Slayt 1

ÇEVRE MÜHENDİSLİĞİNE GİRİŞ
Yrd. Doç. Dr. Berna KIRIL MERT
GÜRÜLTÜ
• Gürültüyü, arzu edilmeyen seslerin atmosfere
yayılması olarak tanımlayabiliriz.
• Belirgin bir yapısı olmayan, içerdiği öğelerle
kişiyi bedensel ve ruhsal olarak olumsuz
etkileyen, İnsanların işitme sağlığını ve
algılamasını bozan, iş performansını azaltan,
çevrenin hoşluğunu ve sakinliğini yok ederek
niteliğini değiştiren önemli bir Çevre Kirliliği
türüdür.
Türkiye’de Gürültüyü yaratan önemli
etmenler
Plansız ve düzensiz kentleşme
– Büyük kentlerde kontrolsüz nüfus artışı
– Endüstride yeni tekniklerin uygulanmasındaki
bilgi eksikliği
– Ulaşım sistemi planlamasında ÇED (çevresel
Etki değerlendirmesi) yapılmaması
– Eğitim eksikliği
– Mevzuat karmaşası
-Ekonomik yetersizlikler
• Gürültü ani ve şiddetli olursa geçici 3-4
günlük bir işitme kaybı olur.
• İnsan birçok şeye fizyolojik olarak uyum
sağladığı halde gürültüye uyum sağlayamamaktadır.
• Gürültünün derecesi ve maruz kalma süresine
göre değişik derecede etkilenmeler görülür.
• Vücut buna herhangi bir şekilde psikolojik
olarak reaksiyon göstermektedir.
• Avrupa ülkelerinde 1960’lı yıllardan bu yana gürültünün
kişisel ve toplumsal yaşam kalitesini düşürdüğü kabul
ediliyor.
• Bir diğer ifadeyle gürültü kirliliği geri kalmışlığın göstergesi
sayılıyor.
• AB ülkelerinde gündüz 55dB, gece 45 dB olan üst sınırları
aşağı çekmek için çalışmalar yapılıyor ve çalışmalara ciddi
bir kaynak ayrılıyor.
• Hızla artan nüfusla birlikte gürültü kaynaklarının çoğalması,
önlemlerin maliyetini de yükseltiyor.
• AB ülkeleri kapsamında yapılan bir araştırma yılda gürültü
nedenli ekonomik zararın 10-40 milyar euro olduğunu
ortaya koyuyor.
• Gürültüye maruz kalma süresi ve gürültünün
şiddeti, insana vereceği zararı etkiler.
• Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı verilerine
göre; meslek hastalıklarının %10'u, gürültü
sonucu meydana gelen işitme kaybı olarak
tespit edilmiştir.
• Meslek hastalıklarının pek çoğu tedavi
edilebildiği halde, işitme kaybının tedavisi
yapılamamaktadır.
• Gürültü insan sağlığı yanı sıra hayvan
topluluklarını da etkilemektedir.
• Hayvan topluluklarının ürkmesine ve bunun
sonucunda göç edip yerleşim alanlarını
değiştirmesine yol açmaktadır.
• Ayrıca başta besi hayvanları olmak üzere
fizyolojik nedenlerle davranış değişiklikleri
yapmaktadır.
Gürültü Kaynaklarının Tipleri
a) Düzlem kaynak: Çok nadir rastlanır.
b) Nokta kaynak: Sanayi kuruluşlarının, hava
meydanlarının ve trafikte seyreden her bir
vasıtanın gürültüleri bu gruba dahil edilebilir.
c) Çizgi kaynak: Bu gruba otoyolları ve demir
yolları ile bir seri makinanın yanyana
bulunduğu fabrikalar dahil edilebilir.
Gürültünün Atmosfere Yayılması
• Atmosfere yayılan gürültünün şiddeti mesafe
ile azalmaktadır. Hava ve sıcaklık gradyanları,
çalkantı ve ortamın viskozitesi de gürültünün
yayılmasına ciddi bir şekilde tesir eder.
• Rüzgar Tesiri
• Sıcaklığın Tesiri
• Gürültünün Absorbsiyonu
• Yansıma Absorbsiyon
Gürültü Ölçütleri
• Gürültü ölçen alete sonometre denir.
• Çevre gürültü ölçümlerinde “ses basınç düzeyi” kullanılır
• Sesin insan kulağına göre şiddetini belirten ölçü desibeldir (dB)
• İnsan dalga boyu 20-20 000 Herz arası sesi duyar.
• 20 herz altı infrasound, 20 000 herz üstü ultrasound seslerdir. İnsan bu sesleri
duymaz. Ancak insanlar üzerinde
– bulantı,
– Başağrısı,
– huzursuzluk gibi etkiler yapar
• İnsan üzerinde infra sesler daha etkilidir. Uçaklar,taşıt araçları, trafik gürültüsüne açık
olan evlerde bu seslerin etkisi fazladır.
Gürültü Ölçütleri
• İşitilebilen seslerin basınç düzeyleri;
• 0dB (işitme eşiği) -120 dB (acı eşiği)arasında değişir.
• Normal bir insan 0-50 desibellik sesleri
kolayca işitebilir ve bundan rahatsız olmaz.
• 85 dB şiddetinde bir ses veya gürültü kulakları
rahatsız eder ve uzun süre sunukkalındığında kulakta
hasar oluşur.
Ses düzeyi
•
Normal solunum : 0 Desibel
•
• Yaprak hışırtısı : 10 Desibel
• Sakin yerde bir ev:30 Desibel
• Ortalama bir ev : 40 Desibel
• İşyeri : 50 Desibel
• İki kişinin konuşması: 60 Desibel
• Kalabalık trafik : 70 Desibel
• Kulağın rahatsız olduğu ses: 85 Desibel
Ses düzeyi
•
• Torna tezgahı : 85 Desibel
• Hava kompresörü : 95 Desibel
• Metro treni : 100 Desibel
• Motosiklet veya klakson: 110 Desibel
• Ağrı eşiği : 120 Desibel
• 500 metreden uçan bir Jet : 140 Desibel
• Füze : 180 Desibel
GÜRÜLTÜ TESİRİ VE SIRALAMA KRİTERLERİ
• Gürültü Kriterleri:
Özellikle yeni gelişmekte olan bölgeler için esas
kriterlerin
mutlak
değerler
üzerinden
hazırlanması gerekebilir. Çünkü yeni yapılacak
olan gelişmeler bölgenin mevcut gürültü
karakterlerini tamamen değiştirebilir. Toplum
davranışlarına bağlı olarak hazırlanan mesken
dışındaki temel gürültü kriteri 35-45 dB olarak
belirlenmiştir.
İşitme Duyusunu Kayıp Etme Riski Kriterleri
Sabit ve kararlı gürültüler ile işitme duygusunun
kaybolma riski arasında kuvvetli bir bağıntı
bulunduğundan, bu kriter milletlerarası düzeyde
büyük ölçüde kullanılmaktadır.
Maruz Kalınan Gürültü Limitleri
• Bir fabrikada 80 dB gürültü varsa 3 metreden
karşılıklı konuşulamaz,
• 60dB gürültüde telefon konuşması yapılamaz.
• Uluslararası Standart Örgütünün (ISO)
normal saydığı gürültü düzeyi 58 dB’dir.
Ses düzeyi
•
• 0-30 desibel arası çok sessiz,
• 30-50- desibel arası sessiz,
• 50-60- desibel arası orta derecede gürültülü,
• 60-70 desibel arası, gürültülü ve
• 70-80 desibel arası ise çok gürültü
ortam olarak sınıflandırılır.
Konuşma Girişimi Kriteri
• Büyük bir gürültünün diğer bir sesi işitilemez
hale getirmesi yüksek gürültünün küçüğünü
bastırması olarak bilinir.
Konuşmaya Mani Gürültü Seviyeleri
GÜRÜLTÜNÜN İNSAN SAĞLIĞI ÜZERİNDE ETKİLERİ
İşitme sistemine etkileri:
Gürültü işitme sistemi üzerinde, geçici ve kalıcı etkiler olmak üzere iki çeşit etki yapar.
Gürültünün geçici etkisi, duyma yorulması olarak da bilinen işitme duyarlılığındaki
geçici kayıplar şeklinde olur. Duyma yorulması düzelmeden tekrar gürültüden
etkilenilmesi ve etkileşmenin çok fazla olması durumunda işitme kaybı kalıcı olur.
Fizyolojik etkileri:
İnsanlarda görülen stresin önemli bir kaynağı gürültüdür. Ani olarak oluşan gürültü
insanın kalp atışlarında (nabzında), kan basıncında (tansiyonunda), solunum hızında,
metabolizmasında, görme olayında bozulmalar yaratır. Bunların sonucunda uykusuzluk,
migren, ülser, kalp krizi gibi olumsuz durumlar ortaya çıkar. Ancak en önemli
olumsuzluk kulakta yaptığı tahribattır.
•Psikolojik etkileri: Belirli bir sınırı aşan gürültünün etkisinde kalan kişiler, sinirli,
rahatsız ve tedirgin olmaktadır. Bu olumsuzluklar, gürültünün etkisi ortadan kalktıktan
sonra da sürebilmektedir.
İş yapabilme yeteneğine etkileri:
Özellikle beklenmeyen zamanlarda ortaya çıkan gürültü, iş veriminin düşmesi, kendini
işine verememe ve hareketlerin engellenmesi şeklinde performansı düşürücü etkiler
yapar. Gürültünün öğrenmeyi ve sağlıklı düşünmeyi de engellediği deneylerle
saptanmıştır.
GÜRÜLTÜNÜN ÖLÇÜLMESI
• Gürültü seviyeleri bir mikrofon, bir yükseltici
(amplifikatör), bir frekans ölçeği ve bir
skaladan ibaret cihazlar ile ölçülür.
Basit bir gürültü ölçme ve kayıt aleti
GÜRÜLTÜ KONTROLÜ
Gürültü kontrolü 3 seviyede olmaktadır.
- Meydana getirilen gürültünün azaltılması
- Gürültünün maruz kalanlara ulaşmasının
önlenmesi
- Maruz kalanların korunması
Sanayide Gürültü Kontrolü
Fabrika ve iş yerlerinde gürültü kontrolü aşağıdaki
sebeplerden dolayı yapılır:
- Gürültünün yüksek seviyede olması veya ani şok
özelliğinden dolayı işitme duygusuna zarar vermesi
- Grup halindeki çalışmalarda karşılıklı anlaşmanın
güçleşmesi,
- İrtibatın kaybı veya yorgunluk dolayısıyla randıman
düşmesi,
- Rahatsız olmak
Müsaade Edilen Maksimum Fabrika Gürültüsü Seviyeleri
GÜRÜLTÜ KONTROLÜ
• Son 10-15 yılda büyük kentlerin gürültü
oranında ortalama 15-20 dB şiddetinde bir
artış olmuştur.
– Kaynakta kontrol
– Çevrede kontrol
– Alıcıda kontrol
Kaynakta kontrol:
• Kaynaktan çıkan sesin şiddeti düşürülür.
• Kaynağın yapısal tasarım ve yapım;
işletilme ve çalıştırılma (işleme tekniği,
işleme zamanı ve süre olarak) ve bakım ve
onarımı.
• Araçlara uygun susturucu takılması, havalı
ve anormal ses çıkartan kornaların
yasaklanması vb.
Çevrede kontrol: Sesin yolu kapatılır.
• Kent ve ulaşım planlaması, fiziksel
önlemler,
• yapı elemanı ve bileşenlerinin tasarımı
• malzeme seçimi,
• kayağın bulunduğu mekanın tasarımı.
• Binaların yola göre uzaklığı ve yüksekliği,
duvar özelliği,
• çift cam vs gürültüyü en az 30 dB azaltır.
Fabrikalardaki Gürültü Kontrolü,
1. Gürültü meydana getiren makine ve teçhizatların,
gürültüsüz olanlar ile değiştirilmesi ile başlar.
2. Gürültülü kısımlarda meydana gelen gürültünün
çevreye yayılmasının önlenmesi
3. Fabrikada çalışanlara kulaklık verilmesidir.
Alıcıda kontrol: Sesi alan korunur.
• Kullanıcıların eğitimi,
• kişisel korunma, etkilenme süresi
kontrolü,
• yakın çevrede maskeleme.
• Dış kulak yoluna konulan poliüretan
tıkaçlar düşük frekanslarda 25 dB, yüksek
frekanslarda 40dB e kadar sesin
şiddetini azaltır.
Sanayide Gürültü Kontrolü Metodları
Trafik Gürültü Kontrolü
Trafik gürültü kontolü çeşitli şekillerde yapılabilir.
1) Her bir nakil vasıtasının gürültüsünün
azaltılması
2) Bölgelere ayırarak ve yol planlaması
yapılarak hassas bölgelerdeki trafik yüklerinin
dağıtılması
3) Trafik akışının düzenlenmesi için tek yönlü
trafik gibi tedbirlerin alınmasıdır.
Trafikten gelen gürültülerin kaynakları:
-Eksoz gürültüleri
-Tekerleklerin gürültüleri
-Motor gürültüleri
-Aerodinamik (rüzgar) gürültüsü
Otoyoldan gelen gürültünün kontrolü,
-Daha az gürültünün kontrolü
-Otoyolun meskun bölgeden uzakta inşası
-Otoyol kenarına duvar veya başka tip siperlerin
yapılması
İnşaat Gürültüsü Kontrolü
Gürültü Önleyici Yapılar
1. Perdeler: Gürültü kaynağı ile gürültüye
maruz kalanlar arasında teşkil edilen duvar,
bina veya tepe gibi masif yapılar gürültüyü
önleyebilir.
2. Paneller: Bir gürültü kaynağı bazen oda gibi
etrafı çevrili bir yapı içine alınabilir.