üreme sisteminin anatomisi
advertisement
ÜREME SİSTEMİNİN ANATOMİSİ Arş. Gör. Kevser İLÇİOĞLU 1/60 KADIN ÜREME SİSTEMİ Kadının üreme organları; pelvik kavitede yerleşmiş olan ve pelvik taban tarafından desteklenen iç üreme organları ile perinede yerleşmiş dış üreme organlarından oluşur. 2/60 Kadında iç ve dış üreme organları, over hormonları olan estrojen ve progesteronun etkisi ile gelişir ve olgunlaşır. Bu gelişme kız çocuğunun anne karnında iken başlar, puberte ve kadının doğurganlık çağı boyunca devam eder. Kadının yaşı ilerlemesi ile over hormonlarının seviyesindeki düşme sonucu, üreme organlarında atrofi görülür. 3/60 A. KADIN ÜREME SİSTEMİNİN ANATOMİSİ 1. DIŞ ÜREME ORGANLARI Kadın dış üreme organlarının tümüne birden vulva adı verilir. Vulvaya ait yapılar şunlardır: a. Mons pubis, b. Labia majör, c. Labia minör, d. Klitoris, e. Vestibul. 4/60 a. Mons pubis: Gevşek bağ dokusu ve deri altı yağ dokusundan yapılmış, üçgen şeklindeki yapıdır. Gevşek bağ dokusu bu sahada oluşan ödemin anlaşılmasına yardım eder. Puberte ile beraber pubisin üzeri uzun ve seyrek kıllarla örtülür. 5/60 b. Labia majör: Mons pubisten aşağı doğru uzanan yağ ve bağ dokusu kıvrımıdır. Üzerini örten deri puberte ile beraber kıllarla örtülür. Labia majörler; labia minörleri, üretral ve vajinal açıklığı korurlar. Damar ve sinir yönünden zengindir. Erkekteki skrotumun homoloğudur. 6/60 c. Labia minör: Labia majörlerin altında yer alır. Labia majörler gibi damar ve sinir yönünden zengindir. İnce epidermis tabakasıyla örtülüdür. Kıl folikülleri bulunmaz. 7/60 d. Klitoris: Labia minörlerin üstte birleştiği kısımda yer alır. Kısa, silindirik, erektil bir organdır. Damar ve sinir yönünden çok zengindir. Bu nedenle yırtık ve yaralanmalarda çok fazla kanamalara neden olur. Erkek penisinin homoloğudur. 8/60 e. Vestibül: Labia minörler açıldığında ortaya çıkan üçgen sahadır. Üretra ve vajina bu sahaya açılır. Vajinanın dışa açılan kısmında iki taraflı bartolin glandları ve himen de vestibülde yer alır. Vestibül yüzeyi ince, mukozal bir yapıya sahiptir. Bu yüzden kimyasal maddelerden, ısıdan, akıntıdan ve sıkı giysilerden kolayca irrite olur. 9/60 Himen: Vajinal açıklığı kısmen örten elastik bir mukoz membrandır. Üzerinde menstrual kanın dışarı akmasını sağlayacak delikler bulunur. Nadiren himen tamamen kapalı olabilir. İmperfore himen adı verilen bu durumda menstrual kan dışarı akamaz ve sonuçta himenotomi gerekir. 10/60 Bartolin bezleri: Vulvadaki en büyük glanddır. Vajinanın her iki tarafında yer alır ve kanalları ile vestibula açılır. Seksüel uyarılarda sekresyon salgılayarak vajinanın kayganlığını sağlar. Erkekte bulunan cowper bezlerinin homoloğudur. 11/60 Perine; Anatomik olarak mons pubisten anüse kadar uzanan kısma denir ve bütün dış genital organları ve bunlara ait adale, fasia, damar ve sinirleri içine alır. Pelvis tabanının dış yüzünü oluşturur ve pelvis organlarına destek görevi yapar. 12/60 2. İÇ ÜREME ORGANLARI a. b. c. d. Overler, Tuba uterinalar Uterus ve Vajina dır. 13/60 a. Overler: Uterusun her iki yanında, tuba uterinaların fimbrial uçlarına yakın olarak yerleşmişlerdir. Overler şekil ve olgu olarak iri bir badem görünümündedirler. 4 cm uzunlukta, 2 cm genişlikte, 1 cm kalınlığındadır. 14/60 Histolojik kesitinde iki tabakaya rastlanır; İçte Medulla, Dışta Korteks. Medulla tabakası; bağ dokusu, sinir, kan ve lenf damarlarından ve düz kas demetlerinden yapılmıştır. Dışta Korteks tabakasında; farklı gelişme safhalarında olan ve Folikül adı verilen oluşumlar yer alır. Bunlar bir germ hücresi ile bunu çevreleyen folikul hücrelerinden meydana gelmiştir. Kız çocuğu doğduğunda overlerinde yüzbinlerce folikul bulunur. 15/60 Overlerin iki görevi vardır: 1)Ovulasyon yapmak (yumurta hücresinin olgunlaşıp overlerden atılması) 2) Hormon ifraz etmek. Bu hormonlar iki önemli kadınlık hormonu olan estrojen ve progesterondur. Her iki hormonun da üreme siklusunun gerçekleşmesinde önemli görevleri vardır. 16/60 b. Tuba Uterinalar: Bir çifttir ve uterusun üst yan köşelerine açılırlar. Yaklaşık 10 cm uzunluğunda, ortalama 0.6 cm çapında, uzun, ince tüp şeklinde oluşumlardır. 17/60 Üç kısımda incelenir; 1) İnfindibulum; overlere en yakın kısımdır. Uçlarındaki saçak şeklindeki oluşumlara fimbria denir. 2) Ampulla; tüplerin orta ve en geniş kısmıdır. Fertilizasyon (döllenme) olayı burada gerçeklesir. 3) Isthmus; tüplerin uterusa en yakın ve en dar parçasıdır. 18/60 Tuba uterinalar, ovulasyonla overlerden atılan ovanın (yumurta veya dişi üreme hücresi) uterusa taşınması için bir yoldur. Hareketsiz bir hücre olan ovanın, tüp boyunca taşınmasını sağlayan mekanizma; tüplerin peristaltik hareketleri ile tüp mukozasındaki siliaların (küçük tüycükler) yönsel hareketidir. 19/60 c. Uterus: Mons pubis ve mesanenin arkasında, rektumun önünde yerleşmistir. Normalde öne yatık (anteversiyon) pozisyondadır. Hareketli bir organdır. Dolu bir mesane uterusu arkaya itebildiği gibi, dolu bir rektum da öne doğru iter. Gebelikte uterus öne ve yukarı doğru yükselir. 20/60 Uterus armut biçiminde, kaslı ve kalın duvarlı bir organdır. Ortalama 7.5 cm uzunluğunda, 3.5 cm genişliğinde, 2.5 cm kalınlığındadır. Ağırlığı 60 gr.dır. Gebelikte büyür ve genişler, ağırlığı 1000 gr. ulaşır. Fakat doğumdan sonra normal büyüklüğüne döner. 21/60 Menopozdan sonra ise; belirgin şekilde küçülür. Uterus normalde simetrik, düzgün ve serttir. Sertliğini pek çok faktör etkileyebilir. Örneğin, menstrual siklusun sekretuvar fazında süngerimsi, gebelikte yumuşak, menopoz sonrasında daha serttir. 22/60 Dört kısımda incelenir; 1) Fundus; uterusun en üst kısmıdır, tuba uterinalar buraya açılır. Korpus; fundus ile istmus arasındaki orta bölgededir. İstmus; uterusun aşağı doğru daraldığı kısım, Serviks. 2) 3) 4) 23/60 Serviks: 2-3 cm. kalınlıktadır. Ortasında servikal bir kanal bulunur. Bu kanal uterus ile vajeni birbirine bağlar. Vajene açılan kısmına “Externa os” denir. Uterusa açılan kısmına “İnterna os” denir. 24/60 Uterus duvarı 3 tabakadan oluşmuştur. Dıştan içe doğru: Parametrium, Myometrium, Endometrium. 25/60 Parametrium (Seröz Tabaka) En dışta kalan tabakasıdır. Korpusun her tarafını , serviksin ise yalnızca arka tarafını örten periton ile myometrium arasındaki bağ dokusudur. Damar , sinir ve lenf ağları yönünden çok zengindir. 26/60 Myometrium Ortadaki tabakadır. Uterusun kas tabakasıdır. Kas liflerinden oluşur. Kas liflerinin arasında kan damarları vardır. Kas lifleri en fazla fundusda , en az serviks ve isthmusda bulunur. Doğum sırasında kas lifleri kasılarak kısalır. 27/60 Görevleri; Kas lifleri doğum sırasında kontraksiyon yaparak serviksin incelmesini-açılmasını sağlar. Fetus ile plesantayı dışarı atar. Kanamayı kontrol altına alır. Seks hormonlarının etkisi ile gebelikte ileri derecede Hiperplazi ve Hipertrofiye uğrayarak gebelik ürününe yataklık eder. 28/60 Endometrium En içteki tabakadır. Uterus kavitesini çevreler. Salgı yapan epitel hücrelerinden, özel bağ dokusundan ve glandlardan (salgı bezi) yapılmıştır. Endometrium bu yapısı, over hormonlarının etkisi ile kalınlaşarak değişime uğrar. Bu değişim puberteden menopoza kadar sürer. Normalde 28 günde bir meydana gelen bu değişime "uterin siklus" adı verilir. Bu siklusun en belirgin özelliği 28 günde bir görülen menstrual kanamadır. Bu yüzden bu siklusa menstrual siklus adı da verilir. 29/60 Uterusun Fonksiyonları Fertilize ovumun yerleşmesi için uygun ortam hazırlamak, Embriyo olgunlaşıncaya kadar beslenmesini ve korunmasını sağlamak, Eylemde fetüs ve plesantanın atılmasını sağlamak, Doğumdan sonra plesantal kısımdaki kas kontraksiyonları ile kanamayı kontrol etmek. 30/60 Uterusun Pozisyonları Anteversio-fleksio : Öne doğru dönük Korpus isthmus hizasında öne doğru büküktür. Normalde bu pozisyondadır. Retroversio-fleksio : Geriye doğru ters içe Bu pozisyonda uterusa sahip kişilerin gebe kalma şansı düşüktür. Bu kişiler daha fazla kabız olurlar. Mestruasyonları daha ağrılı olabilir. 31/60 d. Vajina Vulvayı uterusa bağlayan 8-10cm.uzunluğunda kas ve zarlardan yapılmış boru şeklindedir. Doğurmamışlarda ön ve arka duvarlar birbirine değer. Üst kısmı serviksi dıştan bir halka şeklinde sarar ve serviks duvarına sıkıca yapışır. Serviksin vajina içinde kalan parçasına “Porsio” denir. Porsio ile vajina duvarları arasındaki girintilere de “Forniks” adı verilir. 32/60 Vajen mukozası katlardan oluşmuştur. Bunlara rugae denir. Bu katlar vajenin doğum sırasında genişlemesini sağlar. Vajinal mukoza estrojen ve progesteron hormonlarına cevap verir. Bu nedenle pH‘ı asittir. Bu da vajeni enfeksiyonlardan korur. Menopozda estrojenin çekilmesi ile vajen pH'sı alkalene kayarak senil vajinitler (yaşlılığa bağlı vajinanın enfeksiyonu) ortaya çıkar. 33/60 Görevleri; Menstrual kanın geçişini sağlamak, Doğumda fetüsün geçişini sağlamak, Koitusun gerçekleştiği bir kanaldır. 34/60 Kadın Üreme Sistemini Destekleyen Yapılar Pelvis tabanı, Kemik pelvis ve Ligamentler dir. 35/60 Pelvis tabanı Pelvis tabanı içten dışa doğru aşağıdaki kısımlardan oluşur; Pelvis diyafragması, Ürogenital diyafragma, Pelvik fasia. 36/60 Pelvis diyafragması: M. Levator ani ile pelvis fasiasından yapılmıştır. Bu kas grubu pelvik tabanın en güçlü desteğidir. Normalde ayakta duran bir kadının pelvik organları için yeterli destek sağlar. M. Levator ani 3 kas demetinden yapılmıştır. Bunlar, Pubo-rektalis, iliokoksigeus ve pubokoksigeus kas demetleridir. Pelvis diyafragmasında uretra, vajen ve rektum yer alır. 37/60 Ürogenital diyafragma: Pelvis diyafragması altında yer alır. Doğum olayı yönünden önem taşır. Bu diyafragma üçgen şeklinde olup, pubis arkının çukuru içine yerleşmiştir. 38/60 Pelvik Fasia: Elastik bağ dokusu ile adale tabakalarını içerir. Fasianin yapısı serviks, mesane, rektum ve vajenin yerlerini muhafaza etmelerini sağlar. Pelvis fasiasının zedelenmesi ve gevşemesi halinde, pelvis organlarının karşılıklı ilişkileri bozulur ve aşağı doğru sarkarlar. 39/60 Perine adalelerinin görevleri: • Pelvik ve abdominal organları desteklemek ve pozisyonlarını muhafaza etmek, • Defekasyonun anal kanaldan aşağı doğru itilmesini sağlamak, • Vajinal ve anal sfinkterlerin hareketini sağlamak, • Doğum eylemi sırasında pelvis çıkımından geçmesi için fetus başının oblikten; anterio-posterior pozisyona rotasyonunu sağlamak. 40/60 Kemik Pelvis Kemik pelvisi oluşturan kemikler Önde ve kenarlarda iki kalça kemiği Sakrum ve lumbar vertabra Koksiks Sakro-iliak eklem Simfisis pubis 41/60 42/60 Koksa (Kalça Kemiği) Çifttir. İlium ,İskium ,ve Pubis kemiklerinin birleşmesinden oluşur . Pubis kemikleri önde birbirleriyle birleşip simfisis pubis kıkırdağını oluşturur. Yanlarda ilium kemikleri vardır. Kalça kemiğinin alt ve arka kısmında iskium kemikleri bulunur. 43/60 Sakrum Beş vertebranın birleşmesinden meydana gelir. Üçgen şeklinde bir kemiktir. Tabanı yukarıda, tepesi aşağıdadır. Tabanın ön kenarının en çıkıntılı noktaya ise Promontorium denir . 44/60 Koksiks 4 veya 5 birleşmiş vertebradan meydana gelir. Sakrumla eklem yapar. Sırt zincir kemiğinin en alt bölümünü oluşturur. Genellikle hareketlidir. Geriye doğru hareket edebilir. (1,5 –2 cm. ) 45/60 Kemik Pelvis Pelvis, linea terminalis adı verilen hayali bir bir çizgi ile ayrıldığında üstünde kalan büyük kısım YALANCI, Altında kalan küçük kısım GERÇEK pelvistir. 46/60 Pelvis Tipleri Jinekoid pelvis: Yuvarlak kalp şeklinde kadın pelvisidir.Normal doğum için uygundur pubis açısı geniştir. Android pelvis: Girimi kalp şeklinde, posterior sagital kutru kısadır, orta pelvis çıkımda darlık vardır.Bu pelvis tipinde bebek başının posterior veya transvers yerleşmesi nedeni ile rotasyon yapması zorlaşır. Antropoid pelvis: Girimi oval ön arka kutru uzundur orta pelvisin ve çıkımın ölçüleri vaginal doğuma uygundur. Platipelloid pelvis: Kadın tipi pelvisin daha tranvers doğrultuda elips şeklini almış halidir Tranvers kutru geniştir.Orta pelvisin ve çıkımın ölçüleri dardır.Fetüs başı tranvers girer ama rotasyon yapamaz vaginal doğuma uygun değildir. 47/60 48/60 ERKEK ÜREME SİSTEMİ Erkek üreme sisteminde penis ve skrotum dış üreme organlarını oluştururlar. 49/60 Penis; İçinde üç silindirik spongios (süngerimsi) tabaka bulunur. Bunlar iki kovpora kavernosa ve korpus spongiosumdur. Üretra, korpus spongiosum içinde seyreder. Kan damarları ve sinirler de bu spongios tabaka içinden geçerler. Seksüel heyecan sırasında bu tabakadaki kan damarlarında meydana gelen dolgunluk, penisin karakteristik sertleşmesine (ereksiyon) neden olur. Penisin ucuna glans penis denir. Sinir ucu yönünden zengindir ve bu nedenle oldukça duyarlıdır. 50/60 Skrotum; testisleri ve spermatik kordları içinde taşır. Testislerin asılı olduğu spermatik kordların içinde kan damarları, sinirler, kas fibrinleri ve duktus-vas deferens (testisten ayrılan spermatozooların geçiş yolu) bulunur. Spermatik kord abdomene inguinal kanaldan geçerek girer. Erkekte iç üreme organları, testisler ile spermatazoonun depolanması ve taşınmasını sağlayan kanal sistemidir. 51/60 Testisler; bir çifttir ve skrotumun içinde bulunurlar. Uzunluklan 4 cm dir. Her biri spermatik kordon (Funiculus spermaticus) ile skrotumun içinde asılı olarak bulunurlar. Her spermatik kordon, seminal kanal, arter, ven ve lenf damarları ve sinirlerden oluşmuştur. Testisin iki görevi vardır: • Ekzokrin görevi - Sperm yapıcı • Endokrin görevi - Hormon salgılayıcı 52/60 Testisin Ekzokrin Görevi: Spermatogenezisdir. İlkel erkek germ hücresinden, olgun spermiumun meydana gelme sürecine spermatogenezis denir. Bu olay hipofiz ön lob hormonlarından Folikilü Stimule eden Hormonun (FSH) kontrolü altında meydana gelir. 53/60 Testisin Endokrin Görevi: Tubuli kontorti seminiferleri arasında bağ dokusunda bulunan interstisyel hücreleri, testesteron hormonu salgılar. Bu hormon hipofiz ön lobundan salgılanan interstisiyel Cell Stimulating hormonunun (I.C.S.H.) etkisi altındadır. (ICSH kadındaki karşılığı L.H.). Testesteron erkekte sekonder cinsiyet karakterini düzenleyen bir hormondur. Testisler puberteden evvel çıkartılacak olursa erkeklik karakteri gelişmez. 54/60 Epididimis: Testislerin üzerinde bulunan Epididimis, testislerin dış ifraz kanallarının ilk kısmını teşkil eder. Spermiumlar epididimis içinde fizyolojik olgunluğa erişir. 55/60 Vesika Seminalis: Membranoz yapıda, kese şeklinde olup mesane ile rektum arasında bulunur. İki görevi vardır. 1) Dışarıya atılmadan önce spermatozooları içinde muhafaza etmek, 2) Seminal mayinin miktarını artıran ve spermlerin motilitesini sağlayan bir mayi salgılamak. 56/60 1) 2) Prostat Guddesi: Üretranın iç açıklığının hemen altındadır ve yaklaşık ceviz büyüklüğündedir. Üreme mekanizmasına iki şekilde yardımcı olur; Alkalen mai ifraz ederek, spermlerin asid olan vajinada yaşamalarını sağlar, Adale kontraksiyonları ile, ejakülasyn esnasında seminal mainin kuvvetle dışarı atılmasını sağlar. 57/60 Bulbo- Üretral Guddeler (Cowper Bezleri): İki tanedir, fındık büyüklüğündedir. Prostat bezinin iki yanında yer alır. Süte benzer koyu kıvamda mai ifraz eder ve seminal mainin önemli bir kısmını yaparlar. 58/60 Seminal mayi: Griye çalan beyaz renkte ve yapışkan karakterdedir. İçinde spermiumların yaşamasını sağlayan protein, lipid, fruktoz gibi besin maddeleri bulunur. 1cm3 seminal mai, 60-120 milyon spermium ihtiva eder. Her ejakülasyonda yaklaşık 2-4 cm3 seminal mai ile birlikte 200400 milyon spermium dışarı atılır. 59/60 1 cc seminal mayide; 60- 120 milyon spermium bulunuyorsa normospermi, 30-60 milyon spermium bulunuyorsa oligospremi, 1-30 milyon spermium bulunuyorsa hypospremi, Hiç yoksa azospermi, Spermium mevcut fakat hareketsiz veya cansız ise necrospermi adı verilir. 60/60
