TİCARİ REKLAM KAVRAMI VE REKLAMLARA İLİŞKİN HUKUKİ DÜZENLEMELER Ankara, 7/7/2015 T.C. GÜMRÜK VE TİCARET BAKANLIĞI Tüketicinin Korunması ve Piyasa Gözetimi Genel Müdürlüğü Sunum İçeriği I- Ticari Reklam Kavramı II- Reklamın Tarafları ve Reklamlarda Sorumluluk III- Reklamlarla İlgili Genel ve Özel Düzenlemeler IV- Haksız Ticari Uygulama Kavramı I- Ticari Reklam Kavramı I- Ticari Reklam Kavramı Reklam, tüketiciler açısından değerlendirildiğinde; çeşitli mal ve hizmetleri tanıtan, bu mal ve hizmetlerin nereden, nasıl, ne fiyatla sağlanabileceğini ve ne şekilde kullanılacağını tanımlayan, binlerce çeşit ürün arasından kendi yararına en uygun ve rasyonel olanı tercih etmesine yarayan, bir araçtır. I- Ticari Reklam Kavramı I- Ticari Reklam Kavramı I- Ticari Reklam Kavramı I- Ticari Reklam Kavramı YASAL DAYANAK 6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun Ticari Reklam ve Haksız Ticari Uygulamalar Yönetmeliği I- Ticari Reklam Kavramı I- Ticari Reklam Kavramı «Ticari Reklam» Tanımı: (6502 sayılı Kanun 61. md.) «(1) Ticari reklam, ticaret, iş, zanaat veya bir meslekle bağlantılı olarak; bir mal veya hizmetin satışını ya da kiralanmasını sağlamak, hedef kitleyi oluşturanları bilgilendirmek veya ikna etmek amacıyla reklam verenler tarafından herhangi bir mecrada yazılı, görsel, işitsel ve benzeri yollarla gerçekleştirilen pazarlama iletişimi niteliğindeki duyurulardır.» II- Reklamın Tarafları ve Reklamlarda Sorumluluk II - Reklamın Tarafları ve Reklamlarda Sorumluluk Reklamlarda Sorumluluk Reklam veren Reklam ajansı Mecra kuruluşu II- Reklamın Tarafları ve Reklamlarda Sorumluluk Reklamlarda Sorumluluk (6502 sayılı Kanun 61. md.) «(…) (6) Reklam verenler ticari reklamlarında yer alan iddiaların doğruluğunu ispatla yükümlüdür. (7) Reklam verenler, reklam ajansları ve mecra kuruluşları bu madde hükümlerine uymakla yükümlüdür.» II- Reklamın Tarafları ve Reklamlarda Sorumluluk Mevzuata aykırı bir reklamdan dolayı; -reklam verene, -mecra kuruluşuna ve -reklam ajansına, birlikte idari yaptırım uygulanabilir. III- Reklamlarla İlgili Genel ve Özel Düzenlemeler III- Reklamlarla İlgili Genel ve Özel Düzenlemeler I- Temel İlkeler ve Yasaklar II- Sektörel Düzenlemeler III- Reklamlarla İlgili Genel ve Özel Düzenlemeler I- TEMEL İLKELER VE YASAKLAR III- Reklamlarla İlgili Genel ve Özel Düzenlemeler III- Reklamlarla İlgili Genel ve Özel Düzenlemeler 6502 SAYILI TÜKETİCİNİN KORUNMASI HAKKINDA KANUN TİCARİ REKLAM (Madde 61) - (1) Ticari reklam, ticaret, iş, zanaat veya bir meslekle bağlantılı olarak; bir mal veya hizmetin satışını ya da kiralanmasını sağlamak, hedef kitleyi oluşturanları bilgilendirmek veya ikna etmek amacıyla reklam verenler tarafından herhangi bir mecrada yazılı, görsel, işitsel ve benzeri yollarla gerçekleştirilen pazarlama iletişimi niteliğindeki duyurulardır. (2) Ticari reklamların Reklam Kurulunca belirlenen ilkelere, genel ahlaka, kamu düzenine, kişilik haklarına uygun, doğru ve dürüst olmaları esastır. (3) Tüketiciyi aldatıcı veya onun tecrübe ve bilgi noksanlıklarını istismar edici, can ve mal güvenliğini tehlikeye düşürücü, şiddet hareketlerini ve suç işlemeyi özendirici, kamu sağlığını bozucu, hastaları, yaşlıları, çocukları ve engellileri istismar edici ticari reklam yapılamaz. (4) Reklam olduğu açıkça belirtilmeksizin yazı, haber, yayın ve programlarda, mal veya hizmetlere ilişkin isim, marka, logo veya diğer ayırt edici şekil veya ifadelerle ticari unvan veya işletme adlarının reklam yapmak amacıyla yer alması ve tanıtıcı mahiyette sunulması örtülü reklam olarak kabul edilir. Her türlü iletişim aracında sesli, yazılı ve görsel olarak örtülü reklam yapılması yasaktır. (5) Aynı ihtiyaçları karşılayan ya da aynı amaca yönelik rakip mal veya hizmetlerin karşılaştırmalı reklamı yapılabilir. (6) Reklam verenler ticari reklamlarında yer alan iddiaların doğruluğunu ispatla yükümlüdür. (7) Reklam verenler, reklam ajansları ve mecra kuruluşları bu madde hükümlerine uymakla yükümlüdür. (8) Ticari reklamlara ilişkin getirilecek sınırlamalar ile bu reklamlarda uyulması gereken usul ve esaslar yönetmelikle belirlenir. III- Reklamlarla İlgili Genel ve Özel Düzenlemeler 6502 Sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun Yasaklanmış reklamlar Temel İlkeler Aldatıcı, •Tecrübe ve bilgi noksanlıklarını istismar edici, •Can ve mal güvenliğini tehlikeye düşürücü, •Şiddet hareketlerini suç işlemeyi özendirici, •Kamu sağlığını bozucu, •Hastaları, yaşlıları, çocukları ve engellileri istismar edici, •Örtülü reklamlar • Reklam Kurulunca belirlenen ilkelere, •Genel ahlaka, •Kamu düzenine, •Kişilik haklarına, uygun, •Doğru ve dürüst olmaları esastır. • Reklamlar IIIIII-Reklamlarla Reklamlarlaİlgili İlgiliGenel Genelve veÖzel ÖzelDüzenlemeler Düzenlemeler TEMEL İLKELER 1-Reklamlarda Doğruluk ve Dürüstlük Reklamlar, dürüst rekabet ilkelerine uygun olmalıdır. Bu ilkenin denetlenmesinde göz önünde bulundurulması gereken kıstaslar; i- Kötüleme (T.R.H.T.U.Yön. 10.md.), ii- İtibardan haksız yararlanma (T.R.H.T.U.Yön. 11.md.), iii- Taklit (T.R.H.T.U.Yön. 12.md.) IIIIII-Reklamlarla Reklamlarlaİlgili İlgiliGenel Genelve veÖzel ÖzelDüzenlemeler Düzenlemeler i- Kötüleme: «Reklamlar; hiçbir kişi, kurum veya kuruluşu, ticari ya da mesleki faaliyeti, malı ya da hizmeti, reklamı veya markayı aşağılayamaz, açıkça alay konusu edemez ve benzeri bir biçimde kötüleyemez.» III- Reklamlarla İlgili Genel ve Özel Düzenlemeler Vodafone - “Kaçan Kurtuluyor” sloganlı reklamlar III- Reklamlarla İlgili Genel ve Özel Düzenlemeler Media Markt - “Ben aptal değilim” başlıklı reklamlar III- Reklamlarla İlgili Genel ve Özel Düzenlemeler IIIIII- Reklamlarla Reklamlarla İlgili İlgili Genel Genel ve ve Özel Özel Düzenlemeler Düzenlemeler ii- İtibardan haksız yararlanma: «(1) Reklamlarda; a) Bir kişi, kurum veya kuruluşun adı veya amblem, logo ve diğer ayırt edici kurumsal kimlik unsurları, tüketicinin yanıltılmasına yol açacak şekilde kullanılamaz. b) Bir kişi adından ya da bir firma, kurum veya kuruluşa ait ticaret unvanından fikri ve sınai mülkiyet hakkından veya bir reklam kampanyası ile sağlanmış bulunan itibardan haksız olarak yararlanılamaz.» III- Reklamlarla İlgili Genel ve Özel Düzenlemeler III- Reklamlarla İlgili Genel ve Özel Düzenlemeler iii- Taklit: «(1) Reklamlar, başka bir reklamın; metni, sloganı, görsel sunumu, müziği, ses efektleri ve benzeri unsurlarını tüketiciyi yanıltacak ya da karışıklığa yol açacak biçimde taklit edemez. (2) Reklamlarda bir mal veya hizmet, koruma altındaki bir marka veya ticaret unvanına sahip başka bir mal veya hizmetin taklidi veya kopyası olarak sunulamaz.» III- Reklamlarla İlgili Genel ve Özel Düzenlemeler III- Reklamlarla İlgili Genel ve Özel Düzenlemeler TEMEL İLKELER 2- Karşılaştırmalı Reklam: Rakiplerin şahsı ya da ürettiği mal veya hizmet ile açık ya da kapalı bağlantı kurmak suretiyle, kendisinin ya da mal veya hizmetlerinin, rakiplerininkinden daha üstün veya onların ayarında olduğunun belirtilmesi şeklinde reklam yapılmasıdır. III- Reklamlarla İlgili Genel ve Özel Düzenlemeler Karşılaştırmalı Reklamlara İlişkin Mevzuat 6502 sayılı Kanun (61. md): «(…) aynı ihtiyaçları karşılayan ya da aynı amaca yönelik rakip mal veya hizmetlerin karşılaştırmalı reklamı yapılabilir.» hükmü mevcuttur. Ticari Reklam ve Haksız Ticari Uygulamalar Yönetmeliği IIIIII- Reklamlarla Reklamlarla İlgili İlgili Genel Genel ve ve Özel Özel Düzenlemeler Düzenlemeler Ticari Reklam ve Haksız Ticari Uygulamalar Yönetmeliği’nin 8. Maddesi: Karşılaştırmalı reklamlar, Aldatıcı ve yanıltıcı olmaması, Haksız rekabete yol açmaması, Karşılaştırılan mal veya hizmetlerin aynı nitelikte olması ve aynı istek ya da ihtiyaca cevap vermesi, Tüketiciye fayda sağlayacak bir hususun karşılaştırılması, Karşılaştırılan mal veya hizmetlerin, fiyatı da dahil, bir ya da daha fazla maddi, esaslı, doğrulanabilir ve tipik özelliğinin objektif olarak karşılaştırılması, İddiaların bilimsel test, rapor veya belgelerle ispatlanması, Rakiplerini, rakiplerin mallarını ve hizmetlerini, faaliyetlerini veya diğer özelliklerini kötülememesi veya itibarsızlaştırmaması, Menşei belirtilmiş mal veya hizmete ilişkin karşılaştırmada, mal veya hizmetlerin aynı coğrafi yerden olması, Reklam veren ile rakibinin markası, ticaret unvanı, işletme adı veya diğer bir ayırt edici işareti ya da mal veya hizmetleri ile ilgili karışıklığa yol açmaması, koşullarıyla yapılabilir. III- Reklamlarla İlgili Genel ve Özel Düzenlemeler III- Reklamlarla İlgili Genel ve Özel Düzenlemeler (Ticari Reklam ve Haksız Ticari Uygulamalar Yönetmeliği’nin 8. Maddesi: «(2) Karşılaştırmalı reklamlarda, rakiplere ait isim, marka, logo veya diğer ayırt edici şekil veya ifadeler ile ticaret unvanı veya işletme adlarına, bu maddenin birinci fıkrasında belirtilen hükümlere uygun olması koşuluyla yer verilebilir. (10/1/2016 tarihinde yürürlüğe girecektir.) (3) Takviye edici gıdaların karşılaştırmalı reklamı yapılamaz.» III- Reklamlarla İlgili Genel ve Özel Düzenlemeler III- Reklamlarla İlgili Genel ve Özel Düzenlemeler III- Reklamlarla İlgili Genel ve Özel Düzenlemeler YASAKLANMIŞ REKLAMLAR 1- Aldatıcı Reklam: Tüketicilerin ekonomik davranışlarını etkileyebilecek nitelikte, yanlış, yanıltıcı veya eksik bilgi içererek hitap ettiği kitlede, orta seviyedeki (makul) tüketiciyi aldatan veya aldatma ihtimali bulunan reklamlardır. III- Reklamlarla İlgili Genel ve Özel Düzenlemeler Ekstra Teknoloji- “Toshiba al hayatta kal” başlıklı reklamlar III- Reklamlarla İlgili Genel ve Özel Düzenlemeler Gold Bilgisayar - “HP Pavillion DV 122ET” markalı ürünün reklamları III-– Reklamlarla III Reklamlarla İlgili İlgili Genel Genel ve ve Özel Özel Düzenlemeler Düzenlemeler III – YASAKLANMIŞ REKLAMLAR 2- Kamu Sağlığını Bozucu Reklamlar: Reklamlar, kamu sağlığını tehdit edici nitelikte olmamalıdır. Kamu sağlığı, toplumun hastalıklardan, salgınlardan uzak yaşaması demektedir. Bireylerden çok, halkın bütününü koruma amacı güdülür. (alternatif tedavi yöntemleri, bebek mamaları, zayıflama ilaçları, vb.) III- Reklamlarla İlgili Genel ve Özel Düzenlemeler – YASAKLANMIŞ REKLAMLAR 3- Örtülü Reklam: • Reklam olduğu açıkça belirtilmeksizin yazı, haber, yayın ve programlarda, mal veya hizmetlere ilişkin isim, marka, logo veya diğer ayırt edici şekil veya ifadelerle ticari unvan veya işletme adlarının reklam yapmak amacıyla yer alması ve tanıtıcı mahiyette sunulması örtülü reklam olarak kabul edilir. • Her türlü iletişim aracında sesli, yazılı ve görsel olarak örtülü reklam yapılması yasaktır. III – Reklamlarla İlgili İlgili Genel IIIReklamlarla Genelve veÖzel ÖzelDüzenlemeler Düzenlemeler YASAKLANMIŞ REKLAMLAR Reklam Kurulu, bir yayında yapılmadığını tespit ederken; örtülü reklam yapılıp Reklam yapma iradesinin bulunup bulunmadığı, Yazı, haber, yayın veya programların tüketicilerin aydınlatılma ve bilgilenme ihtiyacını karşılayıp karşılamadığı, Mal veya hizmete yönelik özel tanıtıcı atıflar yapılarak bu ürünlerin kiralanmasının/satın alınmasının teşvik edilip edilmediği Mal veya hizmet sunanların telefon, faks, elektronik veya olağan posta adresinin benimsetilmeye çalışılıp çalışılmadığı, gibi birçok ölçütü göz önüne almaktadır. III- Reklamlarla İlgili Genel ve Özel Düzenlemeler III – Reklamlarla İlgili Genel ve Özel Düzenlemeler II- SEKTÖREL DÜZENLEMELER III- Reklamlarla İlgili Genel ve Özel Düzenlemeler SEKTÖRLER : İletişim Hizmetleri Gıda Sağlık Kozmetik/Temizlik Ürünleri Turizm Teknoloji /Dayanıklı Tüketim Malları Bankacılık Hizmetleri Örtülü Reklam Diğer Sektörler (Tütün/Alkol, Enerji, vb.) III- Reklamlarla İlgili Genel ve Özel Düzenlemeler III – Reklamlarla İlgili Genel ve Özel Düzenlemeler İletişim Sektörü Tüketicilerin ekonomik çıkarlarını ve satın alma kararlarını etkileyebilecek, alt yazı, durağan yazı ve dipnot biçiminde sunulan bilgilerin, kolayca okunabilecek harf büyüklüğü ve hızda olması zorunludur. Reklamlardaki ana vaadin istinası niteliğindeki tüm bilgilere yer verilmesi ve bu bilgilerin, reklamın ana vaadinin sağladığı avantajları tamamıyla ya da büyük ölçüde ortadan kaldıracak nitelikte olmaması zorunludur. Sunulan hizmetlere ilişkin ödenecek toplam fiyatların belirtilmesi zorunludur. III- Reklamlarla İlgili Genel ve Özel Düzenlemeler Gıda Sektörü Gıda maddelerinin etiketlenmesi, reklam ve tanıtımı; sahte, yanıltıcı veya gıdanın karakterine, yapısına, özelliklerine göre hatalı bir izlenim yaratan, gıdanın sahip olmadığı etki ve özelliklere atıfta bulunan, tüm benzer gıda maddeleri ile aynı özelliklere sahip olduğu halde gıda maddesinin özel karakteristiklere sahip olduğunu bildiren veya ima eden ifadeler ve tüketiciyi yanıltan yazı, resim, şekil ve benzerlerini, içermemelidir. III- Reklamlarla İlgili Genel ve Özel Düzenlemeler III - Reklamlara İlişkin Genel ve Özel Düzenlemeler Sağlık Sektörü Reklam açısından getirilen hukuki düzenlemeler ile, insan sağlığının, üzerinde rekabet edilebilir bir ticari meta haline dönüştürülmesinin engellenmesi, kâr elde etmek üzere insan ve toplum sağlığının tehlikeye atılmaması ve bu yolla kamu sağlığının korunması, hekimlik mesleğinin ticari rekabetten uzak ve üstün tutulması ve hastaların istismar edilmemesi, amaçlanmıştır. III- Reklamlarla İlgili Genel ve Özel Düzenlemeler Sağlık Sektörü Sağlık Kuruluşları Sağlık Personeli İlaçlar ve Tıbbi Ürünler Talep yaratmaya yönelik, diğer sağlık kuruluşları aleyhine haksız rekabet yaratan, insanları yanıltan, yanlış yönlendiren, sağlık kuruluşunun faaliyetlerine ticari görünüm veren tanıtım ve reklam yapılması yasaktır. Doktor ve diş hekimlerinin, çalışma yerleri ile uzmanlık alanlarını, çalışma gün ve saatlerini bildirir ilan yapmalarına izin verilmiştir. Ancak, bunun dışında reklam yapmaları kesin bir şekilde yasaklanmıştır. Ayrıca, tabiplik ve diş tabipliği mesleklerine ticari bir veçhe verilemez. Reçeteyle satışına izin verilen ilaçların tıbbi dergilerden başka yerlerde reklamı yapılamaz. Bu ilaçların, topluma tanıtımı yasaktır. Reçetesiz satışına izin verilen ilaçların tanıtımı, tarifname ve gazetelerle sınırlı tutulmuştur. III- Reklamlarla İlgili Genel ve Özel Düzenlemeler Kozmetik ve Temizlik Ürünleri Sektörü Kozmetik Yönetmeliği’nde «kozmetik ürün» tanımı yapılmıştır. Kozmetik ürünlerin reklamlarında kullanılan metin, isim, ticari marka, resim, figüratif desenler veya diğer şekillerin, ürünlerin gerçekte sahip olmadıkları nitelikler varmış gibi kullanılması ve bu yönde imada bulunulması yasaklanmıştır. Kozmetik ürünlerin tedavi etmek ve iyileştirmek gibi bir özelliği olmadığından, bu ürünlerin ilaç gibi tanıtılması da yasaklanmıştır. III- Reklamlarla İlgili Genel ve Özel Düzenlemeler Turizm Sektörü Bu sektörde faaliyet gösteren tesislerin tanıtımı, Kültür ve Turizm Bakanlığı’ndan alınan belgeye uygun olarak yapılmalıdır. Tesis tanıtımında tüketici hakları açısından doğru bilgilere yer verilmesi zorunludur. Ülke turizmini zedeleyecek ya da yanıltıcı olabilecek tanıtımlarda bulunulamaz. IV- Haksız Ticari Uygulama Kavramı I- Ticari Reklam Kavramı «Haksız Ticari Uygulama» Tanımı: (6502 sayılı Kanun 62. md.) «(1) Bir ticari uygulamanın; mesleki özenin gereklerine uymaması ve ulaştığı ortalama tüketicinin ya da yöneldiği grubun ortalama üyesinin mal veya hizmete ilişkin ekonomik davranış biçimini önemli ölçüde bozması veya önemli ölçüde bozma ihtimalinin olması durumunda haksız olduğu kabul edilir. Özellikle aldatıcı veya saldırgan nitelikte olan uygulamalar ile yönetmelik ekinde yer alan uygulamalar haksız ticari uygulama olarak kabul edilir. Tüketiciye yönelik haksız ticari uygulamalar yasaktır.» IV- Haksız Ticari Uygulama Kavramı 6502 Sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun Haksız Ticari Uygulamalar Tüketiciye yönelik haksız ticari uygulamalar yasaktır. Ticari uygulamanın haksız olduğunun iddia edilmesi hâlinde, ticari uygulamada bulunan, bu uygulamasının haksız olmadığını ispatla yükümlüdür. Haksız ticari uygulamaların tespit edilmesine ve bunların denetlenmesine ilişkin usul ve esaslar ile her hâlükârda haksız ticari uygulama olarak kabul edilecek uygulamalar yönetmelikle belirlenir. Haksız ticari uygulamanın reklam yoluyla gerçekleştirildiği hâllerde bu Kanunun 61 inci maddesi hükümleri uygulanır. Yükümlülüklere aykırı hareket edenler hakkında 3 aya kadar tedbiren durdurma, durdurma veya 5.000 TL. idari para cezası uygulanır. Kurul, ihlalin niteliğine göre bu cezaları birlikte veya ayrı ayrı verebilir. İdari para cezası, aykırılık ülke genelinde gerçekleşmiş ise 50.000 TL. olarak uygulanır. IV- Haksız Ticari Uygulama Kavramı I- Ticari Reklam Kavramı HAKSIZ TİCARİ UYGULAMALAR Aldatıcı eylemler Yanlış, tüketiciyi yanıltan, aldatan veya aldatma ihtimali olan bilgiler sunmak Aldatıcı ihmaller Önemli bir bilgiyi gizlemek, bir öneriyi tüketiciye anlaşılmaz bir şekilde veya uygun olmayan bir zamanda sunmak, ticari uygulamanın amacını tüketiciye bildirmemesi ve bu durumların ortalama bir tüketicinin normal şartlar altında taraf olmayacağı bir hukuki işleme taraf olmasına yol açması ya da yol açma olasılığının bulunması Saldırgan ticari uygulamalar Taciz, fiziksel şiddet dâhil cebir veya haksız tesir yoluyla ortalama tüketicinin bir mal ya da hizmete ilişkin seçim veya davranış özgürlüğünü önemli ölçüde bozmak veya bozma olasılığı taşımak ve tüketicinin bu sebeple normal şartlar altında taraf olmayacağı bir hukuki işleme taraf olması veya taraf olma olasılığının artması Her halükarda haksız olduğu kabul edilen örnek uygulamalar Yönetmelik ekinde yer alan 23 adet (18’i aldatıcı, 5’i saldırgan) örnek uygulamalar listesi T.C. GÜMRÜK VE TİCARET BAKANLIĞI Tüketicinin Korunması ve Piyasa Gözetimi Genel Müdürlüğü TEŞEKKÜRLER… Hazel Güngör AVCI Gümrük ve Ticaret Uzmanı [email protected]