“ÇOCUKLARDA SORUMLULUK”

“ÇOCUKLARDA SORUMLULUK”
Sorumluluk duygusu kurallara uyma,tercihlerin ve seçimlerin sonucuna katlanabilme, başka
insanlara ve onların haklarına saygı göstermek olarak ele alınabilir.Buna göre sorumluluk bilinci,
ideal bir birey olmanın en önemli gerekliliklerinden biridir.
Sorumluluk sahibi kişi ve sorumluluk sahibi çocuk, yaptığı işi sonuna kadar götürür ve
yapmakta olduğu bir davranışın olası sonuçlarını kabul edebilir. Sorumluluk bilinci gelişmemiş bireyler
ise gelecekte genellikle bağımlı bir kişilik yapısı sergilerler.
Bazı ebeveynlerin “O yiyemez, çocuktur” , “O giyemez çocuktur” şeklinde düşünceleri,
çocuğun okul çantasını hazırlaması, çocuğun yerine cevap vermesi,çocuğun ev ödevlerini yapması
çocukta sorumluluk gelişimini OLUMSUZ etkileyen tutum ve davranışlardır.
Sorumluluk gelişimi çocuktan çocuğa farklılık gösteren bir süreçtir. Buna göre “Her çocuk aynı
zamanda aynı sorumlulukları alır “ demek yanlıştır.
Sorumluluğu öğretmek için sorumluluk vermeye istekli olmak gerekir.Anne-babanın
çocuğunun işini yapmaması,çocuğun kendi işini yapmasında kararlı olması çok ÖNEMLİDİR.
Aileler;
 Aşırı koruma ve müdahale ile çocuklarının kişilik gelişimini engellememeli
 Onların birey olduğunu ve doğdukları andan itibaren hiç kimseye benzemeyen özgün bir
kişilikleri olduğunu unutmamalı,
 Onları dikkate almalı ve “HAYIR” deme özgürlüğü tanımalıdırlar.
Kişisel farklılıklar olsa da BİLGİLENDİRME – TAKİP- GERİ-BİLDİRİM ve HATIRLATMA
sorumluluk bilinci kazandırmada belli başlı kurallardır.
Öncelikle çocuğun davranışında istenen değişimin gerçekleşebilmesi için çocuğun bu değişim
hakkında bilgilendirilmesi gerekir.
Bilgilendirme aşamasından sonra çocukta istenen sorumlu davranışın oluşup oluşmadığına,
ne sürede oluştuğuna ve hangi zamanlarda davranışın yapıldığını izlemek gerekir.
Belli bir süre sonra çocuğa sorumluluklarını yerine getirip getirmediği hakkında mutlaka bilgi
verilmelidir.
İstenen davranış gerçekleşmiyorsa yeniden hatırlatma yapılmalıdır.İstenen ve beklenen
davranış çocukta yerleşene ve oturana kadar hatırlatma süreci devam etmelidir.
Sorumluluk çocuğun yaş grubuna ve gelişim düzeyine uygun olarak verilmelidir.Buna göre:
Altıncı yaşta;
•
Tek başına giyinip soyunması
•
Yemeğini kendi başına yemesi
•
Oyuncaklarını toplayabilmesi
•
Üzerinden çıkarttığı kıyafetleri yardımla katlayabilmesi
•
El-yüz ve diş temizliği yapabilmesi
Yedinci yaşta;
•
Çantasını hazırlayabilmesi
•
Başladığı işi bitirebilmesi
•
Kuş,balık gibi hayvanları besleyebilmesi
•
Kendine verilen ödevleri hazırlayabilmesi
Yukarıdakilere ek olarak sekizinci yaşta;
•
Hatırlatmadan özbakımını yapabilmesi
•
Odasını toplayabilmesi
•
Okuldan gelen mesajları iletebilmesi
•
Dersleri ile ilgili sorumlulukları alabilmesi
Yukarıdakilere ek olarak dokuzuncu ve on birinci yaşlarda;
•
İlgilerini belirleyip,zamanına göre planlama yaparak günlük program yapabilmesi
•
Zamanını iyi değerlendirebilmesi
•
Ev dışı yakın yerlere gidip gelebilmesi
•
Arkadaşları ile iyi ilişkiler kurabilmesi
•
Alışveriş yapabilmesi
Yukarıdakilere ek olarak on ikinci ve on sekizinci yaşlarda;
•
Başkalarının haklarına saygı gösterebilmesi
•
Kendi isteği ile yardım önerilerinde bulunabilmesi
•
Eve dönüş saatlerine uyabilmesi, sorumluluklarını yerine getirebilirler.
Çocuklara sorumluluk kazandırmada dikkat edilmesi gerekenler özetlenecek olursa;
Çocuğunuza seçme hakkı tanıyın. Çünkü seçim yapabilme fırsatının verilmesi çocukların
kişilik gelişimini olumlu olarak etkiler.
Çocuklarınıza model olun.Yetişkinlerin kendi yaşantılarına ait sorumluluklarını yerine
getirmeleri ve özen göstermeleri çocukların dikkatini çeker.
Karşılaştığı problem durumlarında kendi başına çözüm yolları bulmasına destek olun ve
sadece gerektiği yerde müdahale edin.
Çocuğunuzun size yardım etmek veya kendi başına iş yapmak için gösterdiği ilk çabaları
gözden kaçırmayın.
Çocuğa başarabileceği iş ve ödevler veriniz, fazlasını yüklemeyin.
Hatalı davranışlarını eleştirmeyin, onu incitmeden -yavaş yavaş- daha iyi sonuçlar elde
etmesine yardımcı olun.
Hataları fazla büyütmeyin, ancak görmezlikten de gelmeyin; prensiplerinize bağlı kalmakla
beraber daima şefkatli olun. Sevginizi daima çocuğunuza hissettirin.
Çocukların daima anne-baba ve öğretmenlerin davranışlarını taklit edip bu davranışları
benimsedikleri unutmayın.
Çocuğunuzun öğretmeni ile sık sık görüşün. Anne, baba ve öğretmen birbirlerini
desteklemelidirler. Çocuk ancak bu şekilde ev ve okulda kendisinden beklenen davranışlara
uygun davranabilir.
Sorumlu şekilde davrandığı durumlarda mutlaka ödüllendirin, çocuk övgü ile bu davranışları
geliştirir.
Yaptığı hareketlerin sonuçlarını değerlendirme ve bu hareketlerin başkalarını nasıl
etkileyebileceğini görmesini sağlayın.
Çocuğun sorumluluk almak istediği durumları iyi değerlendirmeye çalışarak hevesini
kırmadan sorumluluğunu yerine getirmesine destek ve yardımcı olun,
Çocuğa üzerine aldığı sorumluluğu yerine getirebilmesi için cesaretlendirin.
Aylin ALTINTOPUZ
Psikolojik Danışman ve Rehber Öğretmen