvence konusundadır.
Yabancı firmaların diğer bir ülkedeki serbest bölgeye yatırım
yapmalarının en temel şartlarından biri, o ülkede siyasal istikrarın
bulunmasıdır.
Çok uluslu şirketler, dünyanın politik ve ekonomik
istikrarsızlıklarından etkilenmek istemezler.
Onlar, her zaman ev sahibi ülkeden sağladıkları karları ve
sermayelerini ana ülkeye ya da başka bir ülkeye transfer
edebilmek isterler.
Serbest bölge kuran ülkeler de yabancı sermayeye, sınırsız kar ve
sermaye transferi hakkı tanımaktadırlar.
•
•
•
•
60
38
19
2.12.2016
Bürokrasinin Azaltılması:
• Serbest bölgelerin sağladığı olanaklardan biri
de buralarda bürokrasinin en aza indirilmiş ve
müdahalelerin azaltılmış olmasıdır.
• Serbest bölgeye sahip olan ülkelerin
mevzuatları incelendiğinde,
• bu bölgelerdeki bürokratik mekanizmanın,
ülkenin geri kalan kısmına oranla çok daha
esnek olduğu gözlemlenir
60
39
DÜNYADA SERBEST BÖLGELER
• II. Dünya Savaşı öncesi kurulan Singapur ve Hong Kong Serbest
Limanları ile daha sonra kurulan Panama, İrlanda, Tayvan ve Güney
Kore Serbest bölgelerinin elde ettikleri büyük başarılar, serbest
bölgeler fikrinin pek çok ülkece kabul edilmesine katkıda
bulunmuştur.
• 1967 yılında serbest bölgelerin, Birleşmiş Milletler Ekonomik ve
Sosyal İlişkiler Komisyonunca gelişmekte olan ülkelerin ihracatlarını
artırmada önemli bir araç olarak kabul edilmesinden sonra, serbest
bölge sayısı hızlanarak artmıştır.
60
40
20
2.12.2016
• ABD, İngiltere, Almanya, Macaristan, Yugoslavya, Suudi
Arabistan, Pakistan, Hindistan, Tayland, Çin gibi farklı rejimlerle
idare edilen 80 ülkede,
• 450’nin üzerinde serbest bölge kurulmuş ve serbest bölgeler
üzerinde gerçekleştirilen ticaretin hacmi 500 milyar dolara
ulaşmıştır.
• Yakın çevremizde yer alan serbest bölge sayısı 25 civarında olup,
bunlar İran, Suriye, Lübnan, Ürdün, Mısır, Libya, Kuzey Kıbrıs,
Güney Kıbrıs, Yunanistan ve Romanya’da bulunmaktadır.
60
41
TÜRKİYE’ DEKİ SERBEST BÖLGE
UYGUYLAMALARI
• Serbest Bölgeler Kanunu’ nun 2. maddesine göre Türkiye'de
serbest bölgelerin yer ve sınırlarını belirlemeye Bakanlar Kurulu
yetkilidir.
• Bakanlar Kurulunun bu yetkisi çerçevesinde 1985 yılından bu
güne kadar ülkemizin tüm coğrafi bölgelerinde 21 adet serbest
bölge faaliyete geçmiştir.
• Serbest Bölgeler 3218 Sayılı Serbest Bölgeler Kanunu yanında
Serbest Bölgeler Uygulama Yönetmeliği ile belirlenmiş usul ve
esaslara göre çalışmaktadır.
• Türkiye'de faaliyet gösteren serbest bölgelerde yıllık ticaret
hacmi 16 Milyar dolar seviyelerinde olup bu bölgelerde toplam
olarak yaklaşık 35 bin kişi istihdam edilmektedir.
60
42
21
2.12.2016
• Kanunun 3. maddesinde ise; serbest bölgelerin,
kamu kurum ve kuruluşlarınca, yerli veya
yabancı gerçek veya tüzel kişilerce kurulmasına,
işletilmesine Bakanlar Kurulunca izin verileceği
belirtilmektedir.
• Serbest bölgelerde işleticiler ve kullanıcılar
yatırım ve üretim safhalarında Bakanlar
Kurulu'nca belirlenecek vergi dışı teşviklerden
yararlanabilirler.
60
43
• Yerli veya yabancı gerçek veya tüzel kişiler Dış Ticaret
Müsteşarlığı'ndan ruhsat almak kaydıyla serbest bölgede
faaliyette bulunabilirler.(m. 5)
• Serbest bölgelerde, Yüksek Planlama Kurulu'nca uygun
görülecek her türlü sınaî, ticari ve hizmetle ilgili faaliyetler
yapılabilir.(m. 4)
60
44
22
2.12.2016
SERBEST BÖLGELERDE VERGİ
AYRICALIKLARI
• SBK m. 6’ ya göre;
• Serbest bölgeler gümrük bölgesi dışında sayılır
ve
• Bu bölgelerde gümrük ve kambiyo
mükellefiyetine dair mevzuat hükümleri
uygulanmaz.
• 6.2.2004 tarihli 5084 sayılı yasadan önce vergi
mevzuatı da uygulanmamaktaydı.
60
45
• Getirilen yeni düzenleme ile serbest bölgelerde
“Muafiyet” uygulamasından “İstisna”
uygulamasına geçilmiş ve
• 06.02.2004 tarihinden sonra serbest bölgede
faaliyet göstermek üzere ruhsat alan mükellefler
• (imalat işi ile uğraşanlar hariç)
• vergisel açıdan serbest bölge dışında faaliyet
gösteren mükelleflerle aynı konuma gelmiştir.
60
46
23
2.12.2016
• Diğer taraftan, serbest bölgelerde halen faaliyet gösteren
firmaların kazanılmış haklarının korunması amacıyla 3218
sayılı Kanuna
• 5084 sayılı Kanun ile eklenen geçici 3 üncü madde ile serbest
bölgelerde 6 Şubat 2004 tarihi itibariyle faaliyette bulunmak
üzere ruhsat almış mükelleflerin
• faaliyet ruhsatlarında belirtilen süre ile sınırlı olmak üzere
serbest bölgelerde gerçekleştirdikleri faaliyetler dolaysıyla
elde ettikleri kazançlar gelir ve kurumlar vergisinden istisna
edilmiştir.
60
47
06.02.2004 Tarihinden Önce Alınmış Ruhsata Göre
Faaliyette Bulunan Mükellefler
• 3218 sayılı Kanuna 5084 sayılı Kanun ile eklenen geçici 3.
maddesi ile serbest bölgelerde 6 Şubat 2004 tarihi itibariyle
faaliyette bulunmak üzere ruhsat almış mükelleflerin
• faaliyet ruhsatlarında belirtilen süre ile sınırlı olmak üzere
serbest bölgelerde gerçekleştirdikleri faaliyetler dolaysıyla elde
ettikleri kazançlar gelir ve kurumlar vergisinden istisna edilerek
mevcut firmaların dolaysız vergilere yönelik kazanılmış hakları
korunmaya çalışılmıştır.
• Faaliyet ruhsatı almak üzere ilgili mercilere başvurmuş olmakla
birlikte, 06.02.2004 tarihine kadar henüz faaliyet ruhsatı
alamamış mükelleflerin bu istisna hükümlerinden faydalanamaz
60
48
24
2.12.2016
• İstisna, sadece faaliyet ruhsatlarında belirtilen
süre ile sınırlı olmak üzere serbest bölgelerde
yürütülen faaliyetlerden elde edilen kazançlara
ilişkindir.
• Dolayısıyla, serbest bölgelerde şubesi bulunan
mükellefler ile işyeri, kanuni ya da iş merkezi
serbest bölgelerde olan mükelleflerin,
• bölgeler dışında yürüttükleri faaliyetlerden
elde ettikleri kazançlar istisna kapsamında
değildir.
60
49
• Diğer taraftan, istisna sadece faaliyet ruhsatında belirtilen süre
ile sınırlı olmak üzere serbest bölgelerde yürütülen esas
faaliyetlerden elde edilen kazançları kapsamakta olup,
• serbest bölgelerde elde edilmiş olsa bile faiz, repo vb. faaliyet
dışı gelirler istisna kapsamı dışında olup vergilendirilmesi
gerekmektedir.
• Bununla birlikte, serbest bölgelerde yürütülen faaliyetlerden
doğan alacaklara ilişkin kur farkı ve vade farkı gelirleri istisna
kapsamında değerlendirilecektir.
60
50
25
2.12.2016
• Serbest Bölgeler Kanununun geçici 3. maddesi
ile getirilen kazanç istisnası,
• serbest bölgelerde faaliyet gösteren
mükelleflerin faaliyet ruhsatlarında belirtilen
süre ile sınırlı olduğundan,
• istisna uygulamasında süre mükelleflerin
faaliyet ruhsatlarında belirtilen sürenin son
günü (son gün dahil) bitecektir.
60
51
Ücretlerde Stopaj İstisnası
• Serbest Bölgeler Kanununun geçici 3 üncü
maddesine göre, 06.02.2004 tarihine kadar (bu
tarih dahil) faaliyet ruhsatı almış mükelleflerin
• serbest bölgelerde istihdam ettikleri personele
ödedikleri ücretler, 31.12.2008 tarihine kadar
gelir vergisinden müstesnadır.
• Bu istisna halen çalışan personel yanında yeni
işe alınacak personeli de kapsamaktadır
60
52
26
2.12.2016
• Ücret stopaj İstisnası 06.02.2004 tarihi itibarıyla
faaliyet ruhsatı almış mükelleflerin bölgede
istihdam ettikleri personele ödenecek ücretlere
uygulanacağından,
• 07.02.2004 tarihinden itibaren ruhsat alan
mükelleflerin çalıştırdıkları personele ilişkin
ücretlerin istisnadan faydalanması mümkün
değildir.
60
53
• Bölgelerde faaliyet gösteren mükelleflerin
06.02.2004 tarihine kadar alınmış faaliyet
ruhsatlarında belirtilen süre;
• 31.12.2008 tarihinden daha önceki bir tarihte
sona eriyorsa
• söz konusu istisna, faaliyet ruhsatlarında yer
alan sürenin bitiş tarihine kadar, 31.12.2008
tarihinden daha sonraki bir tarihte sona ermesi
durumunda ise söz konusu istisna 31.12.2008
tarihine kadar uygulanacaktır.
60
54
27
2.12.2016
İmalat Faaliyetlerine İlişkin İstisna
• 5084 sayılı kanun ile 3218 Sayılı Kanuna eklenen Geçici 3. madde
uyarınca
• 06.02.2004 tarihinden sonra serbest bölgede faaliyet göstermek
için ruhsat almış olan mükelleflerden imalat işi ile uğraşanların
elde etmiş oldukları kazançlar
• Türkiye’nin Avrupa Birliğine tam üyeliğin gerçekleştiği tarihi
içeren yıllık vergilendirme döneminin sonuna kadar
• gelir ve kurumlar vergisinden müstesnadır.
60
55
• Elde edilen kazancın istisna edilmesinde, imal
edilen ürünün yurt dışına veya yurt içinde
satılmasının bir önemi yoktur.
• Bu istisnadan, bölgede yeni faaliyete geçen
mükellefler ile
• faaliyet ruhsatlarında yer alan sürenin
dolmasıyla normal vergileme rejimine tabi
olacak mükellefler de yararlanacaktır.
60
56
28
2.12.2016
06.02.2004 Tarihinden Sonra Ruhsat Alan Mükellefler
• Serbest Bölgelerde faaliyet gösteren mükelleflerin
elde ettikleri kazançları üzerinden vergiye tâbi
olmamaları ve
• aynı zamanda bu mükelleflerin bölgeden
Türkiye'ye doğru herhangi bir sınırlama olmaksızın
faaliyette bulunabilmelerinin
• aynı alanlarda serbest bölge dışında çalışan
mükellefler açısından haksız rekabete neden
olduğu düşüncesi ile
• bu konuda bazı düzenlemeler yapılmıştır.
60
57
• Buna göre, 3218 Sayılı Serbest Bölgeler Kanununda 5084 sayılı
Kanun ile yapılan değişiklik ile
• 06.02.2004 tarihinden sonra Serbest Bölgelerde faaliyet
göstermek amacıyla ruhsat alarak
• Serbest bölgelerde kurulan şirketler veya Türkiye’nin diğer
yerlerinde kurulup da serbest bölgede şube açan mükellefler
• serbest bölgelerde elde ettikleri kazançlar için vergi ödeme
mükellefiyeti altına girmişlerdir.
60
58
29
2.12.2016
• Yapılan yeni düzenleme ile Gelir ve Kurumlar
Vergisi açısından bu bölgede bulunan
mükelleflerin
• ülkemizin diğer yerlerinde faaliyet gösteren
mükelleflerden herhangi bir farkı kalmamıştır.
60
59
Serbest Bölgelerde KDV Uygulaması
•
Serbest Bölgeler ülkenin siyasi sınırları içerisinde olmakla birlikte
gümrük hattı dışında kaldıklarından
bölge içinde yapılan mal teslimleri ile hizmet ifaları KDV’ye tabi
değildir.
Katma Değer Vergisi Kanununun 17 inci maddesinin 4-ı fıkrasına
göre
Serbest Bölgelerde verilen hizmetler katma değer vergisinden
müstesnadır.
Serbest Bölgeler Kanununda 5084 sayılı Kanun ile yapılan
değişiklik gelir ve kurumlar vergisi açısından yeni bir durum
yaratmış
ancak katma değer vergisi ve benzeri dolaylı vergiler açısından
yeni bir düzenleme getirmemiştir.
•
•
•
•
•
60
60
30
2.12.2016
Serbest Bölgelerin sağladığı diğer
imkanlar şu şekilde özetlenebilir:
• Serbest bölge faaliyetlerinden elde edilen kazanç ve
gelirler
• hiç bir izne ve vergiye tabi olmaksızın yurt dışına
veya Türkiye’ye transfer edilebilir.
• Serbest bölgeler gümrük hattı dışında
sayıldığından,
• serbest bölgeler ile Türkiye’nin diğer yerleri
arasında yapılan ticarette dış ticaret rejimi
hükümleri uygulanır.
•
60
61
• Türkiye’den serbest bölgeye satılan mallar ihracat rejimine,
• serbest bölgeden Türkiye’ye satılan mallar ise ithalat rejimine
tabi olup,
• serbest bölge kullanıcıları Türkiye’den ihraç fiyatına (KDV’siz)
mal ve hizmet satın alabilirler.
• Diğer taraftan, serbest bölge ile diğer ülkeler ve diğer serbest
bölgeler arasında dış ticaret rejimi hükümleri uygulanmaz.
60
62
31
2.12.2016
•
•
•
•
Serbest bölgeye getirilen Türkiye veya AB menşeli ya da buralarda serbest
dolaşımda bulunan malların,
serbest dolaşımda bulunma statüsü değişmediğinden,
Türkiye’ye veya AB üyesi ülkelere girişinde gümrük vergisi ödenmez.
Ayrıca, üçüncü ülke menşeli malların serbest bölgeye girişinde ve bu malların
Türkiye veya AB üyesi ülkeler dışındaki üçüncü ülkelere gönderilmesi halinde de
gümrük vergisi ödenmez.
• Ancak, serbest bölgeden Türkiye’ye veya AB üyesi ülkelere
gönderilen serbest dolaşım durumunda olmayan üçüncü ülke
menşeli mallar için Ortak Gümrük Tarifesi’nde belirtilen oran
üzerinden gümrük vergisi ödenir.
60
63
32