Kolorektal Kanser - Antalya Halk Sağlığı Müdürlüğü

KOLOREKTAL KANSER
Kolon Nedir?
• Kolon( kalın bağırsak ), sindirim
sistemimizin son parçasıdır. Yaklaşık 1,5
metre uzunluğunda olan kolonun ana
fonksiyonu emilmeyen yiyecek artıklarını
depolamak ve artıkların dışkı olarak
atılmadan önce içerisindeki su ve diğer
vücuda yararlı maddelerin emilmesini
sağlamaktır.
Kolon Kanseri Nedir?
• Kanser çoğu zaman kolon ve rektumu birlikte
etkilediğinden kolo-rektal kanser olarak
söylenir.
• Çoğunlukla adenokarsinom olarak karşımıza
çıkar.
• Kolon ve rektum kanseri gastrointestinal
sistemin sık görülen kanserleridir.
• Genellikle yaşlı kişilerde görülür.
• Kalıtsal olanlarda ortaya çıkış daha erken olup
genellikle 30’lu yaşlardır.
Kolon Kanseri Risk Faktörleri - 1
1 - 50 yaşın üzerinde olmak: Kolon kanserlerinin
görülmesi yaş ile birlikte artar. Kolon kanseri tanısı
konmuş hastaların %90’ından fazlası, tanısını 50 yaşın
üzerinde almıştır.
2 - Kolon polipleri: Polipler kalın bağırsağın iç
duvarından kaynaklanırlar. Kolon polipleri 50 yaşın
üzerinde sıktır. Poliplerin çoğu iyi huyludur, fakat bazı
polipler kanserleşebilir. Poliplerin tespiti ve
çıkarılması kolon kanseri riskini önemli ölçüde
azaltır.
Kolon Kanseri Risk Faktörleri - 2
3 - Ailede kolon kanseri hikayesinin olması: Yakın
akrabalarında kolon kanseri hikayesi olan kişilerde
kolon kanseri gelişme riski yüksektir.
4 - Genetik değişimler: Bazı genlerdeki değişiklikler
ve bozulmalar kolon kanseri riskini artırır.
Kolon Kanseri Risk Faktörleri - 3
5 - Familyal
non-poliposiz kolon kanser sendromu
(HNPCC): Bu hastalık tablosu, kalıtsal olarak geçen
kolon kanserleri içinde en sık olanıdır. Tüm kolon
kanserleri içinde oranı %2’ye kadar ulaşır. Ailesel nonpoliposiz kolon kanseri sendromuna HNPCC genindeki
değişiklikler ve bozulmalar yol açar. HNPCC geninde
bozulmalar olmuş hastaların birçoğunda kolon kanseri
gelişir ve kolon kanserinin tanısı anındaki ortalama
hasta yaşı 44’dür.
Kolon Kanseri Risk Faktörleri - 4
6 –Familyal adenomatöz polipozis (FAP): Daha seyrektir.
Genetik olarak geçen bu durumda yüzlerce polip tüm kalın
bağırsağı doldurur. Bu sendroma APC adı verilen özel bir
gendeki bozulmalar ve değişmeler neden olur. Eğer tedavi
edilmez ise genellikle 40 yaş civarında kolon kanserine
neden olur. Bununla birlikte çok sık değildir ve tüm kolon
kanserlerinin %1’inden daha azını oluşturur.Aile
fertlerinden birine HNPCC veya FAP tanısı konmuş ise
genlerdeki bozulmalar ve değişimler için diğer fertlere
genetik test yapılabilir. Eğer genetik değişimler var ise
kolon kanseri riskini azaltacak yollar aranır ve olabilecek
bir kolon kanseri için tüm tanı yöntemleri uygulanır.
Kolon Kanseri Risk Faktörleri - 5
7 - Hastada daha önce kolon kanseri olma
hikayesi: Daha önce kolon kanseri tanısı ile ameliyat
olmuş bir kişide ikinci kez kolon kanseri olma riski
yüksektir.
Yine daha önce over kanseri uterus kanseri ya da
meme kanseri olmuş bayanlarda da kolon kanseri riski
artmıştır.
8 - Ülseratif kolit ve Crohn hastalığı: Ülseratif
kolit ve Crohn hastalığı gibi kolonun enflamasyonu ile
giden hastalıkların uzun yıllar devam etmesi
durumunda kolon kanseri riski artmıştır.
Kolon Kanseri Risk Faktörleri - 6
9 - Diyet: Çalışmalar göstermiştir
ki, yüksek yağ oranı (özellikle
hayvansal yağlar) besinlerle
beslenenler ve düşük miktarda
kalsiyum ve folat alanlar,
besinlerinde düşük oranda lifli
yiyecek tüketenlerde kolon kanseri
riski artmıştır. Bazı çalışmalarda çok
az meyve ve sebze tüketenlerde
kolon kanseri riskinin artığı
gösterilmiştir.
10 - Sigara tüketimi: Sigara içen bir kişide
kolonda polip ve kolon kanseri gelişme riski artmıştır.
•
Polip ve kanserler
çoğunlukla sol kolonda
görülür.
•
Sol veya inen kolon
dar olduğundan kanser
genellikle kolon duvarının
etrafını sararak büyür.
Semptom ve Belirtiler
•
Tümörün lokalizasyonu ve hastalığın evresi ile değişiklikler gösterir.
Genellikle özgül olmayan şikayetler ortaya çıkar.
•
Sağ kolon ve çekum tümörleri genellikle kolon boşluğuna doğru
büyürler ve
- barsak alışkanlıklarında belirgin değişikliğe yol açmaz
- Ağrıya ve kanamaya yol açacak kadar büyüyebilirler.
- kronik kan kaybına bağlı anemi çoğunlukla ilk belirtidir ve bu
yüzden dışkıda gizli kan testi önemlidir.
•
Sol kolon tümörleri kanalını daraltıp kısmi tıkanıklıklara neden olur.
- Tipik semptomlar kabızlık,
- dışkılama alışkanlığında değişiklik ve
- eğer kanser rektumun alt bölümünde ise şerit şeklinde dışkı.
- kırmızı renkli rektal kanamalar
-Kilo kaybı
5 YILLIK YAŞAM ŞANSI
TÜMÖR;
•-Barsak Duvarında Sınırlı %90
•-Barsak Duvarını Aşmış,
Lenf Nodu (-)
% 65
Lenf Nodu (+)
% 30
•-Uzak Metastaz / Unrezektabl -Geniş % 5
Tanı ve Değerlendirme
•
•
•
•
•
•
•
Gaitada gizli kan
Rektal tuşe
Kolonoskopi
Rektosigmoidoskopi
Flexible sigmoidoskop
Kontrastlı radyolojik çalışmalar
Görüntüleme yöntemleri: CT, MRI, PET Scan,
Transrektal USG gibi tetkikler lokal değerlendirme,
evreleme ve takip için önemlidir.
Gaitada Gizli Kan Testi
(GGKT)
•Yöntemler:
•1) Radyoaktif:Zahmetli, komplike
•2) Fiziksel: Zaman alıcı mesleki deneyim gerektirir.
•3) Kimyasal :(Guaiak Testi) Peroksidaz reaksiyonu
•Diyet kısıtlaması gerekir. En az 3 kez tekrarlanmalıdır.
Yalancı pozitiflik olasılığı yüksektir.
•4) İmmunokimyasal: Diyet kısıtlaması gerektirmez,
sensitivitesi yüksek ve uygulanabilirliği kolaydır.Mortaliteyi
%23-60 azaltmaktadır.
Gaitada Gizli Kan Testi
• İmmunokimyasal yöntemler:
• Monoklonal antikorlar kullanarak gaitada hemoglobin
varlığını kalitatif olarak gösterebilir
• Testlerde kullanılan antijenler sadece insan
hemoglobinine hassastır
• Gıdalarla alınabilecek hayvan kaynaklı hemoglobinlerle
reaksiyona girmez ve bu şekilde yalancı pozitif
sonuçlara yol açmaz
• 50 ng/ml üzerindeki düzeylerde hemoglobine
hassastır.
• 2-30 C'de saklanmalıdır !
Pozitif Kontrol Çalışması
•* Haftada en az 1 kez
•* Toplu çalışmalar öncesinde
•* Oda ısısının yüksek olduğu tespit edildiğinde
•* Test sonucunun geçersiz çıkması durumunda
Tümor Markerları
• Postop nüks ve prognozu belirlemede
kullanılır, taramada kullanılmaz.
• Hastaların % 70’inde CEA yüksektir.
KOLOREKTAL KANSER TARAMASI
ULUSAL STANDARTLARI
Tarama
• 2 (iki) yılda bir uygulanacak Gaitada Gizli Kan Testi
(GGKT) ve
• 10 yılda bir yapılacak kolonoskopi yöntemleri ile
yapılacak olan taramadır.
• İki testi (-) çıkan kişilerin taraması bitirilir.
Hedef Popülasyon
• Tüm erkek ve kadınlar
• 50 yaşında başlayacak ve 70 yaşında bitecek olan
toplum tabanlı taramadır.
Çalışmaya Dahil Edilmeyecek Kişiler
1-Kolon ve rektum kanser tanısı almış olanlar,
2-Son 1 hafta içinde aktif hemoroid kanaması geçirenler,
3-Son 1 ay içinde gastrointestinal sistem kanama geçirmiş
olanlar,
4-Son bir ay içerisinde baryumlu grafi çektirmiş olanlar,
5-Son 6 ay içinde GGKT yaptırmış olanlar,
6-Son 3 ay içerisinde MI ve pulmoner emboli öyküsü olanlar
ve/veya antikoagulan tedavi alanlar.
Özel Durumlar
Yüksek Riskli ve Çok Yüksek Riskli Olgu
•
Gruplarında
Birinci derece akrabalarında kolorektal kanser veya adenomatöz
polip öyküsü olan bireylerde 40 yaşından itibaren başlamak
şartıyla,
•
Birinci derece akrabalarında erken yaşta kolorektal kanser
ortaya çıkan bireylerde ise akrabalarında kanserin çıkış yaşından
5 yıl önce tarama prosedürü başlamalıdır.
•
Yukarıda ifade edilen genel durumlar dışında tarama ve izlem
prosedürleri olguyu takip eden kliniklerce belirlenecektir.
Akış Şeması
KETEM ve Aile Sağlığı Merkezleri’nde Gaitada Gizli Kan
Testi (GGK) yapılacaktır.
50-70 yaş kişilerden
GGK bakılması
bilgilendirme
GGK(+) (%2)
Kolonoskopi
KETEM
Genel cerrahi,
Gastroenteroloji,
Gastro cerrahisi
GGK BELİRSİZ
(%4)
GGK (-)
broşürü
2 yıl sonra tekrar
davet
GGK Testi tekrar
_
+
• Sonuçlar, Sağlık Bakanlığı Kanser Daire Başkanlığına
gönderilmek üzere, Halk Sağlığı Müdürlüğü’ne
periyodik olarak her hafta ve her ay bildirilmelidir.
Teşekkür Ederiz